Professional Documents
Culture Documents
Os Zuazo de Galicia
Os Zuazo de Galicia
1
Vocal da Xunta Directiva da Asociación Academia de Xenealoxía Heráldica e Nobiliaria de
Galicia. Autor de numerosos artigos nestas disciplinas.
OS ZUAZO DE GALICIA
2
FRANCISCO XAVIER DE SANTA CRUZ Y MALLÉN. “Historia de familias cubanas”
tomo VI, Ed. Hércules, Habana (1950), p. 382.
3
CARLOS MARTÍNEZ BARBEITO: “Torres, pazos y linajes de la provincia de La Coruña”,
Deputación Provincial da Coruña (1978) p. 199.
4
Paz de Andrade na partida de casamento.
Carlos de la Peña Vidal
5
Consta o capitán nas árbores xenealóxicas do expediente de ingreso de Luis José Zuazo
Mondragón na Real Compañía de Guardas Mariñas, pero non se cita como feito positivo no
expediente de cabaleiro da Orde de Carlos III do primeiro marqués de Almeiras.
6
CARLOS MARTÍNEZ BARBEITO; “Torres, pazos y linajes de la provincia de La Coruña”,
Deputación Provincial da Coruña (1978), p. 199. A casa de Andeiro, actualmente en ruína,
parece mercada porque conservaba o brasón dos anteriores donos; a de Ombre, expropiada e
desaparecida nas obras de ampliación do aeroporto, podería ser construción do Zuazo, á que
OS ZUAZO DE GALICIA
posteriormente se lle engadira unha pedra armeira, probablemente cando pasou o inmoble a
mans dos Marchesi.
7
Así figura no expediente de fidalguía de 1776. No asento do libro parroquial de defuntos
consta como fedatario Andrés da Ponte, que non figura no Inventario do Arquivo Histórico de
Protocolos editado polo Colexio Notarial da Coruña.
8
ARQUIVO HISTÓRICO MUNICIPAL DA CORUÑA: Fidalguías. Expte. C-960 (12).
Carlos de la Peña Vidal
Única testemuña gráfica coñecida da casa de Ombre en San Xián de Almeiras (Culleredo). Foi publicado
en 1958 no Boletín nº 327 da Real Academia Galega, ilustrando un artigo de Bugallal Marchesi sobre
Sofía Casanova nacida nesta casa e inscrita na Coruña o 30.9.1861.
9
Figura nalgunhas referencias xenealóxicas como abade de Santa María de Benevívere, de
cóengos regrados de Santo Agostiño, no concello de Carrión de los Condes (Palencia),
extremo non comprobado.
Carlos de la Peña Vidal
Zuazo Mondragón e a súa esposa dona Francisca Palomo; casou con don Nicolás
Alfeirán, e faleceu en San Nicolás o 15.7.1764, sen deixar descendencia.
H) Francisca Antonia bautizada na parroquia de Santiago da Coruña o seguinte día
do nacemento ocorrido o 3.10.1737, afillada por don Silvestre Folgueira,
presbítero. Non aparece mencionada no testamento paterno.
I) Dona Antonia Gertrudis Zuazo Mondragón y Ron, que no bautismo administrado
na parroquia de Santiago da Coruña, o día 8.1.1739, seguinte ao de nacemento,
recibiu os nomes de Antonia Gertrudis Juliana. Previas as preceptivas probas10
desposou no 1776 co capitán de fragata don Francisco Javier Melgarejo y Rojas,
Cabaleiro de Calatrava (1753), nacido en Madrid en 1733, e falecido en Ferrol o
21.6.1820, fillo de don Luis Melgarejo y Quiroga, cabalarizo de campo da Súa
Maxestade, Cabaleiro de
Santiago (1727), e de dona
María Isabel de Rojas y
Contreras, os dous nacidos en
Granada en 3.7.1701 e
5.12.1697, respectivamente;
neto paterno de don Tomás
Melgarejo, Cabaleiro de
Santiago (1707), do Consello
da Súa Maxestade no Real de
Castela, nacido en Castillo de
Garcimuñoz (Cuenca) o
16.3.1663, e dona Inés Zuazo
de Quiroga, nacida en
Cartagena o 20.11.1681; neto
materno de don Diego de
Rojas, Cabaleiro de Calatrava
(1712), do Consello da Súa
Maxestade no Real das Indias,
nacido en Antequera (Málaga)
o 11.9.1659 e falecido en
Madrid o 13.6.1734, e a súa
muller dona María de
Contreras, nacida en
Valladolid o 3.1.1680. A torre de S. Martiño de Andeiro (Cambre) cara 1970, xa
Don Francisco Javier ferida de morte, aínda en pe.
10
AHN: OM-CASAMIENTO_SANTIAGO,Exp.10492: Expediente de pruebas de Antonia
Gertrudis de Zuazo Mondragón Ron y Jinzo, natural de La Coruña, para contraer matrimonio
con Francisco Javier Melgarejo, caballero de la Orden de Santiago (sic). Año 1776. Ese erro
na Orde, Santiago no canto de Calatrava, explica por qué o expediente non figura nas
“Pruebas para contraer matrimonio de las Ordenes de Calatrava, Alcántara y Montesa” de
MARÍA ÁNGELES PÉREZ CASTAÑEDA e MARÍA DOLORES COUTO DE LEÓN,
Ministerio de Cultura, Madrid (1980).
OS ZUAZO DE GALICIA
11
Don Ramón era irmán de don Manuel de Losada y Quirós, conde de Quirós, maestrante de
Ronda, e casaría en segundas nupcias en 1824 cos súa sobriña dona María Joaquina González
Pardo Losada, bautizada en Santa Mariña de Beira (Carral) o 16.6.1791, filla de don
Francisco González Pardo e dona Javiera Losada Bernaldo de Quirós.
Carlos de la Peña Vidal
Na mesma freguesía de San Miguel dos Agros onde casara, faleceu intestado
don Pedro no 9.6.1812, e a súa muller no 10.12.1840; do matrimonio quedaron
máis fillos dos que se indican na partida de óbito de dona Juana, que só enumera
a descendencia viva:
1.- Dona María del Carmen Zuazo Durán, nacida en Santiago o 12.7.1789 e
bautizada en San Miguel dos Agros o día 14 seguinte; non é citada no asento
de óbito materno pois falecera o 20.1.1825 na súa parroquia de San Miguel,
recibindo sepultura ao seguinte día na capela de Nosa Señora das Dores.
2.- Don Jacobo Zuazo Durán, bautizado o 5.3.1791 na parroquia castrense de
San Xurxo da Coruña e falecido en Santo André de Cesar (Caldas de Reis) o
3.2.1878; foi comandante de Infantaría e 1º xefe do Rexemento Provincial de
Monterrei. En 1846 era cabaleiro das Ordes de San Fernando e San
Ermenxildo, e alcanzara o grao de coronel despois de 46 anos de servizos.
Casara no 1828 con dona Rita Lestón Currás, bautizada o 14.8.1807 en Santa
Cruz de Lamas (Moraña), e falecida o 8.2.1846, filla de don José Antonio de
Lestón Rapela e dona Joaquina de Curra Valladares veciños de Cesar; de don
Jacobo e dona Rita foron fillos:
a) Don José Joaquín Zuazo
Lestón, nacido en Caldas de
Reis o 16.1.1829 e
bautizado ao seguinte día en
Santo André de Cesar; foi
capitán do Rexemento de
Infantaría de Toledo,
falecido en Cartagena o
14.11.1863.
b) Joaquina Zuazo Lestón,
nacida e bautizada en Santo
André de Cesar o
13.11.1831, levando de
padriños a don Antonio
María Valenzuela, e dona
Joaquina de Curra, avoa da
neófita.
c) Dona Ramona Zuazo Lestón,
nacida o 28.8.1833, e
bautizada en Santo André
de Cesar ao seguinte día, e Armas dos Ron, co lema de “A ESTE SON,
alí falecida o 23.11.1908; COMEN LOS SE-ÑORES DE RON” no primeiro
cuartel (Expte. do Colexio Naval de don Luis
casou con don Manuel Díaz Zuazo, gardamariña).
Tinoco del Castillo,
bautizado na parroquia de Nosa Señora do Rosario de La Carraca (San
Fernando, Cádiz), fillo de don Rafael Díaz Blanco, capitán de fragata
nacido en Huelva e casado en Sevilla con dona María Socorro Tinoco del
Castillo y Agreda, nacida en Puerto Cabello (Venezuela).
OS ZUAZO DE GALICIA
dona Benita Montoto, natural de Vigo. En 1873 estaba viúva sen fillos, e
residía coa súa nai, e nese estado faleceu o 15.4.1908 en Santiago.
i) Dona Juana Quintas Zuazo, mencionada no testamento materno, xunto
coa súa irmá Dolores, como melloradas no terzo e quinto por seren
solteiras.
12
Esta é a data da partida aportada para o expediente de Cabaleiro da Orde de Carlos III,
diferente da que figura no artigo de Antonio Meijide Pardo no Anuario Brigantino nº 24
(2001), p. 208 "Biografía del primer marqués de Almeiras A.V. Zuazo Mondragón y Ron
(1732-1798)", que indica nacido o 20.3.1732 e bautizado ao seguinte día na parroquia de
Santiago da Coruña recibindo os nomes de José Antonio Vicente de los Dolores, que foi
realmente o cuarto dos fillos do matrimonio, cunha coincidencia parcial de nomes co seu
irmán Antonio Vicente, segundo na orde dos nacementos, pero que sería o vinculeiro pola
temperá morte do primoxénito. Tampouco acerta o ilustre investigador valdeorrés na data de
pasamento que confunde coa de sepultamento, segundo evidencia a partida de óbito que se
transcribe no mesmo traballo.
13
AHN. CONSEJOS,1176, A.1779, Exp.13: Certificado de carta de pago de media annata por
don Antonio Vicente Zuazo y Mondragón, tocante a la merced de títulos de Vizconde de
Hombre, cancelado, y de Marqués de la Trinidad, concedidos por resolución de Su Majestad a
consulta de la Cámara de 6 de diciembre de 1772, publicada en la Cámara en 11 de enero del
año 1773. (4.12.1779). [Al respaldo de este documento, que está mutilado, hay una nota que
dice: "Se le dió al interesado el título de Almeiras y de Vizconde de Andeiro, cancelado, que
fué la denominación que tomó, conforme a lo acordado por la Cámara en 1º de febrero de
1780."].
Carlos de la Peña Vidal
14
CARLOS MARTÍNEZ BARBEITO: Informaciones genealógicas del Archivo Municipal
de La Coruña. Ed. Hidalguía, Madrid, 1959. No expediente de don Luis José Zuazo
Mondragón, sinala como irmáns a Antonio Vicente, Manuel e María Teresa, parecendo que
esta última é a mesma María Tomasa, nome que tamén figura no testamento paterno, consonte
Antonio Meijide. Tamén figura María Tomasa no expedientes AHN:
OM_CASAMIENTO_SANTIAGO. Exp. 10496 (1780) de probas para casar cun cabaleiro de
Santiago.
OS ZUAZO DE GALICIA
A ascendencia santanderina de don José, alcanza aos seus avós paternos don
Tomás Saravia e dona Juana de Horcasitas, bautizados en Ramales o 26.12.1639
e 14.6.1638 respectivamente, e alí casados no 4.6.1677, e tamén aos seus
bisavós, tanto paternos, don Pedro Saravia, (fillo doutro don Pedro Saravia e
dona María Ruiz), que casara en Ramales no 28.5.1637 con dona Isabel Ruiz de
Trueba, (filla de don Juan Ruiz de Trueba e dona Isabel de Santisteban), como da
liña materna, don Pascual de Horcasitas casado o 15.12.1632 en San Juan de la
Cistierna (Santander) con dona Catalina Gutiérrez de Rozas.
Por parte da súa nai, era don Pedro neto de don Francisco Barbosa y Abreu,
bautizado en San Bartolomeu de Pontevedra o 25.9.1641 e casado en Santa
María o 24.1.1680 con dona Francisca Mourillón y Quiroga, nacida na dita vila
e bautizada en Santa María o 18.9.1658, e bisneto de don Miguel Barbosa Abreu
casado en San Bartolomeu de Pontevedra o 3.2.1624 con dona Catalina de Saa; e
de don Francisco Fernández de Mourillón, natural de Lugo, (fillo de don
Lorenzo Fernández Bravo e dona Catalina Ares Mourillón), casado o 16.2.1654
en Santa María de Pontevedra con dona Francisca de Quiroga y Somoza, filla do
capitán don Juan Núñez Bens de Araújo e dona Ana de Quiroga y Somoza.
B) Don Antonio Vicente Zuazo Jiménez, que segue en VI.
C) Don Luis José Zuazo, ou Zuazo de Mondragón y Ron Ximénez de Cisneros, foi
bautizado no mesmo día do
nacemento ocorrido o 5.5.1759 na
parroquia de San Nicolás da
Coruña, recibindo os nomes de
Luis Beltrán José Pío Mario
Antonio Pedro Domingo de
Guzmán e Francisco de Asís,
levando de padriños aos seus tíos
Pedro e Antonia Zuazo y Ron.
Como aspirante ao servizo da
Sinatura de don Luis Joseph Zuazo (1776)
Súa Maxestade, probou a súa
nobreza perante a Xustiza Ordinaria da Coruña no 1776 figurando ese mesmo
ano como garda mariña15; en 1791, xa como tenente de navío, solicita licenza
para desposar a dona María Josefa O’Carol y Fuentes, bautizada na freguesía de
San Cristóbal da cidade da Habana o 26.10.1772, recibindo os nomes de María
Josefa Florentina Francisca de la Santísima Trinidad; era filla de don Antonio de
O’Carol Negrete, brigadier da Real Armada, nacido o 1727 en Córdoba, e dona
Juana Teresa Fuentes Cardoso, nacida na Habana o 26.6.1747 e bautizada o
seguinte día 6 de xullo na parroquia de San Cristóbal (filla de don Gaspar
Nicolás Fuentes y Sierra, contador de navío da Real Armada, e a súa primeira
esposa dona Francisca Cardoso, naturais da Habana).
Estes O’Carol son descendentes do matrimonio irlandés de Daniel e
Margarita O’Carol, naturais de Bolibrak?, pais de: Juan O’Carol , que casado
con Margarita O’Crean, tivo dous fillos que se estableceron en España: don
15
DALMIRO DE LA VÁLGOMA/BARÓN DE FINESTRAT: “Real Compañía de Guardias
Marinas y Colegio Naval”, Instituto Histórico de Marina, Madrid (1945), tomo III, p. 9.
Carlos de la Peña Vidal
16
VICENTE DE CADENAS Y VICENT. “Caballeros de la Orden de Santiago. Siglo XVIII”,
Ediciones Hidalguía, Madrid (1977), tomo I, p. 250.
17
DALMIRO DE LA VÁLGOMA/BARÓN DE FINESTRAT: “Real Compañía de Guardias
Marinas y Colegio Naval”, Instituto Histórico de Marina, Madrid (1943), tomo I, p. 177.
18
Irmá da sogra do IV marqués de Almeiras, dona María de las Nieves Zuazo y Rodríguez de
Medina. Véxase o epígrafe VIII.
OS ZUAZO DE GALICIA
19
O primeiro nome aparece en varios rexistros parroquias con elisión da vocal átona e unido
ao segundo nome, na forma de Mariana.
OS ZUAZO DE GALICIA
20
CARLOS MARTINEZ BARBEITO: “Torres, pazos y linajes de la provincia de La
Coruña”, Deputación Provincial da Coruña, (1978), p. 299. Don Ramón era medio irmán de
don Jacinto, un e outro fillos de don José del Rial, nos seus sucesivos casamentos, primeiro
con dona Rosa Blanca Rodríguez de Oreiro, e despois con dona Segunda Martelo,
respectivamente.
Carlos de la Peña Vidal
21
FRANCISCO XAVIER DE SANTA CRUZ Y MALLÉN: “Historia de familias cubanas”,
Tomo V. Ed. Hércules, La Habana (1944), ps. 240-241.
22
Trátase do marquesado de Villamejor, concedido en 1718 polo Arquiduque a don José de
Torres; o V marqués obtivo en 1832 facultade real para enaxenar o título, por imposibilidade
de pagar as lanzas e medias anatas pendentes, se ben morreu en 1836 sen facer uso da licenza.
A viúva, como titora da súa filla menor, vendeu a mercé en 1838 a dona María de las Nieves,
que conseguiu cambiar a denominación pola de Rendón, título do que foi a primeira marquesa
ata o seu óbito na Habana o 22.11.1868, sucedéndolle como II marqués o seu fillo, don
Ambrosio Rendón y Zuazo, falecido sen descendencia de ningún dos seus dous matrimonios.
Ao chegar a titorada á maioría de idade, solicitou a rehabilitación do título orixinario, a que
accedeu a raíña dona Isabel II en 1853.
OS ZUAZO DE GALICIA
23
GUILLERMO LOHMANN VILLENA; “Los americanos en las Órdenes nobiliarias”, tomo
II, CSIC, Madrid (1993), p. 413.
24
FRANCISCO XAVIER DE SANTA CRUZ Y MALLÉN: “Historia de familias cubanas”,
Tomo VI, Ed. Hércules, La Habana (1950), p 385 e ss.
Carlos de la Peña Vidal
B) Dona María de las Nieves Zuazo Delgado casada co seu curmán don Rafael
Zuazo Lantuel (VIII-C-4).
C) Dona María de los Dolores Zuazo Delgado, bautizada o 20.7.1870 na catedral de
La Habana, casou con don Joaquín Ravena Alúm, natural de Bahía Honda na
provincia de Pinar del Río (Cuba), fillo de don José María Ravena Pérez e dona
Amalia Alúm Valdés.
D) Dona María Antonia Zuazo Delgado, bautizada na catedral de La Habana o
20.11.1880.
E) Don José Zuazo Delgado, casado na parroquia de Guadalupe o 4.8.1900 con dona
María del Rosario Díaz Acosta.
25
FRANCISCO XAVIER DE SANTA CRUZ Y MALLÓN: “Historia de familias cubanas”,
tomo VI, Editorial Hércules, La Habana (1950), ps. 382 e ss-.
26
BOE nº 27 (22.1.1959).
OS ZUAZO DE GALICIA
27
A ascendencia restante de dona Josefa en: CARLOS DE LA PEÑA VIDAL, “Mazas de
Galicia, unha puga no tronco dos Aldao” Estudios de Genealogía, Heráldica y Nobiliaria de
Galicia, Boletín Nº 12-13, ps. 8 e ss.
Carlos de la Peña Vidal
XII.- DON LUIS QUINTAS GOYANES (IV-J-4-e), que levou tamén os nomes de
Mario Antonio Cesáreo, era fillo de don Antonio Quintas Rodríguez e dona Celina
Goyanes Cedrón, casados na Coruña o 6.10.1904, e neto paterno de Luis Quintas
Zuazo e dona Elena Rodríguez de Castro. Foi numerario da Real Academia de Belas
Artes da Nosa Señora do Rosario da Coruña, director honorario do Museu
Provincial de Belas Artes, conservador artístico da Deputación Provincial da
Coruña, catedrático de Deseño na Escola de Artes e Oficios Artísticos da Coruña,
correspondente das Reais Academias Galega e de Belas Artes de San Fernando.
Falecido don Ramón Martelo, solicitaron a sucesión, don Abelardo Zuazo
Garcés, dona María de los Ángeles Martelo Alende e don Rafael Díaz Ureña,
ademais de don Luis, a favor do cal e por Orde do 10.6.1961 do Ministerio de
Xustiza mandouse expedir Real Carta de Sucesión como VIII marqués de Almeiras,
título que levou ata que faleceu solteiro na Coruña o 25.2.1987.
28
MINISTERIO DE XUSTIZA; Resolución do 10.4.1989. BOE nº 103 (1.5.1989).
29
Posible fillo de don Rafel Zuazo de la Vega e dona Olga Rodríguez Maribona, con
descendencia nacida no exilio.
30
MINISTERIO DE XUSTIZA: Resolución a do 9.10.1989 BOE nº 258 (27.10.1989).
31
MINISTERIO DE XUSTIZA; Resolución do do 21.1.1993 BOE nº 37(12.2.1993).
32
BOE nº 34 (19.2.1995).
33
BOE nº 178 (24.7.1996).