33-44 / 1390 ،1 ‫ ﺷﻤﺎره‬،‫ ﺳﺎل ﻳﺎزدﻫﻢ‬/‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﻳﺮاﻧﻲ ﻛﻮدﻛﺎن اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ‬
Iranian Journal of Exceptional Children, 2011, Vol.11, No. 1, 33-44
Effects of Music Therapy on Selective
Attention of Children with Attention
Deficit-Hyperactivity Disorder
3
Leila sadat Karimi,1 Hossein Zare,2 Habib Hadianfard.
Received: 26.10. 10, Revised: 10.3.10, Accepted: 22.5 . 11
Abstract
Objective: The aim of this research was to study the
impacts of music therapy on selective attention of
children with attention deficit/hyperactivity disorder
(ADHD) in Shiraz. Methods: This was an
experimental design, study. Thirty male elementary
students with attention deficit/hyperactivity disorder
were diagnosed based on DSM-IV criteria and
selected. The participants were assigned randomly
to case and control groups. A series of musical
activity interventions (including a music therapy
program based on Orff-Schulwerk’s theory) were
performed on the students of the case group. This
study was performed for twelve sessions, ninety
[ Downloaded from joec.ir on 2023-08-06 ]
minutes per session. To assess the selective
attention, both groups underwent a selective
attention test (Stroop), which was available as
software, before and after the interventions. The
multi variable variance analysis and dependent t-test
were used for data analysis. Results: The results
demonstrated improvement in the post-intervention
scores (the intervention score and the time of
reaction) was more significant in the study group.
Furthermore, there was a significant difference in
the time of matched intervention (P<0.01), the time
of non-matched intervention (P<0.01) and the
intervention score (P<0.007). Conclusion: The
results suggested a positive impact of music therapy
on the selective attention of children with attention
deficit-hyper activity disorder.
[ DOR: 20.1001.1.16826612.1390.11.1.3.1 ]
Keywords: ADHD, Attention Deficit/Hyperactivity, Music
Therapy, Selective Attention
___________________________________________________
1- Corresponding Author: M.A. student of Payamenoor University,
Tehran, Iran (Email:lkarimi93@yahoo.com)
2- Associate professor, Payamenoor University, Tehran, Iran
3- Assistant professor, Shiraz University, Shiraz, Iran
‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲدرﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ‬
‫ﻛﻮدﻛﺎن داراي اﺧﺘﻼل ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲ ﺗﻮﺟﻪ ـ‬
‫ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ‬
3
‫ ﺣﺒﻴﺐ ﻫﺎدﻳﺎنﻓﺮد‬،2‫ ﺣﺴﻴﻦ زارع‬،1‫ﻟﻴﻼاﻟﺴﺎدات ﻛﺮﻳﻤﻲ‬
90/3/ 1 ‫ ﭘﺬﻳﺮش ﻧﻬﺎﻳﻲ‬89/12/20:‫ ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮ‬89/8/4 :‫درﻳﺎﻓﺖ‬
‫ﭼﻜﻴﺪه‬
‫ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲدرﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﺟﻪ‬،‫ ﻫﺪف اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ‬:‫ﻫﺪف‬
‫اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﻛﻮدﻛﺎن داراي اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ ﺷﻬﺮ ﺷﻴﺮاز در‬
‫ اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻛﻪ از ﻧﻮع ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‬:‫ روش‬.‫ ﺑﻮد‬89-88 ‫ﺳﺎل ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻲ ـ ﻣﺪاﺧﻠﻪاي ﺑﻮد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﻴﺶآزﻣﻮن ـ ﭘﺲآزﻣﻮن ﺑﺎ ﮔﺮوه‬
‫ داﻧﺶآﻣﻮز ﭘﺴﺮ ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي ﭼﻬﺎرم و ﭘﻨﺠﻢ داراي‬40 ،‫ﻛﻨﺘﺮل اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‬
‫اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻼﻛﻬﺎي ﺗﺸﺨﻴﺼﻲ‬
‫ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي ﺧﻮﺷﻪاي ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﻧﺘﺨﺎب و‬DSMIV
‫ﺑﻪﺻﻮرت ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﻣﺴﺎوي ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺪاﺧﻠﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻣﻮﺳﻴﻘﻴﺎﻳﻲ )ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲدرﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻈﺮﻳﻪ‬
‫ دﻗﻴﻘﻪاي اﺟﺮا‬90 ‫ﺟﻠﺴﻪ‬12 ‫ارف ﺷﻮﻟﻮرك( در ﮔﺮوه آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻣﺪت‬
‫ آزﻣﻮن ﺗﻮﺟﻪ‬،‫ ﺑﺮاي ﻫﺮ دو ﮔﺮوه ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از اﺟﺮاي ﻣﺪاﺧﻼت‬.‫ﺷﺪ‬
‫اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ )اﺳﺘﺮوپ( ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺮماﻓﺰار ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ دادهﻫﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ روش‬.‫ﺳﻨﺠﺶ ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ اﺟﺮا ﺷﺪ‬
.‫آﻣﺎري ﺗﺤﻠﻴﻞ وارﻳﺎﻧﺲ ﭼﻨﺪﻣﺘﻐﻴﺮه و آزﻣﻮن ﺗﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‬
-‫ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻧﻤﺮات در دو ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل و آزﻣﺎﻳﺶ داﻧﺶ‬:‫ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎ‬
‫آﻣﻮزان داراي اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﻧﻤﺮات ﭘﺲآزﻣﻮن در ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻣﻮارد )زﻣﺎن واﻛﻨﺶ و ﻧﻤﺮه ﺗﺪاﺧﻞ( در‬
‫ﮔﺮوه آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻴﺶ از ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻮد و ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﺎداري در زﻣﺎن‬
‫( و ﻧﻤﺮه‬P<0/0001) ‫ ﻧﺎﻫﻤﺨﻮان‬،(P<0/0001) ‫واﻛﻨﺶ ﻫﻤﺨﻮان‬
‫ ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ دادهﻫﺎي‬:‫ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‬.‫( ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ‬P<0/007) ‫ﺗﺪاﺧﻞ‬
‫ ﺑﺮ‬،‫ اﺟﺮاي ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲدرﻣﺎﻧﻲ‬،‫ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﻣﻲﺗﻮان ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ داﻧﺶآﻣﻮزان داراي اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ اﺛﺮ‬
.‫ﻣﺜﺒﺖ دارد‬
‫ ﺗﻮﺟﻪ‬، ،‫ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲدرﻣﺎﻧﻲ‬،‫ ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ‬:‫واژه ﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي‬
‫اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ‬
____________________________________________________
‫ ﻛﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ روانﺷﻨﺎﺳﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴﺎم ﻧﻮر ﺗﻬﺮان‬:‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه راﺑﻂ‬-1
‫ داﻧﺸﻴﺎر داﻧﺸﮕﺎه ﭘﻴﺎم ﻧﻮر ﺗﻬﺮان‬-2
‫ اﺳﺘﺎدﻳﺎر داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻴﺮاز‬-3
 ‫ﻟﻴﻼ اﻟﺴﺎدات ﻛﺮﻳﻤﻲ و ﻫﻤﻜﺎران‪ :‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ درﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ‪....‬‬
‫___________________________________________________________________________________________‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﺟﺘﻨﺎب از‬
‫ﺗﺪاﺧﻞ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﺎﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻜﻠﻴﻒ‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﻫﺪف اﺷﺎره دارد؛ ﭼﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺣﻮاسﭘﺮتﻛﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﭘﺎﺳﺨﻲ ﻏﺎﻟﺐ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﭘﺎﺳﺨﻲ‬
‫ﻏﻴﺮ ﻏﺎﻟﺐ )ﻓﻮرﻧﻴﺰ‪-‬وﻳﺴﻨﺘﻪ‪،‬ﻻري ﮔﺎدرﻳﺮ و ﮔﺎﺋﻮﻧﺎك‬
‫‪ .(2008،‬ﺳﺎزوﻛﺎرﻫﺎي ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻣﺎ اﺟﺎزه ﻣﻲ‪-‬‬
‫دﻫﻨﺪ ﺗﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺗﺒﻂ را از ﺑﻴﻦ ﺣﺠﻢ زﻳﺎد دادهﻫﺎ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﻴﻢ )ﭘﺎﺋﻮﻟﻲ و رودر‪2008 ،2‬؛ ﻛﺮﺑﺘﺎ‬
‫وﺷﻮﻟﻤﻦ‪2002،3‬ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺷﻬﺴﻮاراﻧﻲ‪ ،‬رﺳﻮلزاده‬
‫ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ‪ ،‬اﻟﻠﻬﻴﺎري‪ ،‬ﻋﺸﺎﻳﺮي وﺳﺘﺎري‪ (1389 ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻣﻲرﺳﺪ ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﻳﻜﻲ از ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮل‬
‫ﺑﺎزدارﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻮاسﭘﺮﺗﻲ‪ ،6‬ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ در ﺗﻤﺮﻛﺰ دﻗﻴﻖ‬
‫ﺑﺮ روي ﻣﺤﺮﻛﻲ ﺧﺎص و ﻛﺸﻒ ﻣﺤﺮﻛﻬﺎي ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺑﻪ‬
‫ﺷﻴﻮه ﻣﺆﺛﺮ‪ ،‬از دﻳﮕﺮ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻏﻠﺐ در اﻳﻦ‬
‫ﻛﻮدﻛﺎن دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد )دﻳﻠﻲ‪ ،‬ﻛﺮﻳﺪ‪ ،‬اﻛﺴﺘﻮﭘﻮﻟﻮس و‬
‫ﺑﺮاون‪ .(2007 ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﻘﺺ در ﻛﻨﺘﺮل ﺗﻮﺟﻪ در ﺣﻴﻦ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻛﺎرﻫﺎ و ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ ﺑﻪ رؤﻳﺎ ﻓﺮو ﻣﻲروﻧﺪ )زﻳﻠﺴﻦ‪،‬‬
‫ﺷﻴﻮرپﻓﻼگ‪ ،‬ﻓﻠﮕﻴﺘﺮ‪ ،‬اﺳﺘﺮﻳﻚ و ورﻧﻚ‪ .(2001 ،‬از‬
‫] ‪[ Downloaded from joec.ir on 2023-08-06‬‬
‫آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﻛﻮدﻛﺎن ﺑﺮاي ﻧﮕﻪداري ﺗﻮﺟﻪ و ﺗﻮﺟﻪ‬
‫اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺑﻴﻦ ‪4‬ﺗﺎ ‪ 4/6‬ﺳﺎﻟﮕﻲ ﺑﻪﻃﻮر ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺮاﺧﻨﺎي ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ‬
‫ﻛﻮدﻛﺎن ﺑﺮاي ﻣﺪت زﻣﺎن ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮي ﺑﺮ روي ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ‪،‬‬
‫ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ در ﻛﻮدﻛﺎن داراي اﺧﺘﻼل‬
‫ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ‪ -‬ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺮاﺧﻨﺎي ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻮﺗﺎه‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺪم ﺗﻜﻤﻴﻞ ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ و ﻃﺮﺣﻬﺎ‬
‫ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﺪ و ﺳﺒﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﻮﺟﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺪاوم‪،‬‬
‫از ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻲ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ دﻳﮕﺮ ﻣﻌﻄﻮف ﺷﻮد )ﻋﻠﻴﺰاده‪،‬‬
‫‪ .(1386‬ﻣﺸﻜﻞ ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ﻓﺮد ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﺟﻬﺖ‪-‬‬
‫ﻳﺎﺑﻲ ﻳﺎ ﭘﻴﺪا ﻛﺮدن ﻣﺤﺮك ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺎدرﺳﺖ ﻓﺮد‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.16826612.1390.11.1.3.1‬‬
‫ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪاي از ﻣﺤﺮﻛﻬﺎ ﻳﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺎدرﺳﺖ او ﺑﻪ ﻛﻞ‬
‫ﻣﺤﺮك ﺑﺎﺷﺪ )ﺷﻔﻴﻌﻲ و ﻫﻤﻜﺎران‪ .(1388 ،‬وﺟﻮد ﺑﺮﺧﻲ‬
‫ﻣﺸﻜﻠﻬﺎ در ﻋﻤﻠﻜﺮدﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻪ و ﺗﻤﺮﻛﺰ‬
‫ﺣﻮاس‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮوز ﻣﺸﻜﻞ در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻫﻮﺷﻲ اﻳﻦ‬
‫ﻛﻮدﻛﺎن ﻣﻲﺷﻮد )ﻣﻨﺸﻞ ﻧﺎوا‪ ،‬ﭘﻨﺎ و ﻣﻨﺸﻞ ﺑﺎرﺑﺮو‪،‬‬
‫‪34‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ داراي ﻋﻤﻠﻜﺮدﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ و ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺪم آﻏﺎزﻳﻦ در ﭘﺮدازش و‬
‫ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺨﺸﻲ از اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺑﺮاي ﭘﺮدازش ﺑﻌﺪي و ﺑﺮ اﺳﺎس آن‪ ،‬ﺗﻤﺮﻛﺰ و‬
‫آﮔﺎﻫﻲ )ﺑﺎرﻛﻠﻲ‪.(2000،‬اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ‬
‫و ﻣﺸﻜﻼت ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آن‪ ،‬ﮔﺴﻴﺨﺘﮕﻲﻫﺎي‬
‫ﻓﺮاواﻧﻲ را در زﻧﺪﮔﻲ روزﻣﺮة ﻛﻮدﻛﺎن اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﻮدك‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺪرﺳﻪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮ و ﺗﺄﺛﺮ ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ اﻳﻦ اﺧﺘﻼل‪ ،‬آﻣﺎر‬
‫ﺑﺎﻻﻳﻲ از ﻛﻮدﻛﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ و‬
‫ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي زﻳﺎدي را ﻧﮕﺮان ﻛﺮده اﺳﺖ )ﻣﺤﺮري‪،‬‬
‫ﺷﻬﺮﻳﻮر و ﺗﻬﺮاﻧﻲدوﺳﺖ‪.(1388 ،‬‬
‫ﻣﺸﻜﻼت ﺑﻨﻴﺎدي و اﺳﺎﺳﻲ اﻳﻦ ﻛﻮدﻛﺎن ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ‬
‫از‪ :‬ﺑﻲﺗﻮﺟﻬﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ و ﺗﻜﺎﻧﺸﮕﺮي‪ .‬ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ‬
‫اوﻟﻴﻦ ﻣﺸﻜﻞ آﺷﻜﺎر ﻛﻮدك ﺑﺎ اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ‬
‫ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ و ﺗﻜﺎﻧﺸﮕﺮي )رﻓﺘﺎر ﺑﺪون ﺗﻔﻜﺮ( ﻳﻜﻲ‬
‫ازﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي اﺻﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در راﻫﻨﻤﺎي ﺗﺸﺨﻴﺼﻲ و‬
‫آﻣﺎري اﺧﺘﻼﻟﻬﺎي رواﻧﻲ )اﻧﺠﻤﻦ روانﭘﺰﺷﻜﻲ اﻣﺮﻳﻜﺎ‪،‬‬
‫‪ (2000‬ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ و ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ )ﻋﻠﻴﺰاده‪،‬‬
‫‪.(1386‬‬
‫»ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ« ﻣﺸﺨﺺﺗﺮﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﻛﻮدﻛﺎن ﺑﺎ‬
‫اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ و ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﻌﻴﺎر‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺼﻲ در راﻫﻨﻤﺎي ﺗﺸﺨﻴﺼﻲ و آﻣﺎري اﺧﺘﻼﻟﻬﺎي‬
‫رواﻧﻲ اﺳﺖ )ﺑﺎرﻛﻠﻲ‪ .(2004 ،‬ﻛﻮدﻛﺎن داراي اﻳﻦ‬
‫اﺧﺘﻼل ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺗﻮﺟﻪ دﻗﻴﻖ ﺑﻪ ﺟﺰﺋﻴﺎت را ﻧﺪارﻧﺪ ﻳﺎ در‬
‫اﻧﺠﺎم ﺗﻜﺎﻟﻴﻒ درﺳﻲ ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎ‪ ،‬از روي ﺑﻲ‪-‬‬
‫اﺣﺘﻴﺎﻃﻲ ﻣﺮﺗﻜﺐ اﺷﺘﺒﺎه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ )ﺷﻔﻴﻌﻲ‪ ،‬ﻋﻄﺎﻳﻲ و‬
‫ﺻﻔﺮي‪ .(1388 ،‬اﻳﻦ ﻛﻮدﻛﺎن ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ در ﺗﻮﺟﻪ‬
‫اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺑﻪ‬
‫دﺳﺘﻪاي از اﻃﻼﻋﺎت و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل‪ ،‬ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ‬
‫ﺳﺎﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت را ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ )ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ( ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻛﺎرﻛﺮد ﻣﻬﻤﻲ در ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺟﺮاﻳﻲ ﻣﺮﻛﺰي‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد )ﻛﻴﻦ و اﻧﮕﻞ‪ .(2000 ،1‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎن دﻳﮕﺮ‪،‬‬
 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﻳﺮاﻧﻲ ﻛﻮدﻛﺎن اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ‪ /‬ﺳﺎل ﻳﺎزدﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪1390 ،1‬‬
‫________________________________________________________________‬
‫ﻗﻠﺐ‪ ،‬ﻫﻤﮕﻲ ﺳﻴﻤﺎﻳﻪﻫﺎي ﻣﻮزون و ﻳﺎ رﻳﺘﻤﻴﻚ از ﺣﻴﺎت‬
‫ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﻨﺪ)اﺳﺘﻮر‪ ،2001 ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻌﺘﻤﺪي‪ .(1386 ،‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺑﻴﺎن و اﺣﺴﺎس ﺿﺮب در‬
‫ﻛﻮدك و ﺑﺰرگﺳﺎل ﻓﺮاﺗﺮ از ﻟﺬت ﺑﺮدن و واﻛﻨﺸﻬﺎي‬
‫ﭘﻴﺶﭘﺎ اﻓﺘﺎده آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺳﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﺿﺮﺑﻬﺎي‬
‫ﻳﻜﺴﺎن زﻳﺮﺑﻨﺎي ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ درك اﻟﮕﻮﻫﺎي ﮔﻔﺘﺎر و زﺑﺎن ﺑﻪ‬
‫ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ واﺟﺪ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎري‬
‫اﺳﺖ )ﺟﻨﺴﻦ‪ ،2000 ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﺮاﻧﻲ ﮔﺮﮔﺮي‪،‬‬
‫‪.(1386‬‬
‫ﺑﻴﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ارﺗﺒﺎط وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﭼﻲﻫﻮ‬
‫و ﭼﻮن )‪ (2003‬آﻣﻮزش ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻈﺎمﻣﻨﺪ و‬
‫ﻣﻨﻈﻢ را در زﻣﻴﻨﻪ ﭘﺮدازش ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻣﺆﺛﺮ ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪.‬ﻛﻮﻟﻴﺮ‬
‫وﻟﻮﮔﺎن‪ (2000) 5‬ﻧﻴﺰ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎورﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺣﺎﻓﻈﻪ‬
‫ﻛﻮﺗﺎهﻣﺪت ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از ﺗﺤﺮﻳﻜﺎت ﻣﻮزون ﺷﻨﻴﺪاري‬
‫ﻣﺘﻨﺎوب‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ از زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺤﺮﻳﻜﺎت ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر‬
‫ﺑﺮده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ از راه ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎزي‬
‫ذﻫﻨﻲ‪ ،‬ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺣﺎﻓﻈﻪ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد )ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از‬
‫] ‪[ Downloaded from joec.ir on 2023-08-06‬‬
‫ﺧﻠﻒﺑﻴﮕﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺎنزاده‪،‬زادهﻣﺤﻤﺪي و ﺷﻔﺎرودي‪.(1385 ،‬‬
‫ﮔﺮﻳﮕﻮري‪ (2002) 6‬ﺗﺪاوم ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ را در‬
‫ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺑﻪ وﻳﮋه ﺑﺎ ﺗﻤﺮﻛﺰ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺮ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي ﺷﺎديﺑﺨﺶ‪ ،‬ﻣﺆﺛﺮ ﻣﻲداﻧﺪ؛ از ﻳﻚ دﻳﺪﮔﺎه‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺷﻨﻴﺪن ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻨﻴﺪن ﻓﻌﺎل ﺑﺎﺷﺪ و‬
‫ﺑﺎ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺣﺮﻛﺘﻲ ﻫﻤﺮاه ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎزﺗﺎﺑﻬﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻓﺮد و ﻧﺒﻮد رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﺗﺨﺮﻳﺒﻲ‬
‫ﻳﺎ ﻏﻴﺮﻣﻮﺳﻴﻘﻴﺎﻳﻲ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد )ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺧﻠﻒﺑﻴﮕﻲ‬
‫وﻫﻤﻜﺎران‪ .(1385 ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺘﻌﺪدي وﺟﻮد‬
‫دارد ﻛﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي ﻋﺼﺒﻲ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ‬
‫ﭘﺮدازش ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ در ﻣﻐﺰ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺴﺘﻘﻞ و‬
‫ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ )ﻣﺴﺘﻘﻞ از دﻳﮕﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻋﺼﺒﻲ ﻣﻐﺰ(‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.16826612.1390.11.1.3.1‬‬
‫ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ )ﻣﻼﻳﺮي‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮي و ﻋﺸﺎﻳﺮي‪1384 ،‬؛‬
‫ﺧﻠﻒ ﺑﻴﮕﻲ‪1382 ،‬؛ ﺟﻨﺴﻦ‪ ،2000 ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﺮاﻧﻲ‪-‬‬
‫ﮔﺮﮔﺮي‪ .(1386 ،‬ﺗﻘﻮﻳﺖ و ﺗﺴﻬﻴﻞ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي‬
‫دﺧﻴﻞ در ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ در ﻧﻴﻤﻜﺮه ﭼﭗ )از ﻃﺮﻳﻖ آﻣﻮزش‬
‫زودﻫﻨﮕﺎم ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ(‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ذﻫﻨﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫‪35‬‬
‫________________________________‬
‫‪ .(2003‬ﮔﺮوﻫﻲ از اﻳﻦ ﻛﻮدﻛﺎن در ﺿﺒﻂ ﺣﺎﻓﻈﻪ‬
‫ﻧﺰدﻳﻚ‪ ،‬ﻋﺪهاي از ﻟﺤﺎظ ﺛﺒﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎرز در ﺣﺎﻓﻈﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺤﻮي اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ و ﺟﻤﻌﻲ در زﻣﻴﻨﻪ ﺛﺒﺖ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺎ‬
‫زﺑﺎن‪ ،‬دﭼﺎر ﻣﺸﻜﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ )ﻛﻴﻦ و اﻧﮕﻞ‪.(2000 ،‬‬
‫در ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺒﺐﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻧﻘﺺ در‬
‫ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﺳﺒﺐﺷﻨﺎﺳﻲ اﻳﻦ اﺧﺘﻼل ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ؛ در واﻗﻊ‬
‫ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲ ﺑﺎزداري رﻓﺘﺎري‪ ،‬آﺳﻴﺒﻲ اﺳﺎﺳﻲ در اﺧﺘﻼل‬
‫ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎزداري رﻓﺘﺎري ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﺳﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎﻫﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ دﺳﺘﮕﺎه ﺣﺮﻛﺘﻲ‬
‫راﺑﻄﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ دارد‪ :‬اﻟﻒ( ﺑﺎزداري ﭘﺎﺳﺦ اوﻟﻴﻪ ب(‬
‫ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻛﺮدن ﭘﺎﺳﺦ ﺟﺎري‪ .‬از اﻳﻦ راه‪ ،‬اﻣﻜﺎن »درﻧﮓ«‬
‫ﺑﺮاي ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻳﺠﺎد ﭘﺎﺳﺦ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ‪-‬‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ج( ﻧﮕﻪداري »درﻧﮓ« و ﭘﺎﺳﺨﻬﺎي ﺧﻮد ﺟﻬﺖ‪-‬‬
‫دﻫﻲ ﺷﺪه ﻛﻪ در آن‪ ،‬از ﻗﻄﻊ ﭘﺎﺳﺦﻫﺎ و روﻳﺪادﻫﺎي‬
‫ﻫﻤﺎﻳﻨﺪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮد )ﻛﻨﺘﺮل ﺗﺪاﺧﻞ( )راﭘﻮرت‪،‬‬
‫رﭘﺮت‪ ،‬ﺑﻠﺪن‪ ،‬ﻛﻔﻠﺮ‪ ،‬ﺳﺮور‪ ،‬رﻳﻜﺮ و آﻟﺪرﺳﻦ‪.(2009 ،‬‬
‫در ﺑﻴﻦ ﺷﻴﻮهﻫﺎي درﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻳﻦ اﺧﺘﻼل ﺑﻪ‬
‫ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻣﻬﻢﺗﺮ و ﻣﻔﻴﺪﺗﺮ از ﺳﺎﻳﺮ‬
‫ﺷﻴﻮهﻫﺎ ﺑﻮدهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪ :‬اﻟﻒ( دارودرﻣﺎﻧﻲ ب(‬
‫رﻓﺘﺎردرﻣﺎﻧﻲ ج( اﺻﻼح ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و رﻓﺘﺎري )ﻣﻔﺘﺎق‪،‬‬
‫‪ .(1388‬در ﺑﻴﻦ ﻣﺪاﺧﻼت ﻏﻴﺮداروﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ‬
‫ﺧﺪﻣﺎت و ﻣﺪاﺧﻼت ﻛﺎردرﻣﺎﻧﻲ ﻣﺨﺼﻮص اﻳﻦ ﻛﻮدﻛﺎن‬
‫اﺷﺎره ﻛﺮد ﻛﻪ ﻣﺤﻮر ﺗﻤﺮﻛﺰﺷﺎن ﺑﺮ ﺗﻌﺎدل‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ و‬
‫ﺗﻤﺮﻛﺰ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ادراك دﻳﺪاري‪ ،‬ﺷﻨﻴﺪاري و ﺣﺮﻛﺘﻲ‪،‬‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺤﻤﻞ ﻣﺤﺮوﻣﻴﺖ و ﻛﺎﻫﺶ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﺗﻜﺎﻧﺸﻲ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ روﻳﻜﺮدﻫﺎي ﻋﺼﺒﻲ اﺳﺖ‪ .‬درﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ‬
‫درﻣﺎﻧﻬﺎي ﻫﻨﺮي ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻣﻮﺳﻴﻘﻲدرﻣﺎﻧﻲ ﻣﻮرد‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن و ﻣﺤﻘﻘﺎن‪ ،‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺮوزه ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ و ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻧﻮروﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻚ آن ﻣﻮرد‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺤﻘﻘﺎن درﺳﺮاﺳﺮ دﻧﻴﺎﺳﺖ )ﻛﻴﻬﺎﻧﻲ و‬
‫ﺷﺮﻳﻌﺖﭘﻨﺎﻫﻲ‪ .(1387 ،‬ﺗﻨﻔﺲ‪،‬ﮔﺎم ﺑﺮداﺷﺘﻦ‪ ،‬ﺿﺮﺑﺎن‬
 ‫ﻟﻴﻼ اﻟﺴﺎدات ﻛﺮﻳﻤﻲ و ﻫﻤﻜﺎران‪ :‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ درﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ‪....‬‬
‫___________________________________________________________________________________________‬

‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي درﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻧﻮاع روﺷﻬﺎي درﻣﺎﻧﻲ را ﺑﻪ ﺧﺼﻮص‬ ‫ﻧﻮاﺣﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ اﺟﺰاي ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ذﻫﻦ ﺑﺮاي اﺳﺘﺪﻻل‬
‫در ﺳﺎﻟﻬﺎي اوﻟﻴﻪ در ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ )ﺷﻔﻴﻌﻲ وﻫﻤﻜﺎران‪،‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ )ﭼﺎن‪ ،‬ﭼﻮﻧﮓ‪ ،‬ﻫﻮ و ﻫﻲ‪،‬‬
‫‪ .(1388‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺴﻴﺎري از دﻳﺪﮔﺎﻫﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ‬ ‫‪ .(2000‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت در اﻳﺮان ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ رﺷﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻛﻮدﻛﺎن و اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻳﻜﻲ از روﺷﻬﺎي درﻣﺎن در ﺑﻬﺒﻮد‬
‫اﺳﺘﺪﻻل ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮ اﺛﺮ آﻣﻮزش ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻛﻮدﻛﺎن داراي اﺧﺘﻼل وﻳﮋه ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ )اﺑﻴﻜﻮف‪،‬‬
‫)ﻣﻴﺮﺑﻬﺎ‪ ،‬ﻛﺎوﻳﺎﻧﻲ و ﭘﻮرﻧﺎﺻﺢ‪ .(1382 ،‬در ﭘﮋوﻫﺸﻲ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻛﺎرﺗﻨﻲ‪ ،‬زﻳﺒﻞ و ﻛﺎﭘﻠﻴﻜﺲ‪ (1996 ،‬و ﺑﺎ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻫﻤﻴﺖ‬ ‫در ﺧﺼﻮص ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺗﻨﺪ و آرام ﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﺗﻮﺟﻪ‬
‫درﻣﺎﻧﻲ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﻔﺎده در ﻛﻠﻴﻨﻴﻜﻬﺎي‬ ‫اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﻛﻮدﻛﺎن ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ اﺧﺘﻼل ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲ ﺗﻮﺟﻪ‪-‬‬
‫ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ در اﻳﺮان‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻛﻤﻲ در ﺣﻮزه ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‬ ‫ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺗﻮﺟﻪ آزﻣﻮدﻧﻴﻬﺎ ﺑﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ در‬
‫ﺗﻤﺮﻛﺰ و ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻮدﻛﺎن داراي اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ‬ ‫ﻣﻌﺮض ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ آرام‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ )ﺷﺎﻟﭽﻲ‪،‬‬
‫ﺑﺸﺎرت و ﺑﺎدﻳﻨﻠﻮ‪.(1389 ،‬‬
‫ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺪف ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ‪،‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ آﺛﺎر آﻣﻮزش ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺑﺮ ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲدرﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﻛﻮدﻛﺎن‬
‫اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻴﻬﺎي ﻓﻀﺎﻳﻲ‪ ،‬رﻳﺎﺿﻴﺎت و ﺧﻮاﻧﺪن در‬
‫داراي اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ ﺷﻬﺮ ﺷﻴﺮاز در‬
‫ﻛﻮدﻛﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ )ﺷﻠﻨﺒﺮگ‪2004 ،‬؛‬
‫ﺳﺎل ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ ‪ 88-89‬ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻳﻮﻟﻔﺎرﺳﺪوﺗﺮ و اروﻳﻦ‪ .(1999 ،‬ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﻧﻤﻮﻧﻪ آﻣﺎري‬ ‫اﻓﺮاد در داﻧﺸﮕﺎه )ﻳﻮﻟﻔﺎرﺳﺪوﺗﺮ و اروﻳﻦ‪ ،(1999 ،‬ﻛﺴﺐ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ آﻣﺎري ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ داﻧﺶآﻣﻮزان‬ ‫اﻣﺘﻴﺎزات ﺑﺎﻻﺗﺮ در آزﻣﻮن اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺪه رﻳﺎﺿﻲ‬
‫ﭘﺴﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﭼﻬﺎرم و ﭘﻨﺠﻢ اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﺷﻬﺮ ﺷﻴﺮاز اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫)ﮔﺎردﻳﻨﺮ‪ ،‬ﻓﺎﻛﺲ‪ ،‬ﻧﻮﻟﺰ و ﺟﻔﺮي‪1996 ،7‬؛ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از‬
‫] ‪[ Downloaded from joec.ir on 2023-08-06‬‬

‫در ﻣﺪارس اﺑﺘﺪاﻳﻲ در ﺳﺎل ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ ‪ 88-89‬ﻣﺸﻐﻮل‬
‫ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮاﺳﺎس ﺿﻮاﺑﻂ ﻣﻼﻛﻬﺎي ﭼﻬﺎرﻣﻴﻦ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺗﺸﺨﻴﺼﻲ و آﻣﺎري اﻧﺠﻤﻦ روانﭘﺰﺷﻜﻲ‬
‫اﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺶﻧﺎﻣﻪ ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺮﺿﻲ ﻛﻮدﻛﺎن و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺼﻲ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻛﻮدﻛﺎن داراي اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺ‪-‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺣﺪود ‪ 40‬داﻧﺶآﻣﻮز‬
‫)ﭘﺴﺮ( ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ را ﺗﺸﻜﻴﻞ دادﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻴﻮه‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي ﺧﻮﺷﻪاي ﭼﻨﺪ ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﻧﺘﺨﺎب‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬در دو ﮔﺮوه )آزﻣﺎﻳﺶ و ﻛﻨﺘﺮل( ﺑﻪ‬
‫ﻃﻮر ﺗﺼﺎدﻓﻲ‪ ،‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺑﺰارﻫﺎ‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.16826612.1390.11.1.3.1‬‬
‫ﻣﻴﺮﺑﻬﺎ و ﻫﻤﻜﺎران‪ (1382 ،‬ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻮﺳﻴﻘﻲدرﻣﺎﻧﻲ ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه در‬
‫اﺷﻜﺎﻟﻲ از ﺧﻮاﻧﺪن‪ ،‬ﻧﻮاﺧﺘﻦ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻦ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻓﻲ‪-‬‬
‫اﻟﺒﺪاﻫﻪ ﻣﻮﺳﻴﻘﻴﺎﻳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ زﻳﺎدي ﺑﺮ ﻣﻬﺎر رﻓﺘﺎرﻫﺎي‬
‫ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﻛﻮدﻛﺎن ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪه ذﻫﻨﻲ دارد )ﺑﺮاددوك‬
‫وﻫﻤﭗ و رﻳﺰوﻻ‪ .(2004 ،8‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي رﻳﺘﻤﻴﻚ و‬
‫ﻣﻮزﻳﻜﺎل ﻧﻴﺰ در اﻓﺰاﻳﺶ رﻓﺘﺎر ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺮ ﺗﻜﻠﻴﻒ و ﺑﻪ‬
‫ﻳﺎدآوري ﺟﺪول ﺿﺮب و اﻃﻼﻋﺎت ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ ﻛﻮدﻛﺎن‬
‫داراي اﺧﺘﻼل ﻳﺎدﮔﻴﺮي ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ )ﻛﻮلول و‬
‫ﻣﻮﻟﻴﺰ‪.(2002 ،‬‬
‫»ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ« ﻣﻨﺸﺄ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺸﻜﻼت ﻛﻮدﻛﺎن‬

‫اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪:‬‬ ‫داراي اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ اﻋﻢ از ﻋﺪم ﺧﻮد‬
‫‪ -1‬ﭘـﺮﺳﺸﻨﺎﻣـﻪ ﻧﺸﺎﻧـﻪﺷﻨﺎﺳﻲ اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ‪-‬‬ ‫ﺗﻨﻈﻴﻤﻲ ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻋﺪم ﻛﻨﺘﺮل ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ‪ :‬اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ‪18‬ﺳﺆاﻟﻲ ﺷﺪت و وﺧﺎﻣﺖ‬
‫ﻧﺎﺗﻮاﻧﻴﻬﺎي ﻳﺎدﮔﻴﺮي و اﻓﺖ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي اﺧﺘﻼل ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲ ﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ و‬
‫)ﮔﻴﻠﺒﺮگ‪ .(2003 ،‬اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺗﻜﺎﻧﺸﮕﺮي را ﺑﺮاﺳﺎس ﻗﻀﺎوت ﻣﻌﻠﻤﺎن و واﻟﺪﻳﻦ ﻧﺸﺎن‬
‫‪36‬‬
 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﻳﺮاﻧﻲ ﻛﻮدﻛﺎن اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ‪ /‬ﺳﺎل ﻳﺎزدﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪1390 ،1‬‬
‫________________________________________________________________‬
‫ﺑﺎزداري و ﺗﺪاﺧﻞ در اﻓﺮاد ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ اﻳﻦ اﺧﺘﻼل اﺳﺖ ‪،‬‬
‫در ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻓﺮاد ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ‪ ADHD‬از ﺳﻪ‬
‫ﻣﺪل آزﻣﻮن اﺳﺘﺮوپ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ :‬آزﻣﻮن‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﺳﺘﺮوپ‪ ،‬آزﻣﻮن اﺳﺘﺮوپ ﮔﻠﺪن و آزﻣﻮن‬
‫اﺳﺘﺮوپ راﻳﺎﻧﻪاي )ﻻﻧﺴﺒﺮﮔﻦ ‪،‬ﻛﻴﻨﻤﻨﺰ و اﻧﮕﻠﻨﺪ‪.(2007 ،‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺪﻟﻬﺎي راﻳﺎﻧﻪاي اﻳﻦ آزﻣﻮن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺳﻨﺠﺶ‬
‫دﻗﻴﻖﺗﺮ زﻣﺎن واﻛﻨﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺪﻟﻬﺎي دﻳﮕﺮ‪،‬‬
‫ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ و اﺛﺮﻫﺎي ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺎﻻﺗﺮي ﺟﻬﺖ اﻧﺪازه‪-‬‬
‫ﮔﻴﺮي ﺗﺪاﺧﻞ اﺳﺘﺮوﭘﻲ دارﻧﺪ )ﻣﺸﻬﺪي‪ ،‬رﺳﻮلزاده ‪-‬‬
‫ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ‪ ،‬آزادﻓﻼح وﺳﻠﻄﺎﻧﻲﻓﺮ‪ .(1388 ،‬ﻓﺮم ﻓﺎرﺳﻲ‬
‫آزﻣﻮن در ‪ 2‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺻﻮرت ﻣﻲﭘﺬﻳﺮد‪ :‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ :1‬ﻧﺎﻣﻴﺪن‬
‫رﻧﮓ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از آزﻣﻮدﻧﻲ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ در‬
‫ﻳﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ رﻧﮕﻲ‪ ،‬رﻧﮓ ﺷﻜﻞ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﻛﻨﺪ و رﻧﮓ داﻳﺮهاي را ﻛﻪ در ﭼﻬﺎر رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ‪ ،‬آﺑﻲ‪،‬‬
‫زرد‪ ،‬ﺳﺒﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺎن دﻫﺪ و ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﺪف اﻳﻦ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻤﺮﻳﻦ و ﺷﻨﺎﺧﺖ رﻧﮕﻬﺎ و ﺟﺎي ﻛﻠﻴﺪﻫﺎ در‬
‫ﺻﻔﺤﻪﻛﻠﻴﺪ اﺳﺖ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮي ﻧﺪارد‪.‬‬
‫] ‪[ Downloaded from joec.ir on 2023-08-06‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ :2‬ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺻﻠﻲ آزﻣﻮن اﺳﺘﺮوپ اﺳﺖ در اﻳﻦ‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ‪ 48‬ﻛﻠﻤﻪ رﻧﮕﻲ ﻫﻤﺨﻮان ﺑﺎ رﻧﮕﻬﺎي ﻗﺮﻣﺰ‪ ،‬آﺑﻲ‪،‬‬
‫زرد و ﺳﺒﺰ ﺑﻪ آزﻣﻮدﻧﻲ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﻧﻤﺮهدﻫﻲ و ﺗﻔﺴﻴﺮ آزﻣﻮن ﻧﻤﺮات زﻳﺮ ﺑﺮاي ﮔﺮوه‬
‫ﻣﺤﺮﻛﻬﺎي ﻫﻤﺨﻮان‪ 11‬و ﻧﺎﻫﻤﺨﻮان‪ 12‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪ‪ :‬زﻣﺎن‬
‫واﻛﻨﺶ و ﻧﻤﺮه ﺗﺪاﺧﻞ‪ .‬ﻧﻤﺮه ﺗﺪاﺧﻞ در اﻳﻦ آزﻣﻮن از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺮه ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ ﺗﻌﺪاد ﺻﺤﻴﺢ ﻛﻠﻤﺎت‬
‫ﻫﻤﺨﻮان و ﻛﻠﻤﺎت ﻧﺎﻫﻤﺨﻮان )ﻧﻤﺮه ﺗﺪاﺧﻞ = ﻧﻤﺮه‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺻﺤﻴﺢ ﻫﻤﺨﻮانـ ﻧﻤﺮه ﺗﻌﺪاد ﺻﺤﻴﺢ ﻧﺎﻫﻤﺨﻮان(‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .( .‬ﻻﻧﺴﺒﺮﮔﻦ و ﻫﻤﻜﺎران )‪48 (2007‬‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﻘﺎﻟﻪ را در زﻣﻴﻨﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد آزﻣﻮن اﺳﺘﺮوپ در‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻓﺮاﺗﺤﻠﻴﻞ دﻳﮕﺮي ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬آﻧﻬﺎ‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.16826612.1390.11.1.3.1‬‬
‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﻴﻮه راﻳﺎﻧﻪاي‬
‫آزﻣﻮن اﺳﺘﺮوپ ﺟﻬﺖ ﺳﻨﺠﺶ ﺑﺎزداري و ﻛﻨﺘﺮل ﺗﺪاﺧﻞ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ آزﻣﻮن‪ ،‬اﺑﺰاري ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﺮاي‬
‫ﺳﻨﺠﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﻳﺮان ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬
‫ﺑﺎزداري ﭘﺎﺳﺦ و ﻛﻨﺘﺮل ﺗﺪاﺧﻞ در ﻛﻮدﻛﺎن ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ‬
‫‪37‬‬
‫________________________________‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ و اﺳﭙﻴﺮاﻓﻜﻦ و ﮔﺎدو‪ (1984) 9‬ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫ﺳﻮﻣﻴﻦ وﻳﺮاﻳﺶ راﻫﻨﻤﺎي آﻣﺎري و ﺗﺸﺨﻴﺼﻲ اﺧﺘﻼﻻت‬
‫رواﻧﻲ اﻧﺠﻤﻦ روانﭘﺰﺷﻜﻲ اﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،10‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻏﺮﺑﺎل‬
‫ﻛﺮدن اﺧﺘﻼﻟﻬﺎي رﻓﺘﺎري و ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ ﻛﻮدﻛﺎن ‪ 5‬ﺗﺎ ‪12‬‬
‫ﺳﺎﻟﻪ ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﺮدهاﻧﺪ و داراي ارزش ﺗﺸﺨﻴﺼﻲ ﻣﻌﺘﺒﺮي‬
‫اﺳﺖ )ﺗﻮﻛﻠﻲزاده‪ ،‬ﺑﻮاﻟﻬﺮي‪ ،‬ﻣﻬﺮﻳﺎر‪ ،‬دژﻛﺎم‪.(1376 ،‬‬
‫اﺳﭙﻴﺮاﻓﻜﻦ و ﮔﺎدو )‪ (1984‬ﺿﺮﻳﺐ ﭘﺎﻳﺎﻳﻲ اﻳﻦ آزﻣﻮن را‬
‫‪ 0/83‬و در ﻓﺮم ﺗﺠﺪﻳﺪﻧﻈﺮ ﺷﺪه )‪ 0/87 (1994‬ﮔﺰارش‬
‫ﻛﺮدهاﻧﺪ )ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﺤﻤﺪاﺳﻤﺎﻋﻴﻞ‪ (1380 ،‬اﻳﻦ‬
‫ﭘﺮﺳﺶﻧﺎﻣﻪ را در اﻳﺮان ﻣﺤﻤﺪاﺳﻤﺎﻋﻴﻞ )‪(1380‬‬
‫ﻫﻨﺠﺎرﻳﺎﺑﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﻪ اﺑﺰاري‬
‫ﺑﺮاي ﺳﻨﺠﺶ اﺧﺘﻼﻻت رﻓﺘﺎري و ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ ﻛﻮدﻛﺎن‬
‫اﻳﺮاﻧﻲ‪ ،‬از ﭘﺎﻳﺎﻳﻲ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ )ﺷﻴﺮازي‪،‬‬
‫‪.(1388‬‬
‫‪-2‬ﻓﺮم ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ‪ :‬ﺑﺮاي اﻃﻤﻴﻨﺎن از وﺟﻮد‬
‫اﺧﺘﻼل در داﻧﺶآﻣﻮزاﻧﻲ ﻛﻪ در ﭘﺮﺳﺶﻧﺎﻣﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ‪-‬‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ ﻓﺮم ﻣﻌﻠﻢ و‬
‫واﻟﺪﻳﻦ ﻧﻤﺮه ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻧﻤﺮه ﺑﺮش ﻛﺴﺐ ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻃﻲ‬
‫ﭘﺮﺳﺶﻧﺎﻣﻪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ درﺑﺎره وﺿﻌﻴﺖ‬
‫ﻛﻮدك و ﺧﺎﻧﻮاده ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻦ‪ ،‬ﺟﻨﺲ‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻼﻣﺖ‬
‫ﺟﺴﻤﻲ ﻛﻨﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻴﻤﺎري و ﻣﻮارد ﺧﺎﺻﻲ ﻛﻪ در‬
‫وﺿﻌﻴﺖ ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﺴﺐ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﭘﺮﺳﺶﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺸﺨﻴﺺ اﻓﺘﺮاﻗﻲ ﺑﺮاي اﻳﻦ‬
‫اﺧﺘﻼل ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪ و ﻣﻮرد ﺗﺄﻳﻴﺪ ‪ 5‬ﻧﻔﺮ از ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن‬
‫اﺧﺘﻼﻻت رﻓﺘﺎري ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫آزﻣﻮن ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ )اﺳﺘﺮوپ(‪ :‬آزﻣﻮن اﺳﺘﺮوپ‬
‫اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﺳﺎل ‪ 1935‬ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ رﻳﺪﻟﻲ اﺳﺘﺮوپ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ و اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ آزﻣﻮن در ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺑﺎزداري ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮﭘﺬﻳﺮي‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و اﻧﻌﻄﺎفﭘﺬﻳﺮي ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻓﺮاﺗﺤﻠﻴﻠﻬﺎ در ﻣﺠﻤﻮع‪ ،‬ﺣﺎﻛﻲ از آن‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ آزﻣﻮن اﺳﺘﺮوپ آزﻣﻮن ﺣﺴﺎﺳﻲ ﺑﺮاي ﺳﻨﺠﺶ‬
 ‫ﻟﻴﻼ اﻟﺴﺎدات ﻛﺮﻳﻤﻲ و ﻫﻤﻜﺎران‪ :‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ درﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ‪....‬‬
‫___________________________________________________________________________________________‬
‫ﺳﻴﺰدﻫﻢ‪ ،‬داﻧﺶآﻣﻮزان ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺠﺪد ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻓﻌ‪‬ﺎﻟﻴ‪‬ﺘﻬﺎي ﻣﻮﺳﻴﻘﻲدرﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮ‬
‫ﭘﺎﻳﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺤﻮر ﻛﻠﻲ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮوﻫﻲ ﺻﻮرت‬
‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺤﻮرﻫﺎ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪ :‬ﺷﻨﻴﺪن‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪن‪،‬‬
‫ﻧﻮاﺧﺘﻦ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻦ آﻫﻨﮓ ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﭘﻴﺮاﻣﻮن‬
‫ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ‪ ،‬ﺣﺮﻛﺎت ﻣﻮزﻳﻜﺎل‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻮزﻳﻜﺎل ﺑﺮ اﺳﺎس‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲدرﻣﺎﻧﻲ ارف ﺷﻮﻟﻮروك ‪.‬‬
‫ﻓﻌ‪‬ﺎﻟﻴ‪‬ﺘﻬﺎي ﻣﻮﺳﻴﻘﻲدرﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺤﻮر ﻛﻠﻲ‬
‫در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻛﻪ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‪ :‬ﺷﻨﻴﺪن‪ ،‬ﺧﻮاﻧﺪن‪،‬‬
‫ﻧﻮاﺧﺘﻦ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻦ آﻫﻨﮓ ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺖوﮔﻮ ﭘﻴﺮاﻣﻮن‬
‫ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ‪ ،‬ﺣﺮﻛﺎت ﻣﻮزﻳﻜﺎل‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻮزﻳﻜﺎل ﺑﺮاﺳﺎس‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲدرﻣﺎﻧﻲ ارف ﺷﻮﻟﻮروك ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻓﻌ‪‬ﺎﻟﻴ‪‬ﺘﻬﺎي ﻫﺮ ﺟﻠﺴﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺨﺘﺼﺮ در ﺟﺪول‬
‫)‪1‬ـ‪ (3‬اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺷﻌﺮﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﺮاي‬
‫ﺟﻠﺴﺎت درﻣﺎﻧﻲ اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻌﺮ »زاﻏﻲ‬
‫ﻛﺠﺎﻳﻲ؟« ﺑﺎ آﻫﻨﮕﺴﺎزي ﻛﺎرل ارف ﺷﻌﺮ از آرﻣﺎن اﻣﻴﺪ و‬
‫آﻫﻨﮓ ﻣﺤﻠﻲ »ﺳﺎﻋﺖ« ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻛﺘﺎب ﻧﺎﺻﺮ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻬﺖ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻳﺎدﮔﻴﺮي و ﺟﺬاﺑﻴﺖ آﻫﻨﮕﻬﺎ ﺑﺮاي‬
‫] ‪[ Downloaded from joec.ir on 2023-08-06‬‬
‫آزﻣﻮدﻧﻴﻬﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ‬
‫‪ 30‬داﻧﺶآﻣﻮز )ﭘﺲ از اﻓﺖ آزﻣﻮدﻧﻴﻬﺎ ﻃﻲ ﺟﻠﺴﺎت‬
‫آﻣﻮزﺷﻲ( داراي اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ ﭘﺲ از‬
‫‪ 12‬ﺟﻠﺴﻪ آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺠﺪد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻫﺪف ﭘﮋوﻫﺶ دادهﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ از روﺷﻬﺎي‬
‫آﻣﺎري ﺗﺤﻠﻴﻞ وارﻳﺎﻧﺲ ﭼﻨﺪ ﻣﺘﻐﻴﺮه ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ و آزﻣﻮن ﺗﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻨﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪.‬‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.16826612.1390.11.1.3.1‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎنﻛﻪ درﺟﺪول ‪ 1‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻤﺮات‬
‫ﭘﻴﺶآزﻣﻮن را از ﭘﺲآزﻣﻮن ﻛﻢ و ﺳﭙﺲ اﻳﻦ اﺧﺘﻼﻓﻬﺎ‬
‫را وارد ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻛﺮدﻳﻢ‪ .‬ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﻲ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﻛﺎﻫﺶ‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺛﺮ ﻫﺘﻠﻴﻨﮓ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 1/81‬ﻛﻪ در‬
‫ﺳﻄﺢ ‪ 0/0001‬ﻣﻌﻨﺎدار ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪38‬‬
‫اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﻓﺰونﺟﻨﺒﺸﻲ و ﻛﻮدﻛﺎن ﺑﻬﻨﺠﺎر‪،‬‬
‫‪ 45‬ﻛﻮدك ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ اﺧﺘﻼل ‪ ADHD‬و ‪ 15‬ﻛﻮدك‬
‫ﺑﻬﻨﺠﺎر ‪ 7‬ﺗﺎ ‪ 12‬ﺳﺎﻟﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﺸﻬﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻧﺪ و از آزﻣﻮن رﻧﮓ واژه اﺳﺘﺮوپ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺑﺎزداري و ﺗﺪاﺧﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ)ﻣﺸﻬﺪي و‬
‫ﻫﻤﻜﺎران‪ .(1388 ،‬اﻋﺘﺒﺎر اﻳﻦ آزﻣﻮن از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺎزآزﻣﺎﻳﻲ‬
‫در داﻣﻨﻪاي از ‪0/80‬ﺗﺎ ‪0/91‬ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ‬
‫)ﺑﺎرون‪2004 ،13‬؛ ﻻزاك‪ ،‬ﻫﻮﻳﺴﻮن و ﻟﻮرﻳﻨﮓ‪،2004 ،14‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﺸﻬﺪي و ﻫﻤﻜﺎران‪.(1388 ،‬‬
‫‪-3‬اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ارف‪ :‬ﺳﺎزﻫﺎي ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ارف‬
‫ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻋﻤﺪه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ -1 :‬ﺳﺎزﻫﺎي ﺿﺮﺑﻲ‬
‫ﻣﻠﻮدﻳﻚ‪ :‬ﺳﺎزﻫﺎي ﺿﺮﺑﻲ ﻣﻠﻮدﻳﻚ ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ ﻣﻀﺮاب‬
‫ﻧﻮاﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺪاي ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﻌﻴﻨﻲ دارﻧﺪ و آﻫﻨﮕﻬﺎ‬
‫ﺑﺎ آن ﻧﻮاﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ از ﺑﻠﺰ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﺷﺪ‪ -2 .‬ﺳﺎزﻫﺎي ﺿﺮﺑﻲ ﻏﻴﺮﻣﻠﻮدﻳﻚ‪ :‬ﺳﺎزﻫﺎي ﺿﺮﺑﻲ‬
‫ﻏﻴﺮﻣﻠﻮدﻳﻚ‪ ،‬ﺻﺪاﻫﺎي ﻧﺎﻣﻌﻴﻨﻲ دارﻧﺪ و از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫اﻳﺠﺎد رﻳﺘﻢ و رﻧﮓآﻣﻴﺰي ﻗﻄﻌﺎت ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺮوه ﺳﺎزﻫﺎ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از‪ :‬ﺳﻪﮔﻮش‬
‫)ﻣﺜﻠﺚ(‪ ،‬ﻗﺎﺷﻘﻚ‪ ،‬ﺧﺸﺨﺎﺷﻚ‪ ،‬دﻗﻚ‪ ،‬داﻳﺮه زﻧﮕﻲ‪ ،‬ﭼﻮب‬
‫)زاده ﻣﺤﻤﺪي‪.(1381 ،‬‬
‫ﺷﻴﻮه اﺟﺮا‬
‫ﭘﺲ از ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻴﻬﺎي ﻻزم ﺑﻴﻦ آﻣﻮزشوﭘﺮورش‬
‫ﻓﺎرس و ﻧﻮاﺣﻲ آﻣﻮزشوﭘﺮورش‪ 15 ،‬ﻣﺪرﺳﻪ ﭘﺴﺮاﻧﻪ‬
‫اﺑﺘﺪاﻳﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮي ﺧﻮﺷﻪاي ﭼﻨﺪﻣﺮﺣﻠﻪاي‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻫﺮ ﻣﺪرﺳﻪ ﻓﺮم وﻳﮋه ﻣﻌﻠﻢ و واﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﭘﺮﺳﺶﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮﺿﻲ ﻛﻮدك ‪ CSI-4‬در اﺧﺘﻴﺎر ﻣﻌﻠﻤﺎن و‬
‫واﻟﺪﻳﻦ داﻧﺶآﻣﻮزان ﭘﺎﻳﻪﻫﺎي ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﺟﻬﺖ‬
‫ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﺲ از ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ واﻟﺪﻳﻦ‪،‬‬
‫‪ 90‬ﻛﻮدك واﺟﺪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻼك ﺗﺸﺨﻴﺼﻲ‬
‫‪ ،DSM-IV‬ﺗﺸﺨﻴﺺ داده ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ از ﺑﻴﻦ آﻧﺎن‬
‫‪ 40‬ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺼﺎدﻓﻲ اﻧﺘﺨﺎب و در ‪ 2‬ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل و‬
‫آزﻣﺎﻳﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ‪ 12‬ﺟﻠﺴﻪ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲدرﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﻴﻮه درﻣﺎﻧﻲ ارف ﺷﻮﻟﻮرك‪ 15‬اﺟﺮا و در ﺟﻠﺴﻪ‬
 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﻳﺮاﻧﻲ ﻛﻮدﻛﺎن اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ‪ /‬ﺳﺎل ﻳﺎزدﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪1390 ،1‬‬
‫________________________________________________________________________________________________‬

‫ﺟﺪول ‪ -1‬اﻃﻼﻋﺎت ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺗﺤﻠﻴﻞ وارﻳﺎﻧﺲ ﭼﻨﺪﻣﺘﻐﻴﺮه‬

‫ﻛﻞ‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل‬ ‫آزﻣﺎﻳﺶ‬
‫اﻧﺤﺮاف اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬ ‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬ ‫اﻧﺤﺮاف اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬ ‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬ ‫اﻧﺤﺮاف اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬ ‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬
‫اﺧﺘﻼف زﻣﺎن واﻛﻨﺶ‬
‫‪92/06‬‬ ‫‪-63/23‬‬ ‫‪58/56‬‬ ‫‪-1/47‬‬ ‫‪77/15‬‬ ‫‪-125‬‬
‫ﻫﻤﺨﻮان‬
‫اﺧﺘﻼف زﻣﺎن واﻛﻨﺶ‬
‫‪103/31‬‬ ‫‪-53/93‬‬ ‫‪70/11‬‬ ‫‪22/20‬‬ ‫‪69/07‬‬ ‫‪-130/07‬‬
‫ﻧﺎﻫﻤﺨﻮان‬
‫‪4/87‬‬ ‫‪-2/73‬‬ ‫‪1/99‬‬ ‫‪-/33‬‬ ‫‪5/73‬‬ ‫‪-5/13‬‬ ‫اﺧﺘﻼف ﻧﻤﺮه ﺗﺪاﺧﻞ‬

‫ﺟﺪول ‪ -2‬آزﻣﻮن ﺗﺤﻠﻴﻞ وارﻳﺎﻧﺲ ﭼﻨﺪﻣﺘﻐﻴﺮه ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ اﺧﺘﻼف زﻣﺎن واﻛﻨﺶ ﻫﻤﺨﻮان‪ ،‬اﺧﺘﻼف زﻣﺎن واﻛﻨﺶ‬
‫ﻧﺎﻫﻤﺨﻮان و اﺧﺘﻼف ﻧﻤﺮه ﺗﺪاﺧﻞ در دو ﮔﺮوه آزﻣﺎﻳﺶ و ﻛﻨﺘﺮل‬
‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬ ‫درﺟﻪ‬ ‫ﻣﺠﻤﻮع‬
‫‪P‬‬ ‫‪F‬‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ وارﻳﺎﻧﺲ‬
‫ﻣﺠﺬورات‬ ‫آزادي‬ ‫ﻣﺠﺬورات‬

‫‪0/0001‬‬ ‫‪24/40‬‬ ‫‪114453/63‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪114453/63‬‬ ‫اﺧﺘﻼف زﻣﺎن واﻛﻨﺶ ﻫﻤﺨﻮان‬

‫ﮔﺮوه‬
‫‪0/0001‬‬ ‫‪35/9‬‬ ‫‪173888/53‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪173888/53‬‬ ‫اﺧﺘﻼف زﻣﺎن واﻛﻨﺶ ﻧﺎﻫﻤﺨﻮان‬
‫‪0/005‬‬ ‫‪9/39‬‬ ‫‪172/8‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪172/8‬‬ ‫اﺧﺘﻼف ﻧﻤﺮه ﺗﺪاﺧﻞ‬
‫‪4691/06‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪131349/73‬‬ ‫اﺧﺘﻼف زﻣﺎن واﻛﻨﺶ ﻫﻤﺨﻮان‬
‫‪4843/05‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪135605/33‬‬ ‫اﺧﺘﻼف زﻣﺎن واﻛﻨﺶ ﻧﺎﻫﻤﺨﻮان‬ ‫ﺧﻄﺎ‬
‫‪18/39‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪515/07‬‬ ‫اﺧﺘﻼف ﻧﻤﺮه ﺗﺪاﺧﻞ‬
‫‪30‬‬ ‫‪365757‬‬ ‫اﺧﺘﻼف زﻣﺎن واﻛﻨﺶ ﻫﻤﺨﻮان‬
‫‪30‬‬ ‫‪396758‬‬ ‫اﺧﺘﻼف زﻣﺎن واﻛﻨﺶ ﻧﺎﻫﻤﺨﻮان‬ ‫ﻛﻞ‬
‫] ‪[ Downloaded from joec.ir on 2023-08-06‬‬

‫‪30‬‬ ‫‪912‬‬ ‫اﺧﺘﻼف ﻧﻤﺮه ﺗﺪاﺧﻞ‬

‫ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺟﺪول ‪ 2‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ؛ ﻋﺎﻣﻞ ﮔﺮوه‪ ،‬در‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻌﻨﺎداري ﮔﺮوهﻫﺎ از آزﻣﻮن ﺗﻲ واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻣﻴﺰان اﺧﺘﻼف زﻣﺎن واﻛﻨﺶ ﻫﻤﺨﻮان و ﻧﺎﻫﻤﺨﻮان و‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ در ﺟﺪول ‪ 3‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در اﺧﺘﻼف ﻧـﻤﺮه ﺗـﺪاﺧﻞ ﺗﻔـﺎوت ﻣﻌﻨﺎدار اﻳﺠﺎد‬

‫ﺟﺪول ‪ -3‬آزﻣﻮن ﺗﻲ ﮔﺮوﻫﻬﺎي واﺑﺴﺘﻪ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻔﺎوت ﻣﻴﺎن اﺧﺘﻼف زﻣﺎن واﻛﻨﺶ ﻫﻤﺨﻮان ـ ﻧﺎﻫﻤﺨﻮان و‬
‫ﻧﻤﺮه ﺗﺪاﺧﻞ در دو ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل و آزﻣﺎﻳﺶ‬
‫ﺳﻄﺢ‬ ‫درﺟﻪ‬ ‫اﻧﺤﺮاف‬
‫‪t‬‬ ‫ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‬ ‫ﺗﻌﺪاد‬ ‫ﮔﺮوه‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮ‬
‫ﻣﻌﻨﺎداري‬ ‫آزادي‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫‪77/15‬‬ ‫‪-125‬‬ ‫‪15‬‬ ‫آزﻣﺎﻳﺶ‬ ‫اﺧﺘﻼف زﻣﺎن واﻛﻨﺶ‬
‫‪0/0001‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪4/94‬‬
‫‪58/56‬‬ ‫‪-1/47‬‬ ‫‪15‬‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل‬ ‫ﻫﻤﺨﻮان‬
‫‪69/07‬‬ ‫‪-130/07‬‬ ‫‪15‬‬ ‫آزﻣﺎﻳﺶ‬ ‫اﺧﺘﻼف زﻣﺎن واﻛﻨﺶ‬
‫‪0/0001‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪5/99‬‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.16826612.1390.11.1.3.1‬‬

‫‪70/11‬‬ ‫‪22/20‬‬ ‫‪15‬‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل‬ ‫ﻧﺎﻫﻤﺨﻮان‬

‫‪5/73‬‬ ‫‪-5/13‬‬ ‫‪15‬‬ ‫آزﻣﺎﻳﺶ‬
‫‪0/007‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪3/06‬‬ ‫اﺧﺘﻼف ﻧﻤﺮه ﺗﺪاﺧﻞ‬
‫‪1/99‬‬ ‫‪-/33‬‬ ‫‪15‬‬ ‫ﻛﻨﺘﺮل‬

‫در ﺳﻄﺢ ‪ 0/0001‬وﺟﻮد دارد؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺧﺘﻼف زﻣﺎن‬ ‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﺟﺪول ‪ 3‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد؛ اﺧﺘﻼف‬
‫واﻛﻨﺶ ﻧﺎﻫﻤﺨﻮان در ﮔﺮوه آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﺎﻫﺶ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي‬ ‫زﻣﺎن واﻛﻨﺶ ﻫﻤﺨﻮان در ﮔﺮوه آزﻣﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل داﺷﺘﻪ و ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﺎدار در ﺳﻄﺢ‬ ‫ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل داﺷﺘﻪ و ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﺎدار‬

‫‪39‬‬
 ‫ﻟﻴﻼ اﻟﺴﺎدات ﻛﺮﻳﻤﻲ و ﻫﻤﻜﺎران‪ :‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ درﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ‪....‬‬
‫___________________________________________________________________________________________‬
‫دارﻧﺪ‪.‬ﻛﻪ دراﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻴﻘﻲدرﻣﺎﻧﻲ ﺳﺒﺐ ﻛﺎﻫﺶ‬
‫ﺗﺪاﺧﻞ و ﺑﻬﺒﻮد زﻣﺎن واﻛﻨﺶ ﻛﻮدﻛﺎن ﮔﺮوه آزﻣﺎﻳﺶ ﺷﺪ‪،‬‬
‫درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﺎداري در ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل ﻣﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﻧﺸﺪ‪ .‬ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺑﺮ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﻛﻮدﻛﺎن داراي اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶ‪-‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺜﺒﺖ داﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻗﺒﻠﻲ در زﻣﻴﻨﻪ‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲدرﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻴﻤﺎران اﺳﻜﻴﺰوﻓﺮﻧﻴﺎﻳﻲ‬
‫)ﭘﻮروﻳﺲ‪ (2007‬و ﻧﻴﺰ ﺣﺎﻓﻈﻪ و ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ‬
‫ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻛﻮدﻛﺎن )ﺷﻠﻨﺒﺮگ‪2004 ،‬؛ ﻳﻮﻟﻔﺎرﺳﺪوﻳﺘﺮ‪،(1999 ،‬‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮﺟﻪﺑﻴﻨﺎﻳﻲ )زو‪ ،‬ژو‪ ،‬ژاﻧﮓ‪ ،‬دﻳﻨﮓ‪ ،‬ﻟﻴﻮ و ﻧﻲ‪،‬‬
‫‪ (2008‬و اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﻬﺮهﻫﻮﺷﻲ ﺧﺮدﺳﺎﻻن )ﻣﻴﺮزﻣﺎﻧﻲ و‬
‫ﻫﺪاوﻧﺪي‪ (1387 ،‬ﻫﻤﺴﻮ اﺳﺖ؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎ‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻣﺸﺎﺑﻪ دﻳﮕﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲدرﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮ‬
‫ﻧﺎﺗﻮاﻧﻴﻬﺎي وﻳﮋه )ﺑﺮاددوك‪ ،‬و ﻫﻤﻜﺎران‪ (2004 ،‬و ﺗﺄﺛﻴﺮ‬
‫رﻳﺘﻢ در ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﻧﺎﺗﻮاﻧﺎن‬
‫ﻳﺎدﮔﻴﺮي )وﻟﻒ و ﻫﻮرن‪ ،(1993،‬اﻓﺰاﻳﺶ رﻓﺘﺎر ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺮ‬
‫ﺗﻜﻠﻴﻒ در ﻛﻮدﻛﺎن داراي اﺧﺘﻼﻻت ﻳﺎدﮔﻴﺮي )ﻛﻮلول و‬
‫ﻣﻮﻟﻴﺰ‪ ،(2002 ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ارﺗﺒﺎط ﭼﺸﻤﻲ‪ ،‬دﻧﺒﺎل ﻛﺮدن و‬
‫] ‪[ Downloaded from joec.ir on 2023-08-06‬‬
‫اﺷﺎره ﺑﻪ ﻣﺤﺮﻛﻬﺎي ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﺗﻘﻠﻴﺪي‬
‫ﺻﺤﺒﺖ ﻛﺮدن و ﺧﻮاﻧﺪن در درﻣﺎن ﻣﻮﺳﻴﻘﻴﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻛﻮدﻛﺎن‬
‫اوﺗﻴﺴﻢ )ﻓﺎﻣﺒﻮن‪ ،(2003 ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﻬﺘﺮ در رﻳﺎﺿﻴﺎت‬
‫ﻛﻮدﻛﺎن داراي اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ )اﺑﻴﻜﻮف‬
‫وﻫﻤﻜﺎران‪ ،(1996 ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ در اﺛﺮ ﮔﻮش‬
‫دادن ﺑﻪ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻣﻼﻳﻢ )ﺷﺎﻟﭽﻲ و ﻫﻤﻜﺎران‪(1389 ،‬‬
‫ﻫﻤﺴﻮ اﺳﺖ؛ ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺗﺴﻬﻴﻞﮔﺮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺑﺮ‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻚﭘﺬﻳﺮي ﺷﻨﻴﺪاري ﻛﻮدﻛﺎن داراي اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ‬
‫ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ ﻣﻮرد ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ و ﺗﻤﺮﻛﺰ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﻋﻘﺐ‬
‫ﻣﺎﻧﺪن ﻛﻮدﻛﺎن داراي اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ ﺗﺎ‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.16826612.1390.11.1.3.1‬‬
‫‪ 30‬درﺻﺪ ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮد )ﺑﺎرﻛﻠﻲ‪ .(2004 ،‬ﻧﻈﻤﻲ ﻛﻪ‬
‫ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﺎ ازﻫﺴﺘﻲ ارﻣﻐﺎن ﻣﻲﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﻣﻮزون ﻳﺎ‬
‫رﻳﺘﻤﻴﻚ‪ ،‬آﻫﻨﮕﻴﻨﻤﻠﻮدﻳﻚ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑﺨﺶ ﻳﺎ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ‬
‫اﺳﺖ )اﺳﺘﻮر‪ ،2001 ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻣﻌﺘﻤﺪي‪ .(1386 ،‬در اﻳﻨﺠﺎ‬
‫ﺑﺤﺚ دﻳﮕﺮي ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ و آن ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ در‬
‫‪40‬‬
‫‪ 0/0001‬وﺟﻮد دارد‪ .‬اﺧﺘﻼف ﻧﻤﺮه ﺗﺪاﺧﻞ در ﮔﺮوه‬
‫آزﻣﺎﻳﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺮوه ﻛﻨﺘﺮل ﻛﺎﻫﺶ داﺷﺘﻪ و ﺗﻔﺎوت‬
‫ﻣﻌﻨﺎدار در ﺳﻄﺢ ‪ 0/007‬وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﺑﺤﺚ و ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‬
‫ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي اﺧﻴﺮ در ﻣﻮرد اﺛﺮ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد‬
‫ﻛﻮدﻛـﺎن داراي ﻣﺸـﻜﻼت ﻳـﺎدﮔﻴﺮي و ﻣﺒـﺘﻼ ﺑـﻪ اﺧـﺘﻼل‬
‫ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ را روﺷﻦ ﻛﺮده ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﻮدﻛﺎن در‬
‫ﺗﻜﺎﻟﻴﻔﻲ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑـﻴـﺸﺘـﺮي اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ وﻳـﮋه‬
‫ﺗﻜﺎﻟﻴـﻔﻲ ﻛﻪ در آن ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻨﺤـﺮفﻛﻨﻨـﺪة ﺗﻮﺟـﻪ وﺟـﻮد‬
‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد را از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣـﻲدﻫﻨـﺪ و اﻏﻠـﺐ‬
‫ﻣﻌﻠﻤﺎن آﻧﻬﺎ را ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﻪ اﻓـﺮادي ﻛـﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻫﻤﺴـﺎﻻن‬
‫ﻋﺎدي ﺧﻮد ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻨﺎداري ﺗﻮﺟﻪ و دﻗﺖ ﻛﻤﺘﺮي دارﻧﺪ‪،‬‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‬
‫)ﺷﻔﻴﻌﻲ وﻫﻤﻜﺎران‪ ،(1388 ،‬و اﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﻫﻤﻴﺖ ﺗﺮﺑﻴﺖ‬
‫ﻣﺎﻫﺮاﻧﺔ ﺗﻮﺟﻪ را در ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻬﺎ ﻳﺎدﮔﻴﺮي ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺪرﺳﻪ‬
‫روﺷﻦ ﻣﻲﺳﺎزد‪ .‬در ﺣﻮزه روانﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ را‬
‫ﻫﻤﭽﻮن زﺑﺎﻧﻬﺎي راﻳﺞ دﻧﻴﺎ ﻧﻮﻋﻲ زﺑﺎن داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺎص ﺧﻮد را در ﻣﻐﺰ دارد و ﻫﻤﭽﻮن زﺑﺎن‪ ،‬درك‬
‫آن ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ آﻣﻮزش اﺳﺖ )ﻛﻴﻬﺎﻧﻲ و ﺷﺮﻳﻌﺖﭘﻨﺎﻫﻲ‪،‬‬
‫‪ .(1387‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ‬
‫ﻣﻮﺳﻴﻘﻲدرﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﻛﻮدﻛﺎن داراي ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ‬
‫ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ دادهﻫﺎي ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه از‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺷﺮح آن در ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن داد‬
‫ﻛﻪ ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ )ﻣﻮﺳﻴﻘﻲدرﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻴﻮه ارف ﺷﻮﻟﻮرك( در ﺑﻬﺒﻮد داﻣﻨﻪ ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ‬
‫داﻧﺶآﻣﻮزان داراي اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ‬
‫ﻣﺜﺒﺖ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﺗﺪاﺧﻞ‪ ،‬ﻫﺴﺘﻪ اﺻﻠﻲ ﺑﺴﻴﺎري از ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي ﺗﺒﻴﻴﻨﻲ‬
‫اﺧﺘـﻼل ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌـﺎﻟﻲ اﺳﺖ؛ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ زﻣﺎن‬
‫واﻛﻨﺶ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺑﺎزداري اﺳﺖ؛ ﺑﻪﻋﺒﺎرتدﻳﮕﺮ ﻛﻮدﻛﺎن ﻣﺒﺘﻼ‬
‫ﺑﻪ اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ داراي زﻣﺎن واﻛﻨﺶ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮي در ﭘﺎﺳﺦﮔﻮﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﻳﻌﻨﻲ در ﭘﺎﺳﺦﮔﻮﻳﻲ ﺗﺄﺧﻴﺮ‬
 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﻳﺮاﻧﻲ ﻛﻮدﻛﺎن اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ‪ /‬ﺳﺎل ﻳﺎزدﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪1390 ،1‬‬
‫________________________________________________________________________________________________‬
‫‪ (2006‬و ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻣﻐﺰي ﻗﻄﻌﻪ ﮔﻴﺠﮕﺎﻫﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺷﻨﻴﺪاري را ﻣﻮرد ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻗﺮار دادهاﻧﺪ )ﻣﻼﻳﺮي‬
‫و ﻫﻤﻜﺎران‪ .(1384 ،‬ﺑﺮرﺳﻴﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ اﻟﮕﻮي‬
‫ﻛﻠﻲ ﻫﺮ آﻫﻨﮓ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻜﻲ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ‪ ،‬رﻳﺘﻢ‪،‬‬
‫ﻃﻨﻴﻦ و ﻛﻴﻔﻴﺖ‪ ،‬در ﻧﻴﻤﻜﺮه راﺳﺖ ﺗﺸﺨﻴﺺ داده ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ )ﺟﻨﺴﻦ‪2001 ،‬؛ ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬ﻋﻤﺮاﻧﻲﮔﺮﮔﺮي‪ (1386،‬ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﻮﺟﻮد درﺑﺎره ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ و ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان اﻋﺼﺎب از ﻛﺎرﻛﺮد ﻧﻴﻤﻜﺮهي‬
‫ﻣﻐﺰ ﻛﻮدﻛﺎن ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ‪ ،ADHD‬ﻛﻪ آﺳﻴﺐ ﻧﻴﻤﻜﺮه راﺳﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲ در ﻫﻮﺷﻴﺎري و ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮد )اﺳﺘﻔﺎﻧﻮس‬
‫و واﺳﺮﺳﺘﻴﻦ‪ ،(2001 ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﻴﺖ‬
‫دﺳﺘﮕﺎه ﻓﻌﺎلﺳﺎز ﺷﺒﻜﻪاي‪ 18‬در زﻣﻴﻨﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗﻮﺟﻪ و ﺑﺪ‪-‬‬
‫ﻛﺎرﻛﺮدي آن در ﻣﺒﺘﻼﻳﺎن ﺑﻪ ‪ ADHD‬و ﻧﻴﺰ ﻛﺎﻫﺶ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻓﺮوﻧﺘﺎل و ﻣﺮﻛﺰي ﻣﻴﺎﻧﻲ در اﻳﻦ ﻛﻮدﻛﺎن‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان‬
‫اﺣﺘﻤﺎل ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗﻮﺟﻪ در ﻛﻮدﻛﺎن داراي اﺧﺘﻼل‬
‫ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ را در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬
‫درﻣﺎﻧﻲ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻛﺮد‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺪل‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺑﺎرﻛﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎور اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲ ﺗﻮﺟﻪ در‬
‫] ‪[ Downloaded from joec.ir on 2023-08-06‬‬
‫اﻳﻦ اﺧﺘﻼل ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﺿﻌﻒ در ﺑﺎزداري‬
‫رﻓﺘﺎري ﻳﺎ ﺧﻮدﺗﻨﻈﻴﻤﻲ ﻧﺎﺷﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺿﻌﻒ در‬
‫ﺑﺎزداري ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺑﻬﺒﻮد ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ)ﻧﻘﺺ ﺗﻮﺟﻪ(‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻟﮕﻮ اﺑﺘﺪا ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻬﺒﻮد ﻛﻨﺘﺮل‬
‫ﺗﻜﺎﻧﻪ را در درﻣﺎن اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﻛﻪ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻟﮕﻮ ﻫﻤﺨﻮاﻧﻲ دارد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻛﻪ رﻳﺸﻪ اﺻﻠﻲ اﺧﺘﻼل ﻧﻘﺺ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫در ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي ﻋﺼﺒﻲ و زﻳﺴﺘﻲ اﺳﺖ و ﺗﻐﻴﻴﺮ آن ﺑﺎ‬
‫آﻣﻮزﺷﻬﺎي ﻣﻘﻄﻌﻲ و ﻛﻮﺗﺎهﻣﺪت اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و آﻣﻮزﺷﻬﺎي ﻃﻮﻟﻲ در زﻣﻴﻨﻪ‬
‫اﻳﻦ اﺧﺘﻼل اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻛﻤﺒﻮد ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻋﻠﻤﻲ‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.16826612.1390.11.1.3.1‬‬
‫و ﺗﺠﺮﺑﻲ در زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻓﻮق در ﻛﺸﻮر ﻣﺎ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎﻳﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺷﻴﻮهﻫﺎي درﻣﺎن‬
‫ﻛﻮدﻛﺎن داراي ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ و اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﺗﻜﻨﻴﻜﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲدرﻣﺎﻧﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي دارد )ﻣﻼﻳﺮي و ﻫﻤﻜﺎران‪ .(1384 ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‪،‬‬
‫اﺛﺮ ﺑﺨﺸﻲ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻣﻮاج ﻣﻐﺰي آﻟﻔﺎ )رﻳﻜﺴﻮن‪،‬‬
‫‪41‬‬
‫ﻣﻐﺰ اﻧﺴﺎن اﺳﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس وﺟﻮد اﻳﻦ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻛﻪ در ﻫﻤﻪ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان اﺛﺮي ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﺑﺮاي آن درﻧﻈﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻣﻮﺳﻴﻘﻲدرﻣﺎﻧﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻜﻲ از‬
‫ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮل و ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ اﺳﺖ )ﺗﻮﻣﺎﻳﻨﻮ‪،‬‬
‫‪ 2002‬؛ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از رﻳﻜﺴﻮن‪.( 2006 ،‬‬
‫در ﺗﺒﻴﻴﻦ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ اﻳﻦ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻴﺎن ﻛﺮد ﻛﻪ‬
‫ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲ ﻣﺮﻛﺰي اﻳﻦ ﻛﻮدﻛﺎن‪» ،‬زﻣﺎن« اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻀﺎي‬
‫ﺧﺎﻟﻲ ﺑﻴﻦ روﻳﺪادﻫﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ؛ ﺑﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻲ داراي ﻧﺰدﻳﻚﺑﻴﻨﻲ زﻣﺎﻧﻲ‪ 16‬ﻫﺴﺘﻨﺪ )راﭘﻮرت و‬
‫ﻫﻤﻜﺎران‪ (2009 ،‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻛﺎري ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ در‬
‫آﮔﺎﻫﻲ از زﻣﺎن و ﺳﺎزﻣﺎندﻫﻲ رﻓﺘﺎردارد‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي‬
‫ﻣﻮﺳﻴﻘﻴﺎﻳﻲ و رﻳﺘﻤﻴﻚ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺮﺧﻮرداري ازرﻳﺘﻢ و ﺿﺮب‬
‫ﻛﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ در درك زﻣﺎن دارد‪ ،‬ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﻳﻴﻬﺎي ذﻫﻨﻲ ﻣﺮﺑﻮط و ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻛﺎري ﻣﻲﺷﻮد‪.‬ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ‬
‫ﻧﻤﺮات زﻣﺎن واﻛﻨﺶ)ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﺑﺎزداري( در ﭘﻴﺶآزﻣﻮن‬
‫ﻛﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان اﺣﺘﻤﺎل اﻓﺰاﻳﺶ آﮔﺎﻫﻲ از‬
‫زﻣﺎن را از ﺗﺄﺛﻴﺮات ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻣﻮﺳﻴﻘﻲدرﻣﺎﻧﻲ داﻧﺴﺖ؛ از‬
‫ﺳﻮﻳﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﺮﺧﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﻳﻴﻬﺎي ﻣﻮﺳﻴﻘﺎﻳﻲ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﺳﺘﺪﻻل ﻓﻀﺎﻳﻲ ـ زﻣﺎﻧﻲ‬
‫ارﺗﺒﺎط وﺟﻮد دارد ) ﻛﻮﺳﺘﺎ ـ ﺟﻴﻮﻣﻲ‪1999 ،‬؛ راﺷﺮ‪ ،‬ﺷﺎو و‬
‫ﻛﻲ‪1995 ،‬؛ ﻣﻴﺮﺑﻬﺎ و ﻫﻤﻜﺎران‪ .(1382 ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻟﻨﮓ و‬
‫ﺷﺎو‪ (1991)17‬در ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎي ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺪل ﻗﺸﺮ ﻣﻐﺰ را‬
‫ﻣﻄﺮح ﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻳﻦ ﻣﺪل‪ ،‬اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﻧﻮروﻧﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ذﻫﻨﻲ ﻓﻀﺎﻳﻲ ـ زﻣﺎﻧﻲ‬
‫در ﻧﻮاﺣﻲ وﺳﻴﻌﻲ از ﻗﺸﺮ ﻣﻐﺰ ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﺮاي‬
‫اﺳﺘﺪﻻل زﻣﺎﻧﻲ و ﻫﻢ ﺑﺮاي ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎي ﻣﻮﺳﻴﻘﻴﺎﻳﻲ ﻣﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ )ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻛﻴﻬﺎﻧﻲ و ﻫﻤﻜﺎران‪،‬‬
‫‪.(1387‬‬
‫اﻟﮕﻮي ﺑﺎزداري رﻓﺘﺎري ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺎزداري رﻓﺘﺎري و‬
‫ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي اﺟﺮاﻳﻲ در ﻛﻮدﻛﺎن داراي ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶ‪-‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻲ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از درﻣﺎﻧﻬﺎي ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﭘﻴﺶﭘﻴﺸﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫را ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ‬
‫آﻣﻮزش ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺑﺮ ﺷﻜﻞﭘﺬﻳﺮي و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻗﺸﺮ ﻣﻐﺰ ﺗﺄﺛﻴﺮ‬
 ‫ﻟﻴﻼ اﻟﺴﺎدات ﻛﺮﻳﻤﻲ و ﻫﻤﻜﺎران‪ :‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ درﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ‪....‬‬
‫___________________________________________________________________________________________‬
‫ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲ ﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶ ﻓﻌﺎﻟﻲ‪ .‬ﻣﺠﻠﻪ رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ ﻣﻌﺎﺻـﺮ‪ ،‬دوره‬ ‫ﻳﺎدداﺷﺘﻬﺎ‬
‫‪.1 ،5‬‬ ‫‪1) Kane, & Angle‬‬
‫‪2) Pauli, & Röder‬‬
‫ﺷﻔﻴﻌﻲ‪ ،‬ب‪.‬؛ ﻋﻄـﺎﻳﻲ‪ ،‬ا‪ .‬و ﺻـﻔﺮي‪ ،‬م‪ .(1388) .‬اﺧـﺘﻼل ﻧﻘـﺺ‬ ‫‪3) Corbetta, & Shulman‬‬
‫‪4) Distractability‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭘﺮ ﻓﻌـﺎﻟﻴﺘﻲ )‪ .(ADHD‬اﺻـﻔﻬﺎن‪ :‬اﻧﺘﺸـﺎرات‬ ‫‪5) Collier,& Logan‬‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ اﺻﻔﻬﺎن‪.‬‬ ‫‪6) Gregory‬‬
‫‪7) Gardiner, Fox, Knowles, & Jeffrey‬‬
‫ﺷﻬﺴــﻮاراﻧﻲ‪ ،‬ا‪.‬؛ رﺳــﻮل زاده ﻃﺒﺎﻃﺒــﺎﻳﻲ‪ ،‬ك‪.‬؛ اﻟﻠﻬﻴــﺎري‪ ،‬ع‪.‬؛‬ ‫‪8) Braddock, Hemp, & Rizzolo‬‬
‫‪9) Sprafkin, & Gadow‬‬
‫ﻋﺸﺎﻳﺮي‪ ،‬ح‪ .‬و ﺳﺘﺎري‪ ،‬ك‪ .(1389) .‬ﺗﺄﺛﻴﺮ اﺳﺘﺮس ﺑﺮ ﺗﻮﺟـﻪ‬ ‫‪10) Diagnostic and statistical Manual of Mental‬‬
‫اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ‪ .‬ﻣﺠﻠـﻪ روان ﭘﺰﺷـﻜﻲ و روانﺷﻨﺎﺳـﻲ ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ‬ ‫‪Disorder‬‬
‫‪11) Congruent‬‬
‫اﻳﺮان‪ ،‬ﺳﺎل ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ‪.219-203 ،3 ،‬‬ ‫‪12) Incongruent‬‬
‫‪13) Barown‬‬
‫ﺷﻴﺮازي‪ ،‬م‪ .(1387) .‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻟﮕﻮي اﻳﻔﺎي ﻧﻘـﺶ ﺑـﺮ روي‬ ‫‪14) Lezak, Howieson, & Loring‬‬
‫‪15) Orff-Schulwerk‬‬
‫ﺧﻮدﭘﻨﺪاره داﻧﺶ آﻣﻮزان »ﺑـﺎ« و »ﺑـﺪون« ﻧﺎرﺳـﺎﻳﻲ ﺗﻮﺟـﻪ‪/‬‬
‫‪16) Temporal myopia‬‬
‫ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ ﻣﻘﻄﻊ اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﺷﻬﺮ ﺷﻴﺮاز‪ .‬ﭘﺎﻳﺎنﻧﺎﻣـﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳـﻲ‬ ‫‪17) Leng, & Show‬‬
‫‪18) Reticular activating system (RAS‬‬
‫ارﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻴﺮاز‪ :‬داﻧﺸﻜﺪه ﻋﻠﻮم ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ و رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻴﺰاده‪ ،‬ح‪ .(1386) .‬اﺧﺘﻼل ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲﺗﻮﺟﻪ ـ ﻓﺰونﺟﻨﺒﺸﻲ‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎ‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ و درﻣﺎن‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات رﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﺳــﺘﻮر‪ ،‬آ‪ .(1386) .‬ﻣﻮﺳــﻴﻘﻲ و ذﻫــﻦ )ﺗﺮﺟﻤــﻪ ﻏﻼﻣﺤﺴــﻴﻦ‬
‫ﻛﻴﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬م‪ .‬و ﺷﺮﻳﻌﺖﭘﻨﺎﻫﻲ‪ ،‬م‪ .(1387) .‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ‬ ‫ﻣﻌﺘﻤﺪي(‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬ﻧﺸﺮ ﻣﺮﻛﺰ‪.‬‬
‫ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗﻤﺮﻛﺰ و ﺗﻮﺟﻪ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ‬ ‫ﺗــﻮﻛﻠﻲزاده‪ ،‬ج‪ ،.‬ﺑــﻮاﻟﻬﺮي‪ ،‬ج‪ ،.‬ﻣﻬﺮﻳــﺎر‪ ،‬ا‪ ،.‬دژﻛــﺎم‪ ،‬م‪.(1376) .‬‬
‫آزاد ﺗﻬﺮان‪ .‬ﻣﺠﻠﻪ ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬دوره‬ ‫ﻫﻤﻪﮔﻴﺮﺷﻨﺎﺳﻲ اﺧﺘﻼﻻت رﻓﺘﺎر اﻳـﺬاﻳﻲ و ﻛﻤﺒـﻮد ﺗﻮﺟـﻪ در‬
‫] ‪[ Downloaded from joec.ir on 2023-08-06‬‬

‫‪.101-106 ،2 ،18‬‬ ‫داﻧﺶآﻣﻮزان دﺑﺴﺘﺎﻧﻲ ﺷﻬﺮ ﮔﻨﺎﺑﺎد‪ .‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ و رﻓﺘﺎر‪،‬‬

‫ﻣﻔﺘﺎق‪ ،‬د‪ .(1388) .‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﺛﺮ ﺑﺨﺸﻲ ﮔﺮوه درﻣﺎﻧﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ‬
‫آﻣﻮزش رﻓﺘﺎري ﻣﺎدران ‪ ،‬ﺧﻮد آﻣﻮزي ﻛﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﻛﻮدﻛﺎن و‬
‫دارودرﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ ـ ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ ﻛﻮدﻛﺎن‪ .‬ﭘﺎﻳﺎنﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ روانﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ‪ .‬ﺷﻴﺮاز‪ :‬داﻧﺸﻜﺪه ﻋﻠﻮم‬
‫ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ و روانﺷﻨﺎﺳﻲ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺮري‪ ،‬ف‪.‬؛ ﺷﻬﺮﻳﻮر‪ ،‬ز‪ .‬و ﺗﻬﺮاﻧﻲدوﺳﺖ‪ ،‬م‪ .(1388) .‬ﺗﺄﺛﻴﺮ‬
‫آﻣﻮزش »ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺳﺎزﻧﺪه« ﺑﻪ ﻣﺎدران ﺑﺮ ﻣﺸﻜﻼت‬
‫رﻓﺘﺎري ﻛﻮدﻛﺎن ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ اﺧﺘﻼل ﺑﻴﺶﻓﻌﺎﻟﻲ ﻧﻘﺺﺗﻮﺟﻪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻠﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﮋوﻫﺸﻲ اﺻﻮل ﺑﻬﺪاﺷﺖ رواﻧﻲ‪ ،‬ﺳﺎل ﻳﺎزدﻫﻢ‪،1 ،‬‬
‫‪.31-40‬‬
‫] ‪[ DOR: 20.1001.1.16826612.1390.11.1.3.1‬‬
‫ﺳﺎل ﺳﻮم‪1 ،‬و‪.40-51 ،2‬‬
‫ﺟﻨﺴﻦ‪ ،‬ا‪ .(1386) .‬ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺑﺮ ﻣﻐﺰ )ﺗﺮﺟﻤﻪ آذر‬
‫ﻋﻤﺮاﻧﻲﮔﺮﮔﺮي(‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات وﻳﺮاﻳﺶ‪.‬‬
‫ﺧﻠﻒﺑﻴﮕﻲ‪ ،‬م‪ .(1382) .‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﻮﺳﻴﻘﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮ ﺣﺎﻓﻈﻪ‬
‫و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻴﻤﺎران اﺳﻜﻴﺰوﻓﺮﻧﻴﺎ‪ .‬ﭘﺎﻳﺎنﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ ﻛﺎر‪-‬‬
‫درﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺮان‪ :‬داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم ﭘﺰﺷﻜﻲ اﻳﺮان‪.‬‬
‫ﺧﻠﻒﺑﻴﮕﻲ‪ ،‬م‪.‬؛ ﺑﻴﺎنزاده‪ ،‬س‪.‬؛ زادهﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬ع‪ .‬و ﺷـﻔﺎرودي‪ ،‬ن‪.‬‬
‫)‪ .(1385‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﻣﻮﺳﻴﻘﻴﺎﻳﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﺟﻪ و ﺣﺎﻓﻈﻪ در‬
‫اﺳﻜﻴﺰوﻓﺮﻧﻴﺎ‪ .‬ﻣﺠﻠﻪ رﻓﺘـﺎر رواﻧﭙﺰﺷـﻜﻲ ورواﻧﺸﻨﺎﺳـﻲ ﺑـﺎﻟﻴﻨﻲ‬
‫اﻳﺮان )اﻧﺪﻳﺸﻪ و رﻓﺘﺎر(‪ .‬دوره ‪.243-236 ،46 ،12‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪاﺳﻤﺎﻋﻴﻞ‪ ،‬ا‪ .(1380) .‬ﺑﺮرﺳﻲ اﻋﺘﺒﺎر‪ ،‬رواﻳﻲ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻘﺎط‬
‫ﺑﺮش اﺧﺘﻼلﻫﺎي ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﻋﻼﺋﻢ ﻣﺮﺿﻲ ﻛﻮدﻛﺎن )‪CSI-‬‬
‫‪ (4‬ﺑﺮ روي داﻧﺶآﻣﻮزان ‪ 14-6‬ﺳﺎﻟﻪ ﻣﺪارس اﺑﺘﺪاﻳﻲ و‬
‫راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان‪ .‬ﭘﮋوﻫﺸﻜﺪه ﻛﻮدﻛﺎن اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ‪:‬‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن آﻣﻮزش و ﭘﺮورش اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ ﻛﺸﻮر‪.‬‬
‫‪42‬‬
‫زادهﻣﺤﻤﺪي‪ ،‬ع‪ .(1384) .‬ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ در رواﻧﭙﺰﺷﻜﻲ‪،‬‬
‫ﭘﺰﺷﻜﻲ و رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ‪ .‬ﺗﻬﺮان‪ :‬اﻧﺘﺸﺎرات اﺳﺮار داﻧﺶ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻟﭽﻲ‪ ،‬ب‪.‬؛ ﺑﺸﺎرت‪ ،‬م‪ .‬و ﺑﺎدﻳﻨﻠﻮ‪ ،‬ف‪ .(1389) .‬ﺗـﺄﺛﻴﺮ ﻣﻮﺳـﻴﻘﻲ‬
‫ﺗﻨﺪ و آرام ﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﻛﻮدﻛﺎن ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ اﺧـﺘﻼل‬
 1390 ،1 ‫ ﺷﻤﺎره‬،‫ ﺳﺎل ﻳﺎزدﻫﻢ‬/‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﻳﺮاﻧﻲ ﻛﻮدﻛﺎن اﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ‬
________________________________________________________________________________________________
Daly, B. Creed, T. Xanthopoulos, M. & Brown, R.
(2007). Psychosocial Treatments for children with
attention Attention Deficit Hyperactivity Disorder.
Neuropsychology Rev.17, 73-78.Fombonne, E.
(2003). Epidemiologic surveys of autism and other
pervasive developmental disorders: An update.
Journal of Autism and Other Developmental
Disorder, 33, 65-82.
Fournier-Vicente, S., Lariguarderie, P. & Gaonsc’h, D.
(2008). More dissociation and interactions within
central executive functioning: A comprehensive
latent variable analysis. Acta Psychologica, 129, 32-
48.
Gillberg, C. (2003). Deficit in childhood, motor
control, and perception: A brief review. Archives of
Childhood, 88, 904-910.
Kane, M. J., & Engle, R. W. (2000). Working memory
capacity, proactive interference, and divided
attention: Limits on long-term memory retrieval.
Journal of Experimental Psychology: Learning,
Memory and Cognition, 26, 333-358.
Lansbergen, M. M., Kenemans, J. L., Engeland, H. V.
(2007). Stroop Interference and Attention-Deficit/
Hyperactivity Disorder: A Review and Meta-
Analysis. Neuropsychology, 2, 251-262.
Montiel-Nava, C., Pena, J.A., Montiel-Barbero, B. I.
(2003). Epidemiological date about ADHD in a
sample of Marabino children. Rev Neural, 37, 815-
[ Downloaded from joec.ir on 2023-08-06 ]
819.
Purvis, T. C. (2007). Music Therapy in Schizophrenia.
Master Dissertation, AAT 3380435.
Rapport, M. D., Bolden, J., Kofler, M. J., Sarver, D.
E., Raiker, J. S., & Alderson, M. R. (2009).
Hyperactivity in Boys with Attention-
Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD): A Barkley,
Ubiquitous Core Symptom or Manifestation of
Working Memory Deficits? Journal of Abnormal
Child Psychology. 9, 521-534.
Rauscher, F. H., Shaw, G. L., & Ky, K. N. (1995).
Listening to Mozart enhances spatial-temporal
reasoning: Towards a neurophysiologic basis.
Neuroscience Letters, 185, 44-47.
Register, D. (2001). The effects of an early intervention
music curriculum on rereading/ writing. Journal of
Music Therapy, 38, 239-248.
[ DOR: 20.1001.1.16826612.1390.11.1.3.1 ]
Rickson,D. J. (2006). Instructional and improvisational
models of music therapy with adolescents who have
attention deficit hyperactivity disorder (ADHD): A
comparison of the effects on motor impulsivity.
Journal of Music Therapy, 43, 39-62.
Schellenberg, E. G. (2004). Music lessons enhance IQ.
Psychological Science, 15, 511-514.
‫ و‬.‫ پ‬،‫؛ آزادﻓﻼح‬.‫ ك‬،‫؛ رﺳﻮلزاده ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﻳﻲ‬.‫ ع‬،‫ﻣﺸﻬﺪي‬
‫ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎزداري ﭘﺎﺳﺦ و ﻛﻨﺘﺮل‬.(1388) .‫ ع‬،‫ﺳﻠﻄﺎﻧﻲﻓﺮ‬
‫ﺗﺪاﺧﻞ در ﻛﻮدﻛﺎن ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ اﺧﺘﻼل ﻧﺎرﺳﺎﻳﻲ ﺗﻮﺟﻪ ـ ﻓﺰون‬
‫ ﺳﺎل‬،‫ ﻣﺠﻠﻪ رواﻧﺸﻨﺎﺳﻲ ﺑﺎﻟﻴﻨﻲ‬.‫ﻛﻨﺸﻲ و ﻛﻮدﻛﺎن ﺑﻬﻨﺠﺎر‬
.37-50 ،2 ،‫اول‬
‫ اﺧﺘﺼﺎص‬.(1384) .‫ ح‬،‫ و ﻋﺸﺎﻳﺮي‬.‫ ز‬،‫؛ ﺟﻌﻔﺮي‬.‫ س‬،‫ﻣﻼﻳﺮي‬
‫ ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺎزهﻫﺎي ﻋﻠﻮم‬.‫ﻳﺎﻓﺘﮕﻲ ﻣﻐﺰ ﺑﺮاي درك ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ‬
.695-689 ،11 ،‫اﻋﺼﺎب‬
‫ آﺛﺎر آﻣﻮزش‬.(1382) .‫ م‬،‫ و ﭘﻮرﻧﺎﺻﺢ‬.‫ ح‬،‫؛ ﻛﺎوﻳﺎﻧﻲ‬.‫ ه‬،‫ﻣﻴﺮﺑﻬﺎ‬
‫ ﺗﺎزهﻫﺎي ﻋﻠﻮم‬.‫ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺑﺮ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲﻫﺎي ﻫﻮﺷﻲ ﺧﺮدﺳﺎﻻن‬
.47-54 ،4 ،5 ‫ ﺳﺎل‬،‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‬
‫ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ و ﺣﺮﻛﺎت‬.(1387) .‫ ف‬،‫ و ﻫﺪاوﻧﺪي‬.‫ م‬،‫ﻣﻴﺮزﻣﺎﻧﻲ‬
.‫ﻣﻮزون ﺑﺮ داﻣﻨﻪ ﺗﻮﺟﻪ داﻧﺶآﻣﻮزان دﺧﺘﺮ ﻛﻢ ﺗﻮان ذﻫﻨﻲ‬
-28 ،33 ،‫ ﺷﻤﺎره اول‬،‫ دوره ﻧﻬﻢ‬،‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺗﻮاﻧﺒﺨﺸﻲ‬
.24
Abikoff, H., Courtney, M. E., Szeibel, P. J., &
Koplewicz, H. S. (1996). The effect of auditory
stimulation on the arithmetic performance of children
with ADHD and nondisabled children. Journal of
Learning Disabilities, 29, 238-249.
Barkley, R. A. ( 2000). Genetics of childhood
disorders: XVII. ADHD, Part 1: The executive
functions and ADHD. Journal of the American
Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 39,
1064- 1068.
R. A. (2004). Adolescents with attention-
deficit/hyperactivity disorder: An overview of
empirically based treatments. Journal of Psychiatric
Practice, 10, 39-56.
Braddock, D., Hemp, R., & Rizzolo, M. C. (2004). The
state of the states in developmental disabilities.
Journal of Mental Retardation, 42, 356-370.
Chan, A. S., Cheung, M. C. Ho, Y. C., & He, W. J.
(2000). Localized brain activation by selective tasks
improves specific cognitive functions in humans.
Neuroscience Letters, 283, 162-164.
Colwell, C. M., & Mulless, (2002). Music activities
(signing vs. chanting) as a vehicle for reading Fombo
accuracy of children with disabilities: A pilot study.
Music Therapy Perspectives, 20, 13-19.
Costa-Giomi, E. (1999). The effects of three years of
piano instruction on children’s cognitive
development. Journal of Research in Music
Education, 47, 198-212.
43
 .... ‫ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ درﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﺗﻮﺟﻪ اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ‬:‫ﻟﻴﻼ اﻟﺴﺎدات ﻛﺮﻳﻤﻲ و ﻫﻤﻜﺎران‬
___________________________________________________________________________________________

Ulfarsdottir, L. O., & Erwin, P. G. (1999). The

influence of music on social cognitive skills. The Arts
in Psychotherapy, 26, 81-84.
Wolfe, D. E., & Horn, C. (1993). Use of melodies as
structural promotes for learning and retention of
sequential verbal information by preschool students.
Journal of Music Therapy, 30, 100-118.
Zillessen, K. E., Scheuerpflug, P., Fallgatt, A. J., Strik,
W. k., & Warnke, A. (2001). Change of the brain
electrical fields during The Continuous Performance
Test in attention-deficit hyperactivity disorder boys
depending on methylphenidate medication. Clinical
Neurophysiology, 112, 1166-1173.
Stefanatos, G. A., & Wasserstein, J. (2001). Attention
deficit-hyperactivity disorder as a right hemisphere
syndrome. Selective literature review and detailed
neuropsychological case studies. Annals New York
Academic Science, 931, 172-195.
Zhu, W., Zhao. L., Zhang, J., Ding, X., Liu, H., Ni,
E., & et al. (2008). The influence of Mozart's sonata
K. 448 on visual attention: An ERPs study.
Neuroscience Letters, 434, 35-40.
[ Downloaded from joec.ir on 2023-08-06 ]
[ DOR: 20.1001.1.16826612.1390.11.1.3.1 ]

44

Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)