Nederlands semester 2 examenleerstof

1. Het essay
Etymologie: de Essais (1580) Michel de Montaigne

Kenmerken:

- Veel langer dan een column en ook minder toegankelijk

- Geen verhaal, maar omwille van de verzorgde taal en stijl wordt het wel tot de literatuur
gerekend
- Auteur geeft visie op een controversiële onderwerp
- Hij laat zijn gevoel spreken
- Stilistisch verzorgde tekst
- Breed publiek
- Ethische overwegingen
- Retorische stijlmiddelen

Mogelijke opbouw redenering: inleiding – mogelijke tegenargumenten – mededeling – uitleg waarom

– tegenargumenten verleggen – slot – appel lezer

Michel de Montaigne:

- Franse schrijver geboren in 1533-1592, politicus en filosoof

- Schreef essays over zichzelf en allerlei onderwerpen zoals liefde, passie, dood en verdriet
- Vernieuwend aspect: geloofde niet in eeuwige waarheid maar in relativisme want de mens is
te veranderlijk, ijdel, goedgelovig
- Lijfspreuk: Que sais-je (bescheidenheid →heel belangrijk)

Woordenschat:

- Stoïcijns: Gelijkmoedig, iemand die onder druk kalm kan blijven, die niet snel in paniek
geraakt
- Epicurisme: Een levensstijl die het najagen verfijnt

2. Psycholinguïstiek
Stappen taalverwerving kinderen:

- Voor geboorte: De baby raakt vertrouwd met de ritme en melodie van de moedertaal
- 6 maanden oud: Duidelijke ritme voorde klank van de moedertaal
- Eerste verjaardag: Het kind gaat verschillen in de moedertaal herkennen, maar verliest het
vermogen de klankverschillen in vreemde talen te onderscheiden
- Éénwoordfase – meerwoordenfase - differentiatiefase

Begrippen

- Child directed speech: Aangepaste taal gebruikt bij het converseren met een baby
- Overextensie: Een woord gebruiken voor een hele groep, zo zullen kinderen in het begin alle
oudere heren ‘opa’ kunnen noemen en alle viervoeters ‘koe’.
- Onderextensie: Een algemeen woord gebruiken op 1 iets, in dit geval wil het kind
bijvoorbeeld alleen de eigen beer als ‘beer’ benoemen.
 - Overregularisatie: Gebruik van regels ook op onregelmatigheden bv verleden tijd bij een
onregelmatig werkwoord lopen -> loopte ipv liep

Overregularisatie fouten:

- Onbeklemtoonde lettergrepen of letters uit clusters weg (spaghetti → spetti)

- Reduplicatie: eerste lettergreep wordt herhaald (boterham → bobo)
- Fronting: consonanten zoals s,k worden f,t (dank u → dant u)
- Gliding: liquidae zoals l,r door glides j,w (loop → joop)
- Assimilatie:
o Progessief: medeklinker in het begin wordt verschoven naar midden
(opeet →opepeet)
o Regressief: consonsant uit midden van woord keert terug naar begin (kapot →papot)

Overgeneralisatie: analogieprincipe wordt toegepast (vrienderen <kinderen)

Differentiefase: zeer productieve en creatieve fase. Fouten die gemaakt worden:

- Contaminatie (samentrekken 2 woorden, Sinterpiet)

- Associatie
- Fonologische vertrouwdheid (chammejongetje, ongekende woord(delen) worden
vervangen)
- Etymologie (De fee, dat is omdat die altijd naar het feest gaat)

Taalstoornissen

- Afasie: Een taalstoornis ten gevolge van een niet aangeboren hersenletsel
- Gebied van Broca: Motorisch spraakcentrum, belangrijk voor het spreken
- Gebied van Wernicke: Belgangrijke rol bij het begrijpen van taal
- Stoornis in gebied van Broca: motorische afasie, problemen met spontane spraak, nazeggen
van woorden of zinnen, stotterig en agrammatisme
- Stoornis in gebied van Wernicke: Verlies van taalbegrip, persoon kan duidelijk spreken maar
deze kloppen niet. Word Salad
- Dyslexie: Mensen hebben het zeer moeilijk met lezen en spellen

3. Toneel in de 17de eeuw

- Reden Gouden eeuw: Het ging zeer goed in Nederland aangaande met leefomstandigheden,
handel, economie en taal
- 3 grootste schrijvers:
o Bredero
o Hooft
o Vondel
- Stichtten in 1617 de Nederduytsche Academie
- Inhoud “Warenar” van Hooft: Er is een obsessie naar de pot met goud, hij denkt dat iedereen
op zoek is naar zijn pot met goud.
- Kenmerken renaissancekomedie:
o Vrolijk en leerzaam
o Er zit een moraal in
o Spiegel van de maatschappij
o Happy end
o Bewerking van het klassieke Aulularia van Plautus
 - Kenmerken klucht:
o Kort toneelstuk
o Stereotype personages
o Overspel en bedrog
o “rol” na de pauze
- 2 types renaissancetragedie: aristotelisch en didactisch
- Lijfspreuk Bredero: ’T kan verkeeren
- Reden protest tegen “Gijsbrecht van Aemstel”: Veel Katholieke/geestelijke invoer
- Uitdrukkingen Don Quichot

- Uitdrukkingen Duivel
o Ziel verkocht aan de duivel → doet enkel slechte dingen
o De duivel vergeet geen stoot tegen zijn bokkenpoot →vergeet niet wie je tegenwerkt
o Mans moer is de duivel over de vloer → neem nooit je schoonmoeder in huis
o De advocaat van de duivel spelen → je geef een problematische mening voor fun
o Als je over de duivel spreekt, trapt men hem op zijn staart →als je over iemand sprak
komt hij plots tevoorschijn

Verhaal Lucifer

Het verhaal speelt zich af in de Hemel. De mens is geschapen en de engelen moeten de mens dienen.
Lucifer zegt neen wij waren hier eerder, wij kunnen meer, waarom zouden wij engelen de ranzige
mensen moeten gehoorzamen. God zegt "Omdat ik het zeg". Lucifer gaat al zijn vrienden verzamelen
die het niet met god eens zijn: Lucifer, Belzebub, Belial en Apollion. Lucifer verliest en wordt samen
met zijn trawanten uit de hemel gegooid en ze veranderen in duivels. Lucifer, alvorens hij in de hel
belandt, gaat naar de paradijs en probeert Adam en Eva te verleiden.

Expositie Mens komt boven de engelen

Intrige Plan opruimen en in opstand doen komen
Climax Discussie luciferisten / trouwe engelen Rey
Catastrofe Voorbereiding veldslag / Lucifer ignatio (inzicht
in situatie)
Peripetie Wending / lotswisseling

Voorbeeld tegenstelling: zege en nederlaag

- Eenheid van tijd: Het toneelstuk speelt zich af binnen een beperkt tijdsbestek, meestal niet
langer dan 24 uur, waardoor er urgentie en spanning ontstaat.
- Eenheid van plaats: Alle actie in het toneelstuk vindt plaats op één specifieke locatie,
waardoor de focus op de gebeurtenissen en de interactie tussen personages blijft zonder
afleidingen.
- Eenheid van handeling: De plot is beperkt tot een enkele hoofdverhaallijn, waarbij alle
gebeurtenissen en subplots nauw verbonden zijn en bijdragen aan de ontwikkeling van het
centrale conflict en de thema's.
Pragmatiek
- Het coöperatieprincipe verwijst naar de afspraak tussen gesprekspartners om samen te
werken aan een gesprek, door bijvoorbeeld duidelijk en relevant te spreken en elkaar ruimte
te geven om te spreken.
- Deixis heeft te maken met woorden die hun betekenis ontlenen aan de context waarin ze
worden gebruikt, zoals "hier" en "daar" of "ik" en "jij".
o persoonlijke deixis: ik, jij, ze …
o plaatsdeixis: hier, daar
o tijdsdeixis: toen, nu, dan
- Pragmatiek: Tak van de taalkunde, bestudeert de relatie tussen taaluitingen en de situatie
waarin de uitspraak past
- Een taalhandeling: handeling die plaatsvindt omdat men iets zegt met een zeker doel voor
ogen
o locutie (wat er letterlijk wordt gezegd)
o illocutie (wat de spreker bedoelt te zeggen)
o perlocutie (het effect dat de uitspraak heeft op de luisteraar).
o assertief taalgebruik → de zender probeert de kennis of het inzicht van de ontvanger
te vergroten
o directief taalgebruik → De zender probeert de ontvanger over te halen iets te doen
of te laten
o commissief taalgebruik → De zender verplicht zichzelf tot het uitvoeren van een
bepaalde handeling
- Pragmatische gepastheid heeft te maken met het gebruik van taal in overeenstemming met
de sociale context en de sociale normen van de betrokken partijen.
o Bij het communiceren: presupposities (vooronderstellingen)
o Denotatie: letterlijke betekenis
o Connotatie: gevoelsbetekenis
- Modaliteit verwijst naar de manier waarop de spreker zijn of haar attitude uitdrukt ten
opzichte van wat hij of zij zegt, bijvoorbeeld door middel van modale werkwoorden zoals
"moeten", "kunnen" en "willen".
- Non-verbale communicatie en lichaamstaal verwijzen naar het gebruik van gebaren,
gezichtsuitdrukkingen, oogcontact en andere niet-talige middelen om betekenis over te
brengen en te communiceren.
- 4 grondregels van de conversatie: kwantiteit (niet meer dan nodig), kwaliteit,
manier(duidelijk, ordelijk, niet dubbelzinnig), relevantie
- Stijlmiddelen:
o Eufemisme: verzachtend
o Dysfemisme: kwetsend
o hyperbool: overdrijvend
o understatement:

Taalvariatie (dialecten)
- Citaat “Standard languages are dialects with an army and a navy”
o Deze uitdrukking betekent dat een 'standaardtaal' eigenlijk niet zo anders is dan een
'dialect', behalve dat de standaardtaal meer prestige en invloed heeft omdat het
wordt gesteund door de autoriteit en de macht van de overheid en het leger.
- Belangrijkste criterium voor een taal om voldoende levenskrachtig te zijn:
 o Het doorgeven van de taal aan de volgende generatie

Kenmerken Limburgs:

- 2 tonen:
o Stoottoon (kort en krachtign begint hoog en gaat naar beneden)
o Sleeptoon (lang en zangerig, gaat op het einde naar omhoog)
- Verschillende betekenis en enkelvoud/meervoud door uitdrukking van tonen

Kenmerken West-Vlaams

- Mensen hebben het moeilijk met G en H, de H is al lang verdwenen en de G spreken ze

verzwakt uit
- Overcorrectie: wanneer ze willen aantonen dat ze Standaardnederlands kunnen spreken
zullen ze in plaats van “heel hard”, “geel gard” zeggen.

Kenmerken Gents

- Klinkers worden lang uitgesproken

- Hoge r

Afrikaans
- “Afrikaans is Nederlands met haar op”
o Hoewel Afrikaans oorspronkelijk gebaseerd is op het Nederlands, is het in de loop
der tijd geëvolueerd tot een taal met een eigen grammatica, vocabulaire en
uitspraak.
o De uitspraak en intonatie van Afrikaans zijn anders dan die van het Nederlands, en
de grammatica van Afrikaans is vereenvoudigd in vergelijking met het Nederlands.
Hoewel er veel overeenkomsten zijn tussen de twee talen, zijn er ook significante
verschillen.
o De twee talen hebben zich in de loop van de tijd verschillend ontwikkeld.
- Het Nederlands werd geïntroduceerd in Zuid-Afrika door de Nederlandse kolonisten in de
17e eeuw, die het als hun moedertaal bleven spreken in de Kaapkolonie. Ze moesten
communiceren met elkaar dus eerst was het vereenvoudigd. Later werd het Nederlands de
taal van de overheid en het onderwijs, en het evolueerde in de loop van de tijd tot het
huidige Afrikaans.

Enkele kenmerken Afrikaans:

- Vorming van meervoud: achtervoegsel -e/-s

- Die/dat wordt ‘wat’
- 1 lidwoord: ‘die’
- Werkwoorden: enkel de stam
- Verkleinwoorden: -tjie
- Ontkenning: -nie
- Orthografisch (spelling) is er een tendens tot vereenvoudiging:
o Er worden letters weggelaten op het einde van een woord (avontuurlus, uitgevoer),
in het midden van een woord (oomblikke, onmoontlijk)
o De ‘y’ dient zowel voor de ‘ei’ als de ‘ij’ (sy, grys, dryf)
o De spelling is ook fonetisch (akteurs, Kerstvakansie)
 - Fonologisch zijn er een aantal klankveranderingen:
o De ‘z’ wordt een ’s’ (sy)
o De ‘ch’ wordt een ‘g’ (tegnologie)
o De ‘v’ tussen twee klinkers wordt een ‘w’ (belewenis)

Surinaams
- Sranantongo: Ook bekend als Surinaams, is een creoolse taal die voornamelijk wordt
gesproken in Suriname. Het ontstond tijdens de slavernijperiode uit een mengeling van
West-Afrikaanse talen en het Nederlands, en heeft zich sindsdien ontwikkeld tot een unieke
taal met zijn eigen grammatica, woordenschat en uitspraak.
- Een pidgintaal: Vereenvoudigde taal die ontstaat als een middel van communicatie tussen
mensen die verschillende talen spreken
- Een creooltaal: ontstaat wanneer een pidgin de moedertaal van een groep mensen wordt en
zich verder ontwikkelt als een volwaardige taal met een eigen grammatica, vocabulaire en
uitspraak.
- Door de koloniale overheid werd het Nederlands de officiële taal van Suriname. Sinds 1876
werd het zelfs de verplichte onderwijstaal als onderdeel van een anti-Sranancampagne. Het
Sranan of Sranantongo bleef echter al die tijd de lingua franca in Suriname. Het is ook de
moedertaal van veel Surinamers. Omdat ze te weinig Nederlands kennen, is het in de praktijk
zelfs de onderwijstaal in de eerste leerjaren. Toch blijft het Nederlands er nog altijd de norm
om bijvoorbeeld een diploma te behalen.

Steven Pinker
Steven Pinker betoogt dat complexe taal universeel is bij de mens en dat het taalinstinct aangeboren
is. Hij baseert zijn argumenten op verschillende aspecten van taal en menselijke communicatie. Hier
zijn enkele hoofdpunten van zijn betoog en voorbeelden ter ondersteuning:

1. Universaliteit van complexe taal:

o Pinker stelt dat alle menselijke culturen een vorm van complexe taal hebben, wat
suggereert dat taal een universele eigenschap is.
o Voorbeeld: Onderzoek heeft aangetoond dat zelfs geïsoleerde inheemse
bevolkingsgroepen zonder externe taalinvloeden talen hebben met complexe
grammaticale structuren, zoals werkwoordvervoegingen en syntactische regels.
2. Aangeboren taalinstinct:
o Pinker benadrukt dat kinderen in staat zijn om taal snel en efficiënt te leren, zelfs
zonder expliciete instructie. Dit wijst op een aangeboren taalverwervingsvermogen.
o Voorbeeld: Kinderen hebben de neiging om bepaalde grammaticale structuren op
een consistente manier te verwerven, zelfs als ze daarvoor nooit expliciet zijn
onderwezen. Dit suggereert dat ze een aangeboren begrip van grammaticale regels
hebben.
3. Taalontwikkeling in de hersenen:
o Pinker wijst op neurologisch bewijs dat suggereert dat taal specifieke neurale circuits
in de hersenen activeert, wat aangeeft dat er een biologische basis is voor
taalverwerking.
o Voorbeeld: Onderzoek met behulp van hersenscantechnieken zoals functionele MRI
(fMRI) heeft aangetoond dat verschillende taaltaken specifieke gebieden in de
hersenen activeren, zoals de linkerhersenhelft die betrokken is bij de meeste
aspecten van taalverwerking.
 4. Taalverwerving bij kinderen:
o Pinker legt de nadruk op het feit dat kinderen een taal op jonge leeftijd met relatief
gemak en snelheid kunnen verwerven, wat aantoont dat ze een aangeboren
taalverwervingsmechanisme hebben.
o Voorbeeld: Kinderen kunnen op jonge leeftijd complexe grammaticale structuren
gebruiken en begrijpen, zoals het vormen van meervoudsvormen en het toepassen
van juiste werkwoordvervoegingen, zonder expliciete instructie.

Retoriek – Rede tot de hoofden van Lebak

De "Rede tot de hoofden van Lebak" is een toespraak die voorkomt in het boek "Max Havelaar"
geschreven door Eduard Douwes Dekker, beter bekend onder zijn pseudoniem Multatuli. Het boek
werd gepubliceerd in 1860.

"Max Havelaar" is een roman die gebaseerd is op de persoonlijke ervaringen van Douwes Dekker als
ambtenaar in Nederlands-Indië (het huidige Indonesië) tijdens het koloniale tijdperk. Het boek is een
aanklacht tegen de uitbuiting en onderdrukking van de inheemse bevolking door de Nederlandse
koloniale overheersers en de corruptie binnen het bestuurssysteem.

De "Rede tot de hoofden van Lebak" is een belangrijk onderdeel van het boek. In deze toespraak richt
Max Havelaar, de hoofdpersoon van het boek en een personage gebaseerd op Douwes Dekker zelf,
zich tot de inheemse hoofden van Lebak. Hij probeert hen bewust te maken van de
onrechtvaardigheden en corruptie binnen het Nederlandse koloniale bestuurssysteem. Havelaar
roept de hoofden op om hun volk te beschermen tegen uitbuiting en onderdrukking en om op te
staan voor gerechtigheid.

De rede is een krachtige en emotionele uiteenzetting van de misstanden en het leed dat de inheemse
bevolking wordt aangedaan. Het stelt de hypocrisie en hebzucht van de Nederlandse overheersers
aan de kaak. De rede is een van de hoogtepunten van het boek en wordt beschouwd als een van de
belangrijkste literaire en politieke teksten uit de Nederlandse geschiedenis.

De "Rede tot de hoofden van Lebak" en het boek "Max Havelaar" als geheel zijn cruciaal geweest in
het aanzwengelen van het publieke debat over de koloniale uitbuiting in Nederlands-Indië en hebben
bijgedragen aan een groter bewustzijn en discussie over het Nederlandse koloniale verleden.

De Canon
De canon van de Nederlandstalige literatuur vanuit een Vlaams perspectief verwijst naar een selectie
van literaire werken die als de meest belangrijke en waardevolle worden beschouwd binnen de
Nederlandstalige literatuurtraditie, zoals die in Vlaanderen wordt erkend. Hoewel er geen officiële en
onbetwiste canon bestaat, zijn er verschillende pogingen ondernomen om een lijst van literaire
werken samen te stellen die als representatief worden beschouwd.

Bij het opstellen van de canon worden over het algemeen enkele criteria gehanteerd. Deze criteria
kunnen variëren, maar over het algemeen wordt gekeken naar de literaire kwaliteit en originaliteit
van het werk, de invloed ervan op de literatuurgeschiedenis, de artistieke en taalkundige
vernieuwingen die het werk heeft geïntroduceerd, en de maatschappelijke relevantie ervan. Het is
echter belangrijk op te merken dat deze criteria vaak subjectief zijn en kunnen worden beïnvloed
door culturele, historische en politieke factoren.
Nut en de pijnpunten van de canon
Enerzijds biedt de canon een overzicht van de literaire werken die als hoogtepunten worden
beschouwd binnen de Nederlandstalige literatuur. Het kan dienen als een gids voor lezers en
studenten om de belangrijkste en meest invloedrijke werken te ontdekken en te bestuderen. Het
helpt bij het bevorderen van literaire tradities en biedt een gemeenschappelijk referentiekader.

Anderzijds kan de canon beperkingen hebben, met name op het gebied van diversiteit en inclusie.
Traditionele canons hebben vaak de neiging om te worden gedomineerd door mannelijke auteurs en
weerspiegelen vaak een eurocentrisch perspectief. Vrouwelijke auteurs, auteurs van kleur en
schrijvers uit verschillende achtergronden kunnen ondervertegenwoordigd zijn. Dit leidt tot een
gebrek aan diversiteit en kan bepaalde stemmen en perspectieven uitsluiten.

Het is belangrijk om de canon kritisch te benaderen en te streven naar een bredere en meer
inclusieve representatie van verschillende literaire tradities en stemmen. Door de canon te herzien en
te diversifiëren, kunnen we een meer inclusieve literatuurgeschiedenis creëren en de waarde van
verschillende perspectieven erkennen.

Sara Burgerhart
Geschreven door Betje Wolff en Aagje Deken, gepubliceerd in 1782

"Sara Burgerhart" is een briefroman die het leven volgt van de jonge en welgestelde Sara Burgerhart.
Ze woont in Amsterdam en wordt geconfronteerd met de beperkingen en verwachtingen die aan
vrouwen in de 18e eeuw worden opgelegd.

Het verhaal begint met Sara die verliefd wordt op een jonge man genaamd Hendrik. Ze
correspondeert met haar vriendin Anna en deelt haar gevoelens en verlangens met haar. Maar Sara's
liefde voor Hendrik wordt gecompliceerd door haar tante, mevrouw Willis, die andere plannen heeft
voor Sara's huwelijk.

Sara wordt door haar tante gedwongen om de avances van een rijke oudere man, de heer Abraham
Blankaart, te accepteren. Ondertussen worstelt Sara met haar gevoelens voor Hendrik en probeert ze
een manier te vinden om aan de verwachtingen van haar tante te voldoen zonder haar eigen geluk op
te geven.

Gedurende het verhaal wordt Sara geconfronteerd met verschillende sociale situaties en ontmoet ze
verschillende personages. Ze schrijft brieven aan Anna, maar ook aan andere personen, zoals haar
tante en de heer Blankaart, waarin ze haar gedachten, gevoelens en ervaringen deelt. Deze brieven
geven een dieper inzicht in Sara's karakter en de uitdagingen waarmee ze wordt geconfronteerd.

Kenmerken van een briefroman:

- Epistolair formaat: Het verhaal wordt verteld door middel van brieven die worden
uitgewisseld tussen de personages. Deze brieven fungeren als de narratieve stem van het
verhaal.
- Meervoudige perspectieven: Doordat verschillende personages brieven schrijven, krijgen
lezers inzicht in verschillende perspectieven, gedachten en emoties.
- Intimiteit en authenticiteit: Door de persoonlijke aard van brieven kunnen lezers een dieper
inzicht krijgen in de gevoelens en innerlijke wereld van de personages. Het creëert een
gevoel van intimiteit en authenticiteit.
- Karakterontwikkeling: Omdat personages hun gedachten en ervaringen delen in hun brieven,
kunnen lezers getuige zijn van hun groei en ontwikkeling gedurende het verhaal.
"Sara Burgerhart" wordt tot de Verlichting gerekend vanwege verschillende redenen:

- Kritiek op sociale conventies: Het boek bekritiseert de beperkingen en hypocrisie van de

sociale conventies van die tijd, met name met betrekking tot de positie en verwachtingen
van vrouwen. Het pleit voor vrijheid en individualiteit.
- Rationaliteit en redelijkheid: Het werk benadrukt de waarden van de Verlichting, zoals
rationaliteit en redelijkheid. Het moedigt het gebruik van rede aan om persoonlijke keuzes te
maken en de maatschappij te verbeteren.
- Onderwijs en emancipatie: "Sara Burgerhart" pleit voor onderwijs en emancipatie van
vrouwen. Het personage Sara streeft naar kennis, zelfontplooiing en onafhankelijkheid, wat
aansluit bij de Verlichtingsidealen van vooruitgang en gelijkheid.

- Writing to the moment: Het betekent dat een auteur zijn werk aanpast aan en reageert op
de huidige gebeurtenissen en sociale context tijdens het schrijven, om zo relevant te blijven.
- Informatievoorsprong: Het verwijst naar het hebben van een voorsprong op anderen door
toegang te hebben tot of op de hoogte te zijn van informatie voordat deze algemeen bekend
is, wat kan leiden tot een voordeel in besluitvorming of concurrentie.
- Informatieachterstand: Het betekent dat men niet beschikt over de benodigde of actuele
informatie, waardoor er een nadeel ontstaat in vergelijking met anderen die wel over de
juiste informatie beschikken.

Het Dwaallicht
Over Willem Elsschot
Willem Elsschot (echte naam: Alfons de Ridder) werd geboren in Antwerpen in 1882als zoon van een
bakker. Hij oefende verschillende beroepen uit tot hij na de Eerste Wereldoorlog een reclamebureau
oprichtte. Hij haalde inspiratie voor zijn personages uit mensen die hij via zijn werk ontmoette. Zelf
hield hij helemaal niet van de reclamewereld. Vlak voor zijn dood in 1960 formuleerde hij het als
volgt: “Niet alleenwalg ik van de reclame, maar ook van de commercie in het algemeen. En ik
heb Lijmen geschreven omdat ik er op een of andere manier van af moest komen. Ik moest wel
reclame bedrijven, want van mijn pen heb ik nooit kunnen leven.”

Elsschot schreef zowel gedichten als romans. Zijn bekendste werken zijn Kaas, Lijmen en Het been,
waarin telkens dezelfde personages Frans Laarmans en de heer Boorman terugkeren. Het dwaallicht
was zijn laatste werk. Hij schreef het in 1946.

De werken van Elsschot worden gekenmerkt door een droge, scherpe humor die vaak cynische
vormen aanneemt, maar waarin je altijd de gevoelsmens Elsschot blijft herkennen. Verder bevatten
zijn werken nauwkeurige beschrijvingen van de omgeving. Het taalgebruik is nuchter, helder en
zakelijk en doet ook vandaag nog opvallend modern aan. Elsschot schrijft nooit een woord te veel.

Elsschot werd in zijn schrijfstijl beïnvloed door de nieuwe zakelijkheid. Die literatuur kenmerkt zich
vooral door een koele, beschouwende houding van de verteller (als reactie op het pathos van het
expressionisme.Zo genieten zowel reportages, gebaseerd op bewijsbare feiten, als kritische essays en
op wetenschappelijke bronnen steunende historische romans de voorkeur. Daarnaast kenmerkt de
nieuwe zakelijkheid zich door korte, zakelijke zinnen en een nuchtere, duidelijke manier van schrijven,
waarbij weinig gebruik wordt gemaakt van bijvoeglijke naamwoorden. De schrijver waagt zich niet
aan emoties en gevoelens en wil de werkelijkheid zo objectief mogelijk weergeven. Inhoudelijk gaat
het vaak over zaken, het moderne leven en sociale bewogenheid.
Woordenschat

Hoofdstuk 1:

• Optornen: Met kracht en moeite worstelen

• Likkebaarden: Smakelijk naar iets kijken of er verlangend naar uitkijken
• Kanselarij: Een kantoor of administratieve afdeling
• Een traan plengen: Huilen of tranen vergieten
• De vleeswording van hun droom: Het werkelijkheid worden van hun droom
• Plichtplegingen: Formele handelingen of rituelen
• Ruim baan maken voor: Plaats maken voor, ruimte geven aan
• Striemende: Pijnlijk of scherp

Hoofdstuk 3:

• Tirade: Een aanhoudende en heftige uiting van kritiek of afkeuring

• Monogram: Een afkorting of symbool van iemands initialen
• Borstwering: Een beschermende muur of railing op borsthoogte
• Voor anker gaan: Het laten zakken van een anker om een schip stil te leggen
• Precedent: Een eerdere gebeurtenis of beslissing die als voorbeeld of richtlijn kan dienen
• Wraken: Bezwaar maken tegen of afkeuren
• Gebrandmerkt: Met een merkteken gemarkeerd of gestigmatiseerd
• Kapseizen: Omslaan of kantelen, vooral bij een schip

Hoofdstuk 4:

• Privilege: Een speciaal recht of voorrecht dat aan bepaalde personen is toegekend
• Bagatel: Iets van weinig betekenis of waarde
• Verdonkeremanen: Opzettelijk verbergen, achterhouden of laten verdwijnen
• Heling: Het kopen of verkopen van gestolen goederen

Hoofdstuk 6:

• Lamentabel: Zeer treurig of beklagenswaardig

• Rectificeren: Een fout corrigeren of rechtzetten
• Axioma: Een onbetwistbare waarheid of beginsel
• Genaken: Naderen, bereiken
• Perfide: Verraadplegend of verraderlijk

Structuuranalyse
1. Gebeuren

Het boek is ingedeeld in zes verschillende delen en het bevat slechts 26 pagina’s. Er wordt geen
gebruik gemaakt van witregels, dus het verhaal loopt aan één stuk door. Het enige moment waarop
het verhaal doorbroken wordt is als de nummers verschijnen van de verschillende delen. Er begint
telkens een nieuwe fase als er een nieuw deel begint. Ze proberen elke keer een nieuwe strategie toe
te passen om Maria te vinden. Een paar gebeurtenissen komen meer dan één keer voor. Bijvoorbeeld
denken ze dat ze de vrouw eindelijk gevonden hebben, maar dit blijkt dan niet waar te zijn. Ook de
twijfel van het hoofdpersonage Frans komt meer dan één keer voor.
Het boek begint met de mannen die Maria kost wat kost willen vinden. Aan het einde daarentegen is
Frans Laarmans nog alleen en heeft hij (misschien) de kans om Maria te ontmoeten, maar hij grijpt
deze kans niet en gaat toch naar huis. Het verschil tussen het begin en het einde is dus groot, want
zijn twijfel of hij wel verder wil helpen haar te zoeken, is veranderd en hij gaat gewoon naar huis en
blijft loyaal aan zijn vrouw. Ook zijn er veel hoogte- en dieptepunten in het verhaal, die het gevolg zijn
van Laarmans’ twijfel. Wanneer ze de vrouw niet vinden na de eerste pogingen, aarzelt hij om verder
te helpen. Na de aanmoedigingen van Ali krijgt hij zijn motivatie terug en is hij als leider bereid de
drie verder te helpen en zichzelf ook.

Er zit veel spanning in het verhaal omdat het onzeker blijft of ze de vrouw wel gaan vinden. Reeds na
de eerste poging krijg je het gevoel dat hun zoektocht niet vlot gaat verlopen, en vraag je je af of ze
haar überhaupt wel gaan vinden. Dit maakt het aangenaam en boeiend om verder te lezen, waarbij
het aspect mysterie dus een belangrijke rol speelt.

De auteur heeft dit boek geschreven naar aanleiding van een gesprek met de drie Afghanen over het
christelijk geloof. Het is dus gebaseerd op een waargebeurd feit, maar met veel toevoegingen uit zijn
eigen fantasie.

Het thema van het boek is het hunkeren, het onbevredigd verlangen. De titel geeft het thema goed
weer, omdat het dwaallicht letterlijk een licht boven een moeras is dat je niet kan vangen. Het staat
symbool voor de drie zwartjes die Maria niet vinden, en voor Laarmans, die niet gelukkig is met zijn
gezinssituatie.

Het stukje karton met het adres van Maria op is één van de belangrijkste motieven in het verhaal. Ten
eerste komt het telkens terug in het verhaal. Ten tweede wordt er naar verwezen als iemand het leest
of terug vastneemt. Een ander motief is godsdienst. Er wordt gesproken over de tegenstellingen
tussen Allah en Christus, aan het eind van het boek volgt een filosofisch gesprek over beide
godsdiensten. Natuurlijk is vriendschap ook een belangrijk motief.

2. Personages

Frans Laarmans, het hoofdpersonage, is een kantoorklerk die drie zwartjes gaat helpen om Maria te
vinden. Al snel blijkt dat Maria hen nodeloos aan het dwalen brengt. Hij realiseert zich dan ook dat de
zoektocht naar haar een illusie is. Maar we zien wel dat hij doorheen het verhaal een ontwikkeling
heeft doorgemaakt, waardoor hij tot zelfreflectie komt aan het einde van het verhaal. Laarmans is
ook een zeer behulpzaam en slim persoon, dit weten we doordat hij de zwartjes wou helpen met het
zoeken naar Maria Van Dam. Hij doorbreekt de realiteit door dingen te doen die eigenlijk abnormaal
waren in die tijd.

De drie zwartjes spelen ook een belangrijke rol in het verhaal, ook al worden ze niet alle drie nader bij
naam genoemd. Ali, de leider van de groep is iemand die zeer vastberaden en doelgericht is.
Daarnaast hebben we ook de dromer van de drie, hij probeert tijdens het verhaal zijn hoop en zijn
verlangens te uiten. De derde symboliseert de onvervulde dromen die hij zelf koestert.

Over Maria hebben we niet veel informatie, maar ook zij speelt een rol in de ontwikkeling van het
verhaal. Zij staat symbool voor het onbereikbare, het onbekende, waartoe de andere personages
aangetrokken worden doorheen het verhaal. Ze toont als het ware de zoektocht naar liefde in een
wereld vol duisternis en verloren dromen.

Daarnaast is er ook de caféhouder met zijn café, een plek om elkaar te troosten en over gevoelens te
praten. Ik vind het persoonlijk zeer sterk dat zelfs een personage dat niet veel voorkomt in het
verhaal, toch zo een sterke boodschap meegeeft aan het boek.
Verder zijn er een aantal figuranten die de atmosfeer weergeven. Zo zijn er mensen die de drie
zwartjes proberen terug te sturen. Zij zijn niet uitgewerkt en zullen ook geen ontwikkeling doormaken
aan het einde van het verhaal. Toch geven zij de sfeer van die tijd weer zodat de lezer het verhaal
beter kan begrijpen.

De achterliggende betekenissen van de personages maken het verhaal interessant om te lezen.

Persoonlijk kunnen wij ons het best inleven in Maria omdat zij het mysterie vorm geeft. Het
interessante is dat dit personage waarschijnlijk nooit echt heeft bestaan. Maar door de
geloofwaardigheid die de auteur in het verhaal legt, ga je samen met de personages echt gaan
geloven dat ze Maria gaan vinden.

3. Tijd

Het verhaal begint op een ellendige novemberavond in 1938 en duurt een dag. Het verhaal speelt dus
af in het verleden. De hoofdpersoon is de verteller. Hij brengt, in chronologische volgorde en in de
eerste persoon, verslag van zijn tocht. Er zijn verschillende elementen in het verhaal die de
tijdsperiode suggereren, zoals de vermelding van de oude tram, de beschrijving van de kleding van de
personages en de sfeer van de stad. De verteller slaat soms bepaalde periodes over, aangezien het
verhaal maar 1 nacht duurt, de verteller beschrijft een beperkte tijdsperiode. Er wordt geen
informatie gegeven over de achtergrond en geschiedenis van de personages. Er zijn verschillende
vooruitwijzingen en terugwijzingen in het dwaallicht. De verteller verwijst bijvoorbeeld naar de
ontmoeting tussen de personages en de vrouw eerder die avond, terwijl er ook vooruitwijzingen zijn
naar wat er later in het verhaal gaat gebeuren. Dit houdt de lezer geboeid.

4. Ruimte

Het verhaal speelt zich vooral af in verschillende wijken in Antwerpen. Willem Elsschot heeft de stad
uitgebreid beschreven waardoor het lijkt alsof je zelf door de stad aan het wandelen bent terwijl je
leest. In het verhaal zijn er ook vele plaatsaanduidingen genoemd zoals bv. De Kloosterstraat, Oude
Koornmarkt, … Aangezien de personages op zoek zijn naar Maria en je elke stap van de personages
kan volgen, zijn er redelijk veel ruimtewisselingen. De plaatsen die Elsschot beschrijft bestaan echt in
Antwerpen, maar niet op de locaties zoals in het boek beschreven. De beschrijvingen zorgen voor een
gevoel van verlorenheid, mysterie en desoriëntatie, doordat de personages verloren ronddwalen in
de grote stad met de vele straten.

5. Perspectief

Het verhaal staat in de ik-vorm en we zien alles door de ogen van de protagonist Frans Laarmans.
Deze man leren we van binnenuit, maar ook van buitenaf kennen. Andere personages zijn de drie
Afghanen, familie Pasmans, de politieagent, etc. We kunnen de gedachten lezen van het
hoofdpersonage, dus van meneer Laarmans. De verteller is de protagonist zelf, dus dit verhaal heeft
een ik-vertelsituatie waarin de ik-figuur deelneemt aan de feiten. Daarnaast vertelt hij op het
moment dat hij het gebeuren beleeft.

We zien overeenkomsten tussen de vertellende figuur en de auteur, bijvoorbeeld in de passage

waarin de protagonist vertelt over het feit dat als hij naar huis zou gaan, hij toch maar in zijn krant
zou lezen. De auteur was ook iemand die niet echt veel praatte met zijn gezin, of toch niet over zijn
schrijven. Ik denk dus dat de verteller de visie van de auteur wel deels vertolkt.

Als lezer worden we door de ogen van het hoofdpersonage betrokken in het verhaal. We beleven het
avontuur samen met de personages. Het is moeilijk om mezelf echt te herkennen in een van de
personages door de omstandigheden, omdat de roman zich in een andere tijd met een ander soort
sociale maatschappij afspeelt. De personages zijn ook ouder en van het andere geslacht, dus in het
algemeen is het moeilijk om mezelf in te leven.

Als ik in zo’n situatie zoals in het verhaal zou belanden, zou ik in het begin wel helpen met de weg te
wijzen, maar niet vooraleer het duidelijk is dat degene die de weg vraagt geen slechte bedoelingen
heeft. Waarschijnlijk zou ik hen ook niet een tweede keer helpen en dan zeker niet meestappen met
hen tot hun “eindbestemming”. Ik herken bijvoorbeeld de situatie waarin vreemden de weg vragen,
maar die in de huidige maatschappij eerder vermeden worden. De huidige maatschappij is
afstandelijker dan in het boek.

Het boek slaagt erin me te blijven boeien doordat het kort is en doordat we de uitkomst van de
zoektocht tot aan het einde niet kennen. Het irriteert of verveelt niet doordat de auteur zijn woorden
zorgvuldig uitkoos.

Wereldliteratuur
Titel Lolita
Auteur Vladimir Nabokov
Publicatiedatum 1955
Inhoud Het verhaal speelt zich eerst af in Frankrijk waar Humbert, de
protagonist, op jonge leeftijd verliefd wordt op een meisje met de
naam Annabel. Ze beleven samen een mooie tijd alvorens Annabel
overlijdt aan een erge ziekte. Humbert gaat verder met zijn leven maar
blijft aan Annabel denken. Zo zoekt hij in elk meisje of in elke vrouw,
die hij tegenkomt, mogelijke gelijkenissen met Annabel. Later verhuist
hij naar de Verenigde Staten voor zijn nieuwe werk. Daar huurt hij een
kamer bij een zekere mevrouw Haze. Deze vrouw wordt al rap verliefd
op Humbert. Hoewel Humbert helemaal niet verliefd is op mevrouw
Haze, beslist hij toch met haar te trouwen vanwege haar dochter
Dolores, waar hij wel smoorverliefd op is. Dolores is slechts twaalf jaar
oud, maar lijkt dus erg op zijn geliefde Annabel. Na een paar weken
vindt mevrouw Haze echter het dagboek van Humbert waarin hij zijn
liefde voor haar dochter beschrijft en zijn negatieve gedachten over
mevrouw Haze zelf. Totaal verbijsterd rent mevrouw Haze de straat op,
wordt aangereden en overlijdt. Humbert besluit een rondreis door
Amerika te maken samen met Lolita. Ook zij wordt verliefd op hem.
Uiteindelijk ontsnapt Lolita aan Humbert met de hulp van Clare Quilty,
een toneelschrijver die ze ook weer verlaat, daar hij wil dat zij
meespeelt in een pornofilm. Later stuurt Dolores Humbert een brief,
waarin ze hem uitlegt dat ze ondertussen getrouwd en zwanger is en
hem om geld vraagt.Ze vertelt hem hierin ook de details over Quilty. Na
de brief gelezen te hebben, vertrekt Humbert om Clare Quilty te
vermoorden. Op het einde zit Humbert in de cel waar hij het
manuscript voor Lolita schrijft.
Reden wereldliteratuur Het prachtige proza en de moeilijke thema’s zoals obsessie, manipulatie
en pedofilie die het op feilloze wijze behandelt. Ook dwingt het de lezer
om na te denken over eigen morele waarden en de grenzen tussen
goed en kwaad.

Titel De Vreemdeling
Auteur Albert Camus
Publicatiedatum 1942
Inhoud Het verhaal begint met de dood van de moeder van Meursault. Hij is
een kantoorbediende die werkt voor een scheepvaartmaatschappij.
Meursault is echter niet onder de indruk van de dood van zijn moeder.
Een dag na de begrafenis ontmoet hij een ex-collega, Marie Cordona.
Meursault nodigde Marie Cordona uit om samen met hem naar de film
gaan. Na de film neemt hij haar mee naar huis. Meursault woont in een
appartement. Eenmaal bij het appartement komen ze een man tegen.
De man die ze tegenkomen is Raymond. Raymond vraagt hulp om zijn
maitresse een vuile streek te kunnen leveren. Die maitresse die had een
broer. De broer die wou wraak nemen op Raymond. Marie en
Meursault worden door raymond uitgenodigd in diens strandhuisje en
vertrekken naar zee. Eenmaal aangekomen hadden de drie zin om een
wandeling te maken aan de kust, maar op een gegeven moment
kwamen ze drie Arabieren tegen. Een van de drie Arabieren kwam hen
bekend voor. Het was namelijk de broer van de maîtresse. Hierdoor
ontstond er een heel zwaar gevecht. Doordat grote gevecht raakte
Raymond zwaar gewond en besloten ze om terug te keren naar het
verblijf, want Raymond had dringend verzorging nodig. Nadat ze
Raymond veilig in het verblijf hadden teruggebracht besloot Meursault
om terug te keren naar de drie Arabieren. Deze keer besloot Meursault
om gewapend terug te keren. Hij nam namelijk een revolver mee. Hij
kwam de Arabier tegen en hij zag dat de Arabier een mes trok. Doordat
Meursault dat zag nam hij de revolver en schoot hij hem dood. Later die
dag werd Meursault opgepakt en werd hem een advocaat aangeraden.
Uiteindelijk werd hij veroordeeld tot de guillotine.
Reden wereldliteratuur In 1999 verkozen door Franse lezers op nummer 1
van 100 beste boeken van de eeuw op de lijst van Le Monde
In 2001 Opgenomen in top 100 boeken uit de
wereldliteratuur

Titel In de ban van de ring

Auteur JRR Tolkien
Publicatiedatum 1954
Inhoud Frodo, een hobbit, erft een zeer krachtige ring die ooit gesmeed werd
door de duistere heer Sauron. Als die ring in slechte handen valt, is dit
dus zeer gevaarlijk. Frodo brengt de ring eerst naar de stad Rivendel,
waar beslist wordt dat de ring vernietigd moet worden door hem in een
vulkaan (Mount Doom) te werpen. Frodo moet samen met een groep
reisgenoten proberen de ring naar de vulkaan te brengen. Tijdens hun
tocht worden ze voortdurend belaagd door allerlei vijanden, zoals
nazgûls (zwarte ridders onder het bevel van Sauron).
Reden wereldliteratuur - Thema: strijd van goed tegen kwaad
- Gaf vorm aan het genre van fantasy en inspireerde vele andere
schrijvers
- Verschenen in 1954 en nog steeds populair
- Primeur! Zelfgemaakte talen waar boek op gebouwd is.
- Verfilmingen, speelgoed,... die een grote invloed hebben op
onze moderne cultuur
Titel Het Proces
Auteur Franz Kafka
Publicatiedatum 1925
Inhoud Het begint allemaal met Josef K. die wakker wordt door een lege maag.
Al snel merkt hij waarom de keukenmeid hem nog geen ontbijt heeft
gegeven. Er zijn twee agenten in zijn huis die hem arresteren. De
agenten vertellen niet waarom ze K. aanhouden. Het enige wat K. te
weten komt is dat hij met zijn normale leven kan doorgaan en in zijn
vrije tijd met het proces bezig mag zijn.

Voor zijn eerste proces was hij te laat omdat hij de rechtbank niet kon
vinden. Toen hij er uiteindelijk was vertelde hij dat het een vergissing
was omdat hij onschuldig was, maar niemand luisterde. Toen hij voor
het volgende proces bij de rechtbank aankwam, was er niemand buiten
de portier. K. denkt dat het een complot is.

De oom van K. is erg woedend over het proces. Omdat K. de familie

teleur zou stellen. Daarom geeft hij K. een advocaat (Dr. Huld) om te
helpen. Maar K. leert een schilder kennen Titorelli (hij schildert rechters
en heeft dus veel kennis van juridische zaken). Hij adviseert K. om de
zaak voort te laten gaan zodat hij zijn normale leven kan behouden.
Aangezien K. nooit vrijgesproken zal worden. Daarom heeft K. zijn
advocaat ontslagen.

Op het einde van het boek op K.’s 31ste verjaardag staan er 3 mannen
voor de deur die hem meenemen naar een veldje en hem neersteken.

Reden wereldliteratuur 1999/ ALS TWEEDE VERKOZEN BIJ DE VERKIEZING VAN DE BESTE
DUITSTALIGE ROMAN VAN DE TWINTIGSTE EEUW

VERTAALD, BEWERKT TOT FILM, OPERA EN TONEEL

KAFKA WORDT BESCHOUWD ALS EEN VAN DE BELANGRIJKSTE

AUTEURS UIT DE TWINTIGSTE EEUW EN ZIJN WERK KREEG VOORAL NA
ZIJN DOOD GROTE INVLOED OP DE WESTERSE LITERATUUR

Titel Trots en vooroordeel

Auteur Jane Austen
Publicatiedatum 1813
Inhoud In het boek volgen we Elizabeth Bennet, een intelligente en levendige
jonge vrouw, terwijl ze te maken krijgt met de verwachtingen van haar
familie en de druk om een geschikte echtgenoot te vinden. Haar
moeder is vastbesloten om haar en haar vier zussen goed te laten
trouwen om hun sociale status te verbeteren.

Wanneer een rijke en knappe vrijgezel genaamd Mr. Bingley zich in de

buurt vestigt, ontstaat er opwinding in de familie Bennet. Elizabeth's
oudere zus, Jane, raakt al snel bevriend met Bingley, terwijl Elizabeth en
de arrogante Mr. Darcy, een vriend van Bingley, een gespannen relatie
hebben. Elizabeth vormt een negatieve indruk van Darcy vanwege zijn
 aanvankelijke hooghartigheid en vermeende minachting voor mensen
uit lagere sociale klassen.

Naarmate het verhaal zich ontvouwt, worden de ingewikkelde relaties

tussen de personages ontrafeld. Elizabeth begint langzaam haar
vooroordelen tegenover Darcy te heroverwegen, terwijl Darcy zijn ware
karakter begint te tonen. Ondertussen worden andere personages
geconfronteerd met romantische uitdagingen, misverstanden en
familiedrama.

Uiteindelijk moeten Elizabeth en Darcy hun eigen vooroordelen en

persoonlijke obstakels overwinnen om samen te komen en de liefde te
vinden. "Pride and Prejudice" is een klassiek verhaal dat de kracht van
eerlijkheid, zelfreflectie en het overwinnen van sociale conventies
benadrukt. Het portretteert ook een levendig beeld van de Engelse
samenleving in die tijd, met humor en scherpzinnigheid.
Reden wereldliteratuur - grote invloed op moderne literatuur en film
→ meerdere keren verfilmd
- in 2002 opgenomen in lijst van Belangrijkste boeken uit de
wereldliteratuur (Zweedse Academie), samengesteld op
initiatief van de gezamenlijke Noorse boekenclubs en de
Zweedse Academie

Titel Misdaad en Straf

Auteur Fjodor Dostojevski
Publicatiedatum 1866
Inhoud Het verhaal draait om Raskolnikov, een arme voormalige student in St.
Petersburg, die een verschrikkelijke misdaad begaat en de
psychologische en emotionele gevolgen daarvan ondergaat.

Raskolnikov, overtuigd van zijn eigen intellectuele superioriteit en

geïnspireerd door een theorie dat sommige mensen boven de wet
staan, beraamt de moord op een woekeraarster genaamd Alyona
Ivanovna. Hij is ervan overtuigd dat hij zijn misdaad kan rechtvaardigen
door het geld van de woekeraarster te gebruiken om goede daden te
verrichten en zo de samenleving te verbeteren.

Na de moord wordt Raskolnikov gekweld door schuldgevoelens en

begint hij te lijden aan ernstige psychologische en morele conflicten. Hij
wordt geconfronteerd met de onderzoeksmethoden van de
rechercheur Porfiry Petrovich, die vermoedt dat Raskolnikov de moord
heeft gepleegd. Raskolnikov raakt ook betrokken bij een complexe
relatie met Sonya, een prostituee die zijn morele geweten
vertegenwoordigt.

Gedurende het verhaal worstelt Raskolnikov met zijn morele dilemma's

en probeert hij zijn daden te rechtvaardigen of te rationaliseren.
Uiteindelijk realiseert hij zich echter dat hij de gevolgen van zijn
misdaad niet kan ontlopen. Hij begint te beseffen dat ware verlossing
alleen kan komen door de erkenning van zijn schuld en boetedoening.
Reden wereldliteratuur Omwille van de onderliggende diepere filosofische en psychologische
boodschap: de schrijver is steeds bezig met de ziel van de mens.
Hij heeft het over universele waarheden, dat is de reden waarom
Dostojevski vandaag de dag nog steeds aanspreekt.

Dostojevski geniet wereldwijd bekendheid en zijn boek ‘Misdaad en

straf’ wordt ook buiten Rusland erg gewaardeerd. In Europa en Azië is
het zijn meest gelezen werk.

Titel Alice in Wonderland

Auteur Lewis Carroll
Publicatiedatum 1865
Inhoud Op een dag was Alice buiten een boek aan het lezen en zag ze een
pratend konijn. Ze besloot het konijn, dat heel gehaast was, te volgen
tot in het konijnenhol. Eenmaal ze geland was in het hol, zag ze in de
verte verschillende deuren met een tafeltje. Eén deur was gesloten en
de andere was te klein. Op het tafeltje lag er een flesje met ‘drink mij’
op en dat is dan ook wat Alice deed. Ze begon te krimpen tot ze juist
door het kleine deurtje paste. En zo kwam ze terecht in Wonderland.
Alice begon na te denken daar en ze besefte dat niets meer klopte; de
rekensommen en rijmpjes die ze maakte daar, hielden geen steek. Ze
kon haar tranen niet onderdrukken en belandde in haar tranenmeer,
waar ze allerlei bizarre figuren ontmoette; de muis die onzin
uitkraamde, een oude rups die langzaam waterpijp rookte op een
paddenstoel, de kolderkat met een grote grijns die telkens verdween en
verscheen,...

Eenmaal uit haar tranenmeer, kwam ze terecht aan tafel bij de Maartse
Haas en de Hoedenmaker. Die laatste vertelde dat Tijd niet meer deed
wat ze wouden en het dus voor eeuwig theetijd bleef, met alle
gevolgen vandien.

Uiteindelijk belandde Alice in de prachtige tuin van de Hartenkoningin.

Dit opvliegend figuur gaf juist het bevel om ‘de kop eraf te hakken’ van
haar personeel omdat ze witte rozen hadden geplant in plaats van rode.
Aangezien ‘hak de kop er af’ een veelgebruikte zin was van deze
koningin, waren er dus vele rechtszaken om die executies in te leiden.
Alice vond deze zittingen zo onrechtvaardig dat ze zich ertegen
verzette. Om die reden werd ze aangevallen door het kaartenleger van
de Hartenkoningin.

Net voor ze aangevallen werd, werd ze wakker in haar eigen wereld,

het was allemaal een droom…
Reden wereldliteratuur - universeel toegankelijk: een verhaal dat alle leeftijden
aanspreekt
- invloedrijk: over heel de wereld zijn vertalingen en verfilmingen
gemaakt, het verhaal heeft zich doorheen de jaren verspreid
naar landen buiten land van herkomst (VK)
- populair: iedereen kent het verhaal
- vernieuwend: destijds was deze literaire creativiteit ongekend
Titel Hamlet
Auteur William Shakespeare
Publicatiedatum 1603
Inhoud Drie officieren worden elke keer op het spookuur afgeschrikt door een
geest. Ze proberen met hem te praten maar dit lukt niet. Ze vinden dat
deze geest verdacht veel lijkt op de dode vader van Hamlet. De
wachters stellen Hamlet op de hoogte met de hoop dat hij met de geest
kan praten en dat de geest rust krijgt. Hamlet is sinds de dood van zijn
vader teruggetrokken omdat zijn moeder nu getrouwd is met de broer
van zijn vader. Zo werd Claudius koning. Hamlet komt te weten dat zijn
vader is vermoord door Claudius, wat hij ook al vermoedde. Het enige
wat de geest wil is wraak op Claudius en deze moet Hamlet nemen.
Hamlet laat zijn haat tegen Claudius duidelijk zien en Claudius stuurt
Hamlet weg naar de universiteit van Wittenberg. Hij ontmoet Ophelia
en wordt verliefd op haar, maar hij stoot haar later af omdat hij ook
bespioneerd wordt door haar. Hamlet krijgt later de kans om Claudius
te vermoorden, maar wil zich eerst verantwoorden bij zijn moeder. Hij
vermoordt per ongeluk een andere persoon en daarom wil zijn zoon
wraak nemen op Hamlet. Er wordt een duel gehouden en Claudius staat
aan de kant van de zoon. De twee in het duel worden beiden vergiftigd
en als laatste daad steekt Hamlet Claudius ook neer.
Reden wereldliteratuur Diepgaande verkenning van menselijke emoties, morele dilemma en
existentiële thema’s (wraak, twijfel en aard vd mens)

Titel Woeste Hoogten

Auteur Emily Brontë
Publicatiedatum 1847
Inhoud Het verhaal volgt de complexe en tragische relatie tussen Heathcliff en
Catherine Earnshaw, en verkent thema's als passie, wraak, sociale
klasse en de destructieve kracht van obsessieve liefde.

Het verhaal begint met de aankomst van een weesjongen genaamd

Heathcliff op de afgelegen boerderij genaamd Wuthering Heights. Hij
groeit op met de kinderen van de familie Earnshaw, met name
Catherine, met wie hij een intense band ontwikkelt. Ondanks hun
sterke liefde voor elkaar, worden Heathcliff en Catherine
geconfronteerd met de barrières van sociale klasse en Catherine's
ambities om een hogere positie in de samenleving te verwerven.

Catherine trouwt uiteindelijk met Edgar Linton, een welgestelde man

uit de buurt, vanwege zijn sociale status. Dit veroorzaakt diepe wrok en
jaloezie bij Heathcliff, die vastbesloten is om wraak te nemen op
degenen die hem hebben belet met Catherine samen te zijn. De
gevolgen van zijn wraakzuchtige acties beïnvloeden niet alleen zijn
eigen leven, maar ook de levens van degenen om hem heen, met
tragische en destructieve gevolgen.
Reden wereldliteratuur Diepgaande karakterontwikkeling, emotionele intensiteit en tijdloze
thema’s (kracht van obsessieve liefde, sociale klassen en wraak) die
resoneren met lezers tot vandaag
Titel 1984
Auteur George Orwell
Publicatiedatum 1949
Inhoud Winston leeft in Oceanië en dat wordt volledig beheerst door Big
Brother en zijn partij. Iedereen wordt in de gaten gehouden door
telescreens en de thought police. Winston is tegen die partij en hij
ontmoet een vrouw genaamd Julia die ook tegen de partij is. In bijna
alle kamers hangen telescreens maar Winston boekt een kamer waar er
geen hangen en hij heeft daar regelmatig sex met Julia. Winston
ontmoet een man genaamd O’Brien en die zegt dat hij ook tegen de
partij is. Ze mogen eens bij hem langskomen en het blijkt dat hij bij de
brotherhood hoort en dat is een organisatie tegen Big Brother. Winston
krijgt een boek van de leider van de brotherhood en Winston en Julia
proberen het te lezen in hun kamer maar vallen alle twee in slaap. Als
ze wakker worden zien ze dat er achter een gevallen schilderij een
telescreen hangt en de thought police komt ze halen. Winston wordt
naar een cel gebracht waar hij O’Brien ziet die een verrader bleek te zijn
omdat hij behoorde tot de partij. Winston wordt gemarteld en daarna
naar kamer 101 gebracht, in die kamer komen ze hun ergste angst
tegen. Bij Winston zijn dit ratten. Maar Winston zegt dat ze hem niet
pijn moeten doen, maar Julia en daardoor wordt hij vrijgelaten. Als Julia
en Winston later terug bij elkaar zijn komt Winston te weten dat Julia
hetzelfde heeft gezegd in kamer 101. Eenmaal in de normale wereld
doet Winston veel meer en komt hij later tot de conclusie dat hij Big
Brother nog wel leuk vindt.

Reden wereldliteratuur - Het boek 1984 werd in 1999 verkozen in Le Mondes 100
boeken van de eeuw en in Modern Library 100 Beste Romans
en in 2002 in de lijst van Belangrijkste boeken uit de
wereldliteratuur. In 2003 kwam het voor in de BBC-lijst The Big
Read. Ook werd het verkozen in de Nederlandse Lijst van beste
buitenlandse boeken.
- De thema’s en ideeën - totalitarisme, machtsmisbruik,
dictatuur… - zijn vandaag nog steeds relevant.
- Het boek stemt tot nadenken en is dan ook meerdere malen
bewerkt voor film, televisie en toneel;
- Catchprase: Big brother is watching you

Titel De Kleine Prins

Auteur Antoine de Saint-Exupéry
Publicatiedatum 1943
Inhoud Het verhaal start met hoe de schrijver Antoine neerstort in de Sahara
en hij geen water meer heeft en zijn vliegtuig stuk is. Hij denkt terug
aan zijn jeugd en herinnert zich hoe de volwassenen zijn tekeningen
vroeger nooit begrepen. Nu haat hij hoe de volwassenen denken. Op
een moment komt Antoine de kleine prins tegen in de woestijn, hij
denkt hetzelfde als hij. De kleine prins is eerst niet bepaald spraakzaam
maar vertelt uiteindelijk toch zijn verhaal. De kleine prins komt van een
planeet met 3 vulkanen, waar hij alleen op woonde samen met een
 roos. Deze roos is arrogant en vraagt veel energie, dat is de reden dat
de kleine prins de planeet verlaat.

Tijdens deze reis passeert hij heel wat planeten. Op de eerste planeet
woont een koning, hij gelooft dat hij over de sterren heerst. Op de
tweede planeet woont een ijdeltuit, die gelooft dat hij door iedereen
geliefd wordt maar woont alleen op een planeet. Op de derde planeet
komt de kleine prins een dronkelap tegen, hij drinkt om zijn schaamte
te vergeten. Op de volgende planeet komt hij een zakenman tegen. De
zakenman gelooft dat hij alle sterren bezit en dat hij daarmee meer
sterren kan kopen. Op de vijfde planeet woont een lantaarnopsteker,
hij heeft het druk met iedere minuut een lantaarn aan te steken en te
doven. Voor hij op aarde komt, passeert hij nog langs de planeet van de
geograaf. Die steekt al zijn tijd in het tekenen van kaarten, maar verlaat
nooit zijn bureau om het landschap te ontdekken.

Uiteindelijk komt de kleine prins op Aarde en belandt in de woestijn

waar geen mensen zijn. Een slang en een woestijnplant wijzen hem er
echter op van wel, dus gaat hij op pad. De kleine prins komt een
rozentuin tegen en wordt droevig omdat hij zich realiseert dat zijn roos
niet de enige is. Vervolgens komt hij een vos tegen die hij temt, ze
komen nu goed overeen en begrijpen elkaar goed.

Dan komt de kleine prins Antoine tegen en realiseert hij zich dat dit een
volwassen persoon is. Antoine leert veel van de wijsheden van de kleine
prins en gaat daarom mee met hem op zoek naar water. Uiteindelijk
splitsen ze op en spreken ze de volgende dag op dezelfde plek af.
Wanneer Antoine de volgende dag aankomt ziet hij de kleine prins
zitten op een muurtje, pratend met een giftige slang. Hij jaagt de slang
weg. De twee nemen afscheid maar de kleine prins vertrekt nog niet.
Wanneer Antoine de volgende dag toch terugkomt is de kleine prins
echter weg.
Reden wereldliteratuur - omwille van zijn diepgang en de prachtige levenslessenzoek
creativiteit op
x wees minder serieus
x maak tijd voor jezelf want dat is de sleutel tot het geluk
x heb de moed steeds iets nieuws te ontdekken
x maak keuzes met je hart ‘ On ne voit qu’avec le coeur, l’essentiel est
invisible pour les yeux’
x ‘Les enfants seuls savent ce qu'ils cherchent’
- het is eenvoudig, niet leeftijdsgerelateerd
- het is het meest vertaalde boek uit de Franse literatuur