Thema 5: Arbeid, vermogen, energie

1 arbeid
Een kracht verricht arbeid op een voorwerp als dat voorwerp zich verplaatst
volgens een richting die niet loodrecht is op de richting van de kracht.

Arbeid W 1 Joule 1J=N.m

1.1 W van een constante F

 ⃗
F en ⃗
∆ x op 1 lijn

o ⃗
F en ⃗
∆ x hebben dezelfde zin

tekening

W =F . ∆ x en W > 0 J

F en ⃗
o ⃗ ∆ x hebben tegengestelde zin

tekening

W =−F . ∆ x en W < 0 J

Bij krachten die de beweging tegenwerken zoals o.a.

wrijvingskrachten.

 ⃗
F en ⃗
∆ x zijn hoekmakend

⃗
F en ⃗ ∆ x maken onderling een hoek α . Dan is de component die
effectief arbeid levert deze van de richting van de verplaatsing F x =
F . cos α

W =F x . ∆ x=F .cos α . ∆ x = ⃗
F.⃗
∆x

o Als 0° ≤ α < 90° is cos α >0en dus W > 0

o Als 90° ¿ α ≤ 180 ° is cos α <0en dus W > 0
o Als α = 90° dan is cos α=0 en W = 0
  W de oppervlakte onder de kromme F

1.2 W van een NIET constante F

 ⃗
F en ⃗
∆ x op 1 lijn

Voor verplaatsing ∆ x i

W i =F i . ∆ xi

De totale arbeid geleverd tijdens al deze verplaatsingen

W =∑ Fi . ∆ x i
i

xe

W = lim
∆ x→ 0
∑ F i . ∆ x i=∫ F (x). dx
i xb
 Een oppervlak kan je altijd berekenen met een bepaalde integraal.

 F en ⃗
⃗ ∆ x zijn hoekmakend

Gelijkaardig enkel is het deze keer de component F x

xe

W =∫ F x ( x). dx
xb
  Te kennen integralen:
xe

∫ 1 dx=x +C ∫ 15 dx= [ 15 x ]x
xe
o bv: b
xb

n+1
x
o ∫ x n dx= n+1 +C

[ ] ( )
xe 4 4
x2 4 2 22
bv: ∫ F x (x )dx =∫ 3,0 x dx=3 , 0 =3,0 − =18 J
x b 2
2 2 2 2

Opdracht 2 pg 130

Voorbeeldopdracht 2 pg 131

2 arbeid door enkele bijzondere krachten

2.1 W verricht door wrijvingskracht

 De door de wrijving verrichte W is afhankelijk van ∆ x .

Voorbeeldopdracht pg 132!

2.2 W verricht door een kracht op een veer

Kracht op een veer=|F x|=k .|x|

Arbeid verricht door de kracht op de veer:

[ ]
xe xe 2 xe
x k 2 2
W =∫ F x ( x). dx=∫ k . x . dx=¿ k . = ( x −x ) ¿
xb xb
2 xb 2 e b

Arbeid verricht door veerkracht ⃗F v =−⃗F x:

k 2 2
W veer =−W = ( x e −x b )
2

Opdracht 3 pg 135:
Voorbeeldopdracht pg 135

2.2 W verricht door de zwaartekracht

Arbeid verricht door de zwaartekracht:

W =⃗
Fz . ⃗
∆ x ¿ m . g .|∆ x|. cos α =± m. g .h

Voorbeeldopdracht pg 137

2.2 W verricht door de gravitatiekracht

Arbeid verricht door de gravitatiekracht:

W =G. m1 +m2
( 1 1
−
r e rb )
Voorbeeldopdracht pg 138

3 Energie
= Een voorwerp bezit energie als het arbeid kan verrichten.

3.1 Kinetisch energie

Een voorwerp dat beweegt kan arbeid verrichten omwille van zijn beweging.

Voor kinetische energie van een voorwerp met massa m en snelheid v geldt
het arbeid-energietheorema:

W =∆ Ekin

met W = de arbeid verricht door de resulterende kracht op dat voorwerp.

 3.2 Potentiële gravitatie-energie

 Verband tussen W en E pot voor ⃗

FZ

 Aardoppervlak referentiepunt: y = 0 m

 Afleiding voor de gegeven situatie.

y2 y2

W =∫ F z dy=∫−m . g dy
y1 y1

y2
W =[ −m. g . y ] y =−m. g . y 2 +m . g . y 1
1

¿ m . g . y 1−m . g . y 2

¿ E pot , 1−E pot ,2 = E pot , begin−E pot ,einde

¿−( E ¿ ¿ pot , begin−E pot ,einde )¿ = - ∆ E pot

o E pot = m . g . y (de baan van beweging maakt niet uit, enkel de y)

o W =¿-∆ E pot

Opdracht 8:

Opdracht 9:

 Verband tussen W en E pot voor ⃗

FG

 Afleiding voor de gegeven situatie.

re

W =∫ FG dy
rb
re re
−G. M .m
¿∫ =−G . M . m∫ . r
−2
2
r b
r r b

[ ]
re
−1 G.M .m G.M .m
¿−G. M .m = −
x r re b
rb

¿ −( E ¿ ¿ pot , begin−E pot ,einde ) ¿

= - ∆ E pot

E pot = m . g . y  de baan van beweging maakt niet uit, enkel de y.

−G. m 1 .m 2
o E pot =
r

o W =¿-∆ E pot

 Verband tussen W en E pot voor ⃗

Fv

k . x2
o E pot =
2

o W veer =¿-∆ E pot

 Behoud van energie

o Conservatieve krachten: krachten waarvoor de arbeid die ze

verrichten niet afhangt van de gevolgde weg.
 Gravitatiekracht en coulombkracht

o Niet-conservatieve krachten: krachten waarvoor de arbeid die ze

verrichten afhangt van de gevolgde weg.
 wrijvingskrachten

o Als voor een systeem geldt dat de arbeid verricht door alle niet
conservatieve krachten W nc = 0, dan blijft de mechanische energie
van dat systeem behouden: ∆ E mech=0 J
 wet van behoud van mechanische energie pg 148

o Wet van behoud van energie: pg 149

 geldt ook als W nc ≠ 0 J

Opdracht 12:

Opdracht 13:

Voorbeeldopdrachten pg 152-254

4 Vermogen en rendement

Ik verwacht dat je de formules van beide nog kent en kan toepassen (leerstof
4de en 5de)