WO - Mens en Maatschappij – 2de leerjaar PBD GO 1/5

nr werkveld cluster doel niveau

Zelfbewustzijn en In een niet-conflictgeladen situatie, eigen indrukken, gevoelens,

31103 Ik en de anderen bereiken
weerbaarheid verlangens, gedachten en waarderingen spontaan uitdrukken.

Zelfbewustzijn en In concrete situaties voldoende zelfvertrouwen tonen, gebaseerd

31104 Ik en de anderen bereiken
weerbaarheid op kennis van het eigen kunnen.

Zelfbewustzijn en Zich op een assertieve wijze voorstellen.

31105 Ik en de anderen bereiken
weerbaarheid

Zich weerbaar opstellen naar leeftijdgenoten en volwassenen toe

door signalen te geven die voor anderen begrijpelijk en
Zelfbewustzijn en
31106 Ik en de anderen aanvaardbaar zijn o.m. door hulpvragen te stellen, zich te laten bereiken
weerbaarheid
helpen en positieve voorstellen te doen op het niveau van het
samenleven in de klas en de school.

Empathie en zorg voor Tonen dat ze kunnen omgaan met uitgestelde aandacht.
31112 Ik en de anderen herhalen
elkaar

Empathie en zorg voor Tonen in hun omgang met anderen respect en waardering.
31113 Ik en de anderen bereiken
elkaar

Empathie en zorg voor Tonen in de dagelijkse omgang dat ze solidariteit en zorg

31114 Ik en de anderen bereiken
elkaar opbrengen voor iemand anders.

Empathie en zorg voor Tonen in de dagelijkse omgang dat ze zich discreet kunnen
31115 Ik en de anderen aanzetten
elkaar opstellen.

Een conflict vanuit verschillende gezichtspunten/perspectieven

31119 Ik en de anderen Conflicthantering bereiken
beschrijven.

Een conflict beschrijven: context (wie, wat, waar, wanneer), hun

31120 Ik en de anderen Conflicthantering aanzetten
gevoelens hierbij en hoe ze het graag wel zouden willen.

Het onderscheid uitleggen tussen de aanleiding en de oorzaak van

31121 Ik en de anderen Conflicthantering aanzetten
een conflict.

Verschillende manieren van omgaan met elkaar herkennen en

31122 Ik en de anderen Conflicthantering aanzetten
verwoorden en aangeven dat deze op elkaar inspelen.
WO - Mens en Maatschappij - eerste graad PBD GO 2/5

nr werkveld cluster doel niveau

31123 Ik en de anderen Conflicthantering Ongelijk of onmacht toegeven, kritiek beluisteren en eruit leren. aanzetten

Met eigen woorden uitleggen hoe zij door hun eigen gedrag aan te
31124 Ik en de anderen Conflicthantering aanzetten
passen een conflict in de toekomst kunnen vermijden.

Met een voorbeeld uit eigen ervaring illustreren hoe zij een
31125 Ik en de anderen Conflicthantering aanzetten
eenvoudig conflict op een constructieve manier opgelost hebben.

Tonen in een eenvoudige conflictsituatie in de omgang met

31126 Ik en de anderen Conflicthantering leeftijdgenoten de bereidheid om te zoeken naar een geweldloze aanzetten
oplossing.

Tonen de bereidheid zich te oefenen in omgangswijzen met

31127 Ik en de anderen Conflicthantering aanzetten
anderen waarin ze minder sterk zijn.

31128 Ik en de anderen Conflicthantering Kritisch zijn en een eigen mening formuleren. aanzetten

Participatie, democratie Een taak binnen de groep op een verantwoordelijke wijze

31201 Ik en de groep bereiken
en samenwerken oppakken.

Participatie, democratie Samenwerken met anderen in de groep, zonder onderscheid van

31202 Ik en de groep bereiken
en samenwerken sociale achtergrond, geslacht of etnische origine.

Met eigen voorbeelden illustreren hoe een groep tot gedragen

Participatie, democratie
31203 Ik en de groep democratische beslissingen kan komen waarbij ook rekening aanzetten
en samenwerken
gehouden wordt met minderheidsstandpunten.

Participatie, democratie De eigen bijdrage en de eigen rol of verantwoordelijkheid in een

31204 Ik en de groep aanzetten
en samenwerken groep/klasgroep/schoolgroep/gezin/ buurt/... omschrijven.

Participatie, democratie Bij groepstaken leiding geven en onder leiding van een
31205 Ik en de groep aanzetten
en samenwerken medeleerling meewerken.

De klasregels en de schoolregels die voor hen van toepassing zijn

31210 Ik en de groep Regels en afspraken bereiken
opsommen.

31211 Ik en de groep Regels en afspraken Aangeven dat er binnen de eigen groep afspraken nodig zijn. bereiken
WO - Mens en Maatschappij – 2de leerjaar PBD GO 3/5

nr werkveld cluster doel niveau

Afspraken maken over aspecten van het werk of het samenleven in

31212 Ik en de groep Regels en afspraken bereiken
de groep en deze vastleggen in pictogrammen of tekst.

Met hulp van de leraar gemaakte afspraken in een groep evalueren

31213 Ik en de groep Regels en afspraken bereiken
en zo nodig verfijnen of bijstellen.

Met eigen woorden uitleggen wat rechten en plichten zijn en enkele

31216 Ik en de groep Rechten en plichten aanzetten
voorbeelden geven van rechten en plichten die ze zelf hebben.

Opkomen voor eigen rechten en de rechten van anderen en actief

31217 Ik en de groep Rechten en plichten naleven en bewaken van de eigen plichten en de plichten van aanzetten
anderen op het niveau van het samenleven in de klas en de school.

Ik en de Opsommen welke activiteiten en klastaken ze graag en niet zo

31301 Talenten herhalen
samenleving graag doen en die waarderend vergelijken met klasgenoten.

Ik en de Waardering uitdrukken voor wat klasgenoten goed kunnen.

31302 Talenten herhalen
samenleving

Ik en de Aangeven in welke activiteiten en klastaken ze zelf sterk en minder

31303 Talenten bereiken
samenleving sterk zijn.

Ik en de Arbeid, vrije tijd en Waardering uitdrukken en respect tonen voor het werk van mensen
31306 herhalen
samenleving studiekeuze uit hun omgeving.

Voorbeelden opsommen van bezigheden van hen bekende

Ik en de Arbeid, vrije tijd en
31307 volwassenen en aangeven wat de rol en het belang ervan is voor bereiken
samenleving studiekeuze
de samenleving.

Bekende soorten gezinnen, grote gezinnen, kleine gezinnen, één-

Ik en de
31320 Gezin en familie oudergezinnen, inwonende mensen, 2 mama’s, 2 papa’s, gezinnen herhalen
samenleving
met adoptiekinderen … inventariseren

Ik en de Met eigen woorden uitleggen wat samenwonen, huwelijk en

31321 Gezin en familie bereiken
samenleving (echt)scheiding is.

In hun omgang met leeftijdgenoten op discrete wijze ermee

Ik en de
31322 Gezin en familie rekening houden dat niet alle kinderen in hetzelfde type gezin bereiken
samenleving
wonen als zijzelf.
WO - Mens en Maatschappij - eerste graad PBD GO 4/5

nr werkveld cluster doel niveau

Omgaan met In concrete situaties verschillende manieren van omgaan met

Ik en de
31329 gelijkenissen en elkaar herkennen en erover praten. herhalen
samenleving
verschillen

Omgaan met Gelijkenissen en verschilpunten m.b.t. levenswijze tussen henzelf

Ik en de
31330 gelijkenissen en en mensen uit een andere cultuur verwoorden. herhalen
samenleving
verschillen

Omgaan met Op een positieve manier omgaan met verschillen in leefgewoontes

Ik en de
31331 gelijkenissen en en cultuur. bereiken
samenleving
verschillen

Omgaan met Verwoorden gevoelens bij eigen ervaringen m.b.t. waardering van
Ik en de
31335 gelijkenissen en anders-zijn, afwijzing en uitsluiting. bereiken
samenleving
verschillen

Omgaan met Illustreren met eigen voorbeelden welke mechanismen ervoor

Ik en de
31336 gelijkenissen en zorgen dat in de eigen (klas)groep kinderen soms uitgesloten aanzetten
samenleving
verschillen worden.

Omgaan met Met eigen voorbeelden illustreren wat stereotypen en vooroordelen

Ik en de
31337 gelijkenissen en zijn en er voorbeelden van geven uit de eigen omgeving en media. aanzetten
samenleving
verschillen

Ik en de Omgaan met mensen Illustreren met voorbeelden dat sommige mensen fysieke en
31343 aanzetten
samenleving met beperkingen mentale beperkingen hebben.

Ik en de Met eigen woorden uitleggen wat verhuizen is (ook naar een ander
31346 Migratie bereiken
samenleving land).

Positieve (bijv. een nieuw huis, een nieuwe job …) en negatieve

Ik en de
31347 Migratie redenen (bijv. onveilige omgeving …) opsommen waarom mensen bereiken
samenleving
verhuizen.

Met eigen voorbeelden illustreren dat leven in een nieuwe

Ik en de
31348 Migratie woonomgeving niet altijd gemakkelijk is (andere gewoontes, bereiken
samenleving
andere taal, andere mensen …).
WO - Mens en Maatschappij – 2de leerjaar PBD GO 5/5

nr werkveld cluster doel niveau

Empathie betonen n.a.v. historische en actuele feiten en problemen

Ik en de in de wereld waarbij aan mensen leed berokkend werd door
31366 Herinneringseducatie bereiken
samenleving menselijke gedragingen als uitbuiting, onverdraagzaamheid en
oorlog.

Ik en de Ongelijke verdeling van Verschillen en overeenkomsten tussen eigen leefwijze en leefwijze

31369 bereiken
samenleving welvaart van mensen in ontwikkelingslanden verwoorden.

Ik en de Ongelijke verdeling van Zich inleven in de leefwereld van leeftijdsgenoten in

31370 bereiken
samenleving welvaart ontwikkelingslanden.

Mondiale solidariteit en Gevoelens verwoorden n.a.v. feiten en toestanden in de wereld via

Ik en de
31378 internationale het volgen van de actualiteit in de media. aanzetten
samenleving
organisaties

Uitleggen waar geld vandaan komt (werken) en waar geld heen

31402 Ik als consument Geld bereiken
gaat (uitgeven, sparen).

31406 Ik als consument Omgaan met geld Uitleggen wat het nut is van sparen. aanzetten

Met een eigen voorbeeld de weg die een product aflegt van
31408 Ik als consument Economische principes aanzetten
producent tot verbruiker illustreren.

31501 Ik en de media Media-educatie Het onderscheid verwoorden tussen fictie en non-fictie in media. bereiken

Met eigen voorbeelden illustreren dat in fictiefilms en

31502 Ik en de media Media-educatie computergames geweld en de gevolgen ervan anders voorgesteld bereiken
worden dan in de werkelijke wereld.

Aangeven wat je kan doen als je ongewild met schokkende

31503 Ik en de media Media-educatie bereiken
beelden … geconfronteerd wordt.

31510 Ik en de media Omgaan met reclame Beseffen dat hun gedrag beïnvloed wordt door de reclame. aanzetten