ERGONOMİK RİSK ANALİZİ: OWAS YÖNTEMİ

2.2. OWAS
OWAS metodu çalışma duruşlarındaki olumsuz etkilerin belirlenmesi, düzeltici
tedbirlerin alınması ve iyileştirilmesi konusunda faydalı bir yöntemdir (Brandl vd., 2017,
s.68). 1970 yılında Finladiya çelik endüstrisi tarafından geliştirilen OWAS yönteminin
çalışma duruşlarının değerlendirilmesi ve analizinde pratik bir yöntem olduğu söylenebilir.
Bu sayede ergonomi eğitimi almamış bir personel tarafından dahi uygulanabilir( Karhu vd.
1977, s.200). İlk olarak çelik endüstrisinde kullanılan yöntem zamanla, inşaat sektörü; Kant
vd. (1990), Buchholz vd.(1995), Li ve Lee(1999) Tamir- Bakım işleri; Hignett (1996), White
ve Kirby (2003), Sağlık sektörü; Scott ve Lambe (1996), Perkio-Makela ve Hentila (2005),
Otomobil sektörü; Carrasco vd.(1995), Mobilya imalat sektörü; Hoy vd.(2005) gibi çok çeşitli
sektörlerde uygulanmıştır.
OWAS yönteminde 4 sırt, 3 kollar, 7 bacak duruşu olmak üzere 3 farklı yük seviyesindeki
duruşların kodlaması yapılır(Fığlalı vd., 2015, s.386).

Şekil 1: OWAS Metodu Çalışma Duruşları

Kaynak: Karhu vd., 1977, s.200

 Video görüntüleri, fotoğraf çekimleri vb. aracılığı ile farklı zaman aralıklarında elde
edilen çalışma duruşları şekil 1 aracılığıyla sayısal hale çevrilir. Sayısal hale dönüştürülen
duruşlar şekil 2 deki kodlama sistemine uygun olarak kodlanır(Fığlalı vd., 2015, s.387).

Şekil 2: OWAS Metodunda Çalışma Duruş Kodlaması

Kaynak: Hoy vd.,2005,s.936

Hoy ve arkadaşları bu dört koda ilaveten çalışan o andaki işin safhasını da 5. bir kod
olarak değerlendirmeye almışlardır. Çalışmamızda iş safhası kısmı göz ardı edilmiştir.
Tanımlanan 4 kodun çalışanlar üzerindeki ortak etkisini belirlemek ve iyileştirme yapılıp
yapılmayacağını kararlaştırmak için Tablo 9 kullanılmaktadır.
Tablo 9 : OWAS Yöntemi Ortak Etki Eylem Kodu
Bacaklar
1 2 3 4 5 6 7
Kuvvet Kuvvet Kuvvet Kuvvet Kuvvet Kuvvet Kuvvet
Kollar 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1
1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1
3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 3 2 2 3 1 1 1 1 1 2
Sırt
1 2 2 3 2 2 3 2 2 3 3 3 3 3 3 3 2 2 2 2 3 3
2 2 2 2 3 2 2 3 2 3 3 3 4 4 3 4 4 3 3 4 2 3 4
3 3 3 4 2 2 3 3 3 3 3 4 4 4 4 4 4 4 4 2 3 4
 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 3 3 3 4 4 4 1 1 1 1 1 1
3 2 2 2 3 1 1 1 1 1 2 4 4 4 4 4 4 3 3 3 1 1 1
3 2 2 3 1 1 1 2 3 3 4 4 4 4 4 4 4 4 4 1 1 1
1 2 3 3 2 2 3 2 2 3 4 4 4 4 4 4 4 4 4 2 3 4
4 2 3 3 4 2 3 4 3 3 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 2 3 4
3 4 4 4 2 3 4 3 3 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 2 3 4
Tablo 9 aracılığı ile 4 farklı eylem sınıfı(Kategorisi) belirlenebilir. Bu eylem sınıfları
Tablo 10 da özetlenmiştir(Mattila vd., 1993, s.408).
Tablo 10: OWAS Metodu Eylem Sınıfları(Kategorileri)

Kategori Açıklama
Çalışma duruşlarının kas iskelet sistemi üzerinde zararlı etkisi yoktur. Bu duruşlar için
Kategori 1
ergonomik düzenlemeye gerek yoktur.
Çalışma duruşları kas iskelet sistemi üzerinde zararlı etkilere sahiptir. Bu duruşlar için
Kategori 2
yakın zamanda ergonomik düzenlemeye ihtiyaç olacaktır.

Çalışma duruşları kas iskelet sistemi üzerinde açık zararlı etkilere sahiptir. Bu duruşlar
Kategori 3
için mümkün olan en erken zamanda ergonomik düzenlemeye ihtiyaç vardır.

Çalışma duruşları kas iskelet sistemi üzerinde önemli ölçüde zararlı etkilere sahiptir.
Kategori 4
Bu duruşlar için gerekli ergonomik düzenlemeler derhal yapılmalıdır.

Örnek OWAS Uygulamaları

Tuğla Örülmesi Görevi Orta Seviye Çalışma Pozisyonu OWAS Analizi
 Resim 28: Tuğla örülmesi görevi orta seviye çalışma pozisyonu

Çalışanın vücut duruşu incelendiğinde; Şekil 3’e göre, Sırt Duruşu: çalışanın tuğlaları yan
taraftan alırken eğilmesi ve kıvrılması gerektiğinden 4; Kol Duruşu: Her iki kol omuz
yüksekliğinin altında olduğu için 1; Bacak Duruşu: iki ayak üstünde durma pozisyonunda
olduğu için 2; Yük/Güç Kullanımı: Kullanılan malzeme 10 kg’dan hafif olduğu için 1 olarak
puanlanmıştır.
 Şekil 57: Tuğla örülmesi görevi orta seviye çalışma pozisyonu OWAS analizi skoru

OWAS metodu kapsamında Şekil 3 aracılığı ile sayısal hale çevrilen çalışan “sırt”, “kol”,
“bacak” duruşlarının Çizelge 12 aracılığıyla ortak etkisine bakıldığında “2” değeri elde
edilmektedir. Bu değer Çizelge 13’de kategori 2 olarak değerlendirilmektedir ve “Çalışma
duruşları kas iskelet sistemi üzerinde zararlı etkilere sahiptir. Bu duruşlar için yakın zamanda
ergonomik düzenlemeye ihtiyaç olacaktır.” şeklinde yorumlanmaktadır.

Demir Çubukların Bağlanması Görevi Alt Seviye Çalışma Pozisyonu OWAS Analizi

Resim 21: Demir çubukların bağlanması görevi alt seviye çalışma pozisyonu

Çalışanın vücut duruşu incelendiğinde; Şekil 3’e göre, Sırt Duruşu: Düz(Nötral) olduğu için
1; Kol Duruşu: Her iki kol omuz yüksekliğinin altında olduğu için 1; Bacak Duruşu: bir diz
bükülmüş çömelme pozisyonunda olduğu için 5; Yük/Güç Kullanımı: Kullanılan malzeme 10
kg’dan hafif olduğu için 1 olarak puanlanmıştır.
 Şekil 43: Demir çubukların bağlanması görevi alt seviye çalışma pozisyonu OWAS analizi
skoru

OWAS metodu kapsamında Şekil 3 aracılığı ile sayısal hale çevrilen çalışan “sırt”, “kol”,
“bacak” duruşlarının Çizelge 12 aracılığıyla ortak etkisine bakıldığında “2” değeri elde
edilmektedir. Bu değer Çizelge 13’de kategori 2 olarak değerlendirilmektedir ve “Çalışma
duruşları kas iskelet sistemi üzerinde zararlı etkilere sahiptir. Bu duruşlar için yakın zamanda
ergonomik düzenlemeye ihtiyaç olacaktır” şeklinde yorumlanmaktadır.

Sıva Yapılması Görevi Alt Seviye Çalışma Pozisyonu OWAS Analizi

Çalışanın vücut duruşu incelendiğinde; Şekil 3’e göre, Sırt Duruşu: çalışanın sıvayı yan
taraftan alırken alt seviye çalışma pozisyonu olduğu için eğilmesi ve kıvrılması gerektiğinden
4; Kol Duruşu: Her iki kol omuz yüksekliğinin altında olduğu için 1; Bacak Duruşu: iki diz
bükülmüş çömelme pozisyonunda olduğu için 4; Yük/Güç Kullanımı: Kullanılan malzeme 10
kg’dan hafif olduğu için 1 olarak puanlanmıştır.
 Şekil 61: Sıva yapılması görevi alt seviye çalışma pozisyonu OWAS analizi skoru

OWAS metodu kapsamında Şekil 3 aracılığı ile sayısal hale çevrilen çalışan “sırt”, “kol”,
“bacak” duruşlarının Çizelge 12 aracılığıyla ortak etkisine bakıldığında “4” değeri elde
edilmektedir. Bu değer Çizelge 13’de kategori 4 olarak değerlendirilmektedir ve “Çalışma
duruşları kas iskelet sistemi üzerinde önemli ölçüde zararlı etkilere sahiptir. Bu duruşlar için
gerekli ergonomik düzenlemeler derhal yapılmalıdır.” şeklinde yorumlanmaktadır.