વા ુમાં પણ- લંઘન-
દખ
ુ ાવો આનાહ સેક- વમન
આમ
વદ ધ ખોરાક સાથે મળે લા દોષો હોવાથી- ઉપે ા
બહુ દોષ- વબ મળ- ગેસ ભારે પ ં દખ ુ ાવો તીમીતતા- હરડે
મ યમદોષ- ુબ ઉકાળ મથીને- ુંઠ હરડે વચા ધાણા અજમો લ ડ પીપર/
ુંઠ બીલી ધાણા ુ તા વાળો/ ુંઠ હરડે વચા બીડ પાઠા વાવડ ગ
ુંઠ વચા ુ તા અતીવીષા બીલી કુ ટજ હગ
અિતસાર
અ પ દોષ- ઉપવાસ
સ જલ- વચા અ ત વષા/ ુ તા પપટ/ વાળો ુંઠ
ૂખ લાગે યારે - હળ ું ભોજન
પાન- સા યા ુંસાર છાશ કાં સ ુ યવા ુ દા મધ
ભોજન- ાહ દ પન પાચન- કા ું બી ું શઠ ધાણા હગ કોકમ દાડમ
ખાખરો અજમો બીડ સધવ લ ુપંચ ુલ પંચકોલ પાઠા
કફ પ યવા ુ- શાલીપણ ૃ ીપણ બલા બીલી દાડમ સ
વાતા ુંલોમન યવા ુ- હરડે ગંઠોડા બીલી
વબ બહુ દોષ દ તા ી- વરે ચન- લ ડ પીપર વાવડ ગ ફળા-
સંસજન- વાત ન દ પની પેયા
નરામ દ તા ી દખ ુ ાવાસાથે વબ અ પ મળવગર ું ચીક ં ફ ણ -
વા હકા- દહ તેલ ઘી દધ ૂ ુંઠ ગોળ પી ું/ બાફેલા બોર ગોળ તેલ સાથે-
ૂખ લાગે યારે ુબ નેહ દહ દાડમથી વઘારે લ ુબ મળ લાવનાર
શાક- માંસરસ સાથે ભાત ખાવા/ તલ અડદ મગ ની ખીચડ
યવા ુ- બીલી ુ તા વંતી ધાવડ ના લ ુંઠ છાશ દહ સ
વા હકા-
કઢ - કા ું બી +
ું તલનો ક ક સરખાભાગે લઈ ખાટા દહ ની તર નેહ સ
દ પન પાચન ાહ કઢ - ષડુ ણ ધાણા આમલી શઠ બીડ દાડમ
ફળા યવ ાર કોઠુ -કેર - ં ુના ઠ ળયા અજમો બીલી દહ
મગની દાળ ગોળ ઘી તેલ સ
મળ યથી ુખ શોષ- ભોજન ભાત સાથે- બ ુ યમકમાં વઘાર -
બોર બ ુ ચોખા જવ મગ અડદ તલ નો ક ક નાખી ુષ દહ
દાડમ નાખી/દહ ની તર ગોળ ૂંઠ/ ુરા / સ ુ કટુ / અડદ ઘી/
ગાજરનો ુષ +ફળની ખટાશ /બકર માંસરસ દાડમ ધાણાં ૂંઠ
વા ુ તહત- ૂળ વા હકા- બી ું ૂંઠ લ ડ પીપર ગોળ તેલ
લો છાલ, ઘાવડ ના લ, બોરના પાન દહ ની તર મધ કોઠાના રસમાં વલોવી પી ું
ાહ નષેધ
વા -ુ મલનો વીબંધ ૂળ વા હકા તરસ ચીક ં લોહ - દધ ૂ / યમકની ઉપર ધારો ણ દધ ૂ /
એરડ ૂલ કે બી ું ઉકાળે ું દધૂ
આમ ૂળ- ુ તા ીરપાક ( ુ તા:દધ ૂ :પાણી- ૧:૪:૧૨)
વા હકા- લ ડ પીપર /તીખા ૂણ વાયુ
નરામ ૂળ- લંઘન થી કષણ- કોઠો- અ ુજબ- ાર + ઘી
ૂળ- સ તેલ- દહ - ૂરામંડ દશ ૂલ સધવ પંચકોલ/ ૂંઠ ગંઠોડા ચ ક સધવ દહ
મળ વીબંધ- માંસ-દધ ૂ -ઘી VS તેલ ું પાન-અ ુવાસન-મા લશ- વ ુણ વા ુ
મંદા માં પણ- વા ુ કોપ- ુ ત ૂવક તેલ યોગ
ીણ મળ- પ કફ પોતાના ાનથી વા ુ ારા ુત- કો ૂળ- તેલ
ુદ ંશ- ખાટા બોર ચાંગેર દહ ૂંઠ દધ ૂ સ ઘી/ +ધાણા તીખા વડ પંચકોલ દાડમ
અ ુવાસન- દશ ૂલ સ ઘી/ શઠ ુવા કઠ વચા ચ ક સ ઘી
વાહણ ુદ ંશ ૂ ાઘાત કટ હ- અ ુવાસન- મ ુર અ લ સ તેલ ઘી
મા લશ ૃદુ વેદન કર વેશ કર - ગોફણા બંધ
ૂષક તેલ- પાન મા લશ
અ દ પન ઉકાળો- બલી દવ ે દાલી ુ તા હરડે ૂંઠ/ વચા વાવડ ગ ધાણા દવ ે દા /
ગંઠોડા લ ડ પીપર ચ ક
ઉકાળો ૂણ-પાઠાં ચ ક કુ ટજ ગંઠોડા કડુ ૂંઠ વચા હરડે
ૂણ- સંચળ વચા કટુ હગ અ ત વષા હરડ+ ે ગરમ પાણી/કોઠુ કટુ મધ સાકર/કાયફળ મધ
ચાટણ- લ ડ પીપર મધ, પેય- ચ ક છાશ, ભ ય- બી ું
પાઠાં મોચરસ ુ તા ધાવડ બલી ૂંઠ + ગોળ છાશ
ક પ થા ક ૂણ- દાડ મા ક ૂણ- અ તસાર હણી ય ુ મ ગળાના રોગ ઉધરસ ાસ
મંદા હરસ શરદ અ ચ
કઢ - વાવડ ગ તીખા કોઠુ ૂંઠ ચાંગેર ખાટા બોર છાશ કફ
ીણ કફ- યવા ુ મંડ સાથે- ષટપલઘી, જૂ ું ઘી, ખાટુ ચાંગેર ઘી, વા ુ વા ું
પ વ વા ુ કફનો વીબંધ- અ ત કફ ાવ- વા હકા ૂળ- આમપાચન
અ તસાર ઉપશય
પ છા બ ત- વચા બલી લ ડ પીપર કઠ ુવા સધવ
અ ુવાસન(અ ત કફ વા ુ)- બ વતેલ /વચાદ તેલ મળ યાગ વના ૂ વાછૂટ થાય
જૂ નો અ તસાર વા ુ કોપ- વા ુ- પ -કફ મ ુજબ સારવાર દ પતા હળવો કોઠો
ભય શોકજ- વા ુ કોપ-વા ુ ચી. હષણ આ ાસન
 અિતસાર
સામ- તી ણ ઉ ણ સવાય ું લંઘન પાન ભોજન- ખાટા ન હોય એવા ઘી વાળા માંસરસ ુષ/ ગંભાર ફળનો ુષ
તરસ- ષડગપાનીય ક રયા ું સાર વા પેયા- બકર દધૂ વાળો કમળ ૂંઠ ૃ નીપણ
ૂખ- લ ુપંચ ૂળ શતાવર બલા ુ પણ માષપણ સ પેયા લોહ વધે તો- બકર ુ લોહ ઘી માં વઘાર પી ું ઉપર દધ ુ પી ું.
મધ+ચોખાપાણી- યવ કુ ટજ-ઉમરાની છાલ / પાઠાં યવ દા હળદર ગંઠોડા ૂંઠ ૩ દવસ દધ ૂ માંથી કાઢે ું ઘી લે ું
ઉકાળો- અ ત વષ બલી કુ ટજ વાળો ુ તા/ અ ત વષ ુવા હળદર યવ રસાંજન/ શતાવર ક ક દૂધ સાથે પી દધ ૂ ું ભોજન કર ું. શતાવર ઘી
અ ત વષ ૂંઠ ુ ત યવ કાયફળ મધ લાખ ૂંઠ લ ડ પીપર કડુ દા હળદર યવ સ ઘી પેયા મંડ સાથે
ઉકાળો/ હમ- યવ/ ુ તા+મધ/શા મ લ ૃંત - માંસરસ ભોજન કાળ માટ શંખ જઠે મધ મધ લોહ ચોખાપાણી/ યં ુ મધ ચોખાપાણી
મધ+ચોખાપાણી- ક રયા ું ુ તા કુ ટજ રસાંજન/દા હળદર વાળો બલી ધમાસો / કાળા તલ +૫ ગણી સાકર +બકર દધ ૂ સાથે પીવા
તલ મોચરસ લો લ મણી કમળ / ૂંઠ ધાવડ ના લ દાડમ છાલ કમળ બળતરા તરસ મોહ- ચંદન સાકર મધ ચોખાપાણી
પ વ અ તસારનો ઉકાળો- હળદર યવ લો એલચી ુદ બળતરા પાક- ઠડા સેક લેપ
રો ાદ -અંબ ાદ - યં વાદ ગણ- મધ+ચોખાપાણી સાથે થોડુ લોહ વારવાર દખુ ાવા સાથે- પ છા બ ત- ુદ ંશ વાહણ ત ીણ બ ય
દહ દાડમ સ પેયા વલેપી કઢ - યોનાક છાલ જઠે મધ ફ લની દાડમ અંકુર/ સીસમ કાંચનારના કુ મળા પાન યવ+ ઘી દધ ૂ
કોઠુ બલી ં ુ-કેર ના ઠ ળયા અ ુવાસન- શેરડ સ ઘી
નરામમાટે શમન- બકર દધ ૂ િપ મળ સાથે પહેલા કે પછ લોહ આવે- શતાવર ઘી ચાટ ું
ન ું માખણ સાકર મધ (૪:૨:૧)
શમન ન થાય- દોષા ધ બળવાનમાં- વરે ચન
લોહ -મળ એકબી ને વારાફરતી કાઢે - ખાખરાનાં બીનો ઉકાળો અ ુપાન-નવશેકુ દધ ૂ અધ ઊ વ ર ત ાવ- વડ ઊમરો પીપળો ૃંગ હમ સ ઘી સાકર મધ (૪:૨:૧)
મળ નીકળ જવાથી ઉપશય /ખાખરાની જમ ે ાયમાણ વાપરવી ચય- ધમ-યશ-આ ુ ય આપનાર, બંને લોક ું રસાયણ
સંસજન- IF ૂળ-અ ુજબ અ ુવાસન- ુવા શતાવર બલી જઠે મધ તેલ દધ ૂ ઘી નેહન શોધન ની હ અ ુવાસન (ઘી-તેલ-માંસરસ-દધ ૂ -સાકર મધની) કર
અશાંત- પ છા બ ત(અ પ મા ામાં ન હ) ભોજન- દધ ૂ માંસરસ કર વા કર યોગ લેવા
લીલા શા મ લ ૃંત ને લીલા દભ વટાળ માટ નો લેપ કર છાણાંમાં પકવ ું વદાર લ ડ પીપર ચોખા ચારોળ એખરો કૌચા ુળ બેગણી સાકર, મધ બમ ં ઘી
માટ ુકાય એટલે અંદર ું દધ ૂ સાથે મદન કર તેમાં તગર જઠે મધ ઘી મધ તેલ નાખી કૌચા- ઘઉની ઠડ ખીર, અડદ ઘી મધ ખાઈ ૃષટ દધ ૂ
નાન કર દધ ૂ કે માંસરસ સાથે જમ ુ બકરાના ૃષણ સ દધ ૂ ની તલને ભાવના આપી + સાકર
પ ાતીસાર તાવ સોજો ુ મ વાતર ત હણી વરે ચન- ન હનો અ તયોગ વદાર સ વદાર મધ ઘી
સવ અ તસાર- કુ ટજનો ફાણીત+ વ સકાદ અંબ ાદ મધ લ ડ પીપર આમલક રસાયણ સાકર મધ ઘી ઉપર દધ ૂ પી ું- 80 વષ પણ
નરામ દ તા ૂલરહ ત સર ત જૂ ની વ વધ રગ- ુટપાકથી સારવાર
વા કરણ
જઠ ે મધ ઘી મધ દધ ૂ સાથે
યોનાક છાલનો ગંભાર ના પાનથી ુટપાક કર તે રસ +મધ / સાકર સાથે પીવો કકટ ૃંગી દધૂ માં વલોવીને- ઘી સાકર દધ
ૂ નો ખોરાક
પંચવ કલની છાલ રોહ નો ુટપાક રસ+ મધ / ઘી વાળ યોનાક છાલને બાફ +મધ અ ગંધા/સફે દ ૂસળ સ દધ ૂ મધ ઘી +બા કાયણી દધ ૂ
પ ા તસાર - પ સેવન- ર તા તસાર- તરસ તાવ ુદપાક- પાન ભોજન ુદસેક માટે સાકર ધારો ણ દધ ૂ સાથે- કૌચા એખરો/ શતાવર / ચણોઠ
- સ બકર દધ ૂ - કમળ લ મણી મોચરસ / સાર વા જઠે મધ લો / દહ ની મલાઈ સાકર ભાત કપડામાં ચાળ ને ખાવા ( ીખંડ?)
પંચ વ કલ કૂ પળ મધ સાકર સાથે ગોખ એખરો અડદ કૌચા શતાવર દધ ૂ સાથે
ૃ ય- ગ ું ન ધ ૃહણ બળવધારનાર મનમાં હષ લાવનાર બધાય