Professional Documents
Culture Documents
Dikkat Artırma Teknikleri
Dikkat Artırma Teknikleri
Teknİklerİ Kursu
Görkem GÜLER
Psikolojik Danışman
EĞİTİM İÇERİĞİ
A. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
Nedir?
B. Ön Tanılamada Kullanılabilecek Ölçme
Araçları
C. Çocuklara Yönelik Pratik Oyun Teknikleri,
D. Çocuklara Yönelik Yapılabilecek Egzersizler
E. Velilere ve Öğretmenlere Yönelik
Yapılabilecek Bilgilendirmeler
F. Değerlendirme ve sınav
Dikkat Problemlerine Yaklaşım
REHEARSAL PROVA
BELLEK
ALICI : B ‘be’
DİKKAT B HARFİ
UZUN SÜRELİ
BELLEK
UYARICI
A:
B: İkinci harf :Baba
C:
DİKKAT EKSİKLİĞİ
HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
• DEHB ilk kez 1902 de İngiliz çocuk doktoru Dr. George Still
tarafından
•‘’Ahlak kontrolünde bozukluk ile seyreden huzursuz, dürtüsel,
dikkat problemleri olan ; yalan söyleyen, zarar veren, kurallara
uymayan çocuklar’’
•“Açıklanamayan davranış bozukluğu ve dürtüsellik” olarak
adlandırıldı.
• 1980 de DSM III ‘te Dikkat Eksikliği Bozukluğu (ADD); DSM IV’te
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (ADHD) adını aldı.
-Dikkat Sorunları
• Acıya dayanıklılık
• El yazısında bozukluk
• Akademik başarısızlık
• Aşırı konuşkanlık ve gürültücülük
• Çabuk heyecanlanma ve duyguları kontrolde zayıflık
DİKKAT EKSİKLİĞİ
HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
Hiperaktivite/Dürtüselliğin Ön Planda Olduğu Tipteki
Çocuklarda Gözlemlenen Önemli Belirtiler:
*Davranışsal *Bilişsel
Hiperaktivite Dikkat Sorunları
Dürtüsellik Bellek
*Sosyal *Duygusal
İlişkilerde sorunlar Ani iniş çıkışlar
Dışlanma Depresyon
Yalnızlık
DİKKAT NEDİR ?
(Attention)
Düşünce, algılama ve kavrama gibi zihinsel yetileri, başka uyaranları
dışlayarak yalnızca belirli uyaranlar üzerinde yoğunlaştırma gücüne
dikkat denilmektedir.
1-Yorgunluk.
2-Çevresel koşullar
( uyarıcıların çokluğu )
3-Fiziksel ortamdaki olumsuzluklar.
4-Duygusal problemler.
5-Kişiler arası olumsuz ilişkiler.
6-Heyecan ve kaygı.
7-Yanlış beslenme alışkanlıkları
DİKKAT EKSİKLİĞİ
HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
DİKKAT EKSİKLİĞİ
HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
En Çok Sorulan Sorular:
»Hiperaktif çocuğun IQ su yüksek midir ?
»Özel eğitim alması gerekli mi ?
»Beyinlerinde şeker az mı ? Bu yüzden mi çok şeker yiyorlar ?
»Beceriksizlik DEHB ile birlikte midir ?
»Sürekli unutkanlıkları normal mi ?
»Çok şımartmışsın diyorlar doğru mu ?
»Kardeşini aşırı kıskanıyor DEHB ile ilgili mi ?
»İleride başarılı bir insan olabilir mi ?
»DEHB kaç yaşına dek sürer ?
»Kullandığı ilaç bağımlılık yapar mı ?
DİKKAT EKSİKLİĞİ
HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
DEHB İLE İLGİLİ YANLIŞLAR VE DOĞRULAR
Yanlış: DEHB olan çocuklar ya çok zekidir ya da zeki olan çocuklar çok hareketli olur.
Doğru: DEHB ve hareketlilik zeka ile ilişkili değildir. DEHB’li çocuk her zeka
düzeyinde olabilir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ
HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
DEHB İLE İLGİLİ YANLIŞLAR VE DOĞRULAR
Seçici Dikkat
Onlarca uyaranın olduğu bir ortamda kişilerin diğer uyaranları görmezden ve
duymazdan gelecek şekilde beynini organize etmesi ve dikkatini bir uyaran
üzerinde toplamasıdır.
Yapılan bir işe yoğunlaşma gerektiren durumlarda, frontal bölge devreye girer ve
dış uyaranlara karşı şarteli kapatır.
Odaklanmış Dikkat
Dikkatimizi bir uyarıcıya odaklama kabiliyetimizle alakalıdır. Bir golf
oyuncusunun topa vuruş anında topa ve vuruşa yoğunlaşması durumu.
Değişen Dikkat
Dikkat odağını iki ya da daha fazla uyaran arasında değiştirebilme
kabiliyeti.
Bölünmüş Dikkat
Eş zamanlı iki girdi arasında dikkatin bölünme halidir.
Aynı anda farklı uyaran ya da eylemlerle ilgilenebilme kabiliyeti.
Sürekli Dikkat
Odaklanmış dikkatin sürdürülebilmesi halidir. Başarının en önemli anahtarlarından
biri de odaklanmış dikkati sürdürebilmektir.
Araba sürerken dikkatin neredeyse tüm alt süreçlerini sürekli olarak kullanırız.
Uyanık olmalıyız (uyarılma),
Odağımızı bir şeritten diğerine, dikiz aynasına ve sonra tekrar kendi şeridimize
değiştirebilmeliyiz (değişen dikkat),
Meşgul olunan işte ve o işle bağlantılı olmayan diğer Anlık yapılan işte hata gözlemlenebilir ancak genel
günlük faaliyetlerde sık sık sakarlık gözlemlenebilir sakarlık durumu dikkat eksikliği kadar fazla
gözlemlenmez
Hiperaktivite ile birlikte görülme oranı yüksektir İçine kapanık, az hareketli kişilerde de sıklıkla görülebilir
Çok küçük yaştan itibaren gözlemlenir, tedavi süreci daha Anlık duygulara göre açığa çıkabilir. Uykusuzluk, stres gibi
uzundur ve ciddi anlamda hayatı etkiler. Anlık değil, faktörlerle birlikte görülme olasılığı yüksektir. Zinde
sürekli kişiyi takip eden bir bozukluktur başlanan bir günde hiçbir olumsuz etkisi
gözlemlenmeyebilir.
Ön (frontal) lob: Bilinçli düşünme
Yan (parietal) lob: Duyguları işleme
Arka baş (oksipital) lob: Görme
Şakak (temporal) lobu: Ses ve kokuyu algılama, yüzler ve mekânlar gibi karmaşık
uyaranları işleme
Beyincik (serebellum) lobu: Duyu organlarından gelen bilgiyi hareketle
ilişkilendirme
DİKKAT EKSİKLİĞİ
HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
TEDAVİ:
1. İLAÇ TEDAVİSİ
2. AİLE İLE ÇALIŞMA( Ebeveyn Eğitimi)
3. BİREYSEL TERAPİ (Davranışsal düzenlemeler, Oyun
teknikleri ve oyun terapisi, Bilişsel davranışçı terapi)
4. EĞİTİM SÜRECİNE AİT UYGULAMALAR
DİKKAT EKSİKLİĞİ
HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
1. İLAÇ TEDAVİSİ:
Beyinde bulunan ve davranışı etkileyen bazı kimyasal
maddelerin (dopamin ve noradrenalin) beyindeki
miktarlarını düzenler
MSS uyarıcılar
Metilfenidat (Ritalin - Concerta - Medikinet Retart )
Diğer ilaçlar
Antipsikotik ( Risperidan)
Antidepresan ( İmipramin, Desipramin )
Dekstroamfetamin (Dexedrine )
Antiepileptikler.
METİLFENİDAT HANGİ DURUMLARDA KULLANILIR?
• Konsantrasyon eksikliği
• Odaklanma sorunları
• Dikkat eksikliği
• Aşırı hareketlilik (hiperaktivite)
• Dürtüsellik, dürtü kontrol bozukluğu
• Günlük gerekli uykunun alınmış olmasına rağmen uykusuz hissetme (narkolepsi)
• İleri derecede kronik yorgunluk sendromu
METİLFENİDAT ZARARLARI VE YAN ETKİLERİ
Her ilaçta olabileceği gibi metilfenidat içeren ilaçların da bir takım yan etkileri
vardır. Önemli bir ayrıntı ise, genellikle DEHB’li çocuklara reçete edildiği için yan
etkileri, anne babaları haklı olarak endişelendirmesidir. Ritalin, Concerta gibi
metilfenidat içeren ilaçların en yaygın bilinen yan etkileri şu şekildedir:
• İştahsızlık
• Bağımlılık (sınırlı)
• Aşırı sinirlenme
• Deri problemleri (soyulma, kızarıklık)
• Fiziksel nöbetler
• Baş ağrısı
• Uykusuzluk
• Kas problemleri (kasılma, kramp)
• Çeşitli tiklerin oluşması
• Kalp ritim bozukluğu
• Hayal görme
• Büyümeye olumsuz etki
DİKKAT EKSİKLİĞİ
HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
2. AİLE İLE ÇALIŞMA (Ebeveyn Eğitimi):
• Sınır Koyma
- Mümkün olduğunca az kural konulmalı
(Çocuğunuzun hayatında hangi kurallar var ?)
- Kural koyarken, çocuğun da görüşü alınmalı
(Kuralları kimlerle birlikte oluşturdunuz ?)
- Kuralların nedeni açıklanmalı
(Kurallarınızı neye göre belirlediniz ?)
- Kuralları uygulamada tutarlı davranılmalı
(Kurallarınızı uygulamada yaşadığınız güçlükler var mı ?)
- Kurallar tabulaştırılmamalı
(Uzun süreli devam eden kurallarınız var mı ? Açıklayınız.)
- Çocuk kurallara uyduğunda sürekli ödüllendirilmemeli
(Kuralları oluşturmada ve devam ettirilmesinde kullandığınız
ödüllendirmeler nelerdir ? )
DİKKAT EKSİKLİĞİ
HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU
2. AİLE İLE ÇALIŞMA (Ebeveyn Eğitimi):
ETKİLİ OLMAYAN İLETİŞİM BİÇİMLERİ
Boş Tehditler
Yalvarmak
2. RAHATLATICI OYUNLAR
3. Harfi Bul Oyunu: Süre tutulur ve çocuk yazıdaki “a” ları işaretler.
RAHATLATICI OYUNLAR
2. Ormanda Oyunu
1. Tam Zamanında
2. Macera Ormanı
3. Duygu Ormanı
4. Amiral Battı
5. Korsanlara Dikkat
6. Ayben İle Terapötik Etkinlikler Bekle Sabret Kazan
...
DEHB OLAN ÇOCUKLAR İÇİN GELİŞTİRİLMİŞ
PSİKOEGZERSİZ OYUN PROGRAMI
DEHB’li çocukların özelliklerine yönelik oyunlar;
- Dikkat geliştiren, dürtü kontrol mekanizmasını güçlendiren oyunlar
- Fiziksel ve duygusal gerginliği azaltmaya yönelik oyunlar
2. Nefes Egzersizi
- Normal nefes Nefes ver/Karın gevşet Nefes al karın şişir ve
nefes tut Hızlıca nefes ver(Karnı içe çek)
DEHB OLAN ÇOCUKLAR İÇİN GELİŞTİRİLMİŞ
PSİKOEGZERSİZ OYUN PROGRAMI
I
5. Fonksiyonel Egzersizler:
a) Sessizliği Dinle: Uzaktan yakına doğru sesleri duymaya çalışır.
b) “Kamp Ateşi” Oyunu: Sembolik ateş etrafında uzmanın yönergelerine
uyarlar. ÖR: “Çok sıcak” (Çocuklar geri çekilir) veya “Çok Soğuk”
(Çocuklar ateşe yaklaşır) “Ateşten atlayın”, “Kıvılcımlar uçuşuyor”
(Çocuklar alkışlar) “Ateş arkadaşlığı” (Çocuklar elele tutuşur ve döner)
c) “Mama Papa Cup” Oyunu: Uzmanın avcunda parmağını bekleten
çocuk “cup” denilince çeker, yakalayıcı tutmaya çalışır.
2. Nefes Egzersizi:
- Nefes alırlar, beklerler, yavaş yavaş bırakırken “a,o,u,ü” seslerini çıkarırlar.
3. Göz Hareketleri Egzersizi: (DERS I )
4. Küçük Kas Gruplarını Geliştirmeye Yönelik Egzersizler:
a) Yüzük/Daire Egzersizi: (DERS I)
b) “Yumruk-Duvar-Avuç” Egzersizi: (DERS I)
c) ‘‘Lezginka’’ Egzersizi
- Sağ el yumruk, havaya baksın, baş parmak açık. Sol el düz kapalı yere
baksın sağ el ile birleştir. 7-8 kez değiştir.
DEHB OLAN ÇOCUKLAR İÇİN GELİŞTİRİLMİŞ
PSİKOEGZERSİZ OYUN PROGRAMI
II
5. Fonksiyonel Egzersizler:
a) “Babam Çin’den Geldi” Oyunu:
- Babam Çin’den geldi.
- Ne getirdi? (Herkes o nesnenin taklidini yaparken sırayla devam edilir.)
- Bisiklet, yelpaze, düdük, telefon …
b) “İyilik Bardağı” Oyunu: Müzik eşliğinde gözler kapalıyken iyilik
bardağı hayal edilir ve ne kadar dağıtsa da hiç bitmez.
(Duygusal gelişimi desteklemek)
2. Nefes Egzersizi:
-Sadece burundan nefes alınırken, sağ işaret parmağı ile sırayla sağ ve sol
burun delikleri kapatılır.
5. Fonksiyonel Egzersizler:
a) Boşluğa Bağırma Oyunu: Bağdaş kurarak oturan çocuk ellerinden güç
alarak alınlarını yere doğru değdirmeye çalışır ve bağırır. (3 kez)
DEHB OLAN ÇOCUKLAR İÇİN GELİŞTİRİLMİŞ
PSİKOEGZERSİZ OYUN PROGRAMI
V
5. Fonksiyonel Egzersizler:
a) “Üç Boyutlu Nesne Canlandırma” Oyunu: Çocuklar uzanırken üç
boyutlu bir cisim hayal ederler ve onu her tarafından (altı-üstü-yanı-
rengini) hayal ederler ve sonrasında nesnenin biçimini değiştirirler.
b) “Topkafa” İletişim Oyunu: Çocuklar ikişerli grup olur. kafaları
yanyana olacak şekilde uzanır ve aralarına top konur. Bu şekilde kalkıp
bitişe kadar yürümeliler.
c) “Eller-Ayaklar” Oyunu: Çocuklar durdukları yerde aşağıdaki
komutları yapar.
DEHB OLAN ÇOCUKLAR İÇİN GELİŞTİRİLMİŞ
PSİKOEGZERSİZ OYUN PROGRAMI
VI
Komut 1: Sol el öne sağ el geri + sağ ayak öne sol ayak geriye
Komut 2: Sol el geriye sağ el öne + sağ ayak geriye sol ayak öne
Komut 3: Sol el öne + sağ ayak öne
Komut 4: Sağ el öne + sol el öne
Komut 5: Sol el geriye + sağ ayak geriye
Komut 6: Sağ el geriye + sol ayak geriye
d) ‘‘Rakam bul’’
5. Fonksiyonel Egzersizler:
“Birini Canlandır” Oyunu
- Çocuklar zihinlerinde tandıkları birini canlandırır ve o kişinin yüzüne
odaklanıp incelemeye çalışacaklardır. Sonra da sağ ve sol taraftan
görmeye çalışacaklardır.
- “Mama Papa Cup” İletişim Oyunu: (DERS I)
- “ Pinokyo” Oyunu: Çocuklar ayaktayken komutları yapar.
Sağ el yukarıda + sol ayakla zıpla
Sol el yukarıda + sağ ayak ile zıpla
Sağ el yukarıda + sağ ayak ile zıpla
Sol el yukarıda + sol ayak ile zıpla
- ‘‘Şalgam Şalgam’’ İletişim Oyunu
Çiftçi, Eş, Torun, Köpek, Kedi, Fare
- ‘‘Ayna’’ Oyunu
DEHB OLAN ÇOCUKLAR İÇİN GELİŞTİRİLMİŞ
PSİKOEGZERSİZ OYUN PROGRAMI
VII
5. Fonksiyonel Egzersizler:
a) “Sürpriz Resimler” İletişim Oyunu: Her çocuk birer kağıda resim
yapar ve müzik durunca yanındakininki alır ve devam ettirir. (Konuşmak
yasak) Herkese kendi resmi gelince oyun biter.
b) “Üç Boyutlu Nesne Canlandırma” Oyunu: Zihinlerinde
canlandırdıkları nesneyi her tarafından incelerler ve sonra onu
değiştirdiklerini düşünürler.
c) “Çapraz Marş Marş” Oyunu: Çocuklar attıkları her asker adımında
sol eli ile sağ dizine ve tersini yaparlar. 4 etap
1. Eller olmadan(yavaş) 2. sağ el sağ diz 3. sağ el sol diz 4. sağ el sağ diz
(12 kere)
d) ‘‘Şımarma Zamanı’’ Oyunu
Kendine ve bana zarar vermeden herşeyi yapabilirsin.
6. Rahatlama Egzersizi: Çocuklar uzanırlar ve martı/dalga sesleri olan
müzikle güneşlendiklerini hayal ederler ve gerilirler.
DEHB OLAN ÇOCUKLAR İÇİN GELİŞTİRİLMİŞ
PSİKOEGZERSİZ OYUN PROGRAMI
X
5. Fonksiyon Egzersizi:
a) “Ne Eksik?” Oyunu: Gözler kapalıyken eksilen nesneyi bulmaya
çalışırlar.
b) “Fotoğraf Anlat” Oyunu: Çocukların önüne yüz ifadelerinin resmi
kapatılarak konur ve bir tanesini seçip onunla ilgili anı/olay anlatmaları
ve taklit yapmaları istenir.
c) “Yel Değirmeni” Oyunu: Çocuklar aşağıdaki komutları yaparlar.
- Sol ayağı sol kolu ile aynı zamanda aynı yöne dairesel hareketler
- Sonra da sağ ayak ve sağ kol ile aynı dairesel hareketi yaparlar
- Sağ ayağı ve sol kolu ile aynı yöne dairesel hareketler
- Sol ayağı ve sağ kolu ile yaparlar
- Sağ ayağı sola, sol kolu sağa doğru dairesel hareketler
- Sol ayağı sağa ve sağ kolu sola doğru dairesel hareketler
DEHB OLAN ÇOCUKLAR İÇİN GELİŞTİRİLMİŞ
PSİKOEGZERSİZ OYUN PROGRAMI
X
5. Fonsiyon Egzersizleri:
a) “Uçtu-Uçtu” Oyunu: Uzman uçan ve uçmayan canlıların ya da
nesnelerin adını söylerken elini havaya kaldırır ve çocuklar sadece
uçanların ismi söylediğinde ellerini kaldırır. Yanan oyun dışı kalır.
b) “Hayali Ziyaret” Oyunu: Çocuklar zihinlerinde daha önce gittikleri bir
yere giderler. Önemli olan gittikleri yer zihinlerinde çok iyi
görebilmektir.
DEHB OLAN ÇOCUKLAR İÇİN GELİŞTİRİLMİŞ
PSİKOEGZERSİZ OYUN PROGRAMI
XI
5. Fonksiyonel Egzersizler:
a) “Ne Duyuluyor?”: Çocuklar gözleri kapalı şekilde o anda odadan ya da
dışarıdan neler duyduklarını anlatırlar. En çok duyan kazanır.
b) “Bilge İle Tanışma” Oyunu: Çocuklar gözleri kapalı şekilde
zihinlerinde her şeyi bilen iyi kalpli bir bilge canlandırır. Çocuklar ona
yine zihinlerinde en çok merak ettikleri şeyi sorar ve gözünü açtığında
ne sorduğunu ve bilgenin ne cevap verdiğini anlatır.
c) “Odun Kesme” Oyunu: “Şimdi sizinle odun keseceğiz. Balta nasıl
tutuluyordu? Herkes yerden bir tane odun alsın. (Hareket canlandırılır.)
Baltayı kaldır, kaldır... Ve indir ve kes. (Hep bir ağızdan “haa” diye
bağırılır.” Ritim tutturularak birkaç kez tekrar edilir.
d) ‘‘El Arabası’’ Oyunu
DEHB OLAN ÇOCUKLAR İÇİN GELİŞTİRİLMİŞ
PSİKOEGZERSİZ OYUN PROGRAMI
XII
5. Fonksiyonel Egzersizler:
a) “Tekerleme” Oyunu: Uzman tekerlemeler söyler ve çocuklar da
terkrarlar. Ancak söylerken bazı kelimeler içinden söylenmeli ve onun
yerine alkış yapılmalı.
Ör: Gemi gelir sallanır. Gemi gelir(Alkış) Gemi (Alkış)(Alkış) (Alkış)(Alkış)(Alkış)
Denizden balık alır...
b) “Can Dostunu Bul” Oyunu: Uzman tüm çocukların kulağına bir hayvan
isi söyledikten sonra (Sen kedi, Sen köpek olacaksın...) oyunun kuralı
ise tüm çocukların gözü bağlıyken düdükle birlikte kendilerine söylenen
hayvanın sesini çıkarıp odada dolaşır. Her çocuk kendi gibi ses çıkaranı
bulmak zorundadır. Konuşmak ise yasaktır.
DEHB OLAN ÇOCUKLAR İÇİN GELİŞTİRİLMİŞ
PSİKOEGZERSİZ OYUN PROGRAMI
XIII
ÇALIŞIRKEN;
• Sizin çalışmanıza katkıda bulunmayacak SINAV SIRASINDA ;
düşünce ve uğraşları bırakınız.
• Hedefinizi sürekli güncel tutarak çalışmaya
karşı istekli olunuz. Gerekirse kendinizi • Aceleci davranmayınız.
zorlayınız.
• Dikkat • Sınav sonucuna ilişkin olumsuz
dağıtıcı,poster,afiş,tv,arkadaş,komşu..vb. düşünceleri sınav sonrasına
etkilerden kendinizi soyutlayınız. bırakınız.
• Çalışacağınız konuyla önce tanışıp sonra
çalışmaya başlayınız. Çalışacağınız konunun • Sorularda işlem basamakları,
tamamını gözden geçiriniz. olumlu ve olumsuz ifadelere
• En çok verim alabileceğiniz yöntemleri dikkat ediniz.
kullanınız • Eğer işlem yapıyorsanız
• Çalışma masanızda sadece çalışınız. mutlaka anlaşılabilir düzgün bir
• Sınav dönemlerinde yoğun duygusal yazı kullanınız.
ilişkilerden uzak durunuz.
• Çok aç, çok tok olmayınız. • Fiziksel koşullardaki
• Çalışmaya başlamadan önce nefes alıştırmaları olumsuzlukların giderilmesi için
yapınız, kısa kısa, uzun uzun, nefes sınav gözetmeninden yardım
çalışmalarıyla beyninizin daha fazla oksijen isteyiniz.
almasını sağlayınız.
• Beyin enerji olarak glikoz kullanır. Bunu çeşitli
şekerler ya da meyvelerden sağlayabilirsiniz.
Görkem GÜLER
Psikolojik Danışman
pdgorkemguler@gmail.com
0542 713 09 66