Söùc maïnh

cuûa toaøn taâm

toaøn yù

Nguyeân taùc: The Power of Full Engagement

Taùc giaû: Jim Loehs - Tony Schwartz
Soá trang: 357 trang
Ngöôøi dòch: Phaïm Kim Anh - Ñaøo Queá Anh
Baûn quyeàn: Coâng ty Saùch Alpha
Nhaø xuaát baûn: Lao ñoäng xaõ hoäi 2009
 Veà taùc giaû:
Jim Loehs
Chuû tòch kieâm CEO cuûa LEG Performance Systems - TS Jim Loehs laø taùc giaû 12 quyeån saùch trong ñoù coù
Best Seller “Noã löïc ñeå thaønh coâng” vaø “Reøn luyeän söùc maïnh trong theå thao”.
Khaùch haøng cuûa oâng laø nhöõng vaän ñoäng vieân noåi tieáng, caûnh saùt ñaëc nhieäm SWAT, FBI.
Tony Schwartz
Tony Schwartz saùng laäp vaø laø Toång giaùm ñoác Coâng ty Döï aùn naêng löôïng, laø taùc giaû nhieàu ñaàu saùch, trong
ñoù coù Best Seller “Ngheä thuaät kinh doanh” (vieát chung vôùi Donal Trump), “Ñieàu thöïc söï quan troïng”.
OÂng coøn laø nhaø baùo cuûa The New York Times, Phoù toång bieân taäp taïp chí News Week vaø vieát cho nhieàu tôø
baùo khaùc.
Noäi dung chính
Phaùt huy boán nguoàn naêng löôïng chuû yeáu ñeå buø naêng löôïng tieâu hao baèng phöông phaùp phuïc hoài xen keõ.
Taïo ra nhöõng thoùi quen cuï theå ñeå quaûn trò naêng löôïng tích cöïc reøn luyeän söï toaøn taâm toaøn yù.
Phaàn I
Chöông 1 - Naêng löôïng chöù khoâng phaûi thôøi gian - môùi laø nguoàn löïc quyù giaù nhaát
Trong thôøi ñaïi kyõ thuaät soá hieän nay, chuùng ta soáng hoái haû, chaïy ñua vôùi thôøi gian; chuùng ta soáng trong
söï raøng buoäc song laïi ñang bò phaân taùn. Chuùng ta cho raèng mình khoâng coøn löïa choïn naøo khaùc, ñeán noãi
khi thöïc hieän coâng vieäc môùi ñöôïc nöûa thôøi gian baïn ñaõ caûm thaáy naêng löôïng cuûa mình caïn kieät, meät moûi;
khoâng bao giôø coù ñuû toaøn taâm toaøn yù cho gia ñình vaø cho nhöõng hoaït ñoäng khaùc.
Naêng löôïng chöù khoâng phaûi thôøi gian – môùi laø thöôùc ño cô baûn cuûa hieäu suaát cao
Ta thöôøng khoâng chuù yù ñeán taàm quan troïng cuûa naêng löôïng trong coâng vieäc vaø cuoäc soáng rieâng. Neáu
khoâng coù ñuû löôïng, chaát, troïng taâm vaø taùc ñoäng cuûa naêng löôïng caàn thieát, moïi hoaït ñoäng seõ keùm hieäu quaû.
Hieäu suaát, söùc khoûe vaø haïnh phuùc ñöôïc taïo laäp treân cô sôû quaûn trò naêng löôïng thoâng minh
Soá löôïng giôø trong ngaøy laø coá ñònh, nhöng khoái löôïng vaø chaát löôïng naêng löôïng maø ta coù theå söû duïng thì
khoâng.
Caùc nhaø laõnh ñaïo laø nhöõng ngöôøi quaûn lyù naêng löôïng cuûa taäp theå, cuûa coâng ty, toå chöùc vaø thaäm chí caû
trong gia ñình. Hoï truyeàn caûm höùng vaø ñaàu tö phuïc hoài nguoàn naêng löôïng chung.
Vieäc quaûn lyù naêng löôïng thoâng minh, caû töø goùc ñoä caù nhaân laãn toå chöùc, khieán ñieàu maø ta goïi laø toaøn taâm
toaøn yù hoaøn toaøn coù theå thöïc hieän ñöôïc. Vaäy chuùng ta phaûi hoïc caùch quaûn trò naêng löôïng hieäu quaû vaø thoâng
minh hôn.
Moät phoøng thí nghieäm soáng
Chuùng toâi nghieân cöùu taàm quan troïng cuûa naêng löôïng trong phoøng thí nghieäm soáng cuûa caùc moân theå thao
chuyeân nghieäp. Sau khi thaønh coâng trong lónh vöïc theå thao, chuùng toâi aùp duïng qua caùc lónh vöïc khaùc nhö
vôùi ñoäi giaûi cöùu con tin cuûa FBI, phoøng caûnh saùt tö phaùp Hoa Kyø, nhaân vieân y teá, giôùi kinh doanh ñieàu haønh
caùc doanh nghieäp.
Vôùi thöïc teá khaéc nghieät, ñieàu gì giuùp baïn coù khaû naêng laøm vieäc ôû möùc ñoä toái öu maø khoâng phaûi hy sinh
söùc khoûe, haïnh phuùc vaø nieàm vui?
Coù 4 nguyeân taéc quaûn lyù naêng löôïng chuû ñaïo chi phoái quaù trình naøy.
Nguyeân taéc 1
Toaøn taâm toaøn yù ñoøi hoûi söû duïng boán nguoàn naêng löôïng taùch bieät nhöng coù quan heä vôùi nhau: theå chaát,
tình caûm, trí tueä vaø tinh thaàn
Ñeå laøm vieäc vôùi möùc ñoä toái öu, chuùng ta caàn phaûi kheùo leùo quaûn trò töøng thöù trong nhöõng naêng löôïng lieân
keát laãn nhau naøy.
Nguyeân taéc 2
Vì naêng löôïng seõ tieâu hao ñi caû khi baïn laïm duïng laãn khi khoâng taän duïng noù, chuùng ta phaûi buø ñaép naêng
löôïng tieâu hao baèng naêng löôïng phuïc hoài xen keõ.
Ñeå duy trì nhòp soáng khoûe maïnh trong ñôøi mình, chuùng ta caàn hoïc caùch tieâu hao vaø phuïc hoài naêng löôïng
2 3
ñieàu hoøa. Chuùng ta toaøn taâm toaøn yù vôùi nhöõng chu kyø thôøi gian, vaø sau ñoù hoaøn toaøn taùch khoûi chuùng vaø coá
gaéng phuïc hoài naêng löôïng tröôùc khi baät trôû laïi traän chieán ñoái maët vôùi baát kyø thöû thaùch naøo.
Nguyeân taéc 3
Ñeå phaùt trieån khaû naêng, chuùng ta phaûi coá gaéng vöôït qua nhöõng giôùi haïn thoâng thöôøng cuûa mình, luyeän
taäp theo phöông phaùp hieäu quaû maø caùc vaän ñoäng vieân gioûi nhaát thöôøng taäp luyeän.
Söï caêng thaúng khoâng phaûi laø keû thuø trong ñôøi ta. Traùi laïi, noù laø maáu choát cuûa söï phaùt trieån. Ñeå taêng
cöôøng söùc maïnh cô baép, chuùng ta luyeän taäp tieâu hao naêng löôïng vöôït möùc bình thöôøng, coù theå coù nhöõng
veát raùch li ti trong sôïi cô, nhöng khi cô baép ñöôïc nghæ ñeå hoài phuïc sau 24 hoaëc 48 giôø, noù seõ maïnh meõ hôn
luùc ban ñaàu. Töông töï, chuùng ta phaùt trieån khaû naêng tình caûm, trí tueä vaø tinh thaàn baèng chính caùch chuùng
ta phaùt trieån khaû naêng theå chaát. Nietzche ñaõ noùi: “Nhöõng gì khoâng gieát cheát ñöôïc ta seõ laøm cho ta maïnh
meõ hôn leân”.
Nguyeân taéc 4
Nhöõng thoùi quen naêng löôïng tích cöïc - caùc coâng vieäc haèng ngaøy raát cuï theå ñeå quaûn lyù naêng löôïng - laø
then choát ñeå luoân toaøn taâm toaøn yù vaø ñaït hieäu suaát cao beàn vöõng.
Thoùi quen neà neáp tích cöïc laø moät haønh vi trôû neân voâ thöùc theo thôøi gian - ñöôïc khích leä bôûi moät chuaån
möïc naøo ñoù. Söùc maïnh cuûa caùc thoùi quen neà neáp laø ôû choã chuùng ñaûm baûo raèng ta söû duïng naêng löôïng yù
thöùc ôû möùc ít nhaát coù theå ôû nhöõng nôi khoâng caàn thieát, ñeå ta töï do taäp trung nguoàn naêng löôïng coù saün cuûa
mình vaøo nhöõng lónh vöïc coù tính saùng taïo vaø naâng cao chaát löôïng.
Quy trình thay ñoåi
Vieäc thöïc hieän thay ñoåi laâu daøi caàn tieán haønh theo qui trình ba böôùc: xaùc ñònh muïc ñích, ñoái dieän vôùi
söï thaät vaø baét tay haønh ñoäng. Qua ñoù, haõy laäp nhöõng thoùi quen neà neáp tích cöïc coù theå thuùc ñaåy vaø ñem laïi
söùc soáng môùi, baèng caùch tích luõy vaø duy trì naêng löôïng veà moïi maët trong cuoäc soáng thay vì thuï ñoäng ngoài
nhìn khaû naêng hoaït ñoäng giaûm daàn theo ngaøy thaùng.
“Gieo thoùi quen gaët tính caùch” hay nhö Ñaït lLi Laït Ma noùi: “Khoâng coù ñieàu gì maø ta khoâng theå laøm cho
deã daøng hôn baèng vieäc lieân tuïc laøm quen vaø taäp luyeän. Baèng vieäc taäp luyeän, ta coù theå thay ñoåi baûn thaân
mình”.
Chöông 2 - Cuoäc ñôøi reäu raõ cuûa Roger B.
Roger B. coù veû nhö ñang soáng moät cuoäc ñôøi thaønh ñaït ñieån hình. Tuoåi 42, ôû vò trí toång giaùm ñoác moät
coâng ty phaàn meàm maùy tính lôùn, möùc löông cao, quaûn lyù treân 4 bang mieàn Taây. Vôï anh, Rachel, 39 tuoåi,
moät baùc só taâm lyù, hoï cöôùi nhau ñaõ 15 naêm vaø coù 2 con, Alyssa 9 tuoåi vaø Isabel 7 tuoåi. Hoï thöïc söï laø nhöõng
ngöôøi raát baän roän. Thoaït nhìn, khoù maø thaáy ñöôïc truïc traëc naøo.
Khi gaëp chuùng toâi, seáp cuûa Roger phaùt bieåu: “Chuùng toâi coi Roger nhö moät ngoâi sao ñang leân neân ñaõ
ñöa anh vaøo chöùc vuï laõnh ñaïo raát quan troïng, nhöng töø 2 naêm nay anh tröôït daøi trong hieäu suaát coâng taùc,
toâi böïc mình vaø raát thaát voïng. Nhöng anh ta laø ngöôøi toát vaø ña taøi, toâi khoâng muoán phaûi ñeå anh ta ra ñi.
Toâi seõ raát vui neáu caùc anh giuùp ñöôïc anh ta trôû veà ñuùng loái”.
Sau khi laøm moät soá xeùt nghieäm vaø ñöôïc kieåm tra theo phöông phaùp cuûa chuùng toâi, chuùng toâi keát luaän
Roger ñang maát daàn nguoàn naêng löôïng cuûa mình: naêng löôïng thaáp, ít kieân nhaãn, tieâu cöïc, hôøi hôït trong
caùc moái quan heä vaø thieáu say meâ.
Theå chaát laø caên baûn
Nhaân toá goùp phaàn caûn trôû hieäu suaát cuûa Roger laø caùch anh quaûn trò naêng löôïng theå chaát cuûa mình keùm:
thöøa caân, buïng pheä ra, tyû leä môõ trong maùu cao, huyeát aùp cuõng baét ñaàu cao. Tuy anh ñaõ boû huùt thuoác 10
naêm tröôùc nhöng thænh thoaûng anh vaãn coøn huùt moät vaøi ñieáu khi caûm thaáy caêng thaúng.
Anh laáy côù khoâng coù thôøi gian neân khoâng taäp theå duïc. Caû ngaøy caêng thaúng coâng vieäc, toái veà phaûi kieåm
tra email, hôn nöûa ñeâm môùi ñi nguû, giaác nguû chaäp chôøn, ñoâi luùc phaûi nhôø thuoác nguû. Tích luõy laïi, Roger
ñaõ gaây thieät hai naëng cho anh khoâng chæ veà löôïng vaø chaát cuûa naêng löôïng anh coù, maø coøn veà ñoä taäp trung
vaø ñoäng cô laøm vieäc cuûa anh nöõa.
Hoaït ñoäng khoâng nhieân lieäu
Caùc moái quan heä laø moät trong nhöõng nguoàn tieàm naêng maïnh nhaát ñeå hoài phuïc tinh thaàn. Hieän thôøi
Roger vaø vôï anh coù quaù ít thôøi gian ôû beân nhau, tình caûm laõng maïn chæ laø kyù öùc, quan heä chaên goái trôû neân
hieám hoi, nhöõng cuoäc chuyeän troø ngaøy caøng mang tính chaát coâng vieäc.
Vôï anh cuõng coù nhöõng moái baän taâm rieâng cuûa mình, coâ daønh troïn thôøi gian cho coâng vieäc vaø chaêm soùc
ngöôøi cha 72 tuoåi bò Alzheimer. Roger thoâng caûm vôùi vôï nhöng khoâng traùnh khoûi caûm giaùc mình ñang ít
nhieàu bò boû rôi. Beù Alyssa ñaõ baét ñaàu coù moät soá vaán ñeå ôû tröôøng hoïc, Roger bieát raèng Alyssa caàn ñöôïc quan
taâm hôn, nhöng anh khoâng coøn söùc ñeå giuùp con vaøo buoåi toái. Beù Isabel coù veû nhö ñang suoân seû, nhöng söï meät
moûi cuûa Roger cuõng aûnh höôûng ñeán tình caûm cha con.
Thôøi kyø khoù khaên, coâng ty giaûm nhaân coâng, moïi ngöôøi phaûi laøm vieäc nhieàu hôn keå caû seáp cuûa Roger, anh
ít gaëp seáp hôn tröôùc, anh coù caûm giaùc khoâng coøn ñöôïc quyù meán nöõa. Taâm traïng cuûa Roger aûnh höôûng maïnh
tôùi nhöõng ngöôøi döôùi quyeàn anh. Caùi voøng luaån quaån cuûa söï aûnh höôûng laãn nhau.
Noã löïc ñeå taäp trung
Caùch Roger quaûn lyù naêng löôïng theå chaát vaø tình caûm cuûa mình ñaõ giaûi thích nguyeân nhaân cuûa trôû ngaïi:
thieáu taäp trung, söï meät moûi, khoâng haøi loøng, thaát voïng, maëc caûm. Laàn ñaàu tieân trong söï nghieäp cuûa mình,
Roger thaáy mình xao laõng vaø thieáu hieäu quaû. Anh hieám khi boû coâng vieäc laïi vaên phoøng, gaàn nhö chaúng bao
giôø thoaùt ly hoaøn toaøn khoûi coâng vieäc. Anh hieám khi nghæ giaûi lao vaø möùc ñoä taäp trung cuûa anh ngaøy caøng toài
teä ñi.
Vaán ñeà thöïc söï laø gì?
Roger daønh quaù nhieàu thôøi gian cuûa mình ñeå ñaùp öùng nhöõng ñoøi hoûi beân ngoaøi vaø do vaäy anh ta ñaõ hoaøn
toaøn maát yù thöùc veà vieäc mình thöïc söï muoán gì treân ñôøi. Khoâng bò raøng buoäc vôùi nhöõng chuaån möïc ñích thöïc,
Roger khoâng coù nhieàu ñoäng löïc ñeå quan taâm ñeán baûn thaân mình.
Ñaëc bieät, Roger noùi, anh caûm thaáy mình laø naïn nhaân cuûa nhöõng nhaân toá vöôït ngoaøi taàm kieåm soaùt cuûa
mình: “Toâi chæ coá tieán leân phía tröôùc, ñaët baøn chaân naøy leân phía tröôùc baøn chaân kia maø thoâi. Ñoù khoâng phaûi
laø con ñöôøng maø toâi ñaõ töôûng töôïng, nhöng neáu coù ñöôøng loái ñuùng hôn thì toâi cuõng chöa tìm ra ñöôïc”.
Chöông 3 - Nhòp ñieäu cuûa hieäu suaát cao: caân baèng giöõa caêng thaúng vaø hoài phuïc
Naêng löôïng chæ ñôn thuaàn laø khaû naêng thöïc hieän coâng vieäc. Nhu caàu cô baûn cuûa loaøi ngöôøi chuùng ta laø
tieâu hao vaø phuïc hoài naêng löôïng. Caân baèng giöõa caêng thaúng vaø phuïc hoài söùc löïc raát caàn thieát khoâng chæ ñoái
vôùi thi ñaáu theå thao maø coøn ñoái vôùi quaûn trò naêng löôïng treân moïi phöông dieän trong cuoäc soáng.
Tieâu hao naêng löôïng quaù nhieàu maø khoâng phuïc hoài ñaày ñuû cuoái cuøng seõ daãn ñeán kieät löïc vaø suy suïp. Khoâi
phuïc quaù nhieàu maø khoâng duøng ñuû möùc daãn ñeán tình traïng hao moøn vaø suy yeáu. Vôùi tình caûm, trí tueä vaø tinh
thaàn cuõng xaûy ra tieán trình y heät.
Chieàu saâu tình caûm vaø khaû naêng phuïc hoài phuï thuoäc vaøo vieäc töông giao tích cöïc vôùi nhöõng ngöôøi khaùc vaø
nhöõng tình caûm cuûa chính mình. Toaøn taâm toaøn yù ñoøi hoûi phaûi nuoâi döôõng söïc caân baèng naêng ñoäng giöõa tieâu
hao vaø hoài phuïc naêng löôïng. Chuùng toâi goïi ñoù laø dao ñoäng nhòp soáng, vaø noù töôïng tröng cho nhòp ñaäp cô baûn
cuûa cuoäc soáng.
Nhòp ñaäp cuûa cuoäc soáng
Chính thieân nhieân cuõng coù nhòp ñaäp, moät chuyeån ñoäng nhòp nhaøng nhö soùng giöõa hoaït ñoäng vaø nghæ ngôi.
Söï luaân chuyeån giöõa caùc muøa, ngaøy vaø ñeâm, chim muoâng di truù, gaáu nguû ñoâng… taát caû ñeàu theo chu kyø. Con
ngöôøi cuõng vaäy, nhòp thôû, soùng naõo, thaân nhieät, nhòp tim, möùc ñoä hooc-moân, huyeát aùp… ñöôïc daãn daét baèng
nhòp ñieäu do töï nhieân ñieàu khieån ñöôïc maõ hoùa trong gien cuûa chuùng ta.
Chuùng ta laø nhöõng baûn theå dao ñoäng trong moät vuõ truï dao ñoäng. Nhòp ñieäu laø di saûn thöøa keá cuûa chuùng ta
Nhöõng nhòp ñieäu xaûy ra nhieàu laàn theo chu kyø, thöôøng xuyeân dao ñoäng leân xuoáng trong ngaøy. Nhöõng chæ
soá sinh hoïc nhö nhòp tim, möùc ñoä hooc-moân, cöôøng ñoä caêng cô baép, hoaït ñoäng soùng naõo, taát caû ñeàu taêng leân
trong giai ñoaïn ñaàu cuûa chu kyø, sau khoaûng thôøi gian giöõa 90 vaø 120 phuùt baét ñaàu giaûm, ñoøi hoûi moät khoaûng
thôøi gian nghæ ngôi vaø hoài phuïc.
Chuùng ta coù khaû naêng vöôït qua ñöôïc nhöõng chu kyø töï nhieân naøy baèng caùch baét cô theå noã löïc baèng nhöõng
hooc-moân caêng thaúng hoã trôï, nhöng caùi giaù phaûi traû veà laâu daøi laø ñoäc toá tích luõy beân trong cô theå. Neáu baïn
uoáng caø pheâ ñeå duy trì söï tænh taùo, uoáng ít röôïu ñeå giaûm caêng thaúng, duøng thuoác nguû ñeå hoã trôï giaác nguû thì
chính baïn ñang che giaáu tình traïng nguy ngaäp cuûa chính mình.
Thôøi ñieåm giöõa caùc cao traøo
Soáng nhö moät ngöôøi ñang chaïy nöôùc ruùt laø chia nhoû cuoäc ñôøi thaønh moät chuoãi nhöõng böôùc nghó coù kieåm
soaùt phuø hôïp vôùi nhu caàu sinh lyù cuûa chính mình vaø vôùi nhòp ñieäu, chu kyø cuûa töï nhieân.
Moät vaän ñoäng vieân neáu bieát caùch phuïc hoài ôû thôøi gian giöõa caùc cao traøo: ñoäng taùc, tö theá, nhòp thôû…, thì hoï
seõ coù hieäu quaû cao phuïc hoài söùc löïc trong moät thôøi gian ngaén. Noùi nhö vaän ñoäng vieân Jack Nicklaus: “Toâi ñaõ
phaùt kieán ra moät thoùi quen cho pheùp toâi di chuyeån töø ñænh cao cuûa söï taäp trung xuoáng nhöõng thung luõng cuûa
4 - Lao ñoäng tay chaân ñoøi hoûi quaù khaét khe vaø aùp löïc coâng vieäc thöôøng xuyeân.
söï thö giaõn…”.
Phuïc hoài trong coâng vieäc
Laøm theá naøo ñeå traùnh kieät söùc khi ñoái dieän vôùi nhöõng coâng vieäc raát caêng thaúng?
Baø Maggie Wilderotte, Chuû tòch Coâng ty Wink Communications noùi: “Baïn phaûi coù khaû naêng kieåm soaùt
toác ñoä cuûa mình vaø daønh thôøi gian ñeå nghæ giöõa chöøng nhieàu laàn… Toâi löôïn quanh vaên phoøng, hoûi thaêm
moïi ngöôøi, vieäc naøy giuùp toâi coù cô hoäi giao tieáp vôùi nhaân vieân, duø chæ 30 phuùt maø toâi thaáy thö giaõn laï
thöôøng”.
Bill Norman, phoù chuû tòch moät coâng ty noäi thaát noùi: “Toâi bieát coù nhöõng ngöôøi maø coâng vieäc laø cuoäc soáng
cuûa hoï, laø söï quan taâm duy nhaát cuûa hoï. Nhöng toâi nghó laøm nhöõng gì maø baïn thaáy thích thuù ngoaøi leà coâng
vieäc cuõng raát quan troïng (chuïp aûnh chaúng haïn)”.
Phuïc hoài naêng löôïng toå chöùc
Bruce F. ñieàu haønh moät ban trong coâng ty vieãn thoâng lôùn, thöôøng toå chöùc nhöõng buoåi hoïp keùo daøi ba
boán tieáng ñoàng hoà khoâng nghæ giaûi lao. Chuùng toâi chæ cho oâng thaáy raèng neáu muïc ñích cuûa oâng laø toái ña
hoùa hieäu suaát, thì traùi laïi oâng ñang quaûn lyù naêng löôïng cuûa ñoäi nguõ nhaân vieân theo caùch khoâng hieäu quaû
chuùt naøo.
Luùc ñaàu oâng hoaøi nghi, cuoái cuøng oâng trôû thaønh moät tín ñoà thöïc söï tin töôûng vaøo söùc maïnh cuûa söï hoài
phuïc caùch quaõng. OÂng baét ñaàu leân keá hoaïch nghæ giaûi lao 15 phuùt sau moãi 90 phuùt hoïp, vaø oâng yeâu caàu
khoâng ai ñöôïc baøn coâng vieäc trong nhöõng luùc giaûi lao naøy.
Bruce noùi: “Giôø nghæ giaûi lao thöïc söï ñaõ laøm cho caû taäp theå chuùng toâi thö giaõn, hieäu quaû cuoäc hoïp cao
hôn trong thôøi gian ngaén hôn”.
Moät theá giôùi choáng ñoái söï nghæ ngôi
Robert Iger, Chuû tòch coâng ty Walt Disney, mieâu taû aûnh höôûng cuûa email: “Noù laøm thay ñoåi hoaøn toaøn
nhòp ñoä trong ngaøy laøm vieäc cuûa toâi. Soá löôïng email ngaøy caøng taêng, caùi daây roán noái vôùi coâng vieäc daøi hôn
bao giôø heát”.
Chuùng ta soáng trong moät theá giôùi nôi toân vinh coâng vieäc vaø hoaït ñoäng, nôi phôùt lôø söï phuïc hoài vaø tieáp
theâm söùc soáng môùi. Nhieàu ngöôøi trong chuùng ta coi cuoäc ñôøi nhö cuoäc chaïy ñua vieät daõ vaø khoâng döøng laïi
tröôùc khi coù keát thuùc coù haäu, coù nghóa laø töø töø reäu raõ trong moïi lónh vöïc cuûa cuoäc soáng, gioáng nhö Roger B.
Chöùng nghieän aùp löïc
Laøm vieäc vôùi nhòp ñoä quaù caêng thaúng maø khoâng nghæ ngôi thöïc söï coù theå maéc nghieän. Nhöõng hooc-moân
sinh ra khi caêng thaúng kích thích söï höng phaán vaø taïo söï thuùc baùch haáp daãn, caùi goïi laø tình traïng adrena-
line cao. Khi chuùng ta laøm vieäc vôùi cöôøng ñoä caêng thaúng ñeán moät löôïng thôøi gian nhaát ñònh, chuùng ta seõ
maát khaû naêng chuyeån sang toác ñoä khaùc.
Dick Wolf, nhaø saûn xuaát chöông trình truyeàn hình noùi: “Caùi khinh khuûng nhaát laø toâi ñaõ maát khaû naêng
döøng laïi. Toâi coù caûm giaùc toäi loãi khi khoâng laøm vieäc, vaø haàu nhö luùc naøo toâi cuõng seõ tìm ra vieäc gì ñoù ñeå
laøm. Ñoù laø söï baát löïc khoâng theå giaät phích caém ñieän ra khoûi oå ñeå chæ soáng nhaøn taûn”.
Mark Ethridge, toång bieân taäp moät tôø nhaät baùo thuù nhaän: “Caøng ngaøy toâi caøng nhaän ra raèng moïi ngöôøi
khoâng coøn soáng vôùi hieän taïi nöõa. Ta khoâng bao giôø höôùng toaøn taâm toaøn yù vaøo coâng vieäc ñang laøm, vì raèng
caùi maø ta thöïc söï muoán laøm laø keát thuùc vieäc ñoù ñeå baét tay vaøo laøm vieäc khaùc. Döôøng nhö ta chæ löôùt qua beà
maët cuûa cuoäc soáng. Thaät laø naûn”.
Nhöõng ngöôøi töï cho mình laø nghieän coâng vieäc thöôøng laïm duïng röôïu, hay li dò vaø maéc nhöõng beänh coù
lieân quan ñeán stress nhieàu hôn ñaùng keå so vôùi tyû leä trung bình.
Cheát do laøm vieäc quaù söùc
Khoâng phaûi cöôøng ñoä tieâu hao naêng löôïng gaây kieät söùc, hieäu suaát suùt keùm vaø theå löïc suy suïp, maø laø söï
tieâu hao laâu daøi vaø khoâng coù phuïc hoài. ÔÛ Nhaät Baûn, thuaät ngöõ karoshi coù theå dòch theo nghóa ñen laø “cheát
do laøm vieäc quaù söùc”, thöôøng do nhöõng côn ñau tim, ñoät quî.
Qua nghieân cöùu cho thaáy coù 5 nhaân toá chính:
- Nhöõng giôø laøm vieäc quaù daøi caûn trôû nhòp ñoä hoài phuïc söùc löïc thoâng thöôøng vaø nghæ ngôi.
- Laøm vieäc buoåi ñeâm.
- Laøm vieäc khoâng coù ngaøy nghæ hoaëc nghæ giaûi lao.
- Coâng vieäc aùp löïc cao maø khoâng nghæ giaûi lao.
5
 Khi caùi ta coù chöa phaûi laø ñuû
Vieäc thöôøng xuyeân phaûi khoâi phuïc naêng löôïng ñaûm baûo ñeå chuùng ta coù theå duy trì söï toaøn taâm toaøn yù.
Nhöng ñieàu gì xaûy ra khi nhöõng ñoøi hoûi taêng leân vaø vöôït quaù khaû naêng cuûa chuùng ta, thaäm chí ngay caû khi
naêng löôïng döï tröõ duø coøn ñaày cuõng vaãn khoâng ñuû?
Ñeå phaùt trieån naêng löôïng, chuùng ta caàn phaûi thöôøng xuyeân ñaët mình vaøo coâng vieäc aùp löïc cao hôn - vaø
tieáp theo ñoù laø phuïc hoài ñaày ñuû - vieäc buø ñaép. Giaû duï neáu baét cô baép phaûi chòu nhöõng ñoøi hoûi vöôït quaù khaû
naêng, baïn seõ coù nguy cô bò toån thöông nghieâm troïng. Nhöng neáu chæ ñaët cô baép vaøo nhöõng nhu caàu bình
thöôøng thì noù seõ khoâng phaùt trieån ñöôïc. Phaùt trieån naêng löïc ñoøi hoûi söï töï nguyeän chòu ñöïng ñau ñôùn choác laùt
ñeå ñöôïc lôïi ích laâu daøi.
Khaùi nieäm taâm lyù naøy Mihalf goïi laø Flow (thuaän loøng). OÂng vieát: “Giaây phuùt tuyeät haûo nhaát (trong ñôøi
ta) thöôøng ñeán vaøo luùc cô theå hoaëc taâm trí ta caêng heát möùc trong moät noã löïc töï nguyeän ñeå hoaøn thaønh moät
nhieäm vuï khoù khaên vaø ñaùng giaù”.
Nhöõng côn baõo döï ñoaùn vaø khoâng ñöôïc döï ñoaùn
Trong suoát cuoäc ñôøi, ta phaûi ñoái maët vôùi nhöõng thôøi kyø soùng gioù vôùi caùc möùc ñoä khaùc nhau treân caùc
phöông dieän theå chaát, tình caûm, trí oùc vaø tinh thaàn.
Khi chuùng ta caûm thaáy bò ñe doïa, chuùng ta coù xu höôùng luøi laïi. Söï phuïc hoài söùc löïc laø phöông tieän ñeå giaûi
ñoäc vaø tieáp theâm nhieân lieäu ñeå chuùng ta coù theå quay trôû laïi thöû thaùch vôùi nguoàn naêng löôïng môùi ñöôïc phuïc
hoài.
Khi chuùng ta caûm thaáy bò thöû thaùch chöù khoâng phaûi gaëp nguy hieåm, chuùng ta saün saøng coá gaéng heát söùc
hôn, duø cho coù phaûi chaáp nhaän ruûi ro vaø traûi qua khoù khaên naøo ñoù suoát chaëng ñöôøng naøy.
Chöông 4 - Naêng löôïng theå chaát tieáp theâm nhieân lieäu
Taàm quan troïng cuûa naêng löôïng theå chaát ñoái vôùi caùc coâng vieäc, hoaït ñoäng baèng cô baép coù veû nhö hieån
nhieân. Phaàn lôùn nhöõng ngöôøi lao ñoäng baèng trí oùc coù xu höôùng xem thöôøng vai troø cuûa naêng löôïng theå chaát.
Treân thöïc teá, theå chaát laø nguoàn nhieân lieäu cô baûn cho chuùng ta duø baát kyø lao ñoäng ôû phöông dieän naøo, noù laø
taâm ñieåm cuûa nhaän thöùc vaø cuoäc soáng, khaû naêng kieåm soaùt caûm xuùc, duy trì taäp trung, suy nghó saùng taïo.
Naêng löôïng theå chaát ñöôïc baét nguoàn töø söï töông taùc giöõa oxi vaø glucoza neân noù phuï thuoäc vaøo nhòp thôû,
thöïc phaåm ta aên, chaát löôïng giaác nguû cuûa chuùng ta.
Chuùng ta chæ caûm nhaän ñöôïc oxi trôû neân quí giaù trong tröôøng hôïp bò ngaït thôû, maéc moät caên beänh veà
ñöôøng hoâ haáp, khi töùc giaän, lo laéng… Hôi thôû laø coâng cuï coù taùc ñoäng maïnh ñeán vieäc ñieàu chænh. Thôû saâu,
nheï vaø nhòp nhaøng ñoàng thôøi vöøa laø nguoàn naêng löôïng, vöøa laøm ta tænh taùo vaø taäp trung, giuùp thö giaõn, yeân
tónh vaø thanh thaûn.
AÊn uoáng coù caân nhaéc
Nguoàn naêng löôïng theå chaát quan troïng thöù hai trong cuoäc soáng cuûa chuùng ta baét nguoàn töø nhöõng thöù maø
ta aên. Vôùi daï daøy troáng roãng khoù maø baän taâm ñeán ñieàu gì khaùc ngoaøi thöùc aên. AÊn quaù möùc daãn ñeán beùo phì,
coù hieäu quaû khoâng toát ñoái vôùi hieäu suaát vaø söùc khoûe. AÊn nhieàu chaát beùo, ñöôøng vaø caùc loaïi carbohydrate
ñem laïi söï hoài phuïc nhanh, song ngheøo naêng löôïng vaø hieäu quaû thaáp hôn nhieàu so vôùi Protein coù ñoä beùo
thaáp vaø carbohydrate nhö rau vaø nguõ coác.
AÊn saùng voâ cuøng quan troïng, noù khoâng laøm taêng löôïng ñöôøng trong maùu maø coøn khôûi ñoäng söï trao ñoåi
chaát. Taàn soá chuùng ta aên cuõng aûnh höôûng ñeán khaû naêng duy trì söï toaøn taâm toaøn yù vaø hieäu suaát cao, coù theå
aên naêm, saùu böõa trong ngaøy. Vieäc aên quaù nhieàu vaø quaù thöôøng xuyeân laø vaán ñeà nan giaûi y nhö vieäc aên quaù ít
vaø khoâng thöôøng xuyeân. AÊn caùc thöùc aên nhieàu calo vaøo caùc khoaûng thôøi gian sôùm trong ngaøy vaø ít calo hôn
vaøo buoåi toái. Uoáng nhieàu nöôùc coù lôïi cho tuoåi thoï vaø söùc khoûe, moãi ngaøy uoáng khoaûng gaàn 2 lít nöôùc.
Baïn phaûi thöïc hieän nguyeân taéc 80-20. Neáu 80% nhöõng thöù baïn aên vaøo kích thích taêng hieäu suaát vaø söùc
khoûe thì baïn coù theå aên baát kyø caùi gì baïn thích trong 20% coøn laïi, vôùi ñieàu kieän laø baïn coù theå kieåm soaùt ñöôïc
khaåu phaàn.
Nhòp sinh hoïc haèng ngaøy vaø giaác nguû
Nguû laø neàn taûng quan troïng nhaát giuùp ta phuïc hoài söùc khoûe. Noù cuõng laø thöù coù hieäu löïc maïnh nhaát trong
nhòp sinh hoïc haèng ngaøy.
Trung bình con ngöôøi caàn nguû khoaûng 7 ñeán 8 tieáng moãi ñeâm ñeå coù theå hoaït ñoäng toái öu. Thôøi ñieåm nguû
cuï theå cuõng aûnh höôûng ñeán möùc naêng löôïng söùc khoûe vaø hieäu suaát. Baïn caøng laøm vieäc laâu hôn, khuya hôn,
vaø lieân tuïc hôn veà ñeâm baïn caøng ñaït hieäu quaû thaáp vaø deã sai laàm hôn.
6 chuaån möïc ñaïo ñöùc.
Trong giaác nguû say, böôùc soùng naõo delta chaäm chi phoái, teá baøo phaân chia maïnh nhaát, hooc-moân taêng
tröôûng vaø caùc enzyme phuïc hoài ñöôïc giaûi phoùng vôùi soá löôïng lôùn nhaát vaø cô baép coù cô hoäi phuïc hoài. Nhöõng
ngöôøi khoâng coù ñieàu kieän nguû bình thöôøng, neáu cöù sau moãi 4 giôø chôïp maét 20-30 phuùt thì coù theå duy trì tænh
taùo vaø ñaït hieäu suaát cao. Ñoù laø kieåu hoài phuïc chieán thuaät.
Nhòp ñaäp haèng ngaøy cuûa chuùng ta
Ban ñeâm, cô theå chuùng ta tuaàn töï qua chu kyø nhieàu möùc ñoä cuûa giaác nguû. Khoaûng 3 hoaëc 4 giôø chieàu laø
giai ñoaïn thaáp nhaát cuûa caû nhòp ñieäu hoài quy laãn tuaàn hoaøn. Ñieàu naøy giaûi thích taïi sao qua nhieàu theá kyû,
nhieàu neàn vaên hoùa ñaõ xem giaác nguû tröa cuõng raát quan troïng. Ñöøng nghó raèng baïn maát thôøi gian vaø laøm
vieäc ít ñi vì nguû ngaøy. Giaác nguû tröa giuùp ta laáy laïi söùc trong ngaøy, ít nhaát haõy nguû gaø nguû gaät, seõ duy trì ñöôïc
naêng löôïng cao ñeán toái.
Khoûe ñeå soáng
Neáu khoâng luyeän taäp söùc khoûe thöôøng xuyeân, sau tuoåi 40, moãi naêm chuùng ta seõ hao huït ñi khoaûng 227g
khoái löôïng cô baép. Phuï nöõ treân 55 tuoåi, neáu khoâng taäp theå duïc, sau moät naêm coù maät ñoä xöông giaûm 2% vaø
ñoä thaêng baèng giaûm 8,5%. Vieäc reøn luyeän theå löïc laøm taêng naêng löôïng chung, thuùc ñaåy quaù trình trao ñoåi
chaát vaø laøm traùi tim khoûe maïnh hôn.
Nhaân vieân vaên phoøng laøm vieäc tónh taïi, söï thieáu vaéng cuûa nhöõng ñoøi hoûi theå löïc thöôøng xuyeân ñaõ caûn
trôû vieäc reøn luyeän töï nhieân, keát cuïc laø khi chuùng ta giaø ñi, chuùng ta coù ít naêng löôïng hôn ñeå ñöông ñaàu vôùi
nhöõng thöû thaùch vaø nhöõng tình huoáng caêng thaúng.
Chöông 5 - Naêng löôïng tình caûm: bieán nguy cô thaønh thöû thaùch
Naêng löôïng theå chaát laø nguoàn nguyeân lieäu soáng ñeå kích thích nhöõng khaû naêng caûm xuùc vaø taøi naêng cuûa
chuùng ta. Ñeå laøm vieäc ôû möùc ñoä toát nhaát, chuùng ta phaûi coù nhöõng caûm xuùc tích cöïc vaø haøi loøng: söï thích
thuù, maïo hieåm, thaùch thöùc vaø cô hoäi.
Nhöõng caûm xuùc phaùt sinh töø nguy cô hoaëc tình huoáng xaáu - sôï haõi, thaát voïng, giaän döõ, buoàn naûn - laø
nhöõng caûm xuùc ñoäc haïi vaø saûn sinh ra nhöõng hooc-moân caêng thaúng ñaëc tröng, ñaùng keå nhaát laø cortisol.
Nieàm vui vaø söï hoài phuïc
Baát kyø hoaït ñoäng naøo laøm ta vui thích, maõn nguyeän vaø ñöôïc khích leä ñeàu coù xu höôùng daãn ñeán nhöõng
tình caûm tích cöïc. Tuøy theo sôû thích cuûa baïn, ñoù coù theå laø ca haùt, laøm vöôøn, nhaûy muùa, laøm tình, taäp yoga,
ñoïc saùch, chôi theå thao, thaêm baûo taøng, döï buoåi hoøa nhaïc hoaëc laø daønh thôøi gian moät mình tónh laëng suy tö.
Vaán ñeà khoâng chæ ôû choã nhöõng nieàm vui baûn thaân noù ñaõ laø phaàn thöôûng, maø thöïc teá hôn, ñoù laø thaønh phaàn
quan troïng cuûa hieäu suaát beàn vöõng.
Haøn gaén nhöõng nôi raïn nöùt
Vôùi Jeffrey, khoù coù moät thöû thaùch naøo khaéc nghieät hôn ñoái vôùi naêng löïc tình caûm nhö söï kieän xaûy ra taïi
toøa Thaùp ñoâi vaøo saùng 11/9/2001. Anh kinh hoaøng khi nhìn thaáy baïn beø vaø ñoàng nghieäp ñang maéc keït
trong hai toøa nhaø ñang chaùy. Anh môùi chaïy xa ñöôïc moät ñoaïn thì toøa thaùp ñaàu tieân suïp ñoå. Khi ñoaøn tuï vôùi
vôï vaø caùc con, anh quî xuoáng trong nöôùc maét, guïc ngaõ hoaøn toaøn.
Nhöõng ngaøy sau ñoù, anh ñau xoùt, buoàn thaûm döï nhöõng ñaùm tang cuûa baïn vaø ñoàng nghieäp. Anh taâm söï:
“Nhöng ngaãu nhieân toâi thaáy mình ñang bieán chuùng thaønh cô hoäi ñeå toû loøng toân kính vôùi taát caû nhöõng ngöôøi
tröôùc ñaây ñaõ töøng raát quan troïng ñoái vôùi mình. Nhöõng leã tang naøy cho toâi cô hoäi baøy toû tình caûm saâu saéc cuûa
toâi tôùi gia ñình hoï”.
Nhöõng moái quan heä coù khaû naêng giuùp phuïc hoài sau aùp löïc
Taïo ra söï caân baèng giöõa tieâu hao vaø phuïc hoài naêng löôïng veà maët tình caûm phöùc taïp hôn veà maët theå chaát,
nhöng khoâng keùm phaàn quan troïng ñoái vôùi söï toaøn taâm toaøn yù. Ví duï, moät tình baïn laønh maïnh coù theå laø
moät nguoàn doài daøo caû naêng löôïng môùi laãn hoài phuïc. Moái quan heä vöõng maïnh lieân quan ñeán hoaït ñoäng nhòp
nhaøng giöõa cho vaø nhaän, giöõa keå vaø laéng nghe, coi troïng ngöôøi khaùc vaø caûm giaùc ñöôïc coi troïng töông xöùng
ñaùp laïi.
Phaùt trieån naêng löïc tình caûm
Caùch hay nhaát ñeå taêng cöôøng söùc maïnh tình caûm cuõng gioáng vieäc taêng cöôøng söùc maïnh theå chaát laø thuùc
ñaåy mình vöôït qua giôùi haïn thö nhaøn vaø sau ñoù phuïc hoài laïi.
Haõy deïp boû daàn tính hay lo laéng ñeå xaây döïng söï töï tin, phaûi taïo söùc maïnh töø haønh ñoäng nhaát quaùn theo
7

Giöõ nhöõng tính caùch ñoäc laäp
Söï bieåu loä saâu saéc nhaát cuûa naêng löïc tình caûm laø khaû naêng traûi nghieäm taát caû moïi loaïi tình caûm. Chuùng
ta coù khuynh höôùng löïa choïn maët phaûi khi ñaùnh giaù nhöõng naêng löïc tình caûm vaø thaäm chí coi thöôøng
nhöõng maët traùi. Ví duï, chuùng ta ñaùnh giaù cao tính cöùng raén vaø xem thöôøng tính meàm moûng, hoaëc ngöôïc
laïi, trong khi caû hai tính caùch naøy ñeàu ñaëc tröng cho nhöõng söùc maïnh tình caûm, khoâng coù ñöùc tính naøo töï
noù ñaõ laø ñuû. Ñuùng hôn laø taát caû moïi ñöùc tính coù quan heä vôùi nha. Ví duï, thaúng thaén maø thieáu loøng traéc aån
seõ trôû neân taøn nhaãn.
Chöông 6 - Naêng löôïng trí tueä: taäp trung ñuùng möùc vaø laïc quan coù cô sôû
Khoâng coù yeáu toá naøo gaây trôû ngaïi cho hieäu suaát vaø söï toaøn taâm toaøn yù baèng vieäc thieáu khaû naêng taäp
trung vaøo nhieäm vuï ñang thöïc hieän. Chuùng ta phaûi duy trì ñöôïc söï taäp trung vaø di chuyeån linh hoaït giöõa
caùc giôùi haïn roäng vaø heïp, cuõng nhö söï taäp trung höôùng noäi vaø höôùng ngoaïi. Chuùng ta cuõng caàn tieáp caän
vôùi söï laïc quan coù cô sôû, moät khaùi nieäm haøm yù chaáp nhaän theá giôùi nhö noù coù, nhöng luoân tích cöïc coá
gaéng ñeå ñaït keát quaû mong muoán hoaëc tìm ra giaûi phaùp.
Naêng löôïng theå chaát, tình caûm vaø trí tueä nuoâi döôõng laãn nhau. Söùc khoûe keùm laøm cho vieäc taäp trung
khoù khaên, caûm giaùc lo aâu, böïc doïc vaø giaän döõ caûn trôû söï taäp trung.
Nghó sang höôùng khaùc
Naõo boä chæ chieám 2% troïng löôïng cô theå nhöng caàn ñeán 25% löôïng oxy cuûa cô theå. Haäu quaû cuûa vieäc
thieáu hoài phuïc trí oùc bao goàm moät phaïm truø roäng, töø nhöõng sai laàm ngaøy caøng taêng trong suy nghó vaø thöïc
haønh ñeán tính saùng taïo thaáp vaø thieáu caân nhaéc ñeán ruûi ro. Maáu choát cuûa vieäc phuïc hoài trí oùc laø ñeå cho trí
oùc ñang tö duy vaø nhaän thöùc ñoù ñöôïc nghæ ngôi töøng luùc.
Gelb ñaët caâu hoûi: “Baïn ñang ôû ñaâu khi baïn naûy ra nhöõng yù töôûng hay nhaát?”, caùc caâu traû lôøi phoå bieán
laø “trong luùc taém”, “ñang naèm nghæ treân giöôøng”, “ñi boä ngoaøi trôøi”, “ñang nghe nhaïc”. Gelb keát luaän:
“Haàu nhö khoâng moät ai khaúng ñònh raèng hoï naûy ra nhöõng yù töôûng hay nhaát trong thôøi gian laøm vieäc”.
Saùng taïo vaø phuïc hoài
Baùc só phaãu thuaät Sperry phaùt hieän: baùn caàu naõo traùi laø trung öông cuûa ngoân ngöõ hoaït ñoäng töø töø, coù
yù thöùc veà thôøi gian, ñi ñeán keát luaän döïa treân suy luaän logic. Baùn caàu naõo phaûi noåi troäi hôn veà hình aûnh,
thieân veà caùch giaûi quyeát vaán ñeà baèng tröïc giaùc chôùp nhoaùng vaø linh caûm baát ngôø. Coâng trình nghieân
cöùu naøy giaûi thích taïi sao nhöõng yù töôûng hay nhaát cuûa chuùng ta thöôøng naûy sinh khi chuùng ta döôøng nhö
khoâng coù yù ñi tìm giaûi phaùp.
Edwards vieát: “Coâng vieäc saùng taïo thöôøng naûy ra ôû traïng thaùi voâ thöùc - vaø thöôøng laø sau khi vieäc tìm
kieám giaûi phaùp coù yù thöùc vaø lyù trí cuûa baùn caàu naõo traùi ñaõ ngöøng vì meät moûi”. Cho neân, chuyeân taâm vaø
xao laõng, suy tö vaø thö giaõn, hoaït ñoäng vaø nghæ ngôi, caû hai veá cuûa phöông trình ñeàu caàn thieát.
Tính chaát deûo dai cuûa trí oùc
Ngaøy caøng coù nhieàu baèng chöùng khaúng ñònh raèng naõo boä töï noù hoaït ñoäng nhö moät cô baép - teo laïi khi
khoâng duøng ñeán vaø taêng theå tích khi söû duïng nhieàu, thaäm chí caû trong giai ñoaïn cuoái ñôøi.
Baùc só Richard Restak phaùt bieåu: “Gan, phoåi vaø thaän bò suy yeáu daàn ñi sau moät soá naêm nhaát ñònh; trí
naõo ngöôïc laïi, caøng söû duïng nhieàu caøng saéc saûo hôn”. Ngöôøi ta tin raèng taäp luyeän cô theå kích thích saûn
sinh ra moät loaïi hoùa chaát - nhaân toá neutrophin coù nguoàn goác töø naõo giuùp phuïc hoài teá baøo thaàn kinh vaø
phoøng ngöøa toån thöông, duy trì vaø thöû thaùch trí naõo baûo veä ta khoûi bò suy thoaùi trong quaù trình giaø ñi.
Chöông 7 - Naêng löôïng tinh thaàn, ngöôøi coù muïc ñích soáng
Naêng löôïng tinh thaàn laø moät söùc maïnh ñaëc bieät ñeå hoaït ñoäng treân moïi phöông dieän trong ñôøi soáng
chuùng ta. Naêng löôïng tinh thaàn laø söï duõng caûm vaø loøng tin. Söùc maïnh naâng ñôõ tinh thaàn bao goàm nieàm
say meâ, söï taän taâm, tính trung thöïc vaø loøng höôùng thieän.
Coâng ty kinh doanh traùi phieáu Cantor Fitzge - rald coù truï sôû laø 4 taàng laàu treân cuøng cuûa toøa Thaùp ñoâi
trung taâm Thöông maïi Theá giôùi. Hôn 2/3 treân toång soá 1.000 nhaân vieân vaên phoøng coâng ty Cantor ôû New
York ñaõ cheát trong vuï khuûng boá 11.9.2001. Heä thoáng maùy tính, khoái löôïng khoång loà döõ lieäu bò tieâu huûy,
khoâng ai bieát lieäu Coâng ty Cantor coøn coù theå soáng soùt hay khoâng. Nhaân vieân coøn laïi bò soác, kieät söùc vì ñau
buoàn, nhieàu ngöôøi bò toån thöông tinh thaàn. Naêng löïc theå chaát, tình caûm vaø trí tueä cuûa hoï suy kieät. Chuû tòch
8 9
HÑQT Howard Lutnick coâng boá raèng, 25% cuûa baát kyø khoaûn lôïi nhuaän naøo maø coâng ty thu ñöôïc trong
voøng 5 naêm tôùi seõ chia cho gia ñình cuûa caùc naïn nhaân bò töû naïn. Quyeát ñònh naøy ñaõ thuùc ñaåy caùc nhaân vieân
coøn laïi phaán ñaáu vì muïc ñích cao caû hôn lôïi ích cuûa chính hoï, nhôø vaäy coâng ty ñaõ vöôït qua thaûm kòch vaø
nhöõng thaùch thöùc phía tröôùc.
“Cuoäc soáng kyø voïng nhöõng gì töø chuùng ta”
Frankl, nhaø taâm lyù hoïc ñaõ soáng soùt töø traïi taäp trung cuûa Ñöùc Quoác xaõ, sau ñoù oâng vieát taùc phaåm “Man’s
search for Meaning” (Ngöôøi ñi tìm yù nghóa), ñaõ daãn chöùng caâu noùi cuûa Nietzche: “Ngöôøi coù muïc ñích soáng
coù theå chòu ñöïng ñöôïc baát cöù ñieàu gì”. Frankl vieát: “Ta kyø voïng ôû cuoäc ñôøi nhöõng gì thöïc söï khoâng quan
troïng, ñieàu quan troïng laø cuoäc ñôøi kyø voïng nhöõng gì ôû ta”. Haõy ñaët tö lôïi sang moät beân ñeå giuùp ñôõ nhöõng
ngöôøi khaùc. Nghòch lyù laø ôû choã tính ích kyû keát cuïc seõ huùt kieät naêng löôïng vaø caûn trôû hieäu suaát.
Phaàn II: Phöông phaùp luyeän taäp
Chöông 8 - Xaùc ñònh muïc ñích: nguyeân taéc chuyeân taâm
Muïc ñích taïo ra moät ñieåm ñeán, noù thuùc ñaåy söï toaøn taâm toaøn yù baèng caùch khích leä loøng mong muoán
daønh naêng löôïng vaøo moät hoaït ñoäng hoaëc muïc ñích cuï theå coù yù nghóa.
Cuoäc tìm kieám yù nghóa vaø muïc ñích laø moät trong nhöõng chuû ñeà coù taùc ñoäng maïnh vaø laâu beàn nhaát trong
moïi neàn vaên hoùa cuûa lòch söû nhaân loaïi. Joseph Campbell mieâu taû cuoäc tìm kieám yù nghóa vaø muïc ñích nhö
“cuoäc haønh trình cuûa anh huøng”.
Tieác thay, ña phaàn chuùng ta khoâng ñi theo con ñöôøng cuûa ngöôøi anh huøng, ñôn giaûn laø chuùng ta caûm thaáy
quaù baän bòu, laøm sao coù thôøi gian vaø naêng löôïng ñeå tích cöïc theo ñuoåi muïc ñích saâu xa hôn! Chuùng ta moäng
du trong cuoäc ñôøi cuûa mình vaø haàu nhö hoaït ñoäng maùy moùc moïi luùc.
Caây xanh muoán toàn taïi tröôùc gioù maïnh thì reã cuûa chuùng phaûi aên saâu vaøo ñaát. Chuùng ta thöôøng xuyeân thieáu
nhöõng reã aên saâu - nhöõng nieàm tin chaéc chaén vaø nhöõng chuaån möïc ñaïo ñöùc baét buoäc, cho neân ta deã bò vuøi
daäp bôûi nhöõng luoàng gioù maïnh. Nhöõng thöù ngaên trôû ta ñi tìm yù nghóa laø söï thôø ô vôùi cuoäc soáng, söï löôøi bieáng
hay thieáu quan taâm.
Ñaùnh giaù söùc maïnh cuûa muïc ñích
Muïc ñích laø nguoàn löïc lôùn nhaát cuûa naêng löôïng, noù khích leä söï taäp trung, ñònh höôùng, nieàm say meâ vaø
tính kieân trì.
Vaán ñeà khoâng phaûi ôû choã cuoäc soáng cuûa baïn coù mang laïi cho baïn nhaän thöùc veà yù nghóa hay khoâng, maø
chính laø ôû choã baïn coù tích cöïc taän duïng cuoäc soáng nhö moät phöông tieän ñeå thoâng qua noù bieåu ñaït nhöõng
chuaån möïc ñích thöïc cuûa mình hay khoâng.
Muïc ñích coù nguoàn goác tieâu cöïc thöôøng mang tính chaát phoøng thuû vaø thieáu neàn taûng vöõng chaéc, sinh ra
tình caûm tieâu cöïc huùt caïn kieät naêng löôïng vaø kích thích giaûi phoùng caùc hooc-moân ñoäc haïi.
Muïc ñích cuõng trôû thaønh nguoàn naêng löôïng maïnh meõ hôn khi noù chuyeån töø traïng thaùi bò taùc ñoäng töø beân
ngoaøi sang traïng thaùi coù ñoäng löïc noäi taïi. Ñoäng löïc noäi taïi coù xu höôùng thuùc ñaåy nguoàn naêng löôïng laâu beàn
hôn, tính kieân trì, saùng taïo vaø hieäu suaát cuõng cao hôn nhöõng ñoäng löïc laø nhu caàu vaø phaàn thöôûng töø beân
ngoaøi.
Muïc ñích cao caû hôn lôïi ích caù nhaân
Chaúng coù gì khaùc thöôøng khi ngöôøi ta hy sinh caû tính maïng cuûa mình ñeå phuïng söï moät lyù töôûng maø hoï
ñaët nieàm tin saâu saéc.
Haõy thöû nghó veà hai baùc só coù kyõ naêng nhö nhau, baùc só chæ nghó ñeán taêng thu nhaäp cuûa mình coù theå ñöa
ra nhöõng quyeát ñònh khaùc xa vôùi baùc só coù moái quan taâm haøng ñaàu laø chaát löôïng ñieàu trò maø hoï mang laïi cho
ngöôøi beänh. Baïn seõ thích ngöôøi naøo ñieàu trò cho mình?
Baûn chaát cuûa coâng vieäc khoâng phaûi laø ñieàu taát yeáu quyeát ñònh möùc ñoä yù nghóa vaø tính haáp daãn cuûa noù.
Thaùch thöùc maø chuùng ta ñöông ñaàu laø phaûi tìm ra caùch söû duïng nôi laøm vieäc nhö moät dieãn ñaøn ñeå bieåu ñaït
vaø theå hieän nhöõng chuaån möïc ñaïo ñöùc ñích thöïc.
Chuaån möïc vaø ñaùnh giaù
Traûi qua caùc neàn vaên hoùa, toân giaùo vaø thôøi ñaïi, con ngöôøi ñaõ toân thôø vaø khao khaùt nhöõng chuaån möïc phoå
quaùt gioáng nhau nhö tính chính tröïc, haøo hieäp, duõng caûm, khieâm toán, traéc aån, chung thuûy, kieân trì, vaø ñoàng
thôøi choái boû nhöõng gì maâu thuaãn vôùi caùc chuaån möïc ñoù.
Moät chuaån möïc ñöôïc aùp duïng laø moät haønh vi ñaïo ñöùc. Thöû thaùch thaät söï laø khi haønh vi ñaïo ñöùc ñoøi hoûi
chuùng ta phaûi cöôõng laïi söï vui thuù vaø chòu söï hy sinh. Chính trong nhöõng hoaøn caûnh ñoù, caùc chuaån
möïc môùi höõu ích cho ta nhaát, chuùng vöøa laø nguoàn naêng löôïng vöøa laø ñaïo lyù ñoái nhaân xöû theá.
Chöông 9 - Ñoái dieän vôùi thöïc teá: baïn ñang quaûn trò naêng löôïng cuûa mình ra sao?
Xaùc ñònh roõ nhöõng chuaån möïc cuûa baûn thaân laø moät vieäc, nhöng cö xöû theo chuaån möïc ñoù haèng
ngaøy laïi laø moät vieäc khaùc haún. Ñoái dieän vôùi thöïc teá veà söï khaùc bieät giöõa con ngöôøi maø chuùng ta muoán
trôû thaønh vaø con ngöôøi thöïc cuûa chuùng ta hieän taïi khoâng heà deã daøng. Moãi ngöôøi ñeàu coù khaû naêng töï
huyeãn hoaëc mình voâ haïn ñoä. Ta seõ khoâng bao giôø thay ñoåi tröø phi töï veùn böùc maøn che phuû ñeå nhìn
thaúng vaøo chính baûn ngaõ cuûa mình.
Phuû nhaän laø moät hình thöùc höõu hieäu ñeå thoaùt ly. Nhöng phuû nhaän vaø töï huyeãn hoaëc mình ñoøi hoûi
nhieàu naêng löôïng, neân sau ñoù seõ khoâng coøn ñeå duøng vaøo hoaït ñoäng höõu ích hôn.
Côûi môû trong vieäc nhìn nhaän baûn chaát thöïc cuûa mình seõ mang laïi söï töï do. Ñoái dieän vôùi söï thaät seõ
cho ta moät cô hoäi hieåu bieát vaø khaéc phuïc nhöõng tình caûm tieâu cöïc. Laøm ngöôøi tieâu cöïc, bi quan thaät
quaù deã daøng. Tích cöïc, laïc quan ñoøi hoûi phaûi duõng caûm vì cuoäc ñôøi laø höõu haïn vaø nhöõng khoù khaên
thaát baïi treân ñöôøng ñôøi laø ñieàu khoâng theå traùnh khoûi.
Maët trôøi cuûa baûn ngaõ
Carl Jung taïo ra thuaät ngöõ “maët trôøi cuûa baûn naêng voâ thöùc” ñeå mieâu taû nhöõng tính caùch trong
baûn ngaõ cuûa ta maø ta taùch bieät ra vì chuùng laøm xaáu ñi hình aûnh cuûa mình. Freud ñaëc taû söï öùc cheá -
phöông tieän ñeå chuùng ta ñaåy nhöõng caûm giaùc khoâng mong muoán vaøo tieàm thöùc.
Nhöõng gì maø chuùng ta khoâng thöøa nhaän veà baûn thaân mình thì chuùng ta thöôøng tieáp tuïc phaûn xaï
chuùng moät caùch voâ thöùc. Neáu söï thaät laø ñeå giaûi phoùng cho ta thì ñoái dieän vôùi noù khoâng theå laø vieäc chæ
laøm moät laàn. Chính xaùc hôn, vieäc ñoù phaûi trôû thaønh reøn luyeän.
Khi laøm saùng nhaõn quan cuûa mình, ta seõ thaáy roõ hôn nhöõng vaät caûn treân ñöôøng. Ñoái dieän vôùi söï
thaät khoù khaên nhaát trong ñôøi ta laø thaùch thöùc coù ích. Khi khoâng coù gì phaûi giaáu gieám, ta khoâng coøn sôï
bò phôi baøy. Moät nguoàn naêng löôïng lôùn ñöôïc giaûi phoùng ñeå toaøn taâm toaøn yù vôùi cuoäc soáng.
Chöông 10 - Baét tay vaøo haønh ñoäng: söùc maïnh cuûa nhöõng thoùi quen tích cöïc
Ivan Lendl khoâng phaûi laø vaän ñoäng vieân quaàn vôït taøi naêng nhaát vaøo thôøi anh, nhöng anh ñaõ ñöôïc
xeáp haïng nhaát theá giôùi trong 5 naêm lieàn. Lôïi theá cuûa anh chính laø ôû nhöõng thoùi quen maø anh ñaõ taïo
ra.
Anh ñaõ trieån khai moät cheá ñoä taäp luyeän nghieâm ngaët, anh tuyeät ñoái gaén boù vôùi cheá ñoä aên kieâng vaø
aên vaøo nhöõng giôø giaác coá ñònh. Khi tham döï traän ñaáu anh khoâng lieân laïc vôùi gia ñình, baïn beø. Anh
saép ñaët thôøi gian bieåu ñeå thö giaõn vaø hoài phuïc söùc khoûe raát tæ mæ.
Nhöõng thoùi quen neà neáp laø moät phöông tieän ñaày söùc maïnh, noù giuùp ta bieán nhöõng chuaån möïc vaø
öu tieân thaønh haønh ñoäng.
Söï thích nghi thieát thöïc
Nhöõng thoùi quen neà neáp coù ích nhö nhöõng moû neo, ñaûm baûo trong tình huoáng xaáu nhaát ta vaãn seõ
tieáp tuïc söû duïng naêng löôïng cho nhöõng chuaån möïc maø ta coi laø quan troïng nhaát. Ñoù laø söï löïa choïn veà
caùch quaûn trò naêng löôïng mang tính chaát soáng coøn.
Baõo toá caøng maïnh bao nhieâu, chuùng ta caøng nghieâng ngaû ñeå roài trôû veà vôùi nhöõng thoùi quen toàn taïi
ñaõ laâu bao nhieâu, thì nhöõng thoùi quen tích cöïc caøng trôû neân quan troïng baáy nhieâu. Ví duï, thoùi quen
taâm söï vaøo buoåi ñeâm tröôùc khi ñi nguû cho cha meï vaø con caùi coù cô hoäi noùi vôùi nhau moïi thöù, boäc loä
nieàm tin vaøo söï aám eâm, yeâu thöông vaø an toaøn.
Nhöõng thoùi quen neà neáp coøn cho ta söï thoaûi maùi, tính lieân tuïc vaø an toaøn trong chöøng möïc. Nhaø
taâm lyù hoïc Whitehead vieát: “Chuùng ta khoâng neân nuoâi döôõng thoùi quen suy nghó veà caùi chuùng ta
ñang laøm. Ñuùng ra ta neân laøm ngöôïc laïi. Neàn vaên minh tieán boä bôûi vieäc gia taêng soá löôïng nhöõng
hoaït ñoäng chuùng ta coù theå thöïc hieän maø khoâng caàn suy nghó veà chuùng”. Traùi vôùi yù chí vaø kyû luaät - thöù
thuùc ñaåy ta haønh ñoäng, moät thoùi quen neà neáp ñöôïc xaùc ñònh roõ seõ thuùc ñaåy baûn thaân ta.
Nhöõng thoùi quen chòu aùp löïc vaø hoài phuïc
Vai troø quan troïng nhaát cuûa thoùi quen neà neáp laø ñaûm baûo söï caân baèng höõu hieäu giöõa tieâu hao vaø
phuïc hoài naêng löôïng ñeå phuïng söï cho vieäc toaøn taâm toaøn yù. Taát caû nhöõng ngöôøi ñaït thaønh tích xuaát
10
saéc ñeàu coù nhöõng thoùi quen neà neáp ñeå naâng cao heát möùc khaû naêng di chuyeån nhòp nhaøng cuûa hoï töø
aùp löïc sang hoài phuïc.
Tính lieân tuïc cuûa söï thay ñoåi
Khi moät thoùi quen neà neáp baét ñaàu bò caûm nhaän laø troáng roãng, nhaøm chaùn vaø naëng neà, caùch gaûi
thích coù veû phuø hôïp laø noù ñaõ maát söï nhaát quaùn vôùi nhöõng chuaån möïc ñích thöïc. Ñeå giöõ vöõng thoùi
quen neà neáp coù hieäu löïc vaø coù söùc soáng, caàn moät söï caân baèng tinh teá. Ñoù laø moät thaùch thöùc keùp ñoái
vôùi chuùng ta - baùm nhanh ñöôïc vaøo nhöõng thoùi quen neà neáp khi aùp löïc trong cuoäc soáng ñe doïa ñaåy
chuùng ta cheäch höôùng, vaø thöôøng xuyeân thay ñoåi chuùng ñeå chuùng luoân môùi meû.
Haønh ñoäng ñoái khaùng vôùi khoâng haønh ñoäng
Nhöõng döï ñònh coù chieàu höôùng tieâu cöïc - “toâi seõ khoâng aên quaù möùc” hay “toâi seõ khoâng noåi giaän” -
nhanh choùng huùt kieät döï tröõ yù chí vaø kyû luaät voán höõu haïn cuûa ta. Haõy thôû saâu vaøi laàn ngay khi ta caûm
thaáy noãi töùc giaän daâng leân vaø khoâng noùi gì trong thôøi ñieåm ñoù. Mæm cöôøi thöïc söï ñaõ laøm giaûm söï kích
thích vaø traùnh ñöôïc phaûn öùng caêng thaúng caáp tính. Vöøa mæm cöôøi maø vaãn coøn thaáy giaän döõ cuøng moät
luùc laø ñieàu haàu nhö baát khaû thi.
Neáu baïn khoâng thöïc hieän ñöôïc moät thoùi quen neà neáp cuï theå hoaëc khoâng ñaït ñöôïc keát quaû mong
muoán, coù leõ coù nhieàu nguyeân nhaân, thoùi quen ñoù khoâng coù cô sôû trôû thaønh moät chuaån möïc hoaëc moät
vieãn caûnh coù söùc thuyeát phuïc baïn, hoaëc baïn quaù tham voïng, hoaëc thoùi quen ñoù chöa ñöôïc hoaøn
thieän.
Chöông 11 - Cuoäc ñôøi ñöôïc chaán chænh laïi cuûa Roger B.
Baøi taäp ñaàu tieân laø chuùng toâi baét Roger traû lôøi moät loaït caâu hoûi ñeå giuùp anh laøm saùng toû chuaån möïc
ñích thöïc nhaát cuûa mình.
Hoûi: “Haõy töôûng töôïng vaøo luùc cuoäc ñôøi maõn chieàu xeá boùng: ba baøi hoïc quan troïng nhaát trong ñôøi
maø anh hoïc ñöôïc laø gì?”.
Roger traû lôøi: “Cöôùi ngöôøi ta yeâu, ñaët gia ñình leân öu tieân haøng ñaàu; coi troïng chuaån möïc cuûa baûn
thaân vaø khoâng bao giôø haøi loøng vôùi baát kyø ñieàu gì thaáp hôn khaû naêng; vaø toân troïng ngöôøi khaùc”.
Hoûi: “Haõy nghó veà ngöôøi maø anh raát kính troïng. Mieâu taû phaåm chaát maø anh khaâm phuïc nhaát ôû
ngöôøi ñoù”.
Roger: “Toâi luoân luoân khaâm phuïc phaåm caùch vaø loøng töï troïng, tính hoøa nhaõ vaø söï chính tröïc cuûa
cha toâi”.
Hoûi: “Nhöõng phaåm chaát toát nhaát cuûa anh?”.
Roger: “Thích vui nhoän, quan taâm, taän tuïy, saùng taïo vaø hoaøn toaøn ñaùng tin caäy… Thaønh thöïc maø
noùi, toâi khoâng ñöa söùc khoûe vaøo danh saùch khi tham gia chöông trình naøy. Toâi ñaõ ñaåy baûn thaân mình
vaøo nguy hieåm”.
Sau ñoù chuùng toâi höôùng cho Roger laäp keá hoaïch haønh ñoäng. Roger quyeát ñònh taïo ra moät chuoãi thoùi
quen neà neáp töø vieäc taäp theå duïc ñeå naâng theå löïc, ñeán caùc böõa aên ñeàu ñaën vaø ñuùng giôø trong ngaøy, caûi
taïo thaùi ñoä ñuùng möïc vôùi ñoàng nghieäp ñeán vieäc daønh nhieàu thôøi gian cho gia ñình hôn. Nhöõng thay
ñoûi maø anh ñaõ thöïc hieän khoâng chæ taùc ñoäng ñeán caûm giaùc veà theå chaát vaø quan heä gia ñình cuûa anh,
maø coøn taùc ñoäng ñeán hieäu suaát coâng taùc.
Tuy nhieân, cuoäc chieán ñaáu vaãn coøn tieáp dieãn vì khi gaëp aùp löïc, Roger vaãn coù xu höôùng maát kieân
nhaãn, noùng naûy vaø ñoâi khi thoâ loã vôùi moïi ngöôøi. Chuùng toâi khuyeân anh khi laâm vaøo tình huoáng ñoù,
anh baét ñaàu hít thôû saâu nhieàu laàn, haõy nghó moät chuùt veà ngöôøi naøo ñoù coù phöông phaùp xöû lyù tình
huoáng gaây go maø anh than phuïc. Trong caùc tình huoáng khaån caáp, chieán thuaät cuûa anh ñôn giaûn laø
laëng leõ gaät ñaàu baát luaän laø anh caûm thaáy theá naøo, vaø noùi nhöõng caâu töïa nhö laø “toâi hieåu, toâi muoán coù
moät chuùt thôøi gian ñeå suy nghó kyõ caøng tröôùc khi traû lôøi”, khoâng phaûn öùng laïi khi bò kích ñoäng hoaëc
khoù chòu.
Cuoái cuøng Roger noùi vôùi chuùng toâi:
“Ñieàu laøm toâi ngaïc nhieân nhaát laø moät khi nhöõng chuaån möïc cuûa toâi ñaõ roõ raøng vaø toâi baét ñaàu xaây
döïng nhöõng thoùi quen neà neáp, taát caû nhöõng thay ñoåi maø thoâi ñaõ thöïc hieän khoâng khoù nhö toâi töôûng.
Cuoäc soáng cuûa toâi ñaõ tìm ñöôïc moät nhòp ñieäu ñích thöïc. Toâi coù theå caûm thaáy naêng löôïng cuûa mình coù
taùc ñoäng leân moïi ngöôøi chung quanh mình ñeán möùc naøo”.
TRAÀN PHUÙ AN
11