11.10.

2015

Kimyasal Katkılar

Bölüm 2
 Birçok uygulama için, betonun
vazgeçilmez bileşenidir.
Hava Sürükleyici Katkı  Betonun özelliklerini iyileştirip ekonomi
yönünden avantajlar sağlar.
Maddeleri  Fakat kimyasal katkı kullanımı kalitesiz
beton karışımları veya kötü uygulamalar
için çözüm değildir.

Hava Katkı Maddesinin Tanımı Hava Sürüklenmiş Beton Tanımı

 Hava sürüklenmiş beton, çimento hamurunun içerisinde, birbirine

 Hava sürükleyici katkı maddeleri, beton yapımı esnasında taze
betondaki çimento hamurunun içerisinde küçük boyutlu (0.05—1.25
mm mertebesinde) ve kalıcı hava kabarcıklarının oluşmasını
sağlayan katkı maddeleridir.
TS 3456 “Betona Hava Sürükleyici Katkı Maddeleri”
çok yakın aralıklarla düzenli dağılım gösteren, birbirinden bağımsız
(aralarında bağlantı bulunmayan), çok sayıda ve çok küçük hava
kabarcıkları içeren bir betondur.
 Betonun hava katkısı, özel çimento kullanımı ile sağlanabilir. Bu özel
çimentolar, normal çimentolar gibi üretilirken hava katkı maddesinin
çimentonun öğütülmesi aşamasında ilave edilmesi ile elde edilir.
Hava kabarcıkları taze beton karışımına hava katkı maddesinin
ilavesi ile de elde edilmektedir. Genellikle bu ikinci yol tercih
edilmektedir. Bu şekilde elde edilen betonlara “hava katkılı beton”
ismi verilmektedir.

Hava Katkı Maddeleri 3 Hava Katkı Maddeleri 4

1
 11.10.2015

Hava Katkılı Betonun Üretilmesindeki Amaç Donma ve Çözülme

Hava kabarcıkları genelde küresel bir yapıya sahip olup boyutları
çok küçüktür. Ortalama çapları 0,08-0,1 mm arasındadır.

Asıl Amaç;

 Betonun donma ve çözülme karşısındaki direncini arttırıp

durabilitesini (ömrünü) arttırmaktır.

Ek Faydaları;

 İşlenebilirlik kolaylaşır.

 Kusma (terleme) ve ayrışma daha az görülür.

Hava sürükleyici katkıların kullanımına başlamadan önce
inşa edilmiş bir yapı
Hava Katkı Maddeleri 5

Donma ve Çözülme Hava Katkı Malzemelerinin Tipleri

Hava katkı malzemeleri birçok kaynaktan elde edilir. Elde edilme bakımından
aşağıdaki gibi sınıflandırılabilirler;
 Yetersiz hava boşluk yapısına sahip uçucu
kül içeren beton 1. Reçine tuzları: Genellikle en çok kullanılan tiplerdir. En eski hava katkısı
formülasyonu nötrleştirilmiş Winsol reçinesidir. Winsol reçinesi, ananas
ağacından elde edilen reçine ve çeşitli eritici maddelerin eldesinin bir yan
ürünüdür. Ezilmiş toz yada flake (pul) şeklinde mevcuttur. Bu madde
genellikle suda erimez. Bu nedenle beton için hava katkısı olarak daha etkin
kullanılabilmek amacıyla NaOH (Sodyum Hidroksit) ile nötrleştirme yoluyla,
suda çözünebilen bir forma sokulmaktadır.

2. Sentetik deterjanlar: Hava katkı malzemesi olarak ikinci büyük kategoriyi

Düzenli sürüklenmiş hava boşluklarına sahip oluştururlar. Bu malzemeler petrol türevi ürünlerdir.
olmamasından dolayı parçalanmış beton. Uçucu
kül bünyesinde bulunan karbon HSK’yı yapısına
emmektedir. Hava Katkı Maddeleri 8

2

Hava Katkı Malzemelerinin Tipleri
3. Sülfatlı lignin tuzları: Kağıt endüstrisinin bir yan ürünüdür. Hava katkısı
malzemesi olarak zayıf davranış gösterirler. Genelde su azaltıcı olarak
kullanılır.
4. Petrol tabanlı asit tuzları: Petrolün rafine işleminin bir yan ürünüdür.
5. Protein tabanlı maddelerin tuzları: Hayvan işleme endüstrisinin bir yan
ürünüdür ve karbolik ve aminoasitlerin bir karışımından oluşur. Genellikle
bu maddeler pek kullanılmaz.
6. Reçineli yağlı asitler ve tuzları: Bunlar hayvansal ve bitkisel yağların
çeşitli işlemlerden geçirilmesi ile elde edilmektedir.
7. Organik tuzlar ve sülfatlar hidrokarbonlar: Ham petrolün rafinesinden
elde edilir.
Hava Katkı Maddeleri
Donma-Çözülme Olayı
 Böylece beton, içinde buz oluşmasından dolayı oluşan büyük iç
gerilmelere direnç gösteremez. Çatlaklar meydana çıkar. Donma
zararı, beton doygun yada doygunluğu belli bir kritik değerin
üzerinde ise ortaya çıkar. Bu kritik doygunluk derecesi literatür
tarafından %91.7 olarak verilmektedir. Katılaşmış çimento harcı gibi
boşluklu bir sistemde kritik doygunluk derecesi, sistemin boyutları,
homojenliği ve donma oranı tarafından etkilenir. Eğer bir boşluk %90
yada daha fazla suyla doygun değilse, donma sisteme bir zarar
vermez. Çünkü hacim genişlemesini yok edecek kadar bir boşluk
mevcuttur. Böylece bir iç gerilme oluşmaz.
Hava Katkı Maddeleri
11.10.2015
Donma-Çözülme Olayı
 Doygun yada doyguna yakın beton 0 oC’nin soğutulmaya tabi
tutulduğunda, katılaşmış çimento harcı ve agrega içinde bulunan
kapiler boşluklardaki su donar ve hacim genişlemesi gösterir.
Hacimdeki bu artış %9 kadardır. Bu hacim artışı, boşluk içindeki
donmamış suyun çeperlere hidrolik bir basınç yapmasına veya
donmamış suların sızma yolu ile betonun iç kısımlarına kaçmasına
sebep olur. Kısa mesafede böyle bir yer bulamazsa yine bir hidrolik
basınç oluşturur. Bu nedenle oluşacak iç gerilmeler betonda
çatlamalara ve yüzeysel kısımlarda ayrışıp bozulmalara sebep olur.
Bu çatlama ve bozulmalar donma-çözülme döngüsünün sayısı arttıkça
fazlalaşır. Bir beton her ne kadar iyi bir karışım olarak hesaplansa da
donma-çözülme olayı mutlak surette betona zarar verir.
9 Hava Katkı Maddeleri 10
Hava Katkısız Çimento Hamurunda Donma-Çözülme Olayı
T>0 T<0 T>0 T<0
Kılcal
boşluk
Su Buz Su Buz
 Burada donma çözülme devirlerine maruz bir çimento hamuru
gösterilmektedir. Kılcal boşluk kritik doygunluk derecesinde
olduğundan sıcaklık 0C’nin altına düştüğünde buz oluşması ve
hidrolik basınç ile çatlaklar meydana gelecektir. Donma-çözülme
devam ettikçe aynı olay yeni çatlakların içinde de yer alacağından
çimento hamuru giderek parçalanacaktır.
11 Hava Katkı Maddeleri 12
3
 11.10.2015

Hava Katkısının Donma-Çözülmeye Etkisi Donma Zararlarının Mekanizması ve

T>0 T<0 T>0 T<0
Hava Katkısının Etkisi

Donma zararının mekanizmasını ve hava katkı maddesinin bu

zararı önlemesinin mekanizmasını açıklamak için iki ana hipotez
Su Buz Su Buz mevcuttur:

 Donmak üzere hacmi genişleyen su, kılcal boşluklardan kaçarak I. Hidrolik basınç hipotezi : Powers’ın 1950’de yaptığı çalışmalara
kürecikler şeklindeki sürüklenmiş hava kabarcıklarının içine dayanır.
girmektedir. Bu şekilde buz haline geçiş bu kabarcıkların içinde
meydana gelmekte, hidrolik basınç boşalmakta ve hamurda çatlama II. Su yayılma hipotezi : Powers’ın 1950’den sonra yaptığı
olmamaktadır. Yalnız, donmakta olan suyun basıncını zamanında çalışmalara ve Helmut’un araştırmalarına dayanır.
karşılayabilmek için aralarındaki mesafenin 0,2-0,3 mm’yi
geçmemesi istenir.

Hava Katkı Maddeleri 13 Hava Katkı Maddeleri 14

Hava Katkı Malzemesinin Kompozisyonu Hava Katkı Malzemesinin İşleme Mekanizması

 Çoğu organik hava katkı malzemesi yüzey aktifleştirici ya da yüzey
kayganlaştırıcı olarak sınıflandırılırlar. Bu katkı maddeleri her bir ucu farklı
davranış gösteren moleküller içerirler. Moleküllerin bir ucu hidrofil (su
seven), diğer ucu hidrofob (suyu sevmeyen) özelliktedir. Su seven ucu
anyonik (negatif yüklü), katyotik (pozitif yüklü), yada nötr (yüksüz) olabilir.
Sıklıkla karşılaşılan türü ise anyonik olup genellikle carboxylic (COOH) yada
sülfonik (SO3H) tiptendir. Hidrofil uçlarında sülfonik veya karboksil asit
grupları, hidrofob uçlarında da aromatik hidrokarbonlar gibi bileşenler yer
alır.
Hidrofil uç
Hava
kabarcığı Su
 Yüksek su yüzeyi gerilmeleri nedeniyle su içinde köpük ya da hava
kabarcıkları oluşturmak zordur. Su içinde köpük kabarcık oluşması genelde
geçici bir olaydır. Eğer bu yüksek su yüzeyi gerilmeleri nedeniyle oluşan
enerji engeli yenilirse geçici olmayan (kalıcı) hava kabarcıkları
oluşturulabilir. Bu da hava katkı maddesinin kullanılması ile başarılabilir.
 Sıvı haldeki katkı maddesinin bir karıştırıcı yardımıyla karıştırılması ile hava
sürüklenmesi sağlanır. Karışım içinde moleküller su hava birleşim çizgisinde
dizilirler, bu sırada su sevmez hidrofob uçları hava kabarcığına doğrudur.
Diğer su seven hidrofil uç ise çimentoya yönelmiştir. Çimento tanecikleri
genellikle hava kabarcığından daha küçüktür. Böylece çimento hava
kabarcığının etrafında bir tabaka oluşturmaya başlar.
 Taze karıştırılmış bir beton içerisinde oluşan hava kabarcıkları priz zamanı
boyunca bozulmadan durur ve bu kabarcıklar katılaşmış beton içinde küçük
boşluklar olarak kalır.
Hidrofil uç

Hidrofob uç Hava
kabarcığı Su

Hava Katkı Maddeleri 15 Hidrofob uç Hava Katkı Maddeleri 16

4
 11.10.2015

Hava Sürükleyici Katkı Hava Katkı Maddesinin Karışıma İlave Edilmesi

 Hava katkı maddesi karışım suyu içerisinde eritilmiş olarak beton

Küçük ve yuvarlak hava boşluklarını stabilize eder karışımına ilave edilmelidir.

 Hava katkı maddeleri genellikle eriyik şeklinde ve özgül ağırlığı

1.1’in altında olarak sağlanmalıdır. Eriyik içerisinde bulunan katı
maddenin konsantrasyonu kabaca çimento ağırlığının %1 yada
Çimento %2’si kadardır. Kullanılması gereken dozajı üretici tavsiye
Hava etmektedir. Buna rağmen başlangıçta test yapmakta fayda vardır.

Su  Bu maddeden başka katkı maddelerinin de ilave edilmesinin söz

Hava konusu olduğu durumlarda birbirlerinin etkisini yok etmemeleri için
ayrı ayrı karıştırılmalıdır. Bunun için karışım suyu iki eşit parçaya
bölünerek kullanılabilir.

Hava Katkı Maddeleri 18

Hava Katkısının Beton Üzerindeki Etkileri
Faydalı etkileri
1. Donma-çözülmeye karşı dayanıklılığı iyileştirir,
2. İşlenebilirlik iyileşir,
3. Özellikle düşük dozajlı betonlarda segregasyonu ve kusmayı azaltır,
4. Düşük dozajlı betonlarda iyileşen işlenebilirlikten ötürü karışım suyu
miktarını azaltır,
5. Yüksek dozajlı betonlarda bu eğilim azalır,
6. Azalan su miktarından dolayı geçirimliliği azaltır.
İstenmeyen Potansiyel Etkisi
1. Düşük dozajlı betonlarda su/çimento oranı uygun bir şekilde
düşürülmediğinde dayanım azalabilir.
2. Yüksek dozajlı betonlarda ise her %1 hava katkısının artımı
dayanımda %5 oranında azalma yapar.
Hava Katkısının Taze Beton Üzerindeki Etkileri
İşlenebilirlik :
 Hava katkısının taze betonun işlenebilirliği üzerine pozitif bir etkisi
vardır. Bu iyileşmenin sebebi olarak, hava katkı maddesinin hacmi
ve hava kabarcıklarının kaydırıcı etkisi gösterilmektedir.
Segregasyon ve Kusma :
 Segregasyon homojenliğin bozulması, kusma ise karışımdaki suyun
yüzeye doğru yükselmesi ve yüzeyde toplanmasıdır. Hava katkısının
bir ucu su sevdiği için suyu bünyede tutmada faydalı olacağından
kusmayı azaltır. Bu kabarcıklar agrega etrafında oldukları için de
yukarıya kaldırma etkisi yaparak iri agregaların aşağı doğru
çökmesine izin vermez. Bu da segregasyonu azaltır.

Hava Katkı Maddeleri 19 Hava Katkı Maddeleri 20

5
 11.10.2015

Hava Katkısının Sertleşmiş Beton Üzerindeki Etkileri TS EN 206

Durabilite
Beton - Özellik, performans, imalat
 Donma-çözülme dayanıklılığı artırmak için betona hava katkısı yapılır. Ancak
hava katkısı yalnız başına donma-çözülme zararlarını karşılayamaz. Bunu ve uygunluk
etkileyen diğer faktörler su/çimento oranı, kullanılan agrega, kür durumu ve
betonun içinde bulunduğu ortam şartlarıdır. Bununla beraber çok iyi bir
malzeme ve iyi bir karışımla dizayn edilen bir betonun bile uygun miktarda
hava katkısı kullanılmadan çok sert ortam koşullarında zarar görebilmesi
mümkündür. Bu nedenle uygun miktarda hava katkısının betonun donma-
çözülme direncini artırması için kullanılması gereklidir.

 Kışın, yol üzerinde biriken buzları eritmek ve yol açmak için genellikle sodyum
klorür (NaCl) yada CaCl2 tuzları kullanılır. Buz çözücülerin zarar mekanizması
kimyasal olmaktan daha çok fizikseldir. Serpilen tuz osmotik ve hidrolik basınç
oluşmasına katkıda bulunur. Buz çözücülerin bozucu etkisi daha fazladır. Hava
katkısı kullanımının betonun buz çözücülere karşı direncinin özellikle çok sert
koşullarda arttığını göstermektedir.

Hava Katkı Maddeleri 21 Hava Katkı Maddeleri 22

TS EN 206 Hava Katkısının Sertleşmiş Beton Üzerindeki Etkileri

Beton - Özellik, performans, imalat Dayanım

ve uygunluk  Aynı su-çimento oranına sahip hava katkılı ve hava katkısız beton
dayanımları karşılaştırıldığında, hava katkılı betonun dayanımının %10-25
arasında daha az olduğu görülür. Genel olarak hava katkısındaki artış
dayanımda düşüşlere sebep olmaktadır. Bunun en büyük nedeni katı cisim
içinde boşluklar nedeniyle oluşan kesit azalmasıdır. Ayrıca bu boşluklar
nedeniyle değişik bir yapı oluşmakta, gerilme yoğunlaşması bu yüzden
artmaktadır. Bu kayıp, karışımın yeniden ayarlanması ile tekrar kazanılabilir.
Hava katkısının işlenebilirliği artırması nedeni ile, su/çimento oranı ve
kum/çakıl oranı düşürülerek dayanım artırılabilir.
 Yüksek dozajlı betonlarda karışım ayarlaması yapılmamışsa her %1 hava
katkısı için %5 dayanım kaybı bir kural olarak alınabilir.
 Betonun çekme dayanımı da basınç dayanımının azalmasına benzer
şekilde hava katkısından dolayı etkilenir.
Elastisite Modülü
 Hava katkısının oranı arttıkça beton elastisite modülü düşer.

Hava Katkı Maddeleri 23 Hava Katkı Maddeleri 24

6
 11.10.2015

Beton İçine Katılacak Olan Hava Miktarını Etkileyen Faktörler Beton İçine Katılacak Olan Hava Miktarını Etkileyen Faktörler

Çimento Miktarı İnce Agrega Miktarı ve Dane Dağılımı

 Dozajı belli bir hava katkısı maddesi için çimento miktarının artması hava
kabarcık miktarını azaltacaktır. Başka bir deyişle çimento miktarının
arttırılması durumunda, hava katkı maddesini miktarının da arttırılması
gerekmektedir.
Çimento Kompozisyonu
 Çimento içinde bulunan kimyasal maddelerden alkali olanlar hava katılımını
etkilemektedirler. Sabit dozajlı hava katkı maddesi için alkali miktarı arttıkça
betona katkılanan hava miktarı artmaktadır.
 Toplamda sabit ince agrega durumunda kumun daha da ince olması hava
katkı malzemesinin miktarını sabit hava katkılanması için arttırmaktadır.
İnce Öğütülmüş Mineral Maddeler
 Uçucu kül, Silika dumanı, Cüruf gibi çok ince öğütülüp çimento ile
karıştırılan mineral malzemeler incelmeden dolayı hava katkı oranını
düşürürler. Dolayısıyla sabit hava katkısı için fazla miktarda hava katkı
maddesi gerekir. Bu mineral maddeler içinde yanmamış karbon varsa, bu
karbon hava katkısını kötü yönde etkiler. Daha fazla hava katkı maddesi
kullanmak gerekir.

Çimentonun inceliği Su-Çimento oranı

 Çimento inceldikçe hava katkılamak zorlaşmaktadır.  Su-çimento oranının artması ile hava katkısı da artar (daha iyi
köpürebildiğinden).
İri Agreganın Max. Dane Boyutu
 İri agreganın dane çapının büyümesi kumlu harç kısmının azalmasına Karıştırıcının Durumu ve Tipi
sebep olur. Hava katkı madde miktarı sabit tutulduğunda ince malzemenin  Karıştırıcının bıçakları, karıştırma kolları eskimişse ve yıpranmışsa ve içinde
azalması nedeni ile katkılanan hava artacaktır. yapışıp kalan beton artıklarının katılaşmasına izin verilmişse hava
katkısında azalmalar olur. Karıştırıcı, kapasitesinin altında yüklenmişse
katkılanan hava miktarının artmasına neden olur.

Hava Katkı Maddeleri 25 Hava Katkı Maddeleri 26

Beton İçine Katılacak Olan Hava Miktarını Etkileyen Faktörler Tavsiye Edilen Katkılanan Hava Miktarı
Karışım Zamanı
Donma-çözülmeye karşı betonun dayanıklılığının sağlanabilmesi için tavsiye
 Mikser sabit bir yerde duruyorsa karışım zamanının 2 dakikaya kadar
arttırılması sabit hava katkı maddesi için katkılanan havayı arttırmaktadır. edilen katkılanmış hava miktarı %3.5’ten %8’e kadar değişmektedir.
Hareketli hal için 15 dakikalık fazla karıştırma süresi, katkılanan hava Katkılanan havanın esas değeri ise agrega çapı, karışım oranlarına ve
miktarının değerini belli bir süre korumaktadır. Daha uzun sürelerde kayıplar betonun bulunacağı ortama bağlıdır. Araştırmalar hava katkısının optimum
başlamaktadır. değerinden fazla hava katkılamanın durabiliteyi arttırmadığını göstermiştir.
Başka Kimyasal Madde Kullanımı Hava Katkı Yüzdesi (Toplam Beton Hacminin Yüzdesi)
 Priz hızlandırma, akışkanlaştırıcı gibi başka kimyasal maddelerin aynı anda
kullanılması durumunda genelde bu tür ilaveler katkılanan hava miktarını Max. dane boyutu Az sert ortam Sert Çok sert ortam
arttırırlar. (mm) ortam
9.5 4.5 6.0 7.5
Sıcaklık
12.5 4.0 5.5 7.0
 Sıcaklığın artması ile katkılanan hava miktarında düşüş olmaktadır. Bunun
nedeni ise ısınan havanın yükselme isteğidir. 19.0 3.5 5.0 6.0
38.0 2.5 4.5 5.5
Vibrasyon 50.0 2.0 4.0 5.0
 Betonun sıkışması için gerekli olan vibrasyon zamanı (yaklaşık 15 sn)
uygulandığında, sadece kazara tutulan hava betondan çıkar. Katkılanmış olan 75.0 1.5 3.5 4.5
hava bundan etkilenmez. Daha fazla süren vibrasyonda ve pompalama
Sert Ortam: Soğuk bölgelerdeki bazı dış duvarlar ve döşemeler, direkt toprakla bağlantısı olmayan taşıyıcı elemanlar.
işleminde katkılanan hava miktarında azalmalar olur. Yüzeyde yapılan aşırı
Çok Sert Ortam: Betonun neredeyse sürekli soğukla temasta olduğu yerler. Yol kaplaması, köprü ayakları, su tankları gibi.
düzeltmelerde yüzeydeki katkılanan hava miktarı azalır.

Hava Katkı Maddeleri 27 Hava Katkı Maddeleri 28

7
 11.10.2015

Katkılanmış Hava Miktarının ve Karakteristiklerinin Donma Çözülmeye Karşı Dayanıklılık

Ölçülmesinde Kullanılan Test Metotları
 Katkılanmış beton içinde oluşan hava boşluk sisteminin tatmin edici olup
olmadığının hesabı, ASTM C457 deneyleri vasıtasıyla yapılabilir. Bu deney rutin bir
analiz olmaması açısından ve uzun ve yorucu olduğundan, ayrıca eğitilmiş
operatör gerektirdiğinden ve pahalı cihazlar istediğinden pek uygun değildir. Bu
 yeterli hava boşluğu parametreleri
nedenle burada kalite kontrolü taze betonun içindeki toplam hava miktarının
ölçülmesine dayanmaktadır.  uygun agregalar
 Taze betonun içindeki hava miktarını ölçmek için 3 tane standart test vardır.
Bunlar, gravimetrik, volümetrik ve basınca dayanan metotlardır. ASTM’de sırasıyla  yeterli olgunluk
C138, C173, C231 ile tarif edilmektedir. Bunlardan gravimetrik ve basınç metotları
TS tarafından verilmektedir. Bunlar TS 2941 ve TS 2901’dir.  ilk donmada 3.5 MPa basınç dayanımı
Yukarıdaki metotlardan hiç biri katkılanmış hava ile kazara tutulmuş hava
birkaç donma ve çözülmede 28 MPa

arasındaki farkı belirleyecek kapasiteye sahip değildir. Bunlar sadece hava 
miktarını ölçerler havanın sadece çimento harcı içinde bulunmasına rağmen,
ölçülen hava miktarı betonun hacminin bir yüzdesi olarak ifade edilir.
 Her bir metodun kendine göre avantaj ve dezavantajları olmasına karşın, içlerinde
en popüler olanı ve şantiyede kullanma açısından en kolay olanı basınç
metodudur. Bu metod basınç altında hacim değiştiren betonun hacmindeki
değişikliğe dayanmaktadır. Bu hacimdeki değişimin, havanın sıkışmasından dolayı
olduğu kabul edilir. Boile’nin kanunu ile hava miktarı hesaplanır.

Hava Katkı Maddeleri 29

Hava Katkı Maddesinin Uyumluluğunun Ölçülmesindeki Metodlar Hava Katkı Maddesinin Standart Sınırlarına Uyumluluğu

 Hava katkı maddelerinin uyumlulukları Hava katkı maddesi ASTM C260 ve TS 3456’ya göre uygun olmalıdır.

1. ASTM C260  Kusma: Herhangi bir hava katkısı ile yapılan betonun kusması, referans
hava katkısı ile yapılan betonun kusmasının %2’sinden fazla olmamalıdır.
2. TS 3456 göre test edilmektedir. Kusma karışım suyunun %’si olarak ifade edilmelidir. Karışım suyu, agrega
tarafından emilen suyun dışında kalan sudur.

 Bu standartlar ile kullanılan herhangi bir hava katkı maddesinin
taze yada katılaşmış beton üzerinde oluşturacağı etkiler
sınırlandırılmıştır. Bir hava katkı maddesinin beton
özelliklerinden; kusma, priz zamanı, basınç ve çekme dayanımı,
donma-çözülmeye karşı dayanım, rötre oluşumu üzerinde
oluşturacağı etkilerin, standart bir referans hava katkı maddesinin
etkileri ile karşılaştırılması istenir. Buna göre standart referans
maddesinin etkilerinin belli bir yüzdesinin aşılmaması istenir.
 Priz Zamanı: Herhangi bir hava katkısı ile yapılan betonun, ilk ve son prizi,
kontrol katkı maddesi ile yapılan priz zamanından 75 dakikadan daha fazla
sapmamalıdır.
 Basınç ve Çekme Dayanımı: Herhangi bir hava katkısı ile yapılan betonun
basınç ve çekme dayanımları, kontrol katkı maddesi ile yapılan betonun
basınç ve çekme dayanımlarının, herhangi bir test yaşında, en az %90’ı
olmalıdır.
 Boy Değişimi (Rötre): Herhangi bir hava katkı maddesi ile yapılan betonun
rötresi, referans katkı maddesi ile yapılan betonun rötresinden en fazla %20
daha fazla olabilir. Bu karşılaştırma 14 günlük kurumadan sonra
yapılmalıdır.

 Donma-Çözülmeye Karşı Direnç: Bağıl durabilitesi %80’nin altında

olmamalıdır.

Hava Katkı Maddeleri 31 Hava Katkı Maddeleri 32

8
 11.10.2015

Katılaşmış Beton İçerisindeki Boşluklar

 Katı beton içerisinde çeşitli boyutta ve karakteristikte boşluklar
oluşmaktadır. Bu boşluklardan bazısı agreganın bünyesindedir, bunların
çoğu ise katılaşmış çimento harcı içerisinde oluşur.

 Bu boşlukların beton ömründeki rolünü anlamak için, boşluk tiplerinin

tanımlanması ve özelliklerinin bilinmesi gerekir.

 Katkı ilavesi ile betona katılan kabarcıklar, beton yapımı aşamasında araya
sıkışarak kazara beton içine giren hava boşluklarından farklıdır. Ölçüm
olarak bunları birbirinden ayırmak mümkün değildir. Ama işlevleri çok
farklıdır. Bu ikisi arasındaki fark ise şudur: Hava katkısı ile ilave edilen hava
kabarcıkları boyut olarak çok küçük ve şekil olarak düzenlidir. Betona bilinçli
olarak ilave edilirler. Kazara beton içerisinde kalan hava kabarcıkları ise
genellikle şekil olarak düzensiz, boyutları ise diğerine göre çok büyüktür

Hava Katkı Maddeleri 33 34

Jel Boşlukları
Jel boşlukları birbiri ile bağlantılı boşluklar olup, jel partiküllerinin
arasında yer kaplarlar. Jel partikülleri ise çimentonun hidratasyonu
ile oluşur. Jel boşluklarının boyutu (çapı) 5 ile 25 Ao arasındadır.(1
Angstrom= 0.0000001 mm). Bu boyut ise bir su molekülünün
boyutundan biraz büyüktür. Bu nedenle buhar basıncı ve absorbe
olmuş suyun jel boşlukları arasında yer değiştirmesi normal suyun
hareketinden çok farklıdır. Jel boşluklarının çok küçük olmasından
dolayı, jel boşlukları içinde bulunan su –78 oC’ye kadar
donmayabilir. Jel boşlukları hidratasyon nedeni ile oluşan jel
hacminin %28’i kadardır. Bu oran su-çimento oranı ya da çimento
hidratasyonundan bağımsızdır. Bir başka deyişle hidratasyonun her
aşamasında benzer özelliklere sahip jel oluşur. Hidratasyonun
devamı daha önce oluşmuş olan jellerin karakterinde herhangi bir
değişim yapmaz. Hidratasyonun devamı daha fazla jel oluşmasına
ve boşluğu oluşmasına neden olur. Fakat bu karakteristik oranı
değişmez.

35 Hava Katkı Maddeleri 36

9
 11.10.2015

Kapiler Boşluklar Kazara (Hapsolmuş) Beton İçerisinde Kalan Hava

 Çimento belli bir miktar su ile karıştırıldığında taneler su ile ıslanır. Belli bir Boşlukları
hacim bu iki madde tarafından kaplanır. Toplam hacim ise çimento hacmi ve su
hacminin toplamıdır. Çimento tanelerinin aralarındaki boşlukları dolduran suya  Kazara, istenmeden taze beton karışımı içine karışan hava
birbiri ile bağlantılı kapiler sistem denmektedir. Hidratasyon başlayınca
hidratasyon ürünü karışım hacmi içinde oluşmaya başlar. Hidratasyonun boşluklarına kazara tutulmuş hava boşluğu denir. Bu tür boşlukların
herhangi bir aşamasında kısmen hidrate olmuş çimento tanelerinin aralarında
oluşan boşlukları dolduran suyun geride bıraktıkları boşluklar kapiler miktarı değişik faktörlere bağlıdır. Bu, faktörler karışım
boşluklardır. Hidratasyon devam ettikçe kapiler boşluklar azalır.
malzemelerinin oranı, max. agrega dane çapı, su-çimento oranı ve
 1 cm3 çimento tamamen hidratasyona uğradığında 2.1 cm3’lük bir hacim kaplar. karışımı yapan aracın kendisidir. Max. dane çapı arttıkça bu
Su-çimento oranı 0.38’den daha büyük olan oranlarda, hidratasyon sonucu
oluşan jel mevcut hacmi dolduramaz. Böylece toplam hacim içinde bazı kapiler boşlukların miktarı azalmaktadır. Bu boşluklar keyfi bir şekle sahip
boşluklar kalır. Hidratasyonun tamamı gerçekleşse bile bu boşluklar oluşur.
Kapiler boşluklar hidratasyonun devamı ile azalmasının yanı sıra su-çimento olup keyfi bir dağılım gösterirler. Boyutları ise kapiler boşlukların
oranının azalması ile de azalır. Kapiler boşluktaki azalmalar betonun boyutlarından çok daha büyüktür.
mukavemetinde, geçirimsizliğinde ve servis ömrünün artmasında etkili olur.
Kapiler boşluklar genel olarak jel boşluklarından çok büyüktürler. Boyutları
yaklaşık olarak 0.0005 mm. civarındadır. Bu boşluklar birbiri ile bağlantılı olup
çeşitli şekillerde ve formdadır. Çimento harcı içinde keyfi bir dağılıma sahiptir.  Yukarıda tarif edilen boşluklardan başka boşluklar da olabilir.
Kapiler boşluklardaki su buharlaşma ve kurutma ile kolayca sistemi terkeder.
Beton ıslatıldığında ise bu boşluklar dışardan suyu alırlar. Soğuk havalarda Örneğin, elverişsiz karıştırma ya da taze betonun uygunsuz bir
kapiler boşluk içerisindeki su donabilir. Çimento harcı dolayısıyla beton şekilde yerleştirilmesinden dolayı oluşan boşluklar gibi.
içerisinde iç gerilmelere sebep olur.

Hava Katkı Maddeleri 37 Hava Katkı Maddeleri 38

Sürüklenmiş Hava
Hava Parametreleri

 Toplam hava boşluğu hacmi

 Hava boşlukları arası mesafe (L): donma
nedeniyle itilen suyun bir hava boşluğuna
erişebilmesi için alması gereken mesafe (0.2
mm’den az olmalı) 0.2 mm
 Yüzey alanı (α) : hava boşluklarının boyutu
(24 mm2/mm3 ten yüksek olmalı)

10
 11.10.2015

Hapsolmuş Hava Toplam Hava Boşlukları (A) ve Hava Boşlukları

Arası Mesafe (L)

0.2 mm

11 22
A1 = A2
L1 < L2

Agrega Etrafında Hava Boşluklarının

Hava Sürükleyici Katkı Kullanımında Birleşmesi
Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

 Dayanımı azaltır (1% hava boşluğu

dayanımda yaklaşık 5% düşüş gösterir)
 Özellikle agregalar etrafında birden fazla
hava boşlukları birleşip zayıf nokta
oluşturabilir (ağaç reçinesi içermeyen
katkılarda)
 Sıcaklık, işlenebilirlik ve beton
bileşenlerinden etkilenir
 Taze betonun taşınması ve
yerleştirilmesi işlemlerinden etkilenebilir

11
 11.10.2015

Taşıma - Pompalama
Hava Parametrelerinin Etkilenmesi

 Malzeme–süperakınlaştırıcı , su azaltıcı (SA)

 Karma–su/çimento orantısı
 Taşıma –pompalama
 Yerleştirme–vibrasyon

Uzun dikey borularda, toplam hava miktarının yarısı kaybolabilir

12