250

ПОРТА
Г РА Д Е Ж Н И Ш Т ВО
250
НОЕМВРИ 2016
Македонија нема да ја спаси планетата, но

мора да се спаси себеси
А РХ И Т Е К Т УР А Каде колва „жолтата пајка“
Е КО ЛО Г И Ј А
Урбан објект кој ги поместува границите
и во поширокиот регион
90 ДЕНАРИ
ПОРТА
градежништво
ɉɈɅɂȿɌɂɅȿɇɋɄɂɂɉɈɅɂɉɊɈɉɂɅȿɇɋɄɂ
ȼɈȾɈȼɈȾɇɂɋɂɋɌȿɆɂ
ȽȺɋɈȼɈȾɇɂɋɂɋɌȿɆɂ
ɋ.ɂɋɂɋɌȿɆɂ
.$ɇȺɅɂɁȺɐɂɋ.ɂɋɂɋɌȿɆɂ
ɂɇɈȼȺɌɂȼɇȺɌȿɏɇɈɅɈȽɂȳȺ
ɉɈɋɂɌȿɂɇɌȿɊɇȺɐɂɈɇȺɅɇɂɋɌȺɇȾȺɊȾɂ
Tel:
00 389 034 212 064
00 389 034 211 757
00 389 034 215 225
00 389 034 215 226
Fax:
00 389 034 211 964
e-mail: contact@konti-hidroplast.com.mk
e-mail: hidropl@t-home.mk
www.konti-hidroplast.com.mk
Industriska bb 1480 Gevgelija
MACEDONIA
4 ПОРТА 25 јули 2014
4
ПОРТА
БРОЈ 250 ПЕТОК 25.11.2016 ГОДИНА XII
Редакција:
ДРАГИ ЧИТАТЕЛИ,
главен и одговорен уредник:
Пред Вас го имате 250. број на „Порта 3“. Бројка шупите на локалитетот „Ќерамидница“ што треба Дејан БУЃЕВАЦ
за почит. Некаде во ноември пред 12 години, да се срушат пред неговото (ново) булеварско
соработници:
кога беа во тек подготовките за првиот број на „височество“, беше сигнал дека она што Ангел СИТНОВСКИ
списанието, не ни размислувавме колку долго ќе го му е дозволено на популизмот не му е Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ
издаваме нашето и Ваше списание. Целта дозволено на ГУП-от! Од неоправданото Александра ШЕКУТКОВСКА
ни беше да пополниме една празнина во држење на локалитетот „Ќерамидница“ во Насловна страница: Владимир Б. ЛАДИНСКИ (В.Британија)
медиумскиот простор. Надвор од дневно- сообраќајно-транспортен „ќош“, НОВИОТ ОБЈЕКТ НА Горан МАРКОВСКИ
политичките известувања. Да издадеме повеќедецениската прашина пред околу Даниела МЛАДЕНОВСКА
„ФИЛХАРМОНИЈА“ Драган РИСТОВ
специјализирано списаниение за градежништво, две години повторно беше симната. Нивото
архитектура и екологија. Без лажна на политичко-извршна решителност која го ВО СКОПЈЕ Ѓорѓе ЈОКИЌ (СРБИЈА)
Енис ХОЏА
скромност, сметаме дека успеавме на иницираше отпрашувањето, укажуваше Ивана ГРУПЧЕ
тој пат. Двесте и педесетте броја дека „хигиенскиот зафат“ овој пат ќе произведе
се една од потврдите за тоа. Ви благодариме проектно-финансиска интерпретација после која ПОРТА
ГРАДЕЖНИШТВО
250
OKTOMВРИ 2016
Македонија нема да ја спаси планетата, но

мора да се спаси себеси
Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА
Љупка ДУКОВСКА
Каде колва „жолтата пајка“
на поддршката како читатели и рекламодавачи. инфраструктурното згрижување на
АРХИТЕКТУРА
ЕКОЛОГИЈА
Урбан објект кој ги поместува границите
Maрина ВЕРУШЕСКА
и во поширокиот регион
Благодарност до стотиците автори на прилозите ова локалитетско „сираче“ ќе биде Mишко РАЛЕВ
Ненад ТОНИЌ
во списанието. Посебна благодарност не повеќе од чиста инерција.
Петар НИКОЛОВСКИ
до оние што нè поддржаа и веруваа Пред една година, активисти за чист Сашо КУЗМАНОВСКИ
во овој проект уште од првиот ден. воздух организираа протести апелирајќи Сузан ЛАМБЕРТ (Италија)
На левиот брег на Вардар во Скопје, никнува дека во Македонија веќе не се дише. Но, Филип ФИЛИПОСКИ
една нова градба која ќе внесе светлина во протестите останаа забележани само од оние
депримирачката архитектура во последниве што секојдневно се трудат да преживеат во графички уредник:
десетина години во главниот град. Градбата отровите. Надлежните останаа без зборови и Порта3
на новиот објект „Филхармонија“ во Скопје конкретни дела. Затоа по социјалните мрежи фоторепортер:
е ретка можност да се види како постепено почна секојдневно изнесување на податоци за Порта3
никнува еден од најубавите објекти на загадувањето. Загаденоста со ПМ 10 честички
современата македонска архитектура и едно од не се симна од трицифрен број, а во одредени лектор:
најатрактивните конструкторски остварувања, денови во Тетово беше многу поблиску до 90 ДЕНАРИ
Костадинка СОЛЕВА
при што во овој објект не импонираат валканата илјадарка. Скопските Центар и
количините вграден материјал, ниту пак Карпош речиси секогаш беа над 292, па дури Издавачки совет:
големината во километри или квадратни и 483, 534, 553, 696 микрограми на метар ИДЕЈНО РЕШЕНИЕ Вања ДОНЧЕВА РАЈАТОСКА,
дипл.инж.арх. - претседател
метри, туку формата и начинот на кој е вграден кубен ПМ 10 честички. Ништо подобра не е ВИКТОР МИХАЈЛОВ, Александра ПЕТРОВСКА
секој кубик бетон, секој килограм челик и состојбата во Аеродром и Ново Лисиче. ДИПЛ.ИНЖ.АРХ. дипл.инж.арх.
или квадратен метар кров и фасада. Доц. д-р Златко ЗАФИРОВСКИ
Семиотички, пребројувањето на куќичките и ОД РЕДАКЦИЈАТА ФОТО: КИРО ПОПОВ дипл.град.инж.
Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ
дипл.шум.инж.
ИНФО 06
ИЗБЕГНУВАЊЕ, НАМЕСТО Управител:
Љупчо АТАНАСОВСКИ,
РЕШАВАЊЕ НА СПОРОВИ
дипл.инж.арх.
ГРАДЕЖНИШТВО 12 Издавач: „Биропрес“ ДОО Скопје

Ул. Васил Ѓоргов број 21,
ПРИВРЕМЕНА ЗАШТИТА НА КОСИНИ НА влез 2, локал 7, 1000 Скопје
ПРИСТАПНИОТ ПАТ ДО БРАНАТА СВ. ПЕТКА
Тел: 3109 311; 3151 311;
Факс: 3132 924
ГРАДЕЖНИШТВО 16 30 e-mail: porta3@porta3.com.mk
УРБАН ОБЈЕКТ КОЈ ГИ ПОМЕСТУВА www.porta3.com.mk
ГРАНИЦИТЕ И ВО ПОШИРОКИОТ РЕГИОН
38 Печати:
AРХИТЕКТУРА 24 Маркетинг:
АРХИТЕКТУРАТА ЗАПОЧНУВА СО ЦРТЕЖ
biroproekt@biroproekt.com.mk
marketing@porta3.com.mk
ЕКСПЕРТ 38 Тел: 3243 790; 3243 797
ОБЈЕКТ КОЈ ГИ НАДМИНА ОЧЕКУВАЊАТА Fax: 3243 796
Моб: 072 248 796
СООБРАЌАЈ 48 24 ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 800 ден.
КАДЕ КОЛВА „ЖОЛТАТА ПАЈКА“? за физички лица: 700 ден.
жиро сметка: 300000001995035 во
ЕКОЛОГИЈА 58 62 Комерцијална банка АД Скопје
ЕДБ: 4030004528485
МАКЕДОНИЈА НЕМА ДА ЈА СПАСИ ПЛАНЕТАТА,
НО МОРА ДА СЕ СПАСИ СЕБЕСИ Првиот број на списанието Порта3
излезе на 29.12.2004 година
АРТ И ДИЗАЈН 66 Редакцијата на Порта3, не

ДИЗАЈНОТ Е СЕ ПОВЕЌЕ се согласува со сите ставови
ПРОФЕСИЈА НА МАСИТЕ објавени во списанието.
66
инфо ОДРЖАНА ПРВАТА ОБУКА ЗА FIDIC ДОГОВОРИ ВО МАКЕДОНИЈА
Избегнување, наместо
решавање на спорови
Pinsent Masons е интернационално адвокатско друштво со над 2400
Клучот за успехот на овие договори во вработени, од кои 1800 адвокати кои работат на сите континенти и правни
интернационални рамки е во јурисдикции. Специјалност им е градежно право. Mark Harris, Charles
Blamire-Brown и Georgina Reynard се едни од најдобрите адвокати во
балансираниот пристап кон улогите и областа на градежништвото.
одговорноста и обврските на главните Обуката во Скопје беше поделена на шест сесии.
страни на договорите, како и алокацијата 1. Вовед и запознавање со FIDIC договорите;
2. Време и пари;
и менаџирањето на ризиците 3. Оштетни побарувања;
4. Суспензија и раскинување;
Денис РИЗАОВ 5. Решавање на спорови;
Г
6. Панел дискусија со учесниците. Одговор на прашања.
радежното друштво Гранит АД Скопје на 20 октомври ја Насловот на обуката беше „FIDIC Виножито на договори“ бидејќи со
организираше првата обука за FIDIC договори во обуката беа опфатени сите видови на Општи услови на FIDIC договори:
Македонија. Идејата за организација на ваков настан, ja
добив на универзитетот во Кембриџ пред една година. 1. Општи услови на Договор за градење по проект обезбеден од страна на
Како вработен во Гранит, имав можност да посетувам Нарачателот, прво издание 1999 - популарно наречена црвена книга;
повеќе обуки, конференции и работилници во странство за 2. Општи услови на Договор за градење по проект обезбеден на
FIDIC договорите. На овие обуки се запознав и со некои од Нарачателот – хармонизирано издание од страна на Мултилатералните
авторите на самите договори. Во септември 2015 година учествував на банки за обнова и развој, јуни 2010 година – популарно наречена
Летната школа за градежно право на Универзитетот Кембриџ во Велика розова книга;
Британија. Во Кембриџ програмата беше пет дена интензивни обуки за 3. Општи услови на Договор за проектирање и градење, прво издание
FIDIC, меѓународно право, решавање на спорови, меѓународни арбитражи, 1999 – популарно наречена жолта книга;
оштетни побарувања, варијации, интернационално градежно право, 4. Општи услови на Договор за градење по принцип клуч на рака, прво
интернационални договори и преговори итн. На универзитетот во Кембриџ издание 1999 – популарно наречена сребрена книга;
го запознав и Charles Blamire-Brown од интернационалното адвокатско 5. Општи услови на Договор за градење, проектирање и употреба на
друштво Pinsent Masons од Лондон, кој заедно со неговиот колега Mark објект, прво издание 2008 година – популарно нречена златна книга.
Harris и Georgina Reynard ја одржаа првата обуката за FIDIC договори во 6. Општи услови на Договор за градење кратка форма, прво издание 1999
Скопје. – популарно наречена зелена книга.
6 ПОРТА 25 ноември 2016
инфо
На обуката учествуваа 90 делегати, претставници на градежната
индустрија на Македонија и регионот, преставници на државни институции
и органи на државната управа, инвеститори, надзори, како и претставници
од Градежниот факлутет Скопје.
Покрај тоа што учесниците на обуката имаа можност да добијат совети
и одговор на своите прашања од врвни експерти од оваа област,
учесниците на оваа обука имаа екслузивна можност да се запознаат и со
некои од измените што е можно да станат дел од новите изданија на FIDIC
договорите, кои е најавено да се објават во 2017 година. Првите измени на
FIDIC договорите ќе бидат објавени како ново издание на Условите на
договорот за проектирање и градба (популарно наречена жолта книга).
Денес, меѓу големите градежни компании, широко е прифатен
принципот на „избегнување на спорови“ наместо „решавање на спорови“,
колку што е можно повеќе. Избегнување на спорови, значи и ангажирање
на професионалци за администрација и менаџирање како на тендерската
постапка, така и на договорите во текот на изградбата на големите
проекти, а не ангажирање на професионалци по ескалација на спорот.
Секој градежен проект содржи потенцијални економски ризици за
оштетни побарувања. Но исто така постојат и мерки кои учесниците во
изградбата може да ги имплементираат со цел да се намалат овие ризици
или да се елиминираат во целост. Во текот на изградбата на секој
градежен проект, без оглед на тоа дали се работи за голем или мал
проект, техничкото и правното искуство се клучни за да се постигне целта
на изградбата во предвидениот рок и во предвидениот буџет. Во секоја од
овие задачи или цели, водењето и советувањето од искусни адвокати и
правници од областа на градежништвото, може да ја направат секоја фаза
од процесот релативно без преземање на непотребни ризици,
дополнителни трошоци и емоции.
Клучот за успехот на овие договори во интернационални рамки е во
балансираниот пристап кон улогите и одговорноста и обврските на
главните страни на договорите, како и алокацијата и менаџирањето на
ризиците. Ако во текот на изградбата дојде до дисбаланс на веќе
прифатената поделба на ризиците помеѓу договорните страни, постојат овие спорови се меѓународните трговски арбитражи, како Меѓународниот
механизми во договорот, кои доколку договорните страни правилно ги арбитражен суд при Меѓународната стопанска комора во Париз.
применуваат, може да ја вратат претходно договорената распределба на Од оваа причина, фундаменталниот принцип на FIDIC договорите е во
ризиците во тендерската постапка. користењето на Општите услови на FIDIC договорите онака како што се
Големите инфраструктурни проекти во себе носат и голем ризик од издадени од Меѓународната федерација на инженери консултанти,
појава на спорови во случај на неисполнување или ненавремено основана во Женева – FIDIC, како одговарачки во сите случаи, врз основа
исполнување на некои одредби од договорот. Општите услови на овие на илјадници успешно завршени градежни проекти во светот. n
договори предвидуваат и механизам за првостепено решавање на (Авторот е дипломиран правник, менаџер за FIDIC договори и
споровите, но ако не се решат првостепено, надлежни за решавање на оштетни побарувања во Гранит)
25 ноември 2016 ПОРТА 7

НАУЧНА КОНФЕРЕНЦИЈА ПО ПОВОД ЈУБИЛЕЈОТ 25 ГОДИНИ ЛЕТНА
инфо ШКОЛА ЗА АРХИТЕКТУРА НА АРХИТЕКТОНСКИОТ ФАКУЛТЕТ ПРИ УКИМ
За учењето архитектура
и славење на знаењето
доц. д-р Слободан ВЕЛЕВСКИ, член на Летната школа не е догма, наобразба, беше повод кон крајот на минатиот
Организациониот одбор на научната месец во амфитеатарот на факултетот да се
напротив, таа претставува
В
конференција Учење Архитектура одржи конференција на тема Учење
Архитектура на која свое учество земаа гости-
о првата половина од
мноштвен систем на предавачи од Архитектонскиот факултет и од
месец јули оваа година, искуства во кој се странство. Конференцијата како и прославата
како и дваесет и пет пати на јубилејот 25 години интернационална Летна
претходно во непрекинат
преплетува личното и школа за архитектура беше уште еден од низата
континуитет, колективното знаење. Таа, успешни обиди на
Архитектонскиот факултет факултетот за славење на
при Универзитетот „Св.
пред сè, Архитектурата и нејзините
Кирил и Методиј“ ја одржа својата Летна претставува вредности. Како и секојпат
школа за архитектура во манастирскиот до сега, напорите на
комплекс „Св. Јоаким Осоговски“ кај Крива
идеја, идеја за факултетот не беа толку во
Паланка. Летната школа во вака долготраен и учење формата, колку што тие
компактен формат е единствена во беа насочени кон самата
дисциплинарниот дискурс на архитектурата
архитектура и содржина на настанот,
во нашата земја и пошироко. Нејзината како таква односно кон суштината
важност може да се потврди со фактот што во на архитектонското
нашата земја не постојат многу други
останува да биде образование. Оттаму,
манифестации кои можат да се пофалат со место каде прославата беше процес на авто-рефлексија, а
зрелост од четврт век. Ако ова се дополни со конференцијата намерно избран формат на
еден базичен статистички преглед кој вели
предизвикот, да се комуникација, кој пред сè подразбира и
дека во нејзиното опстојување досега се експериментира, менува и преферира работен наспроти чисто фестивен, а
вградени енергиите на стотина ментори и уште помалку себепромотивен карактер на
предавачи и повеќе од седумстотини
преиспитува постојното, е настанот.
студенти, на виделина излегува големата единствен начин на Архитектонскиот факултет е најстарата и
педагошка и креативна вредност на овој по најголема високообразовна институција во
многу нешта единствен настан.
комуникација со нашата држава. Како таква таа е носител на оној
Ваквото изучување архитектура надвор од архитектурата. седимент на знаења кој се врзува за искуството
востановената рамка на академската во процесот на образование, но исто така и за

обврската него да го држи на неприкосновено
највисоко квалитативно ниво, независно од
потребите и побарувањата на тековните
општествени амбиции, а некој пат и заблуди.
Ваквиот став и гледање на нештата произлегува
од единствена причина што образованието не е
материјално добро, ниту пак бизнис асет, туку
пред сè културолошки ресурс со чиј квалитет не
треба и не смее да се манипулира. Затоа секој
настан кој произлегува од факултетот, грижливо
се обмислува да одговори на ваквата задача
секојпат преферирајќи го само знаењето и
образованието.
Од таа причина и конференцијата која за
својата иницијација го имаше токму славењето
на јубилејот на летната школа, него го поврза со
процесот на учење архитектура преку таму
стекнатите искуства, за повторно во спиралата генерации на факултетот, даде можност да се дејствување, отвори можност да видиме проекти
на архитектонското образование да ја стави направи фин спој на искуства. Па така, на кои се различни по многу нешта: од размерот и
исклучиво важноста на архитектурата како самиот почеток на публиката и беше претставен природата на задачите, се до проектниот
единствен референт. Овој пат тоа беше во концизен преглед, своевиден омаж на пристап, а со тоа и проектна супстанца која во
ревијалниот дел од конференцијата во кој свое досегашните 25 школи и обработувани теми и се себе носи различен креативен седимент.
излагање имаа Александар Бродски, Хан оддаде почит кон аспектот на личносното, Како финална рефлексија од овој
Тумертекин и Хрвоје Њирич, тројца односно кон професорите што ја имаат еднодневен настан на Архитектонскиот
исклучително етаблирани архитекти учесници воспоставено школата и кои беспоштедно се факултет во Скопје, што интегрираше излагања
на досегашните сесии на Летната школа и вградиле во нејзиното структурно опстојување како од академскиот така и од
искрени пријатели на факултетот, кои со своето низ годините. Понатамошните согледувања го професионалниот аспект на архитектурата, е
творештво активно учествуваат во создавањето проверуваа моделот на алтернативно дека учењето архитектура е процес кој никогаш
на тековните архитектонски дискурси, односно образование кое го заговара Школата, односно не застанува независно од формалниот статус и
влијаат на архитектонската продукција на перспективите на ваквиот навидум мек, но добиени звања. Архитектонските знаења се
европската архитектонска сцена. суштински радикално различен пристап кон жива и скоро недофатлива материја, а
Самиот настан беше организиран во два учењето архитектура со можностите искуствата конференцијата беше одлично потсетување на
сегмента. Првиот се однесуваше директно на од ваквото учење да бидат вратени назад во ваквата дискурзивна природа на архитектурата.
искуството на учење архитектура како главна основниот образовен курикулум. Овој дел беше Летната школа која се негува на
тема на конференцијата, тема преку која може заокружен со излагање за убавото како Архитектонскиот факултет при УКИМ, во
да се направи паралела помеѓу алтернативниот карактеристика инхерентно вткаена во процесот на своето траење на различен начин
метод на колективно учење архитектура кој го дискурсот на архитектурата, која во себе ги го третирала учењето архитектура. Таквата
заговара Летната школа, и главниот тек на преплетува и интегрира корисното и доброто во практика верувам ќе остане и понатаму бидејќи
архитектонското образование со кој студентите етичка целина на творењето. Летната школа не е догма, напротив, таа
се здобиваат на Архитектонскиот факултет. Во попладневниот дел од конференцијата претставува мноштвен систем на искуства во кој
Задоволство е да се заклучи дека излагањата имавме можност да се запознаеме со се преплетува личното и колективното знаење.
на учесниците во овој претпладневен дел рецентната работа на архитектите Александар Таа, пред сè, претставува идеја, идеја за учење
претставуваа компактна целина во контекст на Бродски, Хан Тумертекин и Хрвоје Њирич. Во архитектура и како таква останува да биде место
дефинирање на процесот на учење архитектура овој дел присутните добија увид во најновата каде предизвикот, да се експериментира, менува
како главна тема на конференцијата. Преплетот продукција на тројцата архитекти. Нивниот и преиспитува постојното, е единствен начин на
на излагања на наставници од различните различен фокус и поле на архитектонско комуникација со архитектурата. n
ПОРТА
РЕШАВАЊЕ НА ПРОБЛЕМОТ
СО ДИВИТЕ И НЕСТАНДАРДНИ
ДЕПОНИИ ВО МАКЕДОНИЈА
депонии, од кои 16 се со висок ризик по
Слика 1 - Локација на нестандардни депонии оценети според ризик по животната
животната средина, 16 со среден и 19 со низок
средина (Извор: Градење на капацитетите за имплементација на ЕУ Директива
ризик.
за депонии -затворање на нестандардните
Според начинот на отстранување на отпадот и
депонии и инспекции, 2011, МЖСПП)
операциите за отстранување, општинските
депонии не ги исполнуваат минималните
технички услови според кои би се
класифицирале како контролирани1 или пак
санитарни депонии2 според Законот за
управување со отпад и подзаконските акти, како
и ЕУ Директивата 1999/31/EC за депонирање на
отпад.
Националниот план за управување со отпад
предвидува затворање на сите постоечки
депонии и нивна замена со Регионални депонии
кои ќе бидат изградени и со кои ќе се оперира
според стандардите наведени во Директивата за
отпад, односно ќе биде заснован на
хиерархијата во управувањето со отпадот.
Притоа, отпадот ќе се селектира, рециклира,
преработува и од него ќе се произведува
енергија.
Затворањето, санирањето и рехабилитација
на нестандардните депонии е од големо
значање бидејќи претставува огромен чекор кон
намалување на влијанијата врз животната
Александра КАРАКАШОВА САЧКАРСКА, дипл. инж. за животна средина средина од неправилното постапување со
м-р Емилија БОЖИНОВСКА, дипл. еколог отпадот преку:
В
(ГЕИНГ Кребс унд Кифер Интернешнл и др. ДОО, Скопје) - намалување на влијанијата врз воздухот и
водите предизвикано од непрописните
о Република Македонија, - Загадување на подземните води преку депонии и други начини на неправилно
управувањето со отпадот е инфилтрирање на „исцедок“ од отпадот; отстранување на отпадот;
дефинирано според - Загадување на околното земјиште преку - намалување на емисиите на стакленички
законската регулатива, но инфилтрација на дождовницата; гасови од депониите;
сепак има појави да немаме - Загадување на површинските води во близина, - намалување на потенцијалот за здравствeн
целосно, ефикасно и преку директно испуштање на вода или ризик од инфективниот медицински отпад и
еколошко управување како на контакт/размена со контаминираните животинските нус-производи;
пример кај дивите депонии и дел од подземни води; - намалување или ублажување на влијанието
општинските комунални депонии, кои се - Загадување на воздухот од неконтролирано врз животната средина што го предизвикуваат
затекнати од минатото и не ги задоволуваат горење на отпадот, како и емисија на нестандардните депонии за комунален цврст
критeриумите и стандардите на ЕУ Директивaтa непријатна миризба; отпад и оптоварувања на животната средина
за депонирање на отпад. Несоодветното - Предизвикување на ефект на стаклена со индустриски и рударски отпад;
депонирање на отпадот и големиот број градина, како резултат на депониски гас со - можност за пренамена на просторот и
нестандардни депонии, ја загадуваат животната висока концентрација на метан. користење како место за рекреација (изградба
средина и влијаат негативно врз здравјето на Во Македонија се евидентирани 54 комунални на паркови или спортски објекти), доколку
луѓето преку: депонии и стотици нелегални или „диви“ анализите покажат дека почвата и околното
1
Контролирана депонија е локација која исполнува минимални технички услови и се врши одреден отпадот се препокрива итн.).
третман на самата депонија. Контролираната депонија е оградена, што значи дека пристапот на лица 2 Санитарна депонија е локација за финално складирање на отпадот која исполнува максимално
и животни е ограничен, со што се намалува можноста од заболувања. Исто така, по депонирањето на технички услови со највисоките норми за заштита на животната средина и природата и заштита на
отпадот се врши препокривање, со што се намалува ризикот од прашина, испирање на отпадот, човековото здравје, во чиј склоп се одвиваат и пропратни активности како што се селекција на
пренос на болести преку животни, инсекти итн. Како пример за контролирана депонија е„Дрисла“ во отпадот, рециклирање, третман на отпадните води, решавање на депонискиот гас итн., за време на
Скопје, која исполнува минимални технички услови (оградена, се врши прием и мерење на отпадот, работата и по затворањето. Во Р. Македонија не е идентификувана таква локација.

„В“ се предвидува инсталирање на систем за
одведување на биогасот со пасивно одведување
на гасот.
За начинот на затворање на постоечките
нестандардни депонии во Македонија
предложени се две сценарија:
1. Сценарио 1: Затворање во еден чекор (во
една фаза)
Со ова сценарио депониите ќе се затвораат
во еден чекор, односно ќе се санираат без
можност за понатамошно депонирање. Додека
не се отворат регионалните центри за
управување за отпад, собраниот отпад од
Сценарио 1 депониите ќе биде транспортиран
до Сценарио 2 депонија во непосредна
близина.
2. Сценарио 2: Преодни депонии (во две
фази)
Слика 2 - Шематски приказ на затворена депонија Со ова сценарио депониите ќе се затвораат
во два чекори или фази. Со цел непречено
земјиште не е загадено со опасни материи. се рехабилитираат и рекултивираат со одвивање на процесот на депонирање на отпад
Затворањето на нестандардните депонии засадување на тревна вегетација на површината во преодниот период помеѓу двете фази, дел од
опфаќа покривање и заптивање (еден вид од каде е отстранет отпадот. телото на депонијата ќе биде затворен, а
пломбирање) на депонијата, преку нанесување 2. Модел „Б“ (безбедно отстранување на другиот дел ќе остане отворен за прием на отпад
на водонепропустлив заштитен слој од глина- самото место, без систем за одведување на и од други општини чии депонии ќе бидат веќе
бентонит и геотекстил (по потреба геокомпозит, биогасот): овој модел на затворање се затворени со концептот од Сценарио 1.
геомембрана), воспоставување на мерки за предложува за депонии кои имаат депонирано Сценарио 2 депониите финално и комплетно ќе
управување со исцедокот и депонискиот гас и до 3000 m3 отпад и се релативно плитки, со мал се затворат кога регионалните центри ќе станат
примена на современи технологии за да се до среден ризик по животната средина. Опфаќа оперативни.
обезбеди стабилност на косините, со користење покривање на отпадот со слој од инертен Со затворањето и санацијата на постоечките
на гео-мрежи. материјал, како што е долниот слој на почва и општински депонии за комунален отпад и малите
За видот на техниката на затворање на финален горен слој на почва или хумус. диви депонии, ќе се надмине моменталната
депониите, предложени се три типови на модели 3. Модел „В“ (безбедно отстранување на состојба на животната средина во насока на
за чистење и затворање на депониите: самото место, со систем за одведување на намалување на негативните влијанија од
1. Модел „А“ (надвор од локацијата): овој биогасот): овој модел на затворање се неправилното управување со отпад врз воздухот,
модел на затворање се предложува за малите предложува за депонии кои имаат депонирано водата, почвата, природата, како и врз здравјето
илегални депонии или диви депонии каде до 500000 m3 отпад, со висок ризик по на луѓето. Ова е првиот чекор кон успешно
отпадот ќе се отстрани и транспортира до животната средина. создавање на современи и интегрирани
постојна комунална депонија во близина со Главната разликата помеѓу моделите „Б“ и „В“ регионални системи за управување со отпад во
поголем капацитет. Малите илегални депонии ќе е количината на депониран отпад, и во моделот Македонија. n
ПОРТА
Привремена заштита
на косини на пристапниот
пат до браната Св. Петка
Овој проект кој го изведува

„Октопус“ Ријека, заедно со
Градежниот институт
„Македонија“, претставува
исклучително сложен градежен
зафат, имајќи ги предвид
објективните геолошки услови,
екстремните геометриски
параметри на попречниот пресек
(високи засеци до 50 м висина),
како и потребата за работа во
услови на активен сообраќај
Ф
ирмата „Октопус“
Ријека во 2014 година
започнува со
интернационални
активности преку
отворање на своја
подружница во
Скопје, и во 2015-та започна проектот Заштита
на косини на пристапниот пат на браната Св.
Петка. Овој проект, кој се изведува заедно со
Градежниот институт „Македонија“,
претставува исклучително сложен градежен
зафат, имајќи ги предвид објективните
геолошки услови, екстремните геометриски
параметри на попречниот пресек (високи
засеци до 50 м висина), како и потребата за
работа во услови на активен сообраќај. Сето
ова бара ангажирање на специфична
механизација и специфичен профил на
работна сила. За овој проект, од фаза на
изведба, пуштање и
самата експлоатација
познати се чести појави активности, во зависност од конфигурацијата
на одрони и осипување на теренот и потребите за санација: опшивање
на одредени делови. на косините со заштитни мрежи и/или
Делницата на која се аплицирање на прскан бетон - во двата случаи
одвиваат работите е со претходно поставување на анкери;
долга околу шест санирање на сипари, поставување на
километри, и за габионски ѕидов итн.
санацијата е Поставувањето на анкери е од пресудно
предвидено вградување значење за стабилност на косините:
на 58000 м2 заштитна должините ги дефинира проектот, а
мрежа, 18000 м’ анкери вградувањето се врши преку машинско
во должина од три до бушење со висинска дупчалка, поставување на
осум метри и 2500 м3 анкер изработен од RA∅25 и негово залевање
прскан бетон. со брзостегачки бетон.
Проектот предвидува Во случај на поставување на заштитна
повеќе видови патарска мрежа, дел од анкерот се остава
ПОРТА
инфо
„Октопус“ Ријека
Фирмата „Октопус“ Ријека е основана 1989 година и
специјализирана е за геотехнички работи на висина и
непристапни места. Членови на управата на „Октопус“ се Ерис
Мароти и Борис Чок, алпинисти и градежници кои го
препознале пазарот со се поголема потреба за изведување
градежни работи на висина и непристапни места користејќи
алпинистички техники. Таа е прва фирма која во Хрватска го
“проби ледот” користејќи специјални вештини при работа на
висина, а денес е водечка фирма во таа работа.
Компанијата се менува и приспособува со секоја нова работа надвор од теренот, и мрежата се прицврстува со плочка поставена
на барање на нарачателот низ воведување на нови работни директно преку анкерот, затегната со навртка на самиот анкер.
технологии, набавка на нова и прилагодување на веќе Во случај на потреба од аплицирање на млазен бетон, се
постоечката опрема. поставува Q мрежа преку порамнувачки слој млазен бетон, се
Целта на компанијата е да се прошири на странскиот пазар и прицврстува со плочка (на сличен начин опишан погоре), и се
со квалитетни услуги да го постигне и задржи водечкото место аплицира завршен слој торкрет преку целиот систем. Финално, се
како специјализирана фирма за работа на висина и на тешко поставува и систем на соодветно перфорирани дренажни цевки.
достапни места како и геотехнички работи. Детаљ од решението со млазен бетон е прикажано на слика..
Високите стандарди за квалитет јасно им се пренесени на Постои и можност за заштита преку систем од две мрежи
сите нивоа на вработени во фирмата, како би можеле со (патарска мрежа притегната со систем од вкрстени челични јажиња) -
заеднички сили да ги исполнат и надминат очекувањата на решение кое овозможува далеку подобри перформанси од
инвеститорот. стандардното поставување на патарски мрежи, дури и споредливо
Фирмата со текот на годините се разви во една од водечките со млазен бетон - секако ако условите тоа го дозволуваат.
во нашето подрачје во изведување на геотехнички работи, Ова решение е применето во Куманово при заштита на косините
особено во заштита на косини и санација на клизишта со на новопроектираниот тунел,
поставување на поцинкувана челична мрежа, вградување на како дел од проектот за изградба на железничка пруга, секција
млазен бетон, геотехнички анкери, габиони, бариери за заштита Куманово-Бељаковце, Коридор VIII.
од одрони покрај постоечки или нови сообраќајници или Работите за инвеститорот АД ЕЛЕМ (Електрани на Македонија) се
железнички пруги и градежно-темелни јами. започнати во декември 2015 година. Вредноста на проектот е 133,2
Предноста на „Октопус“ се состои во изведување на милиони денари, а предвидениот рок е април 2017 година. n
специјални работи и користење
на специјална опрема и техника
за работа на висина и
непристапни места и се наоѓа на
самиот врв на изведувачи од овој
вид на исклучително
комплицирани работи.
Фирмата изведува и градежни
работи на висина, како што се:
санација на бетонски и челични
конструкции, мостови, оџаци,
бунари, резервари за вода и
тенкови, облакодери и згради како
и индустриски објекти.
Компанијата е оценета како
многу квалитетна и сигурна од сите
инвеститори за кои има работено.
До сега нема поднесено никакви
рекламации за квалитет на
изведените работи, за кои дава
гаранција во гаранциониот период.

ИСТРАЖУВАЧКИ ПРОЕКТ - КРУШЕВО 2016/2017 инфо
Општествено корисно поврзување

со градовите од Македонија
С
оработката помеѓу Факултетот за
архитектура и дизајн (ФАД) при
Универзитетот Американ колеџ
Скопје (УАЦС) и општините во
Македонија е повеќегодишна
пракса, вклучена во образовниот процес на
додипломски и постдипломски студии. Преку
дефинирање, истражување-анализа и
реализација на проекти, студентите во
зависност од годината на студии и предметната
област, длабоко навлегуваат во реалните
потреби и потенцијали на градот и општината.
Финалниот производ се проекти кои се
презентираат и подаруваат на општината, како
визии за иден општествен и економски развој на
градот во контекст на современите одржливи
принципи на урбаниот развој на макро и микро
план.
Посетата на oпштината Крушево на Станбена низа или група, едносемејно полетувалиштето за параглајдери кај Мечкин
студентите од школската 2016/2017 година е домување, на сложената топологија на камен, како и повеќе микролокации низ самиот
реализирана на почетокот на есенскиот Крушево/ запознавање на просторните и град / Дизајн на урбана опрема.
семестар (14 и 15 октомври). Преку архитектонските особености на крушевската *студенти од седмиот семестар
презентација на урбанистички планови и план куќа и нивна интерпретација во современиот (постдипломски студии) работат на:
за развој на Крушево од стручно лице од страна контекст на домувањето. 4. Предмет: Брендирање на ентериери (VII
на Општината, дводневно теренско 2. Предмет: Арх.проектирање 5 (V семестар) семестар)
запознавање и снимање на предментите Хотел во Крушево, тема актуелна за идниот Проект: Брендирање на хотел „Илинден“
локации, програмата на развој презентирана од развој на градот како регионален центар за Семестралната задача е брендирање на
страна на претседател на Собрание на градот, екстремни спортови, центар со богата културна хотел „Илинден“ во Крушево. Овој бренд-
утврдени се методи и цели за заедничка понуда, како и можност за пренамена на концепт треба да се прикаже преку дизајн на
соработка помеѓу ФАД и oпштината Крушево. постојните напуштени објекти во бутик хотели ентериер на хотелското лоби, како простор на
Истражувањата и очекуваните резултати се (полетувалиштето за параглајдери кај Мечкин директна комуникација со клиентите. Идејата на
водат преку следните проекти: камен, објектот на некогашната фабрика задачата е да се препознаат карактеристичните
Есенски семестар 2016/2017 - ФАД при „Илинденка“, како и повеќе микролокации низ елементи на локалниот контекст – историјата,
УАЦС самиот град). архитектурата и природата - и истите да се
*студенти од третиот семестар (додипломски 3. Предмет: Дизајн на урбана опрема (V интерпретираат во дизајнот на ентериерот.
студии) работат на: семестар) Целта на задачата е да се дизајнира бренд
1. Предмет: Арх.проектирање 3 (III Уредување на дел од платото на ентериер преку кој ќе се презентира градот
семестар) меморијалниот центар Македонијум и Крушево на корисниците на овој хотел. n

градежништво ИЗВЕДБА НА КРОВНАТА И ФАСАДНАТА КОНСТРУКЦИЈА ЗА НОВИОТ ОБЈЕКТ
Урбан објект кој ги поместува

границите и во
поширокиот
регион
Градбата на новиот објект „Филхармонија“ во Скопје е ретка можност да се види

како постепено никнува еден од најубавите објекти на современата македонска
архитектура и едно од најатрактивните конструкторски остварувања, при што во
овој објект не импонираат количините вграден материјал, ниту пак големината во
километри или квадратни метри, туку формата и начинот на кој е вграден секој
кубик бетон, секој килограм челик или квадратен метар кров и фасада.

„ФИЛХАРМОНИЈА“ ВО СКОПЈЕ градежништво
Објектот „Филхармонија“
Локација: Платото меѓу МОБ и МБУЦ во центарот на Скопје
Идејно решение: Виктор Михајлов, дипл.инж.арх.
Проектант: Македонијапроект АД, 2008/2009
Ревидент: ИН Пума - Скопје
Надзор: Градежен Институт Македонија
Изведувач - прва фаза: Алпине Бау, 2009-2013
Изведувач - втора фаза за кров, фасади, партер:
ГД Гранит АД, 2014-2017
Изведувач - втора фаза за ентериер:
Страбаг АГ - Македонија, 2015-2017
Површина во основа: 3.200 м2
Корисна површина: 8.800 м2
Волумен под кров заедно со подрум: 48.000 м3
Површина на развиен кров систем Kalzip: 4.300 м2
Површина на фасада во алкобонд: 1.700 м2
Површина на фасада во стакло систем Jansen: 3.500 м2
Површина на фасада во камена облога: 800 м2
проект на Владата на Република Македонија и Министерството
за култура на Република Македонија
постои конструкторски исчекор напред и еден од најатрактивните конструкторски

Никола СТОЈЧЕВСКИ, дипл.инж.арх.,
нов урбан објект ги поместува границите, не остварувања, при што во овој објект не
ГД Гранит АД Скопје
само кај нас, туку во поширокиот регион. импонираат количините вграден материјал,
Горан ТОДОРОСКИ, дипл.инж.арх.,
Г
Градбата на новиот објект „Филхармонија“ ниту пак големината во километри или
Вирендел ДОО Скопје
во Скопје се одвива пред очите на квадратни метри, туку формата и начинот на кој
радењето на атрактивен објект секојдневието, во самиот центар на градот, е вграден секој кубик бетон, секој килограм
во урбана зона е редок момент единствена можност да бидеме отворена сцена челик или квадратен метар кров и фасада.
и воедно привилегија за за луѓето што пијат кафе на Кеј или пак возат Компанијата „Гранит“ ги доби на изведба
демонстрација и афирмација на по најпрометниот булевар под стоковната куќа токму кровот, фасадите и партерното
она што сме го научиле и што Мост. Ретка можност да видат како постепено уредување, односно деловите од градбата што
сме во можност да го никнува еден од најубавите објекти на се визуелно најекспонирани и се пред очите на
реализираме. Особено ако современата македонска архитектура и едно милиони луѓе. Фактот што овој објект е јавен, >>

и многумина кои посакуваат ќе можат да го
видат одблизу, па и одвнатре, сигурно ќе ги
поттикне на подлабоко размислување за
големината, времето и начинот на кој е граден
објектот, и кои се имињата на творците. Токму
како да се двете кровни куполи на
Филхармонија, две египетски пирамиди.
Иако започнат како објект од исклучителна
важност и приоритет, со јасна визија за голема
потреба и неговото значење за културниот
живот на државата, сепак него го следат
големи тешкотии од самиот почеток, уште од
фазата на проектирање.
На отворениот конкурс за идјено решение
победува една атрактивна закривена форма
која последично бара специјален кровен
систем и оригинално конструктивно решение
на кровот и ободот. Деталите на разминување
на главните кровни решетки стануваат многу
комплексни, генерално, како и целата
геометрија на двете куполи, а изработената
работилничка документација во практичните
услови за работа беше тешко применлива.
Северната фасада е импозантна, но и меѓу
највисоките проектирани застаклени фасади
кај нас. Законот за градба не остава можност
проектантите да посочат комерцијален
добавувач па оставени се докрај нерешени дотогашниот главен изведувач „Алпине Бау“, прилог во „Порта 3“. „Гранит“ ги презеде
деталите за премин од кровот кон атиката, од кој објектот го напушти со речиси позициите на кровот, фасадите и партерот, од
атиката кон стаклениот дел од фасадата, од комплетирана АБ конструкција, во најголем дел кои започната беше само носечката челична
стаклената фасада кон камената облога на завршена ѕидарија, делумно монтирана кровна конструкција на кровот, но продолжението на
фасадата и за крај, поврзувањето на камената челична носечка конструкција, а дел градбата беше во многу тешки услови поради
облога со партерното уредување. Тоа се токму немонтирана и складирана на градилиште. целосно прекинатата конекција со „Алпине
позициите што ги работи „Гранит“, и кои Година дена подоцна, како второрангирани Бау“, отежната или оневозможена
позиции всушност се опфатени со овој текст. понудувачи, фирмите „Гранит“ Скопје и комуникација со „Македонијапроект“,со
Народот рекол: „кога не оди, не оди“. И „Страбаг“ подружница Скопје, ја продолжуваат нецелосно јасен обем и квалитет на
онака бавната градба кулминира во 2013 натамошната изведба на објектот. „Страбаг“ го извршените работи, некомплетна изведбена
година со целосно повлекување на презеде ентериерот, кој сега е во завршна документација и со непотврдена геометрија на
фаза и за што наскоро ќе следи и посебен изведените работи за кровот.

решеткаста конструкција која ќе се санира
на самото место.
= Изработени се десетина елаборати со
пресметки и детали од кои најважните се
однесуваат на разминувањето на главните
решетки, реконструкција на постоечките
анкерни плочи и поедноставен детаљ за
неизведените лежишта.
= Монтажата би се одвивала во големи
конструктивни склопови кои ќе бидат
формирани на земја, составени од две
главни соседни надолжни решетки
меѓусебно поврзани со соодветните
попречни елементи, односно со деловите од
попречните главни решетки.
Конечно се најде излезот од лавиринтот, и
градбата можеше да продолжи.
Новоформираниот тим мораше да изработи
НОСЕЧКА КРОВНА ЧЕЛИЧНА и тестира нови нумерички модели за своите
Од конструктивен аспект, кровната носечка
КОНСТРУКЦИЈА потреби, но поучени од претходното искуствo,
конструкција претставува спој на две куполи,
Од вкупно предвидените 210 тони кровна ни стана јасно дека сите изведбени работи на
од кои северната - голема купола претставува
конструкција, монтирани беа околу 70 тони, куполите мора да се приспособат кон
2/3 од вкупната кровна површина и е со форма
околу 60 тони беа немонтирани и ставени во ефикасна, брза и безбедна монтажа на
на неправилна потпрена сферна апсидна
кругот на градилиштето, додека 70-ина тони не челичната конструкција, со што е можно повеќе
лушпа со радиус од 40 метри, додека јужната -
биле воопшто изработени. работа во фабрика и на земја отколку на
мала купола е произволно дефинирана
Но на ваквиот конгломерат од изведбата на градилиште и „во воздух“, со императив на
двострано закривена лушпа, без точна
челичната конструкција се надоврзаа редица користење на сите расположливи ресурси за
математичка формулација, и со геометрија која
неочекувани технички пречки поврзани со неа, монтажа на кровната конструкција во и онака
може да се реплицира во простор исклучиво со
како што се: изменети детали кај тесното градилиште.
современа дигитална технологија. Куполата е
„разминувачките“ јазли на главните решетки, Како резултат на голем заеднички ангажман
всушност мрежа од голем број вертикално
изменети детали за налегање и воочени и хармонизација, во многу краток рок
поставени рамнински решетки кои во основа
геометриски отстапувања во просторните постигнат е виден напредок:
формираат квадратна шема со точен растер од
координати кај монтираната конструкција. = На располагање е ставен софистициран 3Д
4,00 х 4,00 метри. Висина на решетките е
Ненадејниот прекин на работите на објектот се модел за статичка пресметка како и 3Д
константно h = 2,50 метри, сите појаси се од
рефлектирал во редица недовршени работи кај модел за производство и монтажа на
кутијаст профил 150/150/6, а појасите на
монтажните подврски, недовршено заварување челичната конструкција.
главните решетки теоретски формираат
и недовршена антикорозивна заштита, не се = Донесена е цврста одлука постоечката
сложен просторен продор кој во пракса мора
поставени дел од монтажните, има недовршени кровна конструкција да се демонтира и сите
да се поедностави. Притоа, во континуитет се
анкерни склопови и оштетени анкери. доработки да се направат во фабрика, со
конструираат подолжните решетки, додека
Резултатите од две независно спроведени 3Д исклучок на централната четирипојасна
попречните решетки се испрекинати. >>
мерења на геометријата на бетонските лежишта
и челичната конструкција, укажаа дека делови
од монтираните решетки ќе мора геометриски
да се корегираат, како би го фатиле правецот
кон лежиштата на спротивната страна од
куполата. Дигиталните копии од 3Д моделите за
статичка пресметка и изработка на
конструкцијата не беа компатибилни со нашиот
софтвер. Во еден ваков сплет на околности, со
голема поддршка на инвеститорот и
надзорниот орган, „Гранит“ ги носи двете
круцијални одлуки за кровот. Првата,
самостојно да изврши комплетно повторена 3Д
статичка пресметка на куполите, за која цел е
ангажирана проектантската фирма „Вирендел“
од Скопје. Втората одлука е за подизведувач на
кровната челична конструкција да биде
назначен „Факом“ од Скопје, фирма со
најголем производствен капацитет, најголемо
искуство и сопствена логистика за
производство и монтажа на специјални и
габаритни метални конструкции.
Комплексноста на геометријата кулминира кај со средниот, најтежок склоп од преку 17 тони, - Парна брана со дебелина од 1 мм
малата купола каде не постојат две идентични едноставно како да сите имаа желба за - Термичка и звучна заштита со 12 см тврдо
дијагонали, ниту две идентични вертикали. верификување на етаблираниот нов концепт за пресувана камена волна 120 кг/м3
Од статички аспект, големата купола е производство и монтажа на кровната - Закривени алуминиумски цевки ф=80 мм
потпрена на три страни врз АБ фасадни лачни конструкција. И успеавме. Полесно од - Исполна со камена волна со 40 кг/м3
греди, а четвртата страна врз просторната очекувањата. Неколку месеци подоцна започна - Монтажа и фалцување на канали од
челична решетка, додека подолжните решетки монтажата и на малата купола. Иако со многу алуминиумски лим t=1,0 мм
(правец север-југ) се потпираат на уште една стекнато искуство, охрабрени и полни со Целиот кровен пакет овозможува носивост и
средишна АБ лачна греда која го скратува самодоверба, со целосно концентрирани до 200 кг/м2, а звучната заштитa е 43 Db.
нивниот распон, ги прави покрути и ги ресурси, нејзината монтажа траеше подолго Шемата за кроење и виткање на
промовира во главен носечки правец. Малата споредено со големата купола. алуминиумските канали е генерирана
купола исто така лежи врз три АБ фасадни компјутерски и виткањето е потполно
лачни греди и врз просторната челична КРОВЕН ПОКРИВАЧ СИСТЕМ Kalzip
решетка, при што овој пат распоните север-југ Кровниот покривач е систем Kalzip GmbH -
се пократки, така што правецот на главните Германија, модификација на познатиот Bemo
решетки е истиот од големата купола. систем, специфичен по возможноста за
Продорот на малата во големата купола се профилирање на закривени и со променлива
случува врз четирипојасна крута лачна широчина алуминиумски канали за фалцување,
решетка. Сите појасите се кутијасти профили кај нас познати како „шорни“.
200/200/8 , висината на решетката е константни Кровниот пакет е прикажан на сликата од
h = 2,50 m, а ширината се менува од bs=1,00 до примерокот на Kalzip и се состои од:
be=2,50 m. Од статички аспект, централната - Носечки челичен перфориран лим TR106/250,
решетка е континуална лачна греда потпрена со дебелина од 0,88 до 1,25 мм
на три зглоба, а куполите налегнуваат врз
горните појаси. автоматизирано. За да се постигне бараната
Еден од најкомплексните детали кои двојна закривеност на кровот, потребни се
требаше да се редизајнираaт е всушност многу прецизни податоци, поради што 3Д
разминувањето или попрецизно да се каже геометријата за двете куполи претходно е
„просекувањето“ на подолжните и попречните скенирана со специјални камери носени од
решетки. Статички гледано, при разминувањето дрон. Олуците, снегобраните, разни кровни
клучно е јазелот од подолжната решетка која е држачи, отвори на кровот и скали за ревизија се
изведена во континуитет, да овозможи дадени како системни решенија. Неофицијално,
соодветна локална крутост и трансфер на малата купола е најсложениот кров во Европа
силата од појасот на попречната решетка. покриен со системот Kalzip. Монтажата ја
Монтажата започна од големата купола и тоа изврши фирмата „Прототип“ од Скопје.

ОБЛАГАЊЕ СО вертикалните челични профили. се копираат врз капиталните градби. Голем дел
КОМПОЗИТЕН Најголемиот дел од стаклената од тешкотиите при градењето на објектот,
ПАНЕЛ фасада е транспарентна. Пакетот е односно многуте недоречености и изнудени
Краевите на кровот се составен од надворешно измени, се последица на законската пречка во
обложени со калено стакло Stopray Vision- проектирање на деталите со конкретен
алуминиумски 60T дебело 8 мм, 20 мм добавувач, при што се пропушта можноста сите
композитен панел од простор исполнет со Argon суштински детали да бидат решени уште во
проиводителот 90%, а од внатрешната страна самиот проект. Вака проектантот се потпира на
Alubond – САД, со дебелина ламинирани се две стакла Planibel нему познато системско решение кое го смета
4 мм и дебелина на Clear од по 5 мм со две фолии за најсоодветно, и според него ги дефинира
алуминиумските лимови од 0,5 Stratophone помеѓу нив. техничките услови и технологијата за градба. И
мм. Облогата е изведена по целата Од поважните технички карактерис- сето за миг знае да отпадне со ангажирање на
обиколка на кровот, во три независни равнини, тики за транспарентното стакло се: друг добавувач кој со себе ќе донесе свои,
а со цел да се сокријат олуците, да се обложи = Светлосна пропустливост – tv (%) 57 сосема други системни решенија.
атиката, и да се обложат стреите од долната = Светлосна рефлексија – ρvi (%) 14 Овој објект ни ги разбуди со носталгија
страна. Облагањато со композитен панел како = Термички својства Ug вредност W/(m2 K) 1,0 сеќавањата на минатото и некогашното големо
и фасадите ги изработи „Торакс“ Скопје. = Пропустливост на UV зраци - UV (%) 0 значење на „надзорниот“ инженер, чиј стручен
= Звучна и воздушна изолација - dB 44 кредибилитет во минатото придонесуваше кон
СТАКЛЕНА ФАСАДА СИСТЕМ JANSEN = Тежина на пакет стаклото 39 мм – кг/м2 46 ефикасна и брза градба, а денес е претворен
Над кота 4,8 метри, фасадата на објектот по Кај деловите од фасадата со парапетно во „администратор“ без ингеренции, па макар
целата обиколка е стаклена, со најголема стакло, непровидноста е обезбедена со да се работи и за ситница.
висина од 21,5 метри мерана на северната дополнителен премаз од емаил.
страна. Фасадите се класично конструирани со „ФИЛХАРМОНИЈА“ Е ПРИ КРАЈ
носечка потконструкција, дихтунзи и потисни КАМЕНА ОБЛОГА И ЖАЛУЗИНИ Планирано е објектот да биде завршен во
профили, со хоризонтален растер од 2,0 метри, На поголемиот дел од објектот под кота 4,8 м почетокот на 2017 година, и од бината на
со носечки профили и фиксирање на стаклата се монтира самовентилирачка фасада со големата сала да потечат првите тонови под
со фасаден систем Jansen - Швајцарија. надворешна облога од природен гранит d = 2,0 диригентската палка на маестрото. Несебично,
Вертикалните носечки профили претставуваат см и со текстура „Imperial white“. Фиксирањето согласни сме во тие долгоочекувани два часа,
наменски дизајнирани челични правоголни на камената облога е се системот Vario на инженерското достигнување да ја подели
цевки 60 х 150 мм со жлеб, со носивост до производителот Etem – Грција. славата со музичкото дело. n
распони (висина) од 6,50 метри. Жалузините се изработени по точна мерка
Хоризонталните системни пречки се од префабрикувани алуминиумски профили.
приспособени кон распоредот на меѓукатните
конструкциии по височина на објектот, а на ГОЛЕМ ОБЈЕКТ И ИСКУСТВО, ГОЛЕМА ПОУКА
потезите со голема слободна висина, изведени Објектот „Филхармонија“ покажа дека
се атрактивно дизајнирани челични пишаните правила и усталената практика за
виренделови носачи заради прифаќање на малите објекти, едноставно, не може само да

Најдобро решение за
зимско бетонирање и до -20°C
В
о случаите кога амбиенталната
температура се спушта пониско
од 5°C, вообичаените методи за
бетонирање не можат повеќе да
се применуваат. Ниската
температура го спречува нормалниот процес
на хидратација на цементот, што како
последица го спречува зацврстувањето на
бетонот. Дополнително, при мрзнењето
водата го зголемува волуменот
предизвикувајќи пукнатини во структурата на
бетонот.
Од тие причини, во случаите кога
температурата е пониска од 5°C, неопходно е
да се применуваат специјални методи за
зимско бетонирање кои вклучуваат:
l Греење на една или повеќе компоненти на

бетонот (водата, агрегатот и цементот)
l Поставување на површинска
термоизолација на оплатата на бетонот
l Користење на адитиви за зимско
бетонирање
Во својата производствена програма

АДИНГ нуди повеќе докажани адитиви за
бетонирање во услови на температури до -
20°C:
ХИДРОЗИМ-Т - Адитив наменет за

бетонирање во зимски услови. Ја регулира
хидратацијата на цементот при ниски
температури и го спречува замрзнувањето на
водата во бетонската мешавина,
елиминирајќи ја опасноста од деградирање
на бетонот.
ХИДРОЗИМ ФЛУИД – Комплексен адитив

наменет за зимско бетонирање со
дополнително дејство како пластификатор.
Како и ХИДРОЗИМ-Т, наменет е за
бетонирање во зимски услови, при што
овозможува дополнително зголемување на
јакосните карактеристики и олеснето
вградување на бетонот.
ХИДРОЗИМ ФЛУИД во количина од 0,5 до цемент од 50 кг, потребната количина на
1,0% од масата на цементот во бетонската адитив изнесува од 0,3 до 0,5 kg (0,25 до 0,4
Адитивите се дозираат во свежата
мешавина.За стандарден бетон МБ30 пумпан литри) .
бетонска мешавина, а дозирање зависи од
тоа значи дозирање од 2,0 до 3,5 kg/m3. Кога Напомена: Специфичната тежина на
амбиенталната температура, температурата
бетонот се произведува во мала бетонска Хидрозим-Т и Хидрозим Флуид изнесува
на свежиот бетон и димензиите на пресекот
мешалка (фундерка) вообичаено околу 1,30 kg/dm3 (1 литар Хидрозим-Т или
што се бетонира. При амбиентална
бетонирањето се одвива побавно и потребно Хидрозим Флуид тежи приближно 1,30 kg).
температура од +5°C до -10°C препорачуваме
е да се примени повисока доза на адитив Соодветно, доколку одмерувањето на
користење на адитив ХИДРОЗИМ-Т или
(3,0-4,0 kg/m3). Тоа значи дека за една вреќа адитивот се врши во литри, треба да се

внимава дека 1 kg адитив е соодветен на
0,75 литри.
Доколку за подготовка на бетонот се
користи ХИДРОЗИМ ФЛУИД, при
наведената доза треба да се изврши
намалување (редукција) на водата во
свежата бетонска мешавина за околу 10%
(додека не се добие саканата
конзистенција за вградување на бетонот).
При бетонирање на температури помеѓу
-10°C и -20°C, потребно е да се користи
повисока доза на адитив ХИДРОЗИМ-Т
или ХИДРОЗИМ ФЛУИД од 1,0 до 2,0% од
масата на цементот во бетонската
мешавина.
Дополнителни препораки:
Температурата на свежата бетонска
мешавина во моментот на вградување
мора да биде повисока од +5°C (за
пресеци потенки од 10 cm повисока од
+10°C) и вградувањето на бетонот да се
одвива колку што е можно побргу (да се
намали губењето на топлина во текот на
производството, транспортот и
вградувањето на бетонот). Површината на
свежиот бетон мора термички да се
изолира (да се користат дрвени или
пластични оплати, како и да се изврши
покривање на свежиот бетон и
обложување на оплатата со најлони,
минерална волна, експандиран
полистирен, геотекстил итн.).
Во зависност од бараната класа и
јакост на бетонот, при бетонирање во
зимски услови од особена важност е да се
запазат предвидените односи на цемент и
фракции на агрегатот, како и
предвидениот однос на вода и цемент
(W/C-фактор). n
ПОРТА
aрхитектура КРИСТИЈАН ДЕ ПОРТЗАМПАРК - НАД 40 ГОДИНИ ТВОРЕЊЕ
Архитектурата започнува
со цртеж
Патот е непознат, разумот и сонот се одговор и провокација на решението што

секој сам го носи. Долго време тоа е фикција, фантастичен роман кој се
разработува во детали за да се докаже дека може да се изгради. А понекогаш и се
гради. Но најголем дел од проектите не ја надминува фазата на цртежи.
Замислени и пресметани за одредена програма, одредено место, тие се како
музички партитури кои никогаш нема да бидат отсвирени.
Љупка ДУКОВСКА дипл. инж. арх.
Е
дна посета на Кристијан де Портзампарк, првиот добитник покажува генезата на неговите планови.
„работилница“ низ на Прицкеровата награда во Франција Проект по проект, изграден или не, студии
времето, една (1994), беше промовирана минатата пролет по хронолошки редослед од неговото
величествена медитација во Париз. Збир на нешто повеќе од илјада и богато творештво, цртежи, модели,
на уметност и архитектура, двесте цртежи, фотографии, дадени преку слободни акварели кои инспирираат и
една монографија за процесот на развој, низ извонредната мотивираат.
познатиот архитект монографија „Цртежи и денови“, ја
aрхитектура
фиберглас, собрани со прецизна точност.

Во Сеул, каде во четириаголни згради се
Филхармонијата наредени познатите модни светски
во Луксембург брендови, зградата на „Диор“ го
редефинира пејзажот. Се издвојува како
една голема бела скулптура во просторот,
во која секој е поканет да влезе. Објектот со
шест ката и површина од 4408,57 м², содржи
нов продажен салон, делови за накит,
часовници, чевли, женска и машка облека,
ВИП салон, галерија и на покривот кафуле.
Ентериерот е изработен од американскиот
архитект Питер Марино (Peter Marino 1949),
кој со вешта комбинација на текстури за
тавани, ѕидови и подови создава целокупна
префинетост во сè.
Од 2013 година, Кристијан де
Портзампарк работи на еден друг
грандиозен проект, кој наскоро ќе го види
денот, на културниот центар на новиот град
Суджоу (Suzhou) во Кина, како дел од
генералниот план за Wujiang Lakefront.
Престижен проект на сосема нов локалитет
на градот кој се развива на извонредна
локација, на едно од најубавите кинески
ПРВИОТ ЦРТЕЖ отсвирени“. Но, многу од неговите проекти езера. Во проектот на културниот центар, со
Пред да стане реалност, архитектурата среќно го видоа денот. Се појавија или форма на осмица, вклучени се следните
почнува со цртеж. Сите проекти почнуваат наскоро ќе се појават. објекти: Опера со 1600 седишта, Модуларна
со првите линии повлечени со рака. Потоа, Меѓу најновите проекти на Кристијан де сала со 600 седишта, Музеј (24000 м²),
компјутерот и 3Д ги прави возможни и Портзампарк, кој успешно го виде денот, е Изложбен центар (18000 м²), Конференциски
најсмелите идеи. На крај, се раѓа саканата бутикот на „Диор“ во Сеул, Кореја, отворен центар (14000 м²), кафулиња, ресторани,
форма и естетика. Кристијан де во јуни 2015 година. Објект со изглед на кина, како и трговски центар (14000 м²), на
Портзампарк вели: „Патот е непознат, нежен бел цвет, со волуменски набори на вкупна површина од 202000 м². Концептот
разумот и сонот се одговор и провокација на фасада, инспириран од материјалите, на дуалност на формата на
решението што секој сам го носи. Долго формите и движењата создадени во ателјето комплементарност е повикување на
време тоа е фикција, фантастичен роман кој на Диор. „Сакав зградата да го претставува кинескиот филозофски принцип на јин и
се разработува во детали за да се докаже ’Диор‘, да одговара на работата на Кристијан јанг, кој се базира на идеи истражени во
дека може да се изгради. А понекогаш и се Диор. Тоа ме натера да барам мек изглед на претходни проекти. Зградата идеално се
гради. Но најголем дел од проектите не ја надворешните површини, како белиот памук вклопува во пејзажот, вклучувајќи ги водата
надминува фазата на цртежи. Замислени и со кој дизајнерот работи“, вели архитектот. и небото во играта на светкавата
пресметани за одредена програма, Овие површини, брановидно раздвижени, се рефлексија создадена од дупли метални
одредено место, тие се како музички подигаат кон небото. Се сечат во неколку ленти кои се приклучуваат кон објектите во
партитури кои никогаш нема да бидат линии, како долги лушпи формирани од кривини и контра кривини. >>
модернистичка доктрина, верувајќи дека не
може да се избрише минатото. По
дипломирањето, Кристијан де Портзампарк
почнува да работи на неколку јавни проекти
и го потпишува своето прво архитектонско
дело, кулата за вода во Marne-la-Vallée (1971-
1974). Како градител, архитект, урбанист и
сликар, Кристијан де Портзампарк ги
истражува формите и нивното значење. До
1980-та, негова главна преокупација е
клучното прашање за урбана
трансформација, нова визија на „отворен
блок“, контра на Османовиот блок на големи
ансамбли.
Во 1980 година формира ателје со
седиште во Париз, Франција. Создава тим од
110 луѓе, организирани во неколку „студија“,
Бутик „Диор“ во кои работат на различни амбициозни
Сеул, Кореја проекти со меѓународна димензија.
Активностите на Ателјето Кристијан де
Портзампарк се фокусираат на сите нивоа на
ДОАЃАЊЕ ВО АРХИТЕКТУРАТА
згради и на различни програми. Секој нов
„Кога имав околу 13 години, веќе бев
проект е предизвик за истражување и
заинтересиран за уметноста. Се сеќавам дека
експериментирање. Барање на технички
видов неколку скици од Ле Корбизје и тоа го
решенија за изградба. Ателјето може да се
стимулираше мојот интерес и за
дефинира како „урбана лабораторија“ врз
архитектурата“, вели Портзампарк. Не е
основа на урбаните и структурни анализи,
чудно, најпознатиот француски архитект
развиени од страна на Кристијан де
влијаел врз голем број архитекти од целиот
Портзампарк во 70-тите, преку јасни проекти,
свет, вклучувајќи и некои други добитници на
конкурси и студии, кои довеле до измена на
Прицкеровата награда како Ричард Маер,
методите, дозволувајќи мноштво на
Кензо Танге или Тадао Андо. Портзампарк
практични апликации на неговите теоретски
почнал да студира архитектура во 1962
истражувања и принципиелни анализи.
година. „Архитектурата ми се чинеше многу
Градот е една од основните теми на неговата
бирократска, помалку слободна од
работа, која се развива паралелно и се сече
уметноста, а модернистичките идеали пред
на три основни теми: згради симболи, кули и
кои се поклонував, мислев дека не можат да
развој на населби, острови на големите
стигнат до богатството на вистинскиот живот.
градови.
Почнав да го критикувам моето прво влијание
Зградите често стануваат симболи, градски
на Ле Корбизје“, вели тој. Уште како студент
ориентири, референтни точки во урбаниот
по сликарство и архитектура на Beaux-Arts во
пејзаж каде што внатрешните и
Париз, ја доведува во прашање доминантната
Културниот центар на
новиот град Суджоу во
Кина

Cidade da Musica,
Рио де Жeнaиро, Бразил
надворешните простори се преплетуваат. на конкурс во 1975 година (1975-1979). придонес. Признавање на централната
Кристијан де Портзампарк има вистинска Неговата скулптурална кула (Tour de Lille, важност на бескрајно тенкиот човеков
страст за музика. Тој учествува во серија 1991-1995) е еден посебен објект изграден во контекст кој во локалните услови со своите
конкурси за изградба на објекти за музика и населбата „Euralille“ на Рем Колхас. Кулите се интервенции дејствува на различни нивоа на
танц во 80-тите, кои станале симболи, како резултат на неговото проучување на квалитетот на просторот. Во својата
школата за танц на Париската опера во вертикалната скулптуралност и обновена визија за урбана структура која ја
Нантер, Франција (1983-1987), Градот на призматичните форми, како кулата LVMH нарекол „отворен блок“ („îlot ouvert“),
музиката во Париз, Франција (1984-1995), (1995-1999) во Њујорк, САД, кулата Prism на неговата работа е фокусирана на
Филхармонијата во Луксем концертна сала, Менхетен, Њујорк (2002-2014), кулата One57 истражување и ориентирана на квалитетот на
кино и школо за музика Cidade da Musica, на Менхетен, Њујорк (2005-2014) со станови и просторот за живеење и разбирање на
Рио де Женaиро, Бразил (2003-2013) ... На хотел, висока 306 м, со 75 ката, со прекрасен градот. Секогаш истражувајќи практично и
Портзампарк е исто така возбудливото кафе поглед на Централ Парк и панорама на теоретски, тој работи на урбанистички
Бобур во Париз (1985-1987) со површина од Њујорк. Гранитна кула на Дефанс во Париз решенија за населби во Франција, Холандија,
530 м², Nexus II, Фукуока, Јапонија (1989- (2001-2008) седиште на Сосиете Женерал, Либан или Кина.
1994), винаријата на Шато Шевал Бланк во висока 184 м со 45 ката, прва висока зграда
Сент-Емилион, Франција (2006-2011). со сертификат за одржлив развој во STARCHITECT, СЛАВА И ПРИЗНАНИЈА
Портзампарк ги разви своите идеи за Франција (HQE француски еквивалент на Кристијан де Портзампарк, роден 1944
„Високи форми“ („Hautes Formes“) со LEED сертификат во Северна Америка). година во Казабланка, Мароко, на својот
проектот за ансамбал од шест објекти со 209 Интересот за педесетти роденден, на 5 мај 1994 година,
социјални станови, во XIII арондисман станбените реони и беше прогласен за лауреат на престижната
во Париз, добиен градовите се негова награда Прицкер. Тој беше прв Француз,
главна тема, главен шести Европеец и седумнаесетти човек кој ја
практичен и доби оваа славна награда по нејзиното
интелектуален востановување од Фондацијата Хајат (The >>
Винаријата на
Шато Шевал Бланк
во Сент-Емилион,
Франција
ПОРТА
Кулата Prism на
Менхетен, Кулата One57 на
Њујорк Менхетен, Њујорк
Hyatt Foundation) во 1979 година. Во дека секој нов проект е збир на сите мои
споредба со славата на други добитници на претходни дела. Нема нов работен извор во
Прицкеровата награда, Портзампарк ја животот без некоја поврзаност со мината
прими тивко и воздржано, како нешто што инспирација“, вели Портзампарк. Во низата
одговара на неговиот постепен развој кој од денови и години, конкурси и истражувања,
беше фален за разбирање и успешно модерно трансформирање на минатото во
интегрирање во суштината на просторот. Тој иднината ... тој создава архитектура повеќе
само ја зголеми својата работна активност од четириесет години. n
со дела како што се француската амбасада
во Берлин (1997-2003), музејот Hergé, Белгија
(2007-2009), и многу други.
Портзампарк е добитник и на многу други
високи признанија, како што се Витез на
редот на Легијата на честа, Гранд при за
Гранитна кула на архитектура на град Париз (1990), Сребрен
Дефанс во Париз медал на Француската академија за
архитектура (1992), Гранд при за
националната архитектура (1992), почесен
член на Американскиот институт на
архитекти (AIA, 1998), Гранд при за
урбанизам (2004).
Денес, тој изведува проекти низ целиот
свет, во кои ги изразува својата свежина и
страст низ перфекцијата карактеристична за
него уште од најрани остварувања. „Открив
Музејот Hergé,
Белгија
ПОРТА
ПАРКИНГ
СИСТЕМИ
адреса: ул. Никола Карев бр. 20,

1000 Скопје, п. фах: 356
тел./факс: +389 2 2465 467
e-mail: izgradba@gmail.com
www.parkingsistemi.com.mk
www.facebook.com/izgradba
ПОРТА
aрхитектура од дрво УМЕТНИЧКА ГАЛЕРИЈА ВО ОНТАРИО
Најкомплексна структура
од дрво на северноамериканскиот
континент
Александар ЧЕРЕПНАЛКОСКИ,
Проектантскиот
У
дипл.инж. по дрвна индустрија
тим
метничката галерија во Онтарио е
дизајнираше основана во 1900 година под името
исклучителни Арт Музеј Торонто. Во 1919 година
го менува името во Арт галерија
конструктивни Торонто за подоцна, во 1966 година,
да го добие името што сега е во
елементи употреба - Арт галерија во Онтарио.
од дрво, кои Во 2008 година, Галеријата го доби својот најголем
публицитет по отворањето на реновираниот уметнички
истовремено центар, проектиран од светски познатиот архитект
Френк Гери. Обновувањето на комплексот вклучува
ја зголемуваат реновирање на стариот објект како и изградба на нов
и естетската дополнителен објект од 9016 м2 галериски простор.
Неколку предизвици се издвојуваат како главни во
вредност проектирањето и изведбата на објектот. Како прво,
мора да се напомене потребата да се унифицира и
на објектот подобри постоечкиот објект, кој веќе неколкупати е
реновиран, во 1918 г., 1929 г. и во седумдесеттите и
осумдесеттите години од минатиоит век. >>
ПОРТА
aрхитектура од дрво
ПОРТА
Проектантскиот тим дизајнираше исклучителни конструктивни
елементи од дрво, кои истовремено ја зголемуваат и
естетската вредност на објектот. И како еден од најголемите
предизвици, е тоа што објектот за време на својата
реконструкција треба да остане функционален или
секојдневните активности во галеријата да продолжат за
одреден период.
Лепени ламелирани носачи се употребени во три главни
делови на објектот, фасадата кај главниот влез на галеријата,
нова дрвена конструкција која се издига над познатиот Walker
Court, просторија која го претставува срцето на целиот музеј,
и јужниот ѕид односно јужната фасада. Фасадата на главниот
влез, што е воедно и најкомплексната дрвена структура во
објектот, се протега во должина од 200 метри и се состои од
1800 дрвени носачи и сите се различни меѓусебе.
Галерија Италија се наоѓа во затворениот дел на оваа
фасада која е составена од два слоја. Внатрешниот слој се
состои од 47 закривени носачи. Над главниот влез на
галеријата тие се вертикални, додека источно и западно од
вертикалните елементи се менува аголот на искривување и
лакот на секој елемент. Ова резултира со различна димензија,
различен агол и различен радиус на лак кај секој елемент.
Конструктивно, овие носачи ја вршат функцијата на потпора
за вториот слој од фасадата, кој е надворешен и е составен
од дрвени носачи, метални профили и стаклена завеса.
Заради различниот коефициент на ширење на дрвото и
металот, проектирани се движечки лежишта кои овозможуваат
флексибилна врска која дозволува слободно движење на
материјалите за време на промена на температурата за да не
се оштети стаклената завеса.
Еден од архитектонските проблеми поставени пред
архитектите беше барањето за максимална транспарентност
на новата фасада. Овој проблем резултираше со потреба да
се намалат димензиите на носачите во попречен пресек, но
сепак да бидат доволно големи конструктивно да ги издржат
сите притисоци и товари. Сите носачи меѓусебно се поврзани
со метални конектори. Вкупно за фасадата се направени 2500
метални конектори кои заради различните агли и димензии на
секој носач и самите метални конектори се различни. Секој
метален конектор има уникатна геометриска форма за да се дополнително се усложнува со следењето на архитектонскиот
вклопи во своето лежиште и правилно да ја извршува својата дизајн, каде тие треба да бидат скриени, односно да не се
функција. Дизајнот на конекторите и на дрвените носачи гледаат од посетителите. Сепак, проектантите се соочиле со

можат беспрекорно да се вклопат во текот на
градбата. Овие модели подоцна биле
искористени за изработка на работилнички
детални цртежи, додека некои од податоците
се искористени за директно внесување во ЦНЦ
опремата за обработка на дрвените елементи.
Како надоврзување на импресивните
конструктивни елементи од дрво, новиот
објект на Галеријата е збогатен со дрвени
површини на повеќе места во ентериерот.
Скали, ѕидни облоги, мебел и многу други
елементи се направени од фурнирани
медијапан плочи или фурнирани плочи
премачкани со високосјаен завршен лак.
Завршниот декоративен фурнир е од видот
дуглазија кој природно расте во околината.
Подот, пак, во новиот објект е направен од
дабови елементи кои се залепени директно
на бетонската подлога со специјално
лепило. n
фактот дека не е возможно сите конектори да

бидат скриени, а тоа се забележува на
хоризонталните греди кои не дозволуваат
извртување на главните носачи. Сите овие
комплицирани елементи и детали со кои се
соочиле дизајнерите при конструктивното
решение на Галерија Италија, ја прави едно од
најкомплексните структури од дрво на
северноамериканскиот континент.
Заради комплексноста на конструктивните
елементи од дрво, од пресудно значење за
успешната изведба на објектот било
употребата на 3Д софтвер за моделирање
(Building Information Modeling - BMI). На овој
начин се визуелизирани, анализирани и
проектирани сите комплексни форми на
фасадата и спиралните скали за на крај да
ПОРТА
aрхитектура АРХИТЕКТОНСКИ НАТПРЕВАР, КАКО БИ САКАЛЕ ДА ЖИВЕЕТЕ?
Берлински универзитетски
Минас БАКАЛЧЕВ, Саша ТАСИЌ,
Викторија БОГДАНОВА,
Александар ПЕТАНОВСКИ, Гордан
ПЕТРОВ,
(педагошки тим на Студио
8/1,
Архитектонски факултет,
Универзитет „Св. Кирил и Ме-
тодиј“, Скопје)
На конкурсот
за Берлински
универзитетски
резиденции,
организиран
од АрхМедиум,
пристигнаа 285
проекти,
доделени се три
К
први места и 10 Како би сакале да живеете? е прашањето кое го постави архитектонскиот натпревар
БЕРЛИНСКИ УНИВЕРЗИТЕТСКИ РЕЗИДЕНЦИИ, кое се однесува на редефинирањето на
пофалници. колективните модели на времено живеење во квартот Кројцберг (Kreuzberg), Берлин.
Проектот Квартот Крoјцберг е место на алтернативната младинска култура, a самиот град
Берлин денес бездругоe е ден од светските културни метрополи. И покрај мачното
на студентите минато во дваесеттиот век, градот Берли, денес е пример на религиозна толеранција и
мултикултурна коегзистенција, универзитетски град каде младите луѓе од Германија и
Синиша целиот свет доаѓат да учат, да создаваат и да се дружат.
Павловски, АрхМедиум (ArchMedium) е
организатор на архитектонскиот
Илија Мирчески натпревар за студенти и млади
архитекти. Од 2009, АрхМедиум
(SP!M) од создава една дигитална платформа
Архитектонскиот на архитектонските академските
натпревари, како едно место каде
факултет при школите од целиот свет се
УКИМ во Скопје, претставуваат, воспоставувајќи
различни пристапи за секој проект.
е добитник Тоа им овозможува на студентите и
младите архитекти да го покажат
на една од Сл1. Локацијата на Берлинските универзитетски на практичен пример, на различните
резиденции која граничи со калканите кои се предметр избрани локации, она за што тие
почесните на артистички графити интервенции, Кројцберг, теоретски учат во текот на студиите,
пофалници. Берлин. следејќи ги зборовите на Патрик Гидс
(Patrick Geddes) „Мисли глобално , делувај
локално“.
Предлагајќи ја програмата, за овој архитектонски натпревар, на архитектонското
студио 8/1 (2015-2016) на Архитектонскиот факултет -Скопје, прво, сакавме темата на
архитектурата на студентските домови да ја изучиме во еден специфичен контекст,

резиденции
второ, посредно да ја актуелизираме темата на колективното

домување и креативното согледување на студентското домување и КАКО БИ САКАЛЕ ДА ЖИВЕЕТЕ?
во нашите социо-културни услови. Синиша Павловски, Илија Мирчески - SP!M:
На границата кон реката Шпре, помеѓу западната и источната
В
страна на Берлин, помеѓу урбаното ткаење и екцесите на о однос на различните урбани фрагменти ние ги дефинираме
инфраструктурните продори, помеѓу старите згради и новите елементите на проектот како почетна точка за креирање на еден
архитектонски креации, помеѓу мултикултурната сцена на просторен концепт на ново искуство на живеење. Квалитетите на
Кројцберг и знаците на ксенофобијата, понудената локација на околното урбано ткиво дефинирани преку основните елементи како,
конкуросот за студентските резиденции нуди мноштво активно приземје и внатрешни џебови/дворови во самите згради ги
интерпретации. Токму затоа избравме три проекти, три препознавме како битен елемент во пронаоѓањето на нови решенија и
елементарни концепти од три студентски тимови кои на одговори. Самиот објект интегрира во себе активно приземје со можност
специфичен начин одговорија на поставеното прашање, Како на различни алтернативни активности (јавен дел ,,дневна соба‘‘), и
сакате да живеете? Проектите на трите тимови ( Синиша внатрешни дворови околу кои се групирани заедничките содржини.
Павловски, Илија Мирчески; Тамара Симјановска, Елена Сотировска; Програмската структура е поделена на два основни дела, отворен простор
Ирина Цоневска, Марија Гелмановска, Александар Кочовски, Лилјана од јавен карактер и затворен простор кој останува приватен за самите >>
Јанкова,) секој на свој начин ја покажа провокацијата на темата
Берлински универзитетски резиденции како место за средба на
студенти, млади дипломирани студенти, семејства и туристи кои
сакаат поинакви искуство во еден од најкарактеристичните
квартови на Берлин.
На конкурсот за Берлински универзитетски резиденции,
организиран од АрхМедиум, пристигнаа 285 проекти, доделени се
три први места и 10 пофалници. Проектот на студентите Синиша
Павловски, Илија Мирчески (SP!M) од Архитектонскиот факултет
во Скопје, Универзитет „Св. Кирил и Методиј“, е добитник на една од
почесните пофалници. Ова е секако успех на младите колеги
Синиша Павловски и Илија Мирчески, но и промоција на
Архитектонскиот факултет, Универзитетот „Св. Кирил и
Методиј“, на меѓународната архитектонска сцена.
ПОРТА
aрхитектура
корисници на студентскиот дом. Релациите помеѓу двата вида на простори, отворен -

јавен и затворен -станбен дел е направен преку заедничките содржини групирани околу
внатрешните дворови. Приватниот простор ги вклучува сите типологии на соби кои се
развиени од еден просторен модул и поставени на платформа која е подигната од тло.
Овој приватен простор и начинот на кој е издвоен/издигнат и поврзан со околината,
дозволува подобри квалитети за живеење, студирање и социјализирање.
Проект на Синиша Павловски и Илија Мирчески (SP!M)

на натпреварот организиран од страна на ARCHmedium.
Barcelona, España (archmedium.com) под наслов BERLIN UNIVERSITY
RESIDENCES (БЕРЛИНСКИ УНИВЕРЗИТЕТСКИ РЕЗИДЕНЦИИ) беше
награден со почесна пофалница (HONORABLE MENTION).
избрише меморијата за еден ѕид кој

КАКО БИ САКАЛЕ ДА ЖИВЕЕТЕ? одвојува, напротив, создавајќи нови,
позитивни мемории за живеење во
Тамара Симјановска, Елена Сотировска: извонреден транспарентен „ѕид“ кој ќе
Локацијата се наоѓа во град на кој му соединува. Овој пат, гледањето низ
е позната поделбата и уништувањето, ѕидот и престојувањето во зоната
истовремено во област која зборува на помеѓу ќе биде повеќе од дозволено и
јазикот на толеранцијата и ќе биде сечија желба да биде дел од
мултикултурализмот, каде што новите среќни сеќавања создадени
највлијателниот симбол е тука. Објектот одговара на концепт кој
преостанатата лузна и силни мисли за ја зачувува локацијата позната на
Берлинскиот ѕид – обележје кое жителите по својата пространа, зелена
сведочи за едно време кое носи површина и отворен поглед кон река –
ужасни сеќавања. Нашата интенција е создавајќи приватни и колективни
да создадеме нов симбол на Берлин кој простори во подземјето, комбинирано
ќе внесе нов начин на живот, така што генерира јавен, социјален
истовремено обидувајќи се да ја комплекс во зоната помеѓу нашиот
„ѕид“ и „графити“ ѕидот наспроти, кој
е од посебно значење за жителите на
Кројцберг.

На прашањето: „Како би сакале да живеете?“,
нашиот одговор е: „Во силна структура која е
транспарентна но цврста, тесна но пространа,
одвоена но обединета, индивидуална но јавна – со
визија дека во еден момент секоја од вратите ќе биде
отворена и целиот простор ќе се трансформира во
пространа заедничка „куќа“ за сите станари.“
Проект на Тамара Симјановска и Елена

Сотировска е добитник на наградата за особен
успех Едвард Равникар, која ја доделуваат
Архитектонски Факултет - Скопје и Амбасадата
на Република Словенија.
КАКО БИ САКАЛЕ ДА
ЖИВЕЕТЕ?
Ирина Цоневска,
Марија Гелмановска,
Александар Кочовски,
Лилјана Јанкова:
Одговорот на нашиот тим на оваа комплексна задача беше да се ситуации, програми, материјали. Се чини, типологијата на берлинските
распрсне програмата на индивидуални ќелии за живеење, кои ќе бидат блокови со внатрешни дворови се дисперзира во еден
поврзани во органски, нехиерархиски систем, кој би создал еднаквост тридимензионален бран.
помеѓу сите кои живеат во него. Ќелиите се поставени во решеткаста Станбените ќелии се нееднакво распределени низ структурата,
структура која, и по хоризонтала и по вертикала, ја имитира мрежната создавајќи неколку внатрешни дворови кои го олеснуваат влегувањето
структура на голем град, создавајќи состојба на тридимензионален на светлината низ порозната форма на објектот. Непостоењето на јасна
микро-град на локацијата во Кројцберг. хиерархија во структурата создава состојба на просторно поле –
Проектот предлага една колективна форма/мегаформа навраќајќи се архитектонска демократија. Распределбата на ќелиите во просторната
на архитектонските идеи и градски референци на Берлин од 60-тите и и конструктивна мрежа генерира градини и простор за средба и
70-тите (Free University of Berlin, Candilis, Josic, Woods and Schiedhelm). социјализирање со соседите, со што просторот за домување ефективно
Но за разлика од прогресистичките визии на радикалните мегаформи станува вертикална градина. Овој систем е кренат од земјата, создавајќи
од минатото, предлогот се однесува на едно локално место, на една слободно приземје кое функционира како парк, задржувајќи го
градска парцела. Преку ортогоналната решетка која постапно се полни отворениот зелен простор кој е еден од ретките такви простори во
со станбени единици, се создава нестабилна порозна структура на Берлин.

eксперт „ХЕРЦОГ И ДЕ МУРОН“ ОТВОРИ НОВО ПОГЛАВЈЕ ЗА „ТЕЈТ МОДЕРН“ ВО ЛОНДОН
Објект кој ги надмина

очекувањата

Преку реализација на доградбата на „Тејт модерн“,
созададени се добар дел од предусловите за континуиран
успех и подем на галеријата, не само како центар за
промовирање на модерната уметност, но и како уште еден
исклучителен објект за истражување на современата
архитектура, каде архитектите со респект го третирале
оригиналниот објект од Сер Гилберт Скот, но истовремено
го збогатиле со доградба која е одраз на 21 век, со што
оставиле трајно обележје за културното наследство на
овој дел од Лондон
д-р Владимир Б. ЛАДИНСКИ (В. Британија) Најновата доградба на оваа галерија е
Ш
дипл.инж.арх. одраз на нејзиниот успех во изминатиот
период, со оглед на тоа што постојниот
еснаесет години објект на галеријата испроектиран за
по отворањето на капацитет од два милиони посетители
галеријата „Тејт годишно, веќе не може да ги задоволи
модерн“ во потребите на сегашните пет милиони.
Лондон во мај Дополнително, сегашните изложбени
2000 година, простори во рамките на галеријата не ги
годинава во јуни задоволуваат потребите за презентација на
таа одбележа уште едно отворање. Овој пат модерните форми на уметничко изразување
беше отворена најновата доградба на во доменот на уметничките колекции за
галеријата, испроектирана од меѓународно филм, видео, фотографија и перформанс.
признатото архитектонско биро „Херцог и Сегашната галерија „Тејт модерн“ е
Де Мурон“ (Herzog & de Meuron) од Базел, сместена во реконструираниот објект на
Швајцарија, кое беше и авторот на првиот Bankside Power Station во Лондон, на брегот
проект за галеријата по добиениот на реката Темза. Оргиналниот објект на
меѓународен архитектонски конкурс во 1995 електричната централа од 50-тите години, бил
година. испроектиран од познатиот британски >>
eксперт
архитект Сер Џајлс Гилберт Скот (Sir Giles

Gilbert Scott), кој исто така е познат по
дизајнот за британските улични црвени
телефонски кабини. Во својот оргинален
концепт, архитектите Жак Херцог и Пјер де
Мурон го фокусирале своето внимание врз
реконструкција и пренамена на централата
во галерија, во рамките на просторот во кој
биле сместени турбините и придружните
соседни простори, но не ги опфатиле
напуштените резервоари за нафта и
преклопната станица во употреба, сместени
на јужната страна од објектот на
електричната централа. Токму овие два
простори станале предмет на најновата
доградба на галеријата. Притоа, значително
влијание одиграл технолошкиот развој кој
овозможил оперативната преклопна
станица, која сè уште поврзува делови на
Лондон со националната мрежа за
електрична енергија, да биде сместена во
помал простор, за во преостанатиот дел да
може да се реализира доградбата на
галеријата.
За разлика од познатата оригнална
реконструкција и пренамена на објектот во
галерија која предоминантно се фокусирала
на внатрешните простори на постојниот
објект, новата доградба е одраз на умешна
скулптурална надградба и обликување на
надворешен волумен. Притоа, напуштените
резервоари за нафта послужиле како темели
од кои ќе се издигне 64,5 метри високата

eксперт
десеткатна нова доградба на објектот со изработен од природен бетон „превиткан“ уметноста. Истовремено се создадени и
пирамидална форма, при што некои од со драматични агли кои ќе создадат дополнителни социјални простори за одмор
површините на пирамидалниот волумен се исклучителни внатрешни простори во кои ќе и релаксација, кои се сконцентрирани на
изместени. Новата доградба визуелно се се доживее уметноста. Внатрешниот простор најгорните три нивоа на објектот. Најмногу
надоврзува, но без да го потцени 99 метри дополнително е збогатен со се истакнува највисокиот кат со терасата
високиот постоечки оџак на електричната „церемонијалниот булевар“, кој се протега достапна за публиката и со спектакуларен
централа на Сер Гилберт Скот, кој од 50-тите вертикално низ објектот како своедвидно поглед кон реката Темза и опкружувањето на
години претставува значаен и препознатлив сврдло со широките скали и малите објектот, додека под овој кат е лоциран
репер во силуетата на крајбрежното одморишта и проширувања за одмор и ресторан за посетителите. Во рамките на
подрачје на реката Темза во Лондон. приватни состаноци. доградбата, сместена е и новата клупска
Новата доградба, исто така, се надоврзува За архитектот Жак Херцог, формата на соба за членовите на „Тејт“, чиишто број
со постојниот објект и преку примена на објектот е нешто помеѓу многу рационално и постојано се зголемува, со простор кој е
материјалот за завршна обработка на многу ирационално, со форма на пирамида, поделен во повеќе помирни и поактивни
фасадата – тулата. Архитектите ја имаат а што не е само резултат на парцелата, но и зони, вклучително со простори за јадење кои
применето тулата преку радикално нов на аглите што ќе ги водат посетителите кон исто така се збогатени со добри панорамски
пристап базиран на чипка, каде преку галериите. Со новата доградба на галеријата визури од опкружувањето на објектот.
изработка на перфорирана фасада од тула, „Тејт модерн“, ќе се создадат дополнителни Во рамките на проектот е направено и
овозможено е внатрешното осветлување на простори за задоволување на потребите на збогатување на партерните содржини преку
објектот да се манифестира на неговата пет милиони годишни посетители. новата патека која поминува низ објектот, а
фасадата, со особен ефект во текот на Во рамките на доградбата, создадени се го поврзува деловниот дел на Лондон (City)
вечерните часови кога ова осветлување нови изложбени простори за уметничките со Southwark. Од двете пејзажно
избива низ фасадата и му дава специјално колекции, уметнички перформанс и обработени површини на двете страни од
присуство на објектот. инсталации, како и образовни простори кои објектот се очекува дека ќе прераснат во
Наспроти ова, внатрешниот простор е ќе овозможат подлабоко доживување на спокојни простори за посетителите, >>
eксперт
надополнети со елегантен плоштад со век. објект за истражување на современата

кафетерија и книжарница, а на кои од Се чини дека оргиналната соработка архитектура, каде архитектите со респект го
западната страна ќе се надоврзе зелена помеѓу клиентот и архитектите резултирала третирале оригиналниот објект од Сер
оаза со дрвја. Озеленетите површини на во објект кој ги надминал очекувањата, но ги Гилберт Скот, но истовремено го збогатиле
источната страна се наменети за користење има промовирано и архитектите во глобална со доградба која е одраз на 21 век, со што
од локалната зедница, додека делот со смисла. Преку реализација на доградбата на оставиле трајно обележје за културното
поглед на реката е резервиран „Тејт модерн“, во соработка со оргиналните наследство на овој дел од Лондон. n
за одржување на поголеми учесници во проектот, создадени се добар
манифестации на отворено. дел од предусловите за
Според галеријата „Тејт континуиран успех и подем
модерн“, новата доградба на глаеријата, не само како
претставува маркантна центар за промовирање на
комбинација на груби модерната уметност, но и
индустриски простори и како уште еден исклучителен
префинета архитектура на 21
www.fabrikakarpos.com.mk

ПОРТА
ентериер ЕЛЕМЕНТИТЕ НА ДИЗАЈНОТ И НИВНИТЕ СВОЈСТВА
Како да се измери
ефективноста на решението?
Студентска вежба по
Ентериер
П
римарната шема на
проф. д-р Мишко РАЛЕВ, внатрешниот простор е
Факултет за архитектура и дизајн при УАКС формирана од
конструктивниот систем
на зградата, додека
крајниот облик на
На секое ниво, елементите на дизајнот се архитектонскиот
разликуваат по многуте свои карактеристики, како внатрешен простор го дефинираат
елементите на дизајнот на ентериерот.
формални и функционални, така и според Структурата, или архитектурата на
својствата на ликовноста што ја поседуваат, а кои внатрешниот простор, доаѓа како резултат на
селекцијата и аранжирањето на овие
покрај визуелни, поседуваат и утилитарни елементи, така што нивните визуелни релации
квалитети ќе дефинираат и организираат ентериерен

ентериер
простор. На секое ниво, елементите на заднина на другите просторни елементи. простори, формата и распоредот на мебелот
дизајнот се разликуваат по многуте свои Текстурата и цврстината ги регулираат можат да го поделат просторот на делови со
карактеристики, како формални и сензациите додека се чекори по подната ограничена функционална и визуелна
функционални, така и според својствата на површина. Ѕидните рамнини визуелно се сувереност.
ликовноста што ја поседуваат, а кои покрај најактивните рамнински творби на просторот.
визуелни, поседуваат и утилитарни квалитети. Ентериерните ѕидови го дефинираат РЕЛАЦИИ ПОМЕЃУ ЕЛЕМЕНТИТЕ НА
При дизајнирање на ентериерните простори и просторот. Нивните оптички карактеристики, ДИЗАЈНОТ
простории се користиме со три основни типа какви што се бојата, текстурата и материјалот, Релациите помеѓу елементите на дизајнот
на елементи на дизајнот: линеарни елементи, нивниот меѓусебен однос, исто како и нивната се условени од позициите што ги зафаќаат во
површински елементи и волуменски елементи. големина, дистрибуција, како и отворите во просторот, а тоа може да биде:
Линеарните елементи се дел од нив, сите го одредуваат квалитетот на Уредување (аранжирање) - претставува
архитектонската структура - тие ја нотираат просторијата или просторот и едноставно додавање на елементи во лабави,
структурата на зградата или структурата на неговиот/нејзиниот однос со другите слободни врски: еден до друг, под или над,
функционалните елементи (конструктивните простории. Тие можат да стојат самостојно соседни, поставени во близина, групни
делови на мебелот), претставувајќи се во или да делуваат како неутрална заднина за формации и др. Ваквите релации можат да се
вертикална или хоризонтална позиција; другите просторни елементи. Ѕидните мултиплицираат сè до исполување на
Ентериерните простори се креирани површини можат да бидат масивни или капацитетот на просторот.
(дефинираат или модифицираат простор) со транспарентни, акцент на просторот или Пенетрација - претставува блокирање,
помош на површински рамнини. Основно три извор на светлина. Физички контакт со растопување, поврзување, преклопување, така
типа на површински рамнини играат улога во подовите и ѕидовите е остварен, додека што волумените меѓусебно се преплетуваат;
создавањето на просторот: ѕидот, подот и плафоните се доживуваат само визуелно Оградување - значи да се содржи во, да се
плафонот. Во архитектурата, површинските заради нивната дистанцираност од нас. Тие се биде елемент од, да се биде опкружен со.
рамнини ги ограничуваат тридимензионалните чадорите на архитектонскиот простор. Овие релации можат квалитативно да се
форми и простори. Својствата на просторната Плафоните можат да бидат рамни како и исто опишат како позициски односи кои можат да
форма се дефинирани преку формалните или слично обликувани, можат да ја следат бидат евалуирани според нивните димензии,
карактеристики на површинските рамнини конфигурацијата на кровните рамнини, или дистанци, агли и радијуси. Односите помеѓу
(големина, пропорција, боја, материјал, можат и да висат како слободни форми во елементите во просторот се детерминирани
текстура) исто како и преку нивните тополшки просторот, придонесувајќи во визуелноста на со нивната позиција внатре во видното поле.
релации меѓу себе. Подната површина е внатрешниот просторен волумен.
физички и визуелно базична рамнина на Волуменските елементи се појавуваат како РЕЛАЦИИТЕ ПОМЕЃУ ЕЛЕМЕНТИТЕ И
архитектонските форми. Таа треба да биде простори дефинирани од површинските ЛУЃЕТО
конструктивно безбедна зашто се смета како елементи, но се доживуваат однадвор, од Релацијата на луѓето кон значењето на
платформа на човековите активности во некој друг простор поставен хиерархиски елементите на дизајнот на ентериерот во
зградата. Формата, бојата, текстурата и супериорно. Инаку, често како волуменски просторот е во согласност со нивното
шарата одредуваат дали подот се појавува елементи се појавуваат елементи од мебел сопствено просторно искуство. Тоа е
како сигурна, просторна граница, како или композиции од мебел. Во поголеми појдовниот аспект кој ја одредува
апсолутната или релативната маса на овие
елементи во однос со нивната површинска
обработка во просторот што е во врска со
квалитетот на менталните концепти.
Елементите кои всушност се и предмети во
визуелното поле на посматрачот,
поседуваат релативни димензии и
пропорции, зашто се условени од начинот
на кој се појавуваат во тоа поле, фронтално
или латерално. Луѓето ги забележуваат
елементите движејќи се во просторот, при
што секогаш го менуваат визуелниот фокус.
На тој начин патеката на движење се
претвора во серија од места набљудувани и
доживеани секвенционално, што резултира
во нивна субјективна интерпретација од
страна на набљудувачот, а со тоа нивната
апсолутна карактеристика и позиција се
претвора во релативни и постапни - бавни
или брзи - доживувања.
Влијанијата помеѓу елементите на
дизајнот на ентериери односно на
просторот, е во доменот на визуелната
тежина или детерминирање на нивната
Студентска хиерархија, додека релациите помеѓу >>
вежба по
Ентериер 25 ноември 2016 ПОРТА 45
ентериер
Студентска вежба
- Просторна композиција
просторот и човековите потреби врзани за

него, а тоа се разликите помеѓу мажите и
жените. Авторот Џема Бурџес (Gemma
Burgess, 2008) потенцира дека постојат
повеќе родови модели во користење на
просторот и неговите содржини. Но, она
што е индикативно е податокот дека во
севкупното планирање на просторот се
пренебрегнува фактот што мажите и жените
различно го користат просторот. Според
Бурџес, треба да се земат за сериозно
импликациите во сите аспекти на
планирањето на просторот и во дизајнот на
изградената средина, почнувајќи од
дизајнот на ентериерите на станбените и
работните простори, па се до планирањето
на цели градови. Родовите студии, по сè
елементите и луѓето - корисниците го прават поткрепено со границите, предметите и изгледа, се неопходни да се земат предвид
просторот утилитарен, а со тоа и употребените материјали на архитектонскиот при истражување на физичките
егзистенцијален. простор. карактеристики на работните простори.
Структурата на односите помеѓу Друга човекова потреба е потребата за Во дефинирањето и анализирањето на
елементите на дизајнот, помеѓу елементите и ориентација: било да е тоа нечија околина проблемот на дизајнот, можат да се развијат
просторот од една страна и човекот од друга, или пак планирање и обликување на нечиј цели и критериуми преку кои ефективноста на
секако ќе зависат од примарното прашање за живот, во смисла ориентација во простор и решението може да биде измерено. Без оглед
постоењето на дизајнот, а тоа е: кои се време. Потребата за ориентација исто така на природата на проблемот што се однесува
човековите потреби во врска со дизајнот на ја вклучува и потребата од контрола, што на ентериерниот дизајн, постојат неколку
ентериерите и дизајнот на сите индустриски значи ориентираниот човек е способен да критериуми за кои треба да се води грижа:
предмети кои се во врска со работниот се справи со ситуациите на кои наидува и е функција и цел - основната задача на
простор? способен да ги исполни целите. Човековата дизајнот е да ги задоволи предвидените
Освен задоволување на физиолошките желба за контрола е во врска со желбата за функции и да ги исполни неговите цели;
потреби, какви што се светлината, воздухот, простор(ија), за концентрација и корисност, економичност и одржливост -
храната, спиењето и сексуалноста, луѓето непреченост, за да може успешно да ги дизајнот мора да покаже корисност, чесност,
имаат и додатни барања, односно потреби изврши акциите. Дизајнираната средина економичност и одржливост при неговата
кои се во врска со дизајнот на ентериерите. може да креира важна рамка која им помага селекција и употреба на материјалите; форма
Еден од најфундаменталните од нив се на луѓето да се справат со нивните и стил - дизајнот треба да биде естетски
однесува на доживувањето на нечија состојби. пријатен за окото на човекот како и за
сопствена егзистенција, доживувањето на Следна човекова потреба е потребата за неговите сетила; и на крај, „имиџ“ и значење
„ЈАС СУМ“. Преку чувството за допир, за комуникација. Таа ја опфаќа потребата за - дизајнот треба да прикаже слика или „имиџ“
контакт, луѓето учат како да направат разлика социјално врзување кое може да се и да промовира асоцијации кои носат
помеѓу сопствените тела и надворешниот поистовети со потребата за идентитет. значење за луѓето што го користат и го
околниот свет, а правејќи го тоа се Постои уште едно поле на интерес кога доживуваат. n
доживуваат самите себе. Доживувањето е станува збор за начинот на користењето на
ПОРТА
сообраќај
КАДЕ КОЛВА „ЖОЛТАТА ПАЈКА“?

Семиотички, пребројувањето на куќичките и шупите на локалитетот
„Ќерамидница“ кои треба да се срушат пред неговото булеварско
„височество“, беше сигнал дека она што му е дозволено на популизмот
не му е дозволено на ГУП-от!
О
м-р Ненад ТОНИЌ, дипл.сообр.инж. ова инфраструктурно гето, запишувајќи, во методолошки фокуси на највисокиот плански
комбинација со оној анксиозен by-pass од ул. акт, ја бришат сета нејаснотија од неговата
д неоправданото „Беласица“ (Скопски Саем), уште еден крупен магистрална мантра. Нејзината
држење на локалитетот поен на листата градски комуникациски материјализација е предвидена како
„Ќерамидница“ во хендикепи. Со оглед на сегашното и идно имобилизатор на ефектите на внатреградските
сообраќајно- напрегање на бул. „Кузман Јосифовски Питу“ миграции и дисбалансот помеѓу транспортната
транспортен „ќош“, (4) иницијативата беше на пат да стане побарувачка и инфраструктурната понуда.
повеќедецениската кореспондент со сообраќајните потешкотии и Премостувајќи го речното корито во cost-
прашина пред околу две потреби на дел од источните и efective манир коридорот на бул. „АСНОМ“, во
години повторно беше симната. Нивото на североисточните урбани структури. нешто поскромен габарит, меандрира
политичко-извршна решителност која го паралелно со железничкиот колосек
иницираше отпрашувањето, укажуваше дека DE IURE СОСТОЈБА комплетирајќи го крстосничкиот јазол со бул.
„хигиенскиот зафат“ овој пат ќе произведе Неизбалансираниот просторно-демографски „Гоце Делчев“, ул. „Беласица“ и ул. „Никола
проектно-финансиска интерпретација после притисок централно-радијалната типизација на Карев“. Ниската вредност на постоечкиот
која инфраструктурното згрижување на ова градот со години, упорно ја поместува во станбен фонд во зоната на локалитетот
локалитетско „сираче“ ќе биде не повеќе од зоната на т.н. линеарни градови. Знаејќи го „Ќерамидница“, на прв поглед овозможува
чиста инерција. тоа, Генералниот урбанистички план го става полна ГУП-овска слобода за планиметриско
„Атомската маса“ на ова прашање аксијалното комуникациско тежиште на позиционирање на магистралната делница.
произлегува од магистралниот комуникациски лонгитудиналната улична формација, односно Ваквиот маневар подразбира „жртвување“ на
наратив на градскиот простор. Полната примарните сообраќајници на правецот исток- станбениот субстандард за доброто како на
функционалност на лонгитудиналата бул. запад. Ефикасната организација на неговите абоненти, така и на транзитните
„Илинден“ (1) – бул. „Гоце Делчев“ (2) – бул. сообраќајот, подигањето на квалитетот на патници на релација населба „Јане Сандански“
„АСНОМ“ (3) блокирана е токму во зоната на урбаната инфраструктура и пристапноста како – локалитет „Крњево“.

Орстад
колеџ
сообраќај
Прекината магистрална лонгитудинала

булевар породен низ „булдожер интервенција“
и политикантскиот, кој инсистираше на
максимум резултат со минимум финансиско-
политички консеквенци. Влечејќи се како сенка
зад сето ова, трасирањето на процедурална
девијација со питка легислативна
„натстрешница“ прерасна во не помалку
комплексно прашање во услови кога ГУП-от не
остава можност за планиметриско
поместување на примарните улични коридори
(сите попатни повикувања на неговите фамозни
Член 34 од Општите односно Член 66 од
Посебните услови за реализација на
сообраќајната инфраструктура не беа од
полза. Планирањето на градскиот простор на
ова ниво не трпи минуциозност од проектен
ГУП-овско решение карактер, но ништо повеќе ни мистификација
во оние текстуални делови кои се легислативни
DE FACTO СОСТОЈБА апологет на девалвираниот јавен интерес,
ГУП-овската интерпретација ја срамнија со носители на Генералниот урбанистички план. А
Семиотички, пребројувањето на куќичките и
егзистенцијалната дилема „да се биде или не“. таму на примарните сообраќајници им беше
шупите кои треба да се срушат пред неговото
Со оглед на праксата на Градот повремено да обезбеден планско-проектен „вентил“ по
булеварско „височество“, беше сигнал дека
тргува со тој интерес заради „повисоки цели“, вертикала, не и по хоризонтала. Но, и условена
она што му е дозволено на популизмот не му е
критичната маса која како магла се згуснуваше можност за интевенирање во сообраќајната
дозволено на ГУП-от! Лицитирањето со
околу локалитетот „Ќерамидница“ се инфраструктура по пат на темелно студиско
нивната вредност беше увод во партнерската
закануваше со одлагање на оваа тема до 2022 елаборирање).
неподготвеност на Градот и Општината во
булеварскиот „пакет“ да се смести и година, односно до новиот, можеби посреќен
ГУП. СТУДИСКО-ПРОЕКТЕН „СТЕНТ“
квалитетот на домување на староседелците. На
Правото и слободата на делување се врвни
тој начин, расположливиот простор за
DILEMMA СОСТОЈБА константи во идеологијата на домашните
одмотување на асфалтните ленти почна да
Именките победа и пораз се спротивставени – сообраќајни инженери. Разбирлива е од таму
губи на ширина. Притиснато од северната
антоними, а глаголските именки победување и фрустрацијата од неинженерската
страна со благо сламовска структура, а од
поразување се синоними – имаат исто значење. калибрација на поставената задача, која,
јужната со сервисната улица „518“ и
Би било секако подобро да сме постојани наместо на бришан простор, беше осудена на
наследените индустриски и пропратни
победници, ама тоа е невозможно ... „иглени уши“. Специфичната нејзина и
капацитети, ГУП-овското решение почна да
Пред сообраќајно-инженерската стручност проектна и процедурална тежина
губи здив и да се повлекува во сопствената
таков избор не беше ставен. Во овој случај произлегуваше од цврстата намера добиеното
сенка.
победата немаше алтернатива, што решение да поседува геометриско-оперативни
Меката моќ на незадоволните граѓани кои,
исправените пред проектната задача ги вцица карактеристики најмалку на собирна улица,
во општата депресија, лесно можат да го
во драмска дилема која требаше да породи кои ќе му обезбедат препознавање и
изумат сопствениот бенефит доколку баш тој
задоволување на двата краја – планскиот, долгорочна заштита веќе во наредниот ГУП.
не е и фокус на делувањето и тврдата на
диктиран од самиот ГУП, кој предвидуваше Во превод, стручните лица кои низ >>
индустријалецот, кој нема намера да глуми
сообраќај
ДУП „Ќерамидница“
поедините фази беа ангажирани, требаше да насмевка, беше поставено: искористување на Проценет како „релативно близок“ на
овозможат промптна изградба на колекторска планираниот коридор на ул. „518“ низ реалниот обемот на булеварски патувања за
делница без упориште во ГУП-от – кој форсира аналитичко потврдување и проектна надградба таа година беше експандиран во „порции“ од
просторно фиксирано магистрално решение – на неговите сервисни предиспозиции до ниво 2% на годишно ниво, за период од наредните
и без поддршка на ДУП-от – кој не поседува на собирна улица. Тука работите почнаа малку 20 години (2035). Аналитичката резервираност,
моќ било што автономно да измени во делот на да се компликуваат ... секогаш присутна и упорна, ја наметнуваше
примарната улична мрежа во таа смисла. Неможноста за мерења на сообраќајните непостоењето на крстоснички јазол помеѓу
Кога сте соочени со претерано одземање, токови кај непостоечка сообраќајница, врз бул. „АСНОМ“ и ул. „Индустриска“, со што
најдобар начин да продолжите е основа на кои се поставува темелна анализа, проценката на приливот и редистрибуцијата
инвентаризација на она со што располагате. И беше амортизирана со користење на на сообраќајот на источниот „влез“ на
што во овој случај не нудеше ништо посебно: референтното ниво на оптоварување на бул. локалитетот – од насоките населба „Јане
сервисна ул. „518“, како неприродна „АСНОМ“ за 2015 година, предвидено со Сандански“ и од дел од Источната
конкавност за комуникациски продор кон Транспортниот модел за градот Скопје. индустриска зона (ФОН, погони на МЗТ,
јужниот дел од локалитетот. Навидум
недоволно за булевар од магистрален
калибар, сосема солидно за кубење на Dart Vader
инженерските коси. Па сепак, патот до
задоволството водеше низ клисурите на една
комплетна метаноја. Со други зборови,
разџвакувањето на осветленото ГУП-овско
решение требаше да се замени со аналитичко
пипање во мрак во кој, освен атрофијата на
сервисната ул. „518“, немаше ама баш ништо!
Меѓутоа, повеќекратните теренски увиди и
мерења индицираа потенцијал на нејзиниот
потенцијален коридор кој важечкиот ДУП-
овски акт одбиваше да го препознае.
Појдовната теза на среќното решение, кое ќе
го натераше дури и Dart Vader на нежна

сообраќај
Алтернативна траса
„Комуна“, „Гоце Делчев“) – влезе во сферата на планско-проектна кристијанија, останува, цели“, некаде од јуни 2015 година е
погрубите претпоставки. Таквата констелација нели, „спасен“ ... забункериран!
овој јазол го претвора во потенцијално ранлив Селективниот третман на просторот на
елемент чиј капацитет во најхрабрите визии би И ПОСЛЕ ПАЈКАТА – ПАЈКА? градот Скопје при кој поедини, па дури и
требало да се спасува со трансформација на Во пространите сленговски лавиринти централни зони со децении се фиксирани на
класичната четирикрака во кружна поимот пајка („патка“) претставува синоним развојните маргини, поседува црти на
крстосница! за измама, а најчестата форма за нејзина детериторијалност која врши дерогирање на
Ослободен од естетика за сметка на визуелизација како предмет достапен за сите дел од виталните транспортни сегменти.
перспективната функционалност, финалниот е токму жолтата пајка. Лицемерието би било Ретроградната мешавина од исклучиви т.е.
производ ја запазува тематската окосница за на слатка добивка доколку не признаеме подложни на интензивен планерски третман
комплетирање на една важна градска дека овој орнитолошки примерок и предолго и ини зони се сведува на долгогодишно
примарна лонгитудинала. Посебен успех колва јалови ветувања удобно вгнезден во копирантско мултиплицирање на
стручниот труд рефлектира во делот на осојните Ќерамидници, Маџир и делови, па дури и цели примарни
речиси потполното избегнување на останати маала. Преземениот сообраќајници без нивна
постоечките станбени и производствени студиско-проектен мултитаскинг соодветна
објекти, со што е задоволено основното претставуваше шанса за пресврт операционализација. Овој
барање кое го „чуваше“ влезот во оваа мала во судбината на овие долгогодишен однос е
авантура. Крстосничката Хидра на левиот непрежалени урбани легенди. И предворје за ликвидација на
брег на р. Вардар претставува резултантна сè уште претставува, под услов да соодветните содржини во
неминовност на преклопувањето на ГУП- собере сили и да се измолкне од соодветниот простор, која
овското и алтернативното решение. Овој кабинетската токму во случајот на
невозможен јазол, секако ќе биде прочистен фиока во која, локалитетот „Ќерамидница“,
од страна на наредниот ГУП (2022, отпаѓа заради градскиот хоризонт,
зелениот коридор), но до тој момент ова „повисоки наместо со елегантна
коридорско дуо ќе мора да стане составен супраструктура
дел на планските акти од пониско ниво, приспособена на
блокирајќи ја на тој начин можноста за современото урбано
догледен плански развој на Жолта егзистирање, го „закити“
резиденцијалниот субстандард кој, со ваквата пајка со индустриски оџаци. n

енергетска ефикасност ПАСИВНО КОРИСТЕЊЕ НА СОНЧЕВАТА ЕНЕРГИЈА ВО АРХИТЕКТУРАТА (6)
Надворешна транспарентна
топлинска изолација
нема разлика во температурата на околината споредена
со онаа на крзното на мечката. Значи, крзното на
Слика 6:
поларните мечки не ја зрачи телесната топлина и
Поларна
апсолутно ги штити од студ. Овој феномен се должи на
мечка
структурата на влакната: тие се шупливи, со
микрошуплини исполнети со воздух, но, исто така,
влакната на крзното се речиси апсолутно транспарентни
и лесно ја спроведуваат сончевата светлина до темната
кожа под крзното и го загреваат. Значи,
краткобрановото сончево зрачење се претвора во
долгобраново топлинско зрачење и ја грее мечката.
Ова сознание е основа за креирање на транспарентна
топлинска изолација која всушност го имитира она што
природната еволуција и го подарила на поларната
мечка. Соларната транспарентна топлинска изолација е
варијанта на КСиНТИ, која покрај функцијата за
топлинска заштита, дизајнирана е и за користење на
сончевите топлински добивки.
Со употреба на оптимална топлинска изолација,
енергетски ефикасна зграда има намалени потреби од
топлинска енергија, но истовремено и потреби од
максимално пасивно користење на сончевата енергија.
Транспарентната топлинска изолација ги има и двете
овие функции: ги намалува топлинските загуби низ
фасадните ѕидови но истовремено служи и како „извор“
на топлинска енергија за греење. Работи на сличен
начин како голем соларен колектор: црниот слој за
апсорпција во директен контакт со ѕидот ја претвора
сончевата енергија во топлина и ја пренесува понатаму
низ ѕидот. Значи, во случајот, надворешниот ѕид под
изолацијата служи како акумулатор на топлината. За
д-р Петар НИКОЛОВСКИ,
Ф
изолацискиот ефект се грижи проѕирен слој од многу тенки акрилни
дипл.инж.арх.
цевчиња, меѓусебно компактно хоризонтално поврзани и секое од нив
асадните композитни системи за надворешна при врвот кон надвор е затворено со стакласто тело. Зад целиот овој
топлинска изолација (КСиНТИ) имаат транспарентен систем се наоѓа црниот апсорпциски слој (Слика 7).
ефикасна улога во намалување на
топлинските загуби во зима. Меѓутоа, Слика 7: Соларни
тие немаат можност да ја користат интервали на
соларната топлинска енергија, северна
бидејќи како што во зима го хемисфера
попречуваат протокот на топлината од внатре кон надвор,
исто така во лето го попречуваат и сончевиот топлински
проток кон внатре.
Постои ли начин да се најде компромис помеѓу овие две
барања? Решение на ова контрадикторно барање го понудила
природата.
Долгогодишно сознание е дека поларната мечка (Слика 6),
чија животна средина е многу сурова, со зимски температури
неколку десетици степени Целзиусови под нулата, никогаш не
трепери од студ ниту може да замрзне. На инфрацрвени
фотографии направени со термографски камери, освен мал
дел од муцката, телото на мечката не зрачи никаква топлина и

енергетска ефикасност
Слика 9: Фасада со транспарента топлинска изолација
површини со транспарентна изолација во однос на целиот ѕид. Така

на пример, ѕид со 50% транспарентна изолација и со западна
ориентација, годишно може да има топлински добивки од околу 70
Слика 8а Ефекти од транспарентна изолација kWh по квадратен метар од транспарентната површина, а со јужна
ориентација околу 120 kWh/m2.
Јужните фасади со вградена транспарентна изолација на
површини со различна форма и големина може да имаат интересни
архитектонски ефекти, кои на ваквите објекти им даваат специфичен
изглед (Слика 9). >>
Слика 8б Температурен Слика 8в Температурен

дијаграм на транспарентна дијаграм на нетранспарентна
изолација изолација
За сметка на оваа функција, намалена е изолациската моќ на

транспарентната изолација, односно коефициентот λ има вредност
околу 0,08 W/(m•K), што е за два пати повисока од вредноста за
стиропор, т.е. изолациската моќ е два пати послаба.
Основните ефекти од транспарентната изолација се
манифестираат со апсорпција на топлината во апсорпцискиот слој
со црна или темна боја од задната страна на изолацијата и
натамошно акумулирање на сончевата топлина во ѕидот на кој таа е
монтирана. Од тие причини, температурниот дијаграм на
транспарентната изолација значително се разликува од дијаграмот
на нетранспарентната (Слика 8а, 8б и 8в).
Транспарентната изолација во летниот период има несакани
последици заради прегревање на основниот ѕид. Компромис помеѓу
позитивните зимски и негативните летни ефекти се постигнува со
надворешно механичко засенчување во зависност од упадниот агол
на сончевите зраци, со намалување на интензитетот на затемнетоста
на апсорпцискиот слој и со намалување на процентот на ѕидните Слика 10: Модифициран Тромбеов ѕид (F. Koester)

енергетска ефикасност
Слика 11: Зимски солариум Слика 12:Ултра нискоенергетска куќа во Дурбах, Германија
(Durbach, Germany)
Од напред изнесеното, следи логичен заклучок дека користи водата. Водата има неколку пати повисок топлински
транспарентната изолација нема ефекти ако е поставена на ѕидови капацитет од, на пример, бетонот како материјал за акумулација на
со северна ориентација. Максимални ефекти со транспарентната топлината, и поради интензивната конвекција во водата,
изолација се постигнуваат на јужните фасадни ѕидови и делумно на пренесувањето на топлината е многу побрзо.
ѕидови со источна и западна ориентација.
ЗАСТАКЛЕНИ ПРОСТОРИ (ЗИМСКИ ГРАДИНИ, СОЛАРИУМИ)
ТРОМБЕОВ ЅИД Ефектот на стаклена градина, којшто во летниот период е
Францускиот инженер Félix Trombe во 1965 година изгради куќа со непожелен, во зимскиот период може да придонесе за пасивно
темен ѕид на јужната страна, кој го доби името Тромбеов ѕид. Со користење на сончевото зрачење преку топлински добивки и
помош на ваков ѕид Тромбе ја демонстрираше можноста за намалување на потребите за греење. Зимските застаклени градини
ефикасно претворање на пасивното сончево зрачење во топлинска од монтажно-демонтажен тип, кои се интегрален дел од куќа, даваат
енергија за греење на внатрешните простории. Принцип на кој големи можности за пасивно користење на сончевата енергија и
функционира Тромбеовиот ѕид е прикажан на Слика 10. Сончевите истовремено претставуваат тампонски простор во зимскиот период,
зраци минуваат низ стаклото, паѓаат на термичкиот ѕид кој го поради големите температурни разлики помеѓу ниските надворешни
загреваат и неговата топлина минува во внатрешноста. Всушност, и високите внатрешни температури. Во летниот период, кога обично
Тромбеовиот ѕид претставува сончев колектор кој ја апсорбира и нивната функција не е потребна, лесно се демонтираат или отвораат
акумулира топлината, бидејќи тој се изведува од материјали со голем за проветрување (Слика 11).
капацитет за апсорпција на топлината (камен, бетон), којашто преку Веќе опишаните својства на различните типови на енергетско-
систем канали се спроведува во внатрешните простории како ефикасни застаклувања кај прозорците, со оптимални резултати
дополнение на топлината добиена од други извори. може да се применат и кај зимските застаклени градини. Ова
На сличен принцип функционираат и течни колектор-акумулирачки особено е практика кај нискоенергетските и пасивните згради
ѕидови, каде како средство за акумулација на топлината обично се (Слика 12 и Слика 13). n
Проект ИНТЕГЕР
Maidenhead,
Обединето
Кралство -
INTEGER Project,
Maidenhead, UK

Имајте доверба во Кнауф.
Чувствувајте се заштитен.
ǁǲǦǣ ȒǨ ǬǫǤǬǨ ǳǲǪǣǴ, ǵǨǮǲȋǣ ǵǨǮǷǱǧǣ Ǩ ǧǴǣǦǲǺǨǱǣ. ƾǣǶǲǣ ǳǴǨǳǷǼǶǨǶǨ ȋǣ ƸǣǼǣǶǣ
ǧǲǥǨǴǤǣ ǥǲ ǱǲǥǣǶǣ ǳǴǲǦǴǣǰǣ ǳǴǲǶǬǥǳǲǪǣǴǱǬ ǳǴǲǬǫǥǲǧǬ ǲǧ ǨǥǴǲǳǵǮǬǲǶ ǥǲǧǨǻǮǬ
ǤǴǨǱǧ ǫǣ ǳǴǲǬǫǥǲǧǵǶǥǲ Ǳǣ ǦǴǣǧǨǪǱǬ ǰǣǶǨǴǬȋǣǯǬ: Knauf FireWin. ƾǦǲǯǨǰǨǶǨ ȋǣ
ǤǨǫǤǨǧǱǲǵǶǣ Ǳǣ ǯǷȐǨǶǲ Ǭ ǲǤȋǨǮǶǲǶ.
z ǆǴǲǶǬǥǳǲǪǣǴǱǬ ǳǯǲǻǬ
z ǆǴǲǶǬǥǳǲǪǣǴǨǱ ǰǣǯǶǨǴ ǫǣ ǥǱǣǶǴǨǼǱǣ ǷǳǲǶǴǨǤǣ
z ǆǴǲǶǬǥǳǲǪǣǴǨǱ ǰǣǯǶǨǴ ǫǣ ǱǣǧǥǲǴǨǼǱǣ ǷǳǲǶǴǨǤǣ
z ǆǴǲǶǬǥǳǲǪǣǴǱǣ Ǥǲȋǣ
z ǆǴǲǶǬǥǳǲǪǣǴǱǬ ǰǣǱǪǨǶǱǬ
70 ПОРТА 26 декември 2014

www.knauf-firewin.com
70
ПОРТА
екологија PRONASEM 2016, БУКУРЕШТ
Науката од регионот наспроти

еколошките предизвици
Во настојувањето да се најдат ракописи од византиско време и сл. Во збирката дела со уметничка
вредност се вбројуваат и оние потпишани од Рембрант, Делакроа, Гоја
одржливи решенија за еколошките и др.
Асоцијацијата B.EN.A е непрофитна и невладина научна организација
проблеми, најважно е проблемот да се формирана во Солун 1998 година, со цел развивање научен пристап во
идентификува во неговата вистинска решавање на еколошките проблеми на Балканот и предлагање на
одржливи решенија за поквалитетна животна средина во регионот. Во
светлина, без маска рамките на B.EN.A, а секако и на конференциите што асоцијацијата ги
одржува, учесниците се организирани во секции според специјалноста
(инженери, лекари и сл.), но преку заедничка соработка сите се стремат
В
Даниела МЛАДЕНОВСКА
кон истата цел - одржливи технички решенија и одржливи политки за
подобра животна средина и подобро здравје на луѓето. Издава и свое
о првата половина од ноември, Букурешт беше
научно списание со импакт фактор. На овогодишната конференција,
домаќин на шесттата по ред меѓународна
покрај присуството на голем број научни работници од балканските
Конференција за заштита на природните ресурси и
земји (Бугарија, Романија, Македонија, Србија, Грција, Албанија,
управување со животната средина PRONASEM 2016
Хрватска и Турција), со свои трудови земаа учество и научници од Чешка,
(Protection of Natural Resources and Environmental
Унгарија, Молдавија и Словенија, а особено треба да се истакне дека
Management: The Main Tools for Sustainability).
меѓу поканетите предавачи беше и Emmanuel Tsesmelis, физичар од
Конференцијата е во организација на Балканската
престижниот ЦЕРН (CERN - the European Organization for Nuclear
асоцијација за заштита на животната средина B.EN.A (Balkan
Research) од Женева и визитинг професор на Универзитетот Оксфорд.
Environmental Association), романската Академија на науките (Romanian
Имено, токму лабораторијата на ЦЕРН претендира да стане модел за
Academy) и Политехничкиот универзитет од Букурешт (Polytechnic
истражувачки центар со највисока еколошка свесност, преку бројните
University of Bucharest - UPB).
одржливи решенија кои ги имплементира.
Свеченото отворање се одржа во грандиозната сала на Академијата
Се разбира, најголем број трудови беа презентирани од учесници од
(Aula Magna), додека сите тематски сесии беа во конференциската сала
земјата домаќин, а се однесуваа на штетното влијание на поморскиот
на библиотеката во рамките на Академијата (Romanian Academy Library),
транспорт (загадувањето со јаглеводороди) по делтата на Дунав и Црно
сместена непосредно до седиштето на Академијата. Уште од 1867
Море, квалитетот на водата во Дунав, решенија за одржлив риболов во
година (самата Академија е основана во 1866 година), библиотеката е
Црното Море, користењето на тињата во земјоделството од постројката
ризница на околу седум милиони книги, над 4,5 милиони документи на
за третман на отпадни води во Галати, како и загаденоста на почвата со
микрофилм, голем број калиграфски и уметнички збирки, стари
тешки метали во индустриските области во Романија. Опасностите од

екологија
Во излагањето на проф. д-р Даме Димитровски од Машинскиот
факултет во Скопје, беше даден осврт на проблемите со загадувањето
на воздухот во Тетово. Индиректно, на квалитетот на воздухот беше
посочено и во трудот за еколошките индикатори важни за оценка на
опциите за снабдување на природен гас во Македонија (д-р Даниела
Младеновска, проф. д-р Ана Лазаревска, проф. д-р Михаил Кочубовски).
Група автори од Машинскиот факултет во Скопје и Факултетот за
електротехника и информатички технологии - ФЕИТ, се осврнаа на
варијациите на сончевото зрачење на балканскиот регион, како и
оптималното конципирање на комбиниран систем за греење со
максимално учество на соларната енергија. Проф. д-р Зоран Шапуриќ и
Филип Ивановски од Универзитетот Американ колеџ во Скопје,
претставија предлог решенија за поефикасно третирање на отпадот во
депонијата „Дрисла“.
Приоритетот на Албанија е заштита на биодиверзитетот во
азбестот беа тема на интерес на романскиот медицински тим преку Скадарското Езеро, при што беше анализирано влијанието на
анализата на инциденцата на мезотелиома во југоисточна Романија. фосфорот и фосфорните соедниненија врз намалувањето на
Турските учесници, исто така, посебен акцент обрнаа на ризиците во концентрацијата на кислород, додека српските научници од
Црноморјето и Мермерното Море, со осврт на присуството на тешки Универзитетот во Белград, со посебно внимание ги анализирале
метали во рибите од овој регион, што завршуваат како храна на концентрациите на штетните елементи во јагленовата прашина од
трпезите. Интересно беше и излагањето на тимот од Техничкиот активните рудници во Србија, како и нивното влијание врз човековото
универзитет Карадезниз од Турција, кои претставија студија на случај здравје.
која ги антиципира ризиците од поплави. Ризиците по биодиверзитетиот Зелените паметни градови како и зеленото урбанистичко планирање,
во Солунскиот залив и промените во видовите од рибниот фонд, беа исто така беа предмет на интерес на овој настан, а како посебно
тема и во презентираните истражувања од страна на грчките интересно излагање во овој дел треба да се истакне Студијата за
претставници. Истражувачите од Бугарија беа фокусирани на ефектот врз животната средина од илуминацијата на историските
одржливите практики во земјоделството и заштитата на здравјето на објекти во Турција. Во фокусот беше и прашањето на одржливо
потрошувачите преку анализата на влијанието на пестицидите врз архитектонско планирање во чекор со негативните ефекти од
промената на некои протеини, како и важноста на балансираното климатските промени, оптималниот број на население како услов за
ѓубрење на земјоделските површини. Беше акцентирана и важноста на одржлив град, како и концепти за одржлив туризам.
квалитетот на внатрешниот воздух во објектите, преку анализа која е На крајот, наместо заклучок, веројатно најсоодветна е следната
спроведена во југоисточниот дел на Бугарија (влијанието на констатација: Во настојувањето да се најдат одржливи решенија за
индустријата во тој дел посебно рафинеријата во Бургас). Квалитетот на еколошките проблеми, најважно е проблемот да се идентификува во
воздухот беше тема и на истражувачите од Хрватска, кои ги претставија неговата вистинска светлина, без маска. Не само што така работи
резултатите од спроведениот биомониторинг на квалитетот на воздухот светот, туку ете и регионот веќе се приклучува. Оваа конференција
во универзитетскиот кампус во Осијек, со користење на лишаи како беше можеби редок пример, но одличен доказ за поткрепа на
индикатор, тврдењето. n

екологија ДРЖАВАТА НЕ Е ДАЛЕКУ ОД ПОДАТОЦИТЕ НА СВЕТСКАТА МЕТЕОРОЛОШКА ОРГАНИЗАЦИЈА
Македонија
нема да ја спаси
планетата, но мора
да се спаси себеси
Од Светската метеоролошка организација велат дека јаглеродниот диоксид е
„проблем број еден“ затоа што се задржува илјадници години во атмосферата и
уште подолго во океаните, а тенденцијата на пораст ќе продолжи и оваа година
В
Катерина СПАСОВСКА ТРПКОВСКА
оздухот никогаш не бил

позагаден со јаглерод
диоксид, главниот гас што
го предизвикува ефектот на
стаклена градина, отколку
во 2015 година.
Концентрацијата на
јаглерод диоксид и претходно ја достигнувала
горната граница на некои локации и само во
некои месеци од годината, но никогаш досега
тоа не било на светско ниво и во текот на
целата година, соопштуваат од Светската
метеоролошка организација во својот годишен
извештај за стакленичките гасови за 2015
година.
училишта, забрануваат возење автомобили, се симболичната граница.
Дали ваквата ситуација му се повторува на
укажува дека ситуацијата во 2016 година може Каде е Македонија во оваа приказна? Како
светот и оваа година? Според информациите
да биде дури и полоша. Според извештајот на што објаснуваат од Министерството за животна
што секојдневно се појавуваат во медиумите,
Светската метеоролошка организација, во 2015 средина и просторно планирање, поради
дека повеќето држави бараат можни решенија
година просечното рекордно ниво на јаглерод статусот на земја во развој и поради многу
за намалување на загадувањето, затвораат
диоксид во атмосферата ја надминало малиот удел во испуштање стакленички гасови
eкологија
во атмосферата на светско ниво, државата над горната граница во текот на целата оваа
нема никакви обврски да ги намалува емисиите. година и нема да се спушти под тоа ниво и во
Сепак, бидејќи земјата се соочува со големо наредните години.
загадување, особено во градовите што секоја Од македонското Министерство за животна
зима потонуваат во смог, како Скопје, Тетово, средина и просторно планирање велат дека и
Битола и Кичево, таа мора да се обиде да ја покрај тоа што немаат обврска, тие веќе имаат
запре, колку што е можно, употребата на планови за намалување на емисиите на
фосилни горива, како нафта и јаглен, за да се стакленички гасови. „Заради изразената
подобри состојбта. употреба на фосилни горива, пред сè
„Како држава во развој, Македонија нема доминантното учество на домашниот лигнит за
обврска да ги намали емисиите на стакленички производство на електрична енергија, во
гасови, вклучувајќи го и јаглерод диоксидот, земјата постои значителен потенцијал за
како и еквивалентните емисии на јаглерод намалување на емисиите на стакленички
диоксид. За договорот од Париз, државата гасови. Токму заради тоа, фокусот на
подготви детална анализа за можниот македонскиот ИНДЦ е ставен на ублажувањето
придонес кој може да го даде, меѓутоа, додека на климатските промени, односно на
Владата не го ратификува него, државата нема политиките и мерките што водат до намалување
обврски. Република Македонија ги достави на емисиите на стакленички гасови. Според
своите Национални придонеси кон климатските инвентарот на стакленички гасови, скоро 80
промени, во согласност со Одлуката на отсто од вкупните емисии на стакленички
Владата на 28 јули 2015 година, како 23-та земја гасови се јаглерод диоксид емисии од
во светот“, информираат од МЖСПП. согорувањето на фосилни горива, со
Од Светската метеоролошка организација доминантно учество на секторите снабдување
велат дека јаглеродниот диоксид е „проблем со енергија, згради и транспорт“, објаснуваат
број еден“ затоа што се задржува илјадници од МЖСПП.
години во атмосферата и уште подолго во Меѓутоа, додаваат од таму, тоа не значи дека
океаните. Тенденцијата на пораст ќе продолжи адаптацијата кон климатските промени е
и во 2016 година, наведуваат од организацијата помалку важна. Ранливите сектори и
врз основа на информациите од најстарата адаптацијата кон климатските промени ќе
станица за мерење на гасови со ефект на бидат предмет на подетални анализи во иднина
стаклена градина која се наоѓа на Хаваи. од аспект на ИНДЦ потребите.
Според наодите од таа станица, Македонија, според одлуката на владата, има
концентрацијата на јаглерод диоксид ќе остане намера да го даде својот придонес во >>
ПОРТА
ПМ 10 ЧЕСТИЧКИТЕ ВО
МАКЕДОНИЈА СЕ ПОБЛИСКУ ДО
ВАЛКАНАТА ИЛЈАДАРКА
Пред една година активисти за чист воздух
организираа протести апелирајќи дека во
Македонија веќе не се дише. Но, протестите
останаа забележани само од оние што
секојдневно се трудат да преживеат во
отровите. Надлежните останаа без зборови
и конкретни дела. Затоа по социјалните
мрежи почна секојдневно изнесување на
податоци за загадувањето.
Загаденоста со ПМ 10 честички не се
симна од трицифрен број, а во одредени
денови во Тетово беше многу поблиску до
валканата илјадарка. Скопските Центар и
Карпош речиси секогаш беа над 292, па
дури и 483, 534, 553, 696 микрограми на
глобалните напори за намалување на емисиите Тие велат дека во периодот 2015-2030 метар кубен ПМ 10 честички. Ништо
на стакленички гасови. Според надлежните, година, за реализација на сценариото за подобра не е и состојбата во Аеродром,
треба да се намалат емисиите на јаглероден ублажување на климатските промени, Ново Лисиче и Автокоманда.
диоксид од согорувањето на фосилни горива потребните дополнителни инвестиции се Најгорната препорачана вредност на
за 30, односно за 36 отсто при повисоко ниво проценети на 4,2 милијарди евра, додека за Светската здравствена организација на ПМ
на амбиција, до 2030 година во однос на реализација на поамбициозното сценарио за 10 честичките е 50 микрограми на метар
референтното сценарио. Емисиите на ублажување на 4,5 милијарди евра. кубен, а за ПМ 2,5 е 10 микрограми на
метар кубен. Бројките од извештајот на СЗО
јаглероден диоксид од согорувањето на „Освен од сопствени вложувања,
за минатата година покажаа дека во Лондон
фосилни горива покриваат речиси 80 отсто од реализацијата на националните политики и ПМ 10 се 22, во Ливерпул 14, во Тирана 32, а
вкупните емисии на стакленички гасови, со мерки за ублажување на климатските промени во Софија 43.
доминантно учество на секторите снабдување ќе зависи и од вклучувањето на домашниот и Најзагаден град во светот е нигериското
со енергија, згради и транспорт. странскиот приватен сектор, и од пристапот до пристаниште и транспортен центар Онтиша,
Од МЖСПП велат дека постои и план како нови извори на финансирање и зголемена каде се достигнати 594 милиграми ПМ 10
сето тоа да се направи. Документот меѓународна поддршка кои би се честички и 66 милиграми ПМ 2,5.
„Национални придонеси кон климатските мобилизирале преку нови финансиски
промени“ е заснован на сите постоечки механизми за климатските промени, како што е
планови во земјата кои водат до намалување на Зелениот климатски фонд. Македонија ги А, во меѓувреме народот во речиси сите
емисиите на стакленички гасови. Како таков, тој следи преговорите во Помошното тело за градови ќе се гуши од загадувањето.
мора да е усогласен со постојните стратешки и научни и технолошки совети при УНФЦЦЦ за Облаците чад од оџаците ќе бидат
плански документи и ги одразува моменталните рамката за воспоставување на Нов пазарен секојдневие, издувните гасови од
политики во релевантните сектори, главно во механизам, како и на не-пазарни пристапи. автомобилите се зголемуваат, градилиштата
секторот енергетика како највлијателен сектор Откако тие ќе бидат усвоени, Македонија ќе ги се „расфрлаат“ со прашина по
во овој поглед. Со имплементација на мерките разгледа можностите за нивно користење за сообраќајниците, а Македонија го чека
што се анализирани, ќе се постигнат реализација на своите цели за ублажување на моментот на ратификација на договорот за
планираните намалувања на емисии на климатските промени“, велат од климатски промени, за да почне да дејствува.
јаглерод диоксид“, додаваат од МЖСПП. Министерството. од дното и да го намалува загадувањето. n
ПОРТА
ПОНЕДЕЛНИК и СРЕДА
од 21:00
до 22:00 часот
на КАНАЛ 77
ПОРТА
инфраструктура
Драган РИСТОВ
8.ЕШИМА-ОХАШИ ПАТ - ЈАПОНИЈА

Иако е долг пет километри, сепак постои една
делница која поминува преку мост кој го прави
патот Ешима-Охаши еден од најтешките на светот.
Таа делница е само 1,2 километри, но поминува
преку мост кој можеби е најопасниот, и најчуден
за возење. На едната страна има искачување
(нагиб) од 6,1 %, додека на спротивната страна
има спуштање под агол од 5,1%. Тоа практично
значи, без добри очи и сопирачки тешко дека ќе
се помине овој дел од патот без да се удри во
автомобилот пред себе или неконтролирано да се
слета по него. Причината поради која патот оди
низ вака есктремно лаково-зголемување е за да се
овозможи непречено поминување на бродовите и
чамците под него. Патот а и мостот ги поврзуваат
градовите Матсуе и Сакаиминато во Јапонија.
ОВА СЕ ОСУМТЕ НАЈОПАСНИ

ПАТИШТА НА СВЕТОТ
Велат, патиштата се крвотокот меѓу државите па и во една држава. Без нив, нема
комуникација, нема економија, нема успех. Но, кога се патува по безбедни
патишта, тоа е можеби најголемото задоволство за секој возач, но често пати од
објективни причини, инженерите и градителите не можеле да ги исполнат
комплетно безбедносните мерки и услови. Таков е примерот со овие осум патишта
кои според „Порта 3“ можат да се сметаат за најопасните во светот.
ПОРТА
6.ПАСАЖ ДЕ ГУА (ПРЕМИНОТ ДЕ ГУА) - ФРАНЦИЈА

Овој пат во должина од 4,3 километри го поврзува копното со островот Нориматур во Фрнација на Атлантскиот брег. На почеток кога ќе го
видите патот, ќе помислите и дека не е толку лош, но почекајте да дојде плимата па ќе видите што е суштината. Едноставно, половина од
патот го голта океанот. Двапати во денот овој пат е под вода, така што може да се помине исклучиво ако налетате во време кога плимата сè
уште не дошла. Ако почнала а вие веќе сте на патот, лесно може да ви се случи додека да дојдете до крајот, возилото да ви биде во вода до
врата. Што се однесува до зимскиот период, лесно може да се случи да заглавите во мраз, а тоа значи лизгање и излетување од патот.
7.СТЕЛВИО ПАС - ИТАЛИЈА

Лоциран во Италија, „Стелвио пас“ се смета за
најопасниот пат со должина од 18 километри
кои поминуваат како змија низ стрмен
планиски предел. Патот има дури 48 остри
свиоци од кои некои имаат дури и агол од 180
степени. Највисокиот дел на патот избива на
височина од 9000 стапки или 2,7 километри и 5.ТАРОКО ЏОРЏ - ТАЈВАН
поминува низ источните Алпи. Ако не се Овој пат е дел од автопатот број 8 и се смета за најсмртоносниот пат во Тајван.
внимава добро, лесно може да се случи на Патот буквално е издлабен низ планината во еден вид на пештерски дупки за да
овие остри свиоци да се пробие бетонската има потпора и стабилност од самата планина. Од друга страна, самиот пат е
ограда и да се излета од патот. стрмен а поројните дождови честопати предизвикуваат лизгање на земјиштето. Но
Сообраќајницата е отворена само во тоа не е сè. Самиот пат има многу остри кривини од 90 степени кои се укажуваат
периодот од јуни до септември, значи само 4 ненадејно, па ако имате неприспособена брзина лесно може да излетате од патот.
месеци, имајќи предвид дека со есента доаѓа Тоа многу пати се случувало и било не толку опасно кога лево или десно имате
и дождот а коловозот е влажен, што уште блокада или рамен дел, отколку ако налетате на острите кривини во делови над
повеќе го зголемува ризикот од излетување. клисурата, па имало случаи кога возилото буквално летало во реката од 15-ина
Затоа и возењето во зима се смета за метри височина.
потпишување на сигурна смртна казна кај
возачите. 25 ноември 2016 ПОРТА 63
4.ХАЛСЕМА АВТОПАТ - ФИЛИПИНИ

Сместен на надморска височина од околу 2000
метри се смета за најризичен, посебно во март и
април. Тоа е затоа што тешките дождови
предизвикуваат лизгање на земјиштето во кое освен
камења честопати се случува да се лизгаат и карпи
тешки десетици тони, кои буквално кинат парчиња
од патот како да се од лист хартија. Она што се
јавува како предизвик за возење по овој пат е
фантастичниот поглед кој се пружа кон долината.
Но малкумина знаат дека на автопатот Халсема
проблем е кога ќе се сретнат два автобуса, па
заради нивната тежина комбинирано со
ослабувањето на делници од патот, лесно може да
се случи едиот да „потоне“ и да се стрмоглави
стотина метри низ провалијата.
Impatiens bequaertii
3.ТИЈАНМЕН ПЛАНИСКИ ПАТ - КИНА

Овој пат можеби и треба да биде на врвот на листата, но се наоѓа некаде на средина, пред сè заради безбедносните мерки кои
властите ги имат преземено. Патот е долг 11 километри, но од почетокот до крајот има искачување на нивото на самиот пат од
неверојатни 1100 метри! Ова посебно доаѓа до израз за болните од срце, кои ја чувствуваат нивелацијата и промената на притсокот не
само во главата туку и во градите. Второ, мошне важно е што патот нема класични заоблувања, туку остри свртувања кои, верувале или
не, се вкупно 99 на број. Заради тие екстремни свиоци, се случува возачи кои лесно притискаат на педалата за гас да направат судир
или, иако се поставени тешки граничници долж целиот пат, се случува надгледување на околината и уживање во погледот да
предизвика излетување од патот.

2.ЗОЏИ ЛАПАС - ИНДИЈА
Ова не може ниту да се нарече пат, со оглед на состојбата во која се наоѓа, но имајќи
предвид дека нема друга сообраќајница која ги поврзува градовите Ладах и Кашмир во
Индија, тогаш мора да се прифати фактот дека ова е пат, макар што нема асфалт. Патот е
долг 9 километри и се простира 3,5 километри над нивото на морето, низ опасна стрмна
планина. Временските прилики се најопасниот противник на возачите на овој пат, бидејќи
како пречка може да бидат и силните ветрови и високиот снег исто како и одроните на
гломазните карпи. При возење низ овој пат, на возачите им се препорачува да користат
возила со погон на четири тркала, но дури и кога се тие во прашање, ретката кал може да
биде кошмар и да заглавите со часови. Замислете што би се случило со возила на погон на
само две тркала и тоа во периоди кога имате дебел снег или тенка кал. Но, не залажувајте
се дека убавото време и сонце ќе ви го олеснат патувањето. Напротив, кривините и
нивелацијата посебно при средба со тешки возила, можат да значат опасност по животот
бидејќи патот нема заштитни браници, па лесно може да се случи при разминување да
паднете во клисурата со малите одрони предзивикани од вас.
1.АТЛАНТЕРХАВСВЕИН - НОРВЕШКА
Во превод, ова значи „Океанско-атлантски пат“ и се наоѓа на самиот брег на Норвешка. Низ
туристичките магазини, пишува дека овој пат е нешто неверојатно за да се види или да се вози по
него, заради убавината и изненадувањата што ги нуди, но од безбедносен аспкет, тешко дека може да
се даде таков совет. Возењето по патот за време на немирно море е исто како играње по ивица на
вулкан. Лесно може да се падне секој момент од десетина причини. Патот се простира низ неколку
помали островчиња кои се поврзани токму благодарение на овој пат кој е во должина од над 6,5
километри. Значи, ако излетате заради лизгав коловоз, неминовно завршувате во океанот, а во
зависност од делницата ќе зависи и висината од која ќе паднете. Уште поопасно е што високите
бранови честопати се прелеваат или удираат на патот, што значи лесно може да се случи да бидете
исфрлени од мост или од самиот пат, и директно да слетате во океанот или на карпи!
ПОРТА
aрт и дизајн ИЗЛОЖБА UNDER 35 ITALIAN DESIGN, БУЕНОС АИРЕС
Дизајнот е се повеќе
професија на масите
Дизајнерите застапени на изложбата UNDER 35 italian

design, веќе не го сметаат дизајнот и архитектурата
како политички манифест, туку поддржуваат модели и
техники кои се чувствителни на темите за еколошка и
економска одржливост, и вложуваат многу во самите
себе и сопственото формирање. И покрај цврстата
вкоренетост во италијанската традиција, тежнеат да
комуницираат со светот и во поголема мера ја
усвојуваат глобалната отколку локалната димензија
(Специјално за Порта3 oд
Буенос Аирес)
Силвана АНИКЈАРИКО,
директор и куратор
на Triennale Design
Museum, Милано

В
о новоизградениот павилјон на музејот Маѓистрети, Занусо, Ауленти) немаат образувано
за архитектура MARQ во Буенос Аирес, (свои) ученици.
поставена е изложбата UNDER 35 Овие мајстори повеќе претпочитале да
italian design, посветена на младите креираат една нова столица отколку да
италијански дизајнери на возраст под образуваат еден нов ученик. Дури и ретките
35 години. Организатори на изложбата дизајнери кои помеѓу 60-тите и 70-тите години
се Triennale Design Museum во Милано, на минатиот век се обидувале да ја „нападнат“,
Музејот за архитектура MARQ во Буенос Аирес, макар и само теориски, хегемонијата на мајсторите и да
Италијанскиот институт за култура во Буенос Аирес и го нападнат нивниот евидентен индивидуализам, пред сè,
Италијанската амбасада во Буенос Аирес. Изложбата со креирањето на групни експерименти во колективното
Џуљелмо проектирање (притоа тука мислам на искуствата на
трае во периодот ноември-декември 2016, а нејзин
Брамбила, групите како „Мемфис“ или Arkizoom), на крајот не
куратор е Силвана Аникјарико, директор и куратор на
2015 успеале да создадат никаков генерациски премин. Ниту
Triennale Design Museum во Милано.
Италија не е земја на младите, или подобро кажано - Еторе Сотсас, ниту Алесандро Мендини, без оглед што ги
поголемиот дел од минатиот век, Италија не беше имаат втемелено студиите, не успеале да генерираат
наклонета кон младите. Пред 10 години, поточно во 2007 „сопствени“ деца. >>
година, кога ја подготвував изложбата The New Italian
Design во рамките на Триеналето во Милано, таа беше Џакомо
посветена на новиот и младиот италијански дизајн, Мор, 2016
сфатив дека поголемиот дел од историјата на
италијанскиот дизајн на минатиот век, беше поправо
историја на Татковците а не на Децата, односно беше
повеќе историја на Мајсторите, отколку историја на
Учениците, историја на Старите а не и Младите. Кажано
уште порадикално, се работеше за историја на Татковци
без деца, за Мајстори без ученици, и за Старите без
генерациска смена.
Дизајнерските мајстори родени пред Првата светска
војна (Каца, Доминиони, Кастиљони, Манѓароти,
ПОРТА
aрт и дизајн
Музејот за Сето тоа, во продуктивниот систем, нужно Лучија

архитек- испровоцирало вртење кон странците за да се избегнел Масари,
тура MARQ ризикот со новите генерации. Подобро „легија на странци“ 2014
во Буенос отколку автохтони сили – така, италијанските дизајнери од
Аирес средната генерација повеќе се насочиле кон
истражувањето, а не кон самата продукција, како што
впрочем имаат направено секој од нив на свој начин -
Улиан, Јакети, Дамиани, Контин, Пецини, Доната Перучини...
Изложбата The New Italian Design тргнуваше токму од
тука - од анализата на оваа историски одредена состојба,
како и од фактот што до одредена точка, крајот на
генерацијата на учителите се совпаѓа со преобликувањето
на дизајнот како професија на масите. Од оваа истргната специјализираниот функционализам, во доменот на
слика произлегуваат многуте јазици и спротивставени високата технологија, во полза на еден повеќе провизорен
однесувања. Но, исто така, од овие различности универзум, реверзибилен и ироничен. Изложбата The New
произлегува и еден единствен и оригинален став. Јасно е Italian Design беше всушност изложба која сведочеше за
дека оваа генерација одлучила да работи предмети кои се доаѓањето на нова економија, која можеби е помалку
лесни, рафинирани, иновативни, со низок експресивен индустриска, а повеќе релационистичка и динамична.
профил - неинванзивни и често со нејасна стилистичка и Современиот дизајн е ситуиран и оперира во една
Томасо употребна дефиниција. Тоа се проекти осудени да бидат на
Калдера, парадигма потполно различна од онаа од времето на
неистражените маргини од оваа економија на Мајсторите, каде што културата на проектирање била
2015 домаќинствата, целосно игнорирана низ целиот 20 век, но насочена кон реализација на довршен производ,
со големо значење во дефинирањето на квалитетот на функционален и дефинитивен. Денес, меѓутоа, дизајнот на
домувањето, вон системите на уредувањето. одреден начин станал - професија на масите - каде се
Не се работи за една дефетистичка генерираат процеси и иновација повеќе од самите
стратегија, туку за сведоштво на прозводи. Предметите реализирани од Мајсторите беа
превладување на старите митови на неспорни - на довршен и перфектен начин ги остваруваа
големосериското производство, големите потреби на Модерната. Наспроти нив, денешниве
дизајнери се повеќе необврзувачки, емоционални,
изненадувачки. Огледало се на нашето време, во кое
потребите се опишуваат на променлив начин, ликвиден и
недопирлив.
Иронијата што превладува кај поголемиот дел од
изложените парчиња на изложбата произлегува токму од
ова сознание. Се работи за артефакти мислени и
претпоставени за заситен и зрел општествен простор.
Мајсторите работеле во општество во растеж, кое
aрт и дизајн
постепено се обидувало да ги задоволи сопствените повеќе кон
Федерика Кастањо и Сара Петручи, 2011
потреби. Денес, тие примарни потреби се совладани, така отфрлување на
што на нивно место се појавува потреба за ширење, за разликите на
воспоставување на релација, линк, потреба да се видовите, а во
комуницира. прилог на дифузен
Дизајнерите застапени на изложбата UNDER 35 italian сензибилитет. Младите
design, веќе не го сметаат дизајнот и архитектурата како дизајнери се
политички манифест, туку поддржуваат модели и техники афирмираат, пред сè,
кои се чувствителни на темите за еколошка и економска преку сопствена
одржливост, и вложуваат многу во самите себе и продукција, но не како
сопственото формирање. И покрај цврстата вкоренетост во средство за прикажување
италијанската традиција, тежнеат да комуницираат со на сопственото
светот и во поголема мера ја усвојуваат глобалната отколку истражување, туку како
локалната димензија. пат за формирање на
Прашањето за естетиката станува битно прашање. Новите сопствено претпријатије,
проектанти се често означувани како генерација на млади најчесто преку Интернет и
политички неоптоварени хедонисти. Во стварноста, младите поврзување со
Франческо
дизајнери гледаат еден грд и погрешен свет и бараат начин порталите за продажба
Меда, 2014
да го променат, па и со едноставни гестови, проектирајќи он лајн. Новите
една столица или една играчка. Во оваа смисла, нивната дизајнери не се само
многуструка, независна и очигледно ненасочувана работа, дизајнери, умеат да
всушност е резултат на еден спонтан политички проект, кој дизајнираат во 3Д,
настојува да ги активира реформаторските стратегии. познаваат графика,
Друга особеност на оваа генерација е во фактот што фото, стајлинг, блог, со
преминала од дизајн типично маскулински, логичен и што се развиваат сè
функционален кон дизајн повеќе женствен, независно од повеќе автономни
полот на проектантите, кој отелотворува деликатност, фирми. Ка
сензибилност, суптилност и недостижност, најчесто Работата на
остварено во хармонични и лежерни форми. Се приклонува дизајнерите се наоѓа
пред една панорама на м
индустриски
претпријатија во криза,
особено во областа на
секторот за мебел,
пазар кој во последните
пет години 70 отсто од
прометот ја има
сменето сопственоста.
Ниската рентабилност
го насочува вниманието
на дизајнерите кон
интернационални
дизајн галерии и кон
мрежите со е-трговија.
Федерико
Се наоѓаме пред една смела, неинхибирана и љубопитна
Анѓи, 2014
генерација. Ослободени од инхибиции, без страв од
фантазмата на таткото, проектира не водејќи сметка за
преегзистенцијата, без неопходноста да ги цитира
претходниците, во еден вид магма каде победува тој што
успева да приложи поголем естетски учинок на концептот или
кој успева подобро и посилно да искомуницира. А сето тоа
придружено со падот и самракот на критиката.
Тоа е свет каде сите проектираат. Не се само
дипломираните од Политехниката во Милано, туку и
графичари кои одлучиле да станат дизајнери на мебел,
дипломци од економските факултети, и дури психолози кои
се занимаваат со дизајн. Понекогаш изгледа дека е доволно
да имаш добар вкус и на дофат еден занаетчија, па да
реализираш нешто. Маестро Андреа Бранци веќе има
кажано, дека дизајнот е сè повеќе професија на масите. n
Превод од италијански јазик:
Миро Поповиќ, истoричар на уметност
www.liting.mk
Lexan* поликарбонатни плочи и системи; Архитектонска подготовка и изведба
Акрилни плочи Plexy и производи од ПММА;
Звучни и сигурносни бариери; Профили, гума и трака; +389 2 3114 360
ПОРТА
ПОРТА
ПОРТА

250

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

250

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ПОРТА

Македонија нема да ја спаси планетата, но

Македонија нема да ја спаси планетата, но

ГРАДЕЖНИШТВО 12 Издавач: „Биропрес“ ДОО Скопје

АРТ И ДИЗАЈН 66 Редакцијата на Порта3, не

25 ноември 2016 ПОРТА 7

8 ПОРТА 25 ноември 2016

10 ПОРТА 25 ноември 2016

Овој проект кој го изведува

14 ПОРТА 25 ноември 2016

Општествено корисно поврзување

25 ноември 2016 ПОРТА 15

Урбан објект кој ги поместува

Градбата на новиот објект „Филхармонија“ во Скопје е ретка можност да се види

16 ПОРТА 25 ноември 2016

постои конструкторски исчекор напред и еден од најатрактивните конструкторски

25 ноември 2016 ПОРТА 17

18 ПОРТА 25 ноември 2016

20 ПОРТА 25 ноември 2016

25 ноември 2016 ПОРТА 21

l Греење на една или повеќе компоненти на

Во својата производствена програма

ХИДРОЗИМ-Т - Адитив наменет за

ХИДРОЗИМ ФЛУИД – Комплексен адитив

22 ПОРТА 25 ноември 2016

Патот е непознат, разумот и сонот се одговор и провокација на решението што

Љупка ДУКОВСКА дипл. инж. арх.

фиберглас, собрани со прецизна точност.

26 ПОРТА 25 ноември 2016

адреса: ул. Никола Карев бр. 20,

32 ПОРТА 25 ноември 2016

фактот дека не е возможно сите конектори да

34 ПОРТА 25 ноември 2016

второ, посредно да ја актуелизираме темата на колективното

корисници на студентскиот дом. Релациите помеѓу двата вида на простори, отворен -

Проект на Синиша Павловски и Илија Мирчески (SP!M)

избрише меморијата за еден ѕид кој

36 ПОРТА 25 ноември 2016

Проект на Тамара Симјановска и Елена

25 ноември 2016 ПОРТА 37

Објект кој ги надмина

38 ПОРТА 25 ноември 2016

архитект Сер Џајлс Гилберт Скот (Sir Giles

40 ПОРТА 25 ноември 2016

надополнети со елегантен плоштад со век. објект за истражување на современата

42 ПОРТА 25 ноември 2016

44 ПОРТА 25 ноември 2016

просторот и човековите потреби врзани за

КАДЕ КОЛВА „ЖОЛТАТА ПАЈКА“?

48 ПОРТА 25 ноември 2016

Прекината магистрална лонгитудинала

50 ПОРТА 25 ноември 2016

25 ноември 2016 ПОРТА 51

52 ПОРТА 25 ноември 2016

Слика 9: Фасада со транспарента топлинска изолација

површини со транспарентна изолација во однос на целиот ѕид. Така

Слика 8б Температурен Слика 8в Температурен

За сметка на оваа функција, намалена е изолациската моќ на

25 ноември 2016 ПОРТА 53

54 ПОРТА 25 ноември 2016

70 ПОРТА 26 декември 2014

Науката од регионот наспроти

56 ПОРТА 25 ноември 2016

25 ноември 2016 ПОРТА 57