TERTIO 21 februari 2018  5

De voorzitter van de nationale begeleidingscom-

missie van Arts in Nood meent dat we aan de
vooravond staan van een nieuw model van ge-
zondheidszorg. “België heeft een zeer kwalitatief

structureel inbouwen”
zorgaanbod tegen een lage prijs. Dat kwam er
vanuit een liberaal model, maar zijn we niet aan
de grenzen van dat efficiëntie-denken gekomen?
We worden om onze kwaliteit benijd, maar de
keerzijde is dat artsen zoveel mogelijk patiën-
ten willen behandelen, dat de machines moe-
ten draaien en de operatiezalen overboekt wor-
den, dat verpleegkundigen moeten renderen

Beroepsgeheim en zegt: ‘Ik ga ze afmaken’, dan is het risico wel reëel. Niets doen zou dan
schuldig verzuim zijn. Je hebt dan wel de plicht te zoeken hoe je ongeluk-
en ziekenhuizen functioneren als fabrieken.”

ken kan vermijden. Als arts moet je altijd afwegingen maken. Als je je be-
Artsen, dokters-in-spe en hun familieleden kunnen met psychosociale roepsgeheim doorbreekt en je patiënt klaagt je ervoor aan, dan moet
problemen terecht bij een vertrouwenspersoon van Arts in Nood voor je het kunnen uitleggen voor de strafrechtbank. Omgekeerd moet je je
“Fouten vaak
laagdrempelige, discrete en vertrouwelijke begeleiding. Dat zorgtraject ook kunnen verantwoorden als je het beroepsgeheim niet schond en je verzwegen of
is volledig gescheiden van de controle op hun beroepsuitoefening door daardoor geen hulp bood aan een persoon in nood. Dat is eveneens een
de Orde van geneesheren. De vertrouwenspersoon heeft een “absolute strafbaar feit. Discretie is belangrijk, maar er zijn grenzen.” niet gemeld.”
zwijgplicht”, luidt het op de website van de organisatie. Dat gelijkt sterk
op het biechtgeheim of zijn er toch grenzen aan het beroepsgeheim? Recht op zelfverdediging
Agressie tegen de arts mag de dokter sowieso melden. Dat geweld “Neem het aantal beroepsfouten”, gaat Bafort
“Het biechtgeheim kent een extreme zwijgplicht. Bij artsen en dus ook bij valt niet onder de hem of haar “toevertrouwde” geheimen in het ka- verder. “In de VS en Europa samen sterven per
onze vertrouwenspersonen kunnen er wel grenzen zijn aan het beroeps- der van de zorgrelatie. Bij aangifte van agressie hoeft de arts niet dag twee volle Boeings 747 door medische fou-
geheim. Een hoger maatschappelijk belang kan voorrang krijgen”, ant- meer te melden dan nodig: medische gegevens van de patiënt of ver- ten en daarnaast maken artsen in de westerse
woordt Michel Bafort.“Als iemand tijdens een consulatie zijn beklag over trouwelijke zaken mogen niet prijsgegeven worden. Het recht op wereld per jaar 1 miljoen fouten met blijvende
zijn schoonmoeder doet en daarbij opmerkt: ‘Ik ga ze nog eens iets aan- zelfverdediging prevaleert boven het beroepsgeheim. Ook wanneer letsels – het verkeerde been amputeren bijvoor-
doen’, dan schuilt daarin wellicht geen reëel gevaar dat de man effectief het duidelijk is dat de fysieke integriteit van anderen gevaar loopt en beeld. Welke mechanismen kunnen we inbou-
een moord zal begaan. Maar stel dat iemand daarbij een revolver toont er een duidelijke noodtoestand is, dient de arts op te treden. (EVL) wen om fouten te vermijden zonder de kostprijs
van de zorg te verhogen? Collegialiteit, interne
communicatie en samenwerken zijn daarbij vol-
rie. “Toen ik van 2000 tot 2003 voorzitter van de anderd en blijft een oude medische cultuur hard- Onlangs overleed in Japan een arts na een einde- gens mij van groot belang. Voorts hebben we
Orde van geneesheren in Oost-Vlaanderen was, nekkig aanwezig. Het probleem wordt nog altijd loze werkdag. We stellen vast dat er meer suïcides nood aan een aangepast incidentenrapportage-
werd ik geconfronteerd met valabele jonge art- onderschat”, vindt de gynaecoloog. bij vrouwelijke dan bij mannelijke artsen zijn, ter- systeem met een snelle feedback om een herha-
sen die om onduidelijke redenen in de fout gingen. wijl in alle andere beroepsgroepen mannen vaker ling van fouten te vermijden onder toezicht van
Was een straf wenselijk of zou dat contraproduc- overgaan tot zelfdoding. Dat bewijst dat het em- een Hoge Raad voor Veilig Medisch Handelen.
tief werken en hadden ze veeleer hulp nodig? Daar pathische karakter ons suïciderisico beïnvloedt.” Nu worden fouten vaak verzwegen of niet ge-
kwam de zelfdoding van een collega in het zie-
“In groep in plaats meld, mede door ons verzekeringssysteem. De
kenhuis bovenop. Ik had het niet zien aankomen. van solo werken, Betaling per prestatie melding van incidenten zou daarom gedecrimi-
In twee jaar tijd verloren we vijf dokters in onze Bafort bepleit een andere medische cultuur. “We naliseerd moeten worden. Mensen maken altijd
streek. Tegenover al die gebeurtenissen vroeg kan heilzaam zijn.” hebben meer collegialiteit nodig waarbij we fouten, maar door ze te verbergen, kunnen we er
ik me af wat we konden doen. Dat was de aan- aandacht hebben voor het functioneren en de niet uit leren. Verbeteringen kunnen maar aan-
zet voor Arts in Nood, eerst als vrijwillig project in veerkracht van onze collega’s. In groep in plaats gebracht worden als je er met elkaar kan over
Oost-Vlaanderen en sinds 2016 als professioneel “Zelfs bij artsen in opleiding loopt 30 procent een ri- van solo werken, kan heilzaam zijn. Van bij de praten. In de luchtvaartsector hebben zulke
en nationaal aanbod met 65 vertrouwensartsen, sico op burn-out en zit 8 procent al effectief in een opleiding moet er aandacht zijn voor zelfzorg. Je foutmeldingen geleid tot checklists ter verbete-
een coördinator en enkele secretariaatsmede- burn-out. Na enkele jaren in het werkveld stappen moet erover waken regelmatige fysieke bewe- ring. Dat model kunnen we overnemen in de ge-
werkers. Op dit moment willen we de stap naar sommigen uit het beroep. Na jaren opleiding zijn ging te hebben, voldoende slaap, sociale contac- zondheidssector. We moeten ook afstappen van
een Europees netwerk maken”, legt Bafort uit. dat enorme kosten voor henzelf en de maatschap- ten onderhouden en ontspanning inbouwen. een strikt betalingssysteem per prestatie. Min-
pij. De hoofdoorzaak is volgens mij dat hulpverle- Maar is het huidige gezondheidsmodel wel opti- der marktlogica en meer aandacht voor elkaar
Empathische job ning een zeer empathische job is. Je wordt meege- maal om ruimte te maken voor zelfzorg? Zolang zijn alvast de ingrediënten voor de gezondheids-
“Psychische problemen werden lange tijd als zogen in de noden en de miserie van je patiënten dokters alleen per prestatie betaald worden en zorg van morgen”, besluit de gynaecoloog.
een zwakte aanzien. Als je het werk niet aan- en hebt niet altijd de tijd om dat te verwerken. De hun inkomen daarvan grotendeels afhangt,
kon, moest je er maar mee stoppen. Vanaf de zelfzorg wordt uit het oog verloren. Meer dan eens moedig je hen aan hun prestaties te maximali-  www.artsinnood.be of tel.: 0800/23460
en www.ordomedic.be (op die site is een
jaren 1960 is er een langzame kentering waar- leidt het tot middelenmisbruik: alcohol of versla- seren. Recuperatietijd is dan verlies. Bij jonge-
meldpunt voor agressie tegen artsen).
bij mentale moeilijkheden als echte ziekte- vende medicatie en opwekkende medicatie om ren zie ik gelukkig een kentering. Hun leven is  Wie met vragen zit over zelfdoding,
beelden erkend worden, die veeleer verzorgd te kunnen presteren onder hoge druk. Werken tot niet alleen hun praktijk. En onze universiteiten kan terecht bij de Zelfmoordlijn via
dan professioneel afgestraft dienen te wor- laat in de nacht en ’s morgens vroeg alweer con- besteden in het curriculum steeds meer aan- tel.: 1813 of www.zelfmoord1813.be
den. Toch is er op het terrein nog niet veel ver- sultatie leidt tot permanente oververmoeidheid. dacht aan zelfzorg en zorg voor collega’s.”

vooruitgang
weg te staan. Hoe groot hun wederzijdse liefde ook is, niets kan
beletten dat de relatie onderhevig is aan de druk van groeiend
succes en alle bochten van het leven. Berend en Marga koes-
teren als begeesterde studenten hoogmoedige idealen, maar
gaandeweg en zonder het zelf op tijd in de gaten te hebben,
lost Berend een voor een zijn principes. Tot op hoge leeftijd
blijft zijn liefde en toewijding voor Marga overeind. Maar de
stemmen van zijn kinderen, beste vriend en schoonbroer die
aparte hoofdstukken krijgen, vervolledigen het beeld van Be-
rend als succesvolle arts, als zogenaamde “broer van God”.
Voor de liefde is er geen remedie
Wolffers weet heel wat informatie en opinie in het verhaal te ver-
werken, in een aangenaam vertellende stijl. Een literair boek is
het niet, het is Wolffers niet te doen om de verbeelding van de le-
zer. Hij wil ons uitdrukkelijk meenemen in zijn betoog en de min-
der bekende facetten van de geneeskunde en farmaindustrie
voor het voetlicht brengen, omhuld in een geloofwaardig ver-
haal. Dat doet hij in een boeiende en onderhoudende stijl, met
empathie voor de oude succesvolle arts op zijn retour, die on-
danks al zijn goede intenties veel tekort is geschoten. Er zit een
nadrukkelijkheid in het boek die het verhaal in het slechtste geval
iets artificieels geeft. Ondanks de langdradigheid van sommige
hoofdstukken zijn er erg mooie passages en integere, doorleefde
bedenkingen over het leven, idealen en bovenal de liefde die bij-
blijven. “Op een vreemde manier zijn we aangeraakt door de
liefde en passie van Berend en Marga voor elkaar, voor die prach-
tige wereld die ze beter wilden maken, voor al die mensen die
Ivan Wolffers, Broer van God,
De Arbeiderspers, Amster-
dam, 317 blz. Bestellen kan
via de Kerknet-shop.
ze met hun kennis wilden helpen, voor de geneeskunde in haar
mooiste vorm. Als muggen rond een lamp dwarrelen we rond in
onze herinneringen om een beetje inspiratie op te doen voor ons
eigen leven.” Een mooi eerbetoon aan de liefde, aan een huwe-
lijk van gelijkgestemden, met al zijn ups en downs. En aan de ge-
neeskunde, die meer dan van rijke succesvolle artsen “broer van
God” te maken, haar vooruitgang vooral aan de durf en het ide-
alisme van visionaire enkelingen heeft te danken.