Professional Documents
Culture Documents
Kabanata 1 4
Kabanata 1 4
Kabanata 1 4
June 19, 1861- bday ni rizal 3. Narcissa (1852-1939)- Ang palayaw niya ay
Sisa.
Birhen ng Antipolo- Muntik ikamatay ng kanyang
ina ang panganganak sa laki ng kanyang ulo 4. Olympia (1855-1887)- Ang palayaw niya ay
Ypia.
June 22, 1861- christening 3 days old. 5. Lucia (1857-1919)- Ikinisal siya kay Mariano
Herbosa na namatay sa kolera noong 1887.
Padre Rufino Collantes- kura paroko na 6. Maria (1859-1945)- Biang ang kanyang
nagbinyag kay Rizal na isang Batangueño. palayaw. Siya ay ikinasal kay Daniel Faustino
Cruz ng Biñan, Laguna.
Padre Pedro Casanas- ninong ni Rizal na taga-
Calamba. 7. Jose (1861-1896)- Pepe ang palayaw. Naging
asawa niya si Josephine Bracken. Sila ay
Sept. 28, 1862- pagpapalit ng mga libro ng paroko nagkaroon ng anak ngunit ito ay namatay.
na nasunog, matatagpuan sa Listahan Blg. 1 p.49 Pinangalanan niya itong Francisco.
ang binyag ni Rizal na nilagdaan ni Leoncio 8. Concepcion (1862-1865)- Concha ang kanyang
Lopez. palayaw. Siya namatay sa sakit sa edad na 3.
Unang kalungkutan ni Rizal.
Sultan Pulalun ng Sulu- Muslim na
nakikipagkaibigan sa mga Ingles na Konsul. 9. Josefa (1865-1945)- Panggoy ang kanyang
palayaw. Namatay ng matandang dalaga sa edad
Jose Rizal- 7/11 anak ni Francisco Mercado Rizal na 80.
at Teodora Alonso Realonda.
10. Trinidad (1868-1951)- Trining ang kanyang
May 11, 1818- bday ni Francisco Mercado Rizal palayaw.
sa Biñan, Laguna. Siya ay nagtapos ng Latin at
Pilosopiya sa Kolehiyo ng San Jose sa Manila. 11. Soledad (1870-1929)- bunso sa magkakapatid.
Choleng ang kanyang palayaw.
Enero 5, 1898- death of rizal’s father 80 y.o.
Doña o Señora- tawag ni Rizal sa kanyang kapatid
"Huwaran ng mga ama"- tawag ni Rizal sa na babae na may asawa.
kanyang ama.
Señorita- tawag ni Rizal sa kanyang kaparid kung
Nov. 8, 1826- bday of Teodora Alonso Realonda dalaga.
sa Maynila at nakapag-aral sa Kolehiyo ng Sta.
Rosa June 23, 1888 (London)- Liham kay Blumentritt.
Sinabi ni Rizal na si Paciano ang
Aug. 16, 1911- death of Teodora Alonso Realonda "pinakamaginoong Pilipino" at "Kahit na isang
85 y.o. Indio, mas mapagbigay at maginoo siya kaysa sa
mga Español, kahit pa pagsama-samahin sila."
Ang mga Batang Rizal: Oct. 12, 1888 (London)- liham kay Blumentritt,
inilarawan ni Rizal si Paciano na "mas mabini
siyang kumilos kaysa akin;mas seryoso;mas
1. Saturnina (1850-1913)- ang palayaw niya ay malaki at balingkinitan, hindi naman ganoong
Neneng.. kayumanggi ang kulay; maganda at matangos ang
ilong;ngunit sakang"
2. Paciano or Pilospo Tacio (1851-1930)-
nakakatandang kapatid na lalaki at kapalooban
ng loob ni Rizal. matandang binata. Siya ay Ninuno ni Rizal:
may dalawang anak sa kanyang kinakasama
na si Severina Decena. - Si Rizal ay produkto ng iba't-ibang lahi. Sa
kanyang ugat ay nananalaytay ang ugat ng
Silangan at Kanluran- Negrito, Indones, Malay, sila ng anak na sina Narcissa, Teodora (Ina ni
Tsino, Hapon, Espanyol. Ngunit mas lamang ang Rizal), Jose, Manuel, Gregorio.
Malay at naging mahusay na espesimen ng
kalalakihan.
Apelyidong Rizal
Domingo Lameo- Tsinong imigrante mula sa -Si Jose Rizal ang unang gumamit ng apelyidong
Changchow lungsod Fukien na napadpad sa Rizal upang magmukha siyang anak sa labas at sa
Maynila noong 1690. (Kanunununuan) kadahilanang mainit sa mga Español ang kanilang
apelyidong Mercado nung siya ay nag-aaral pa
-Naging isang Kristiyano at nagpapalit ng lamang sa Ateno de Municipal.
apleyidong Mercado (palengke). Bagay ito Embahador Leon Ma. Guerrero- "Sa Espanyol, ito
sakanya sapagkat siya ay isang mangangalakal. ay isang bukid na taniman ng trigo, inaani habang
lunti pa, at muling tutubo."
Ines de la Rosa- Mayamang Tsinong Kristiyano sa
Maynila. Siya ang napangasawa ni Domingo
Mercado. Tahanan ng mga Rizal
Eugenio Ursua- Lolo sa tuhod ni Rizal. Siya ay - mayroon silang karwahe na may simbolo ng
may lahing Hapon. At nakapangasawa ng Pilipina Ilustrados at isang pribadong aklatan (pinakamalaki
na si Benigna. sa Calamba) na may mahigit 1,00 tomo.
-Pininturahan ni Rizal ang bagong bandila ng - Nung magbinata, ipagpatuloy niya ang kanyang
Calamba ng kulay de langis bilang kahilingan ng interes sa salamangka (Kabanata XVII & XVIII El
alcalde. Filibusterismo)
- ang magandang tanawin sa Calamba at ang Maestro Celestino- unang maestro ni Rizal na
magandang hardin ng Rizal ang nagpasigla sa inupahan ng kanyang magulang na magturo sa
talino niya sa Sining at Literatura. kanilang bahay.
-kalungkutang dinanas ng kanyang pamilya gaya "Kapag maliwanag ang buwan"- pumapasok
pagakamatay ni Concha noong 1865. Pagkakaipit sakanyang isipan ang kanyang bayan, ang
ng kanyang ina 1871-1874 hinangaan kong ina, at mapagbigay na kapatid.
-pang aabuso at kalupitan ng mga tenyente at Maestro Justiano Aquino Cruz- guro ni Rizal sa
pagbitay sa GOMBURZA ang gumising sa diwa ng Biñan. Ang paaralan ay nasa bahay ng guro, na
pagiginf makabayan at inoirasyo. Para isakripisyo isang bahay kubo.
ang kanyang buhay at talino sa katbusan ng
inaaoing bayan. Pedro- anak ng kanyang guro, unang nakaaway ni
Rizal dahil siya ay pinagtatawanan dahil hindi siya
3. Tulong ng Maykapal- ang tulong ng Maykapal gaanong magaling magsalita ng Español at Latin
ang siya ring humuhubog sa kapalaran ng tao. Ang
isang tao ay maaaring magkaroon ng lahat-talino, Andres Salandanan- humamon kay Rizal makipag
yaman, at kaoangyarihan-ngunit kung walang bunong-braso sa bangketa ng isang bahay ngunit
tulong ng Maykapal, hindi nuta makakamit ang siya ay natalo dahil mahina ang braso ni Rizal.
kadakilaan sa kasaysayan ng nasyon. Muntik nang mabasag ang kanyang ulo sa
bangketa.
"Kahit mabait na bata ang reputasyon ko, Teodora Fermoso (taksil na asawa)-
bibihira ang araw na hindi ako mabibigyan ng nakipagsabwatan sa tenyenteng Espanyol ng
lima o anim na palo"- Napipilitan parusahan si Guardian Civiles, ay nagsampa ng kaso laban sa
Rizal ng kanyang mga guro dahil sa kasinungalin kanyang asawa at kay Doña Teodora. Nagkataong
ng mga estudya mnte tungkol kay Rizal. may sama ng loob ang tenyente dahil hindi siya
binigyan ng pagkain ng kanyang kabayo ni Don
Pagtatapos ng Pag-aaral sa Biñan Francisco.
-Bago mag Pasko, 1870. Nakatanggap si Rizal ng Antonio Vivencio del Rosario- gobernadorcillo ng
liham mula kay Saturnina patungkol sa barkong Calamba. Sunud-sunuran ng mga prayle ay
Talim na mag-uuwi sakanya sa Calamba. naipadakip si Doña Teodora.
-Naging malungkot si Rizal. Nagdasal siya sa
sinbahan. Nangolekta ng nga bato bilang alaala sa -Pinaglakad ng sadistang tenyente si Doña
ilog, at nagpaalam sa kanyang guro at mga Teodora mula Calamba hanggang Sta. Cruz. At
kaklase. naipit sa kulungan ng probinsya. Siya ay nakalaya
mahigit ng dalawa't kalahating taon.
Dec 17, 1870- Umalis siya ng Sabado sa Biñan at
sumakay sa Barkong Talim. Layag din ng barko Francisco de Marcaida at Manuel Marzan-
ang Pranses na si Arturo Camps, kaibigan ng ama pinakabantog na abogado sa Maynila.
na siyang nag-alaga sakanya. Nagpawalang sala sa kanyang ina.
-Galit na galit si Paciano sa nangyari kay Padre Escuela Pia (Paaralan ng Kawanggawa)- dating
Burgo dahil ito ay kanyang guro, kaibigan at tawag sa Ateneo Municipal. isang paaralan ng
kasama sa bahay kung kaya't ikuwento niya ito kay kalalakihan sa Maynila na itinatag ng pamahalaang
Rizal na mag lalabing-isang taong gulang pa panglungsod noong 1817. Nang ang mga Heswita
lamang. ay naapaalis sa Pilipinas ng 1768, sila ay nagbalik
at ibinigay sakanila ang pamamahala 1859.
-Naging inspirasyon ni Rizal ang GOMBURZA para
labanan ang kasamaan ng tiranya ng Espanya at Ateneo de Manila-
maubos ang inaaping kababayan.
June 10, 1872- Sinamahan ni Paciano si Rizal na
kumuha ng eksamen sa Kolehiyo ng San Juan de
Letran. Naipasa niya ang eksamen. Ang kanyang
ama ang may gusto siyang mag-aral sa Letran Emperador- pinakamahusay na estudyante ng
ngunit nagbago ang isip at pinapasok siya sa imperyo.
Ateneo.
Tribuna- 2nd
Padre Magin Ferrardo- padreng ayaw siyang
tanggapin sa Ateneo Municipal dahil (1) huli na si Dekuryon- 3rd
Rizal sa pagpapatala (2) masakitin at maliit para
sakanyang edad. Senturyon- 4th
- Nung una'y nangupahan siya sa labas ng mga Unang Taon ni Rizal sa Ateneo (1872–1873)
pader sa Kalye Caraballo. Padre Jose Bech – ang unang propesor ni Jose sa
Ateneo.
Titay- isang matandang dalaga na may malakig
pagkakautang sa Rizal. Sa kanya nangupahan si - Si Rizal ay isang externo na napabibilang sa mga
Rizal bilang bahagi ng pambayad-utang niya. Carthagena na nakaposisyon sa dulo ng linya
ngunit pagkaraan ng unang linggo ay nagpakita ng
mabilis na pag-unlad at ng matapos ang buwan ay
Sistemang Pang-edukasyon ng Heswita naging Emperador na siya.
- mas makabago kaysa sa ibang kolehiyo noong Kolehiyo ng Santa Isabel – dito nag-aral si Jose
panahon na iyon. ng wikang Espanyol tuwing bakanteng oras
-Bukod sa mga kursong pang-akademiko tungo sa - Umuwi si Rizal sa Calamba para sa kanyang
Batsilyer ng Sining, may mga kursong bokasyonal bakasyon, ngunit hindi siya gaanong nagsaya dahil
sa agrikultura, komersiyo, pagmemekaniko at nakapiit pa rin ang kanyang ina. Isinama siya ng
pagseserbey. kapatid na si Neneng (Saturnina) sa Tanawan
upang maaliw ngunit di pa rin nalunasan ang
- Mahuhusay ang mga propesor – mga heswitang kanyang kalungkutan.
edukador ng Ateneo.
- bawat asignatura at sinisimulan at winawakasan Donya Pepay – isang matandang biyuda na may
ng pagdarasal. biyudang anak na babae at apat na lalaki. –
Pinangaserahan ni Rizal sa loob ng Intramuros sa
-Ang klase ay nahahati sa dalawang pangkat: Blg. 6 Kalye Magallanes.
1.) Imperyong Romano- binubuo ng internos (sa Pangalawang Taon ni Rizal sa Ateneo (1873–
loob ng kolehiyo nangangasera) kulay pula ang 1874)
bandila.
-Siya ay muling naging Emperador.
2.) Imperyong Carthagena- binubuo ng externos
(sa labas ng kolehiyo nangangasera) kulay asul -Nakatanggap rin siya ng matataas na grado sa
ang bandila. lahat ng asignatura at gintong medalya.
- Tunay na “ipagmamalaki ng mga Heswita” si
March 1874- umuwi siya sa Calamba para sa Rizal. Siya ay naging pinakamahusay sa lahat ng
kanyang bakasyon. asignatura.
• Travels in the Philippines ni Dr. Feodor Jagor Padre Jose Vilaclara – ang nagpayo sa kanyang
tumigil nang makipag-usap sa mga Musa at sa
• Universal History ni Cesar Cantu halip ay pagtuunan ang mga asignaturang
praktikal.
• The Count of Monte Cristo ni Alexander Dumas
- Nag-aral si Rizal ng pagpinta kay Agustin Saez
na isang kilalang espanyol na pintor at eskultura
Ikatlong Taon ni Rizal sa Ateneo (1874–1875) naman kay Romualdo de Jesus na isa namang
bantog na eskultor.
- Dinalaw ni Doña Teodora sa klase si Rizal sa
Ateneo upang ibalita sa anak na nakalaya na siya. - Higit sa lahat ay naglaan ng panahon sa
palakasan sa pamamagitan ng pag aaral ng
- Nakatanggap lamang siya ng 1 medalya sa gymnastics at pag- eeskrima.
kanyang asignaturang Latin at nanatili lamang na
matataas ang grado sa lahat ng kanyang
asignatura. Mga Istatwang Ginawa sa Ateneo
Manuel Xeres Burgos – maybahay ng inuupahan Por la Educacion Recibe Lustre la Patria (Sa
ni Rizal bago naging interno sa Ateneo na Edukasyon ay Magtatamo ng Liwanag ang Bansa).
nagkwento ng isang anekdotang nagpapakita – tulang tungkol sa edukasyon. Naniniwala siya na
tungkol sa pagiging matulungin ni Rizal kahit ang edukasyon ay may ginagampanan sa progress
isalang pa ang sarili sa panganib. at kabutihan sa ating bansa.
Un Recuerdo a Mi Pueblo (Sa Alaala ng aking • Por la Educacion Recibe Lustre la Patria (Sa
Bayan). Edukasyon ay Magtatamo ng Liwanag ang Bansa)
–isang tulang inalay niya sa kanyang tahanan ng
Calamba, ang kinalakihang bayan ng bayani. • Alianza Intima Entre la Religion y la Buena
Educacion (Malapit na Ugnayan ng Relihiyon at
Alianza Intima Entre la Religion y la Buena Mabuting Edukasyon)
Educacion (Malapit na Ugnayan ng Relihiyon at
Mabuting Edukasyon).– Ipinakita ni Rizal sa tulang Mga Relihiyosong Tula ni Rizal
• Al Niño Jesus (Sa Sanggol na Si Hesus) isinulat
nya noong 1875 noong siya ay 14 na taong gulang.