Umandap, Nerwin M.

Ged 103 – Life and Works of Rizal

BSCE – 1202 22-03092

Noli Me Tangere
Isinulat ni: Dr. Jose P. Rizal

Buod ng Bawat Kabanata

Kabanata 1 – Isang Handaan

Ang Noli Me Tangere ay nagsimulang inihayag sa isang pagtitipon na isinagawa sa bahay
ni Kapitan Don Santiago, ang isang mayaman na may ari ng lupa sa Maynila. Dito binatikos ni
Padre Damaso ang mga Indio. Ginamit niyang katwiran sa kanyang ginawang diskriminasyon
ang kanyang dalawampung taong serbisyo niya bilang kura.
Samantala, may isang panauhin na isang matandang opisyal ng guwardiya sibil, ang
sumalungat kay Damaso at ito ay ang naging dahilan ng pagkakaroon ng matinding pagtatalo.
Hinatulan si Padre ng Gobernador Heneral ng habambuhay na pagkabilanggo dahil sa pinahukay
nito na bangkay at siyang itinapon rin sa ilog. Ang nasabing bangkay na ito ay si Don Rafael na
isa sa mga kilalang mamamayan ng San Diego.

Kabanata 2 - Si Crisostomo Ibarra

Ang naturang hapunang pag sasalu-salo ay nag patuloy nang biglang dumating ang
bagong bisita, walang iba kundi ang bida na si Don Crisastomo Ibarra. Siya ay nagbalik mula sa
Europa, kung saan siya ipinadala ng kanyang ama upang mag-aral at matuto ng iba’t ibang
kultura sa ibang bansa. Biglang nag-aalala si Padre Damaso dahil ang lalaking kanyang
ipinahukay ay ang ama ni Ibarra na si Don Rafael.

Kabanata 3 - Sa Hapunan
Habang naghahapunan, nagtatanong ang mga bisita tungkol sa pitong taong paglalakbay
ni Ibarra sa Europa. Ayon kay Ibarra, wala siyang ideya kung paano namatay ang kanyang ama.
Si Padre Dámaso ay masama ang loob sa kanya, na siyang dahilan kung bakit gustong ilipat ng
mga bisita ang paksa dahil alam nila tunay na nangyari sa pagkamatay ni Don Rafael.
Kabanata 4 - Erehe at Subersibo
Si Ibarra ay nagtungo sa lansangan. Habang naglalakad ay nakita niya sa kung gaano
kaunti ang nagbago sa Binondo mula sa kanyang pagkabata, nakita niya si Tenyente Guevarra,
ang matandang lalaki na nagmula rin sa hapunan sa bahay ni Tiago. Nagtatanong si Ibarra sa
tinyente tungkol sa pagkamatay ng kanyang ama habang sila ay naglalakad. Isinalaysay ni
Guevarra na namatay si Don Rafael sa kulungan ang ama ni Ibarra matapos makulong dahil sa
pagkamatay ng isang espanyol na isang kolektor ng buwis, na sinabing itinulak niya dahil sa
umano'y pang-aabuso sa isang bata.
Ang isang medikal na tagasuri sa kalaunan ay iniugnay ang pagkamatay ng kolektor sa
dahil sa kasikipan, ngunit ang mga kalaban ni Don Rafael, na naiinggit sa kanyang kayamanan,
ay mapanlinlang na inakusahan siya ng iba't ibang mga pagkakasala tulad ng maling
pananampalataya at filibusterismo, kaya pinahaba ang kanyang kaso at oras sa bilangguan. Iginiit
din ni Guevarra na, bago pa man mabilanggo si Don Rafael at ilang buwan lamang pagkatapos
ng pag-alis ni Crisostomo sa Europa, si Padre Damaso ay naging misteryosong kalaban ni Don
Rafael, kahit na hayagang hinatulan siya.

Kabanata 5 - Bituin sa Karimlan

Si Ibarra ay nakaupo sa isang silid ng hotel malapit sa ilog, kung saan ang tahanan ni
Kapitan Tiago ay maliwanag pa rin. Kung hindi nagambala si Ibarra sa kanyang pag-iisip,
mapapansin niya ang isang magandang babae na napapaligiran ng mga tagahanga, kasama sina
Padres Damaso at Sibyla.
Sa halip, naisip ni Ibarra ang kanyang ama sa isang maruming kulungan, sa mga huling
yugto ng kamatayan, na tinatawag ang pangalan ng kanyang anak. Iniisip ni Ibarra ang kanyang
sarili sa malayo, humihigop ng alak, nagpipista, at nakikihalubilo sa mga kaibigan. Matagal na
pinag-isipan ni Ibarra ang kanyang nakapanlulumong pag-iisip bago matulog.

Kabanata 6 - Kapitan Tiago

Bukod sa pagiging mayamang may-ari ng ari-arian sa Binondo at tagapagmay-ari ng isang
palayan sa San Diego, nakinabang din si Capitan Tiago sa monopoliya ng opyum, nagkokontrata
ng mga gawaing pampamahalaan, at naglalaan ng mga trabaho. Ginagastos niya ang kanyang
pera sa mga makarelihiyon na bagay tulad ng mga misa, parada, at mga padasal. Gayundin, siya
ay malapit sa pamahalaan dahil sa pagbibigay ng regalo sa mga opisyal at pagsasakatuparan sa
kanilang mga hiling. Siya ay anak ng mga dukhang may-ari ng lupa at kasal siya kay Dona Pia
Alba. Nakabili sila ng ari-arian sa San Diego at naging kaibigan nila si Padre Damaso at si Don
Rafael.
Hindi kayang magdala ng anak sa sinapupunan si Dona Pia, kaya sumunod siya sa payo
ni Padre Damaso na sumayaw sa pagdiriwang ng Obando. Sa himala ay nabuntis nga si Dona
Pia, ngunit nalugmok sa kalungkutan at namatay sa matinding lagnat matapos maipanganak si
Maria Clara. Si Tiya Isabel ang responsableng magpalaki sa bata, habang si Damaso ang
tumatayong kaniyang ama. Ipinadala si Maria Clara sa kumbento upang mag-aral bilang isang
dalaga, at si Crisostomo Ibarra, ang kaibigan niya noong bata pa sila, ay ipinadala sa Europa.
Nag-usap sina Don Rafael at Capitan Tiago na ipagkasundo ang kanilang mga anak at sila ay
nagtatag ng isang kumpanya ng magkasama.

Kabanata 7 - Suyuan sa Azotea

Binisita ni Don Crisostomo at naging malinaw na ang kaba ni Maria Clara ay dahil sa
kanyang pagdating. Nag-usap sila tungkol sa azotea, at nangako si Ibarra na hindi niya
kakalimutan si Maria Clara. Pumayag si Maria Clara habang inaalala ang kanilang kabataan.
Kumuha si Ibarra ng tuyong dahon ng sage mula sa kanyang pitaka at inaalala ang regalo ni
Maria Clara. Kumuha rin ng regalo si Maria Clara at binasa ang isang sulat na iniwan ni Ibarra na
naglalaman ng isang talata kung saan ipinaliwanag ni Ibarra na nais ng kanyang ama na
maglakbay siya patungong Europa upang mag-aral.
Naalala ni Ibarra ang kanyang mga responsibilidad at dapat siyang pumunta agad sa
lungsod dahil bukas ang araw ng mga patay. Hinagkan siya ni Maria Clara bilang tanda ng
pagpapaalam.Pinagaan ni Tiago ang kaniyang loob at sinabihan na manalangin sa mga santo
para sa ligtas na paglalakbay ni Ibarra.

Kabanata 8 - Mga Alaala

Habang binabaybay lulan ng isang sasakyan ni Ibarra ang mga kalye ng Maynila, nagising
siya sa ingay ng mga sasakyan, mga tao, iba’t ibang mga kulay, at mga amoy. Napansin niya na
ang mga kalye ay hindi pa rin sementado, unti-unti nang nasisira ang mga tulay, at hindi pa inaalis
ang mga puno sa plaza. Sa kabila ng malalaking bagong gusali, hindi pa rin ganoon kaganda ang
Escolta. Napansin niya na tila mas maganda ang dati'y Manila kaysa noong dati. Sa kabilang
banda, ang Europa ay laging abala, at ang mga tao roon ay kuntento na sa kabila ng mga
trahedya na kanilang naranasan.
Habang dumaan siya sa Bagumbayan, naalala niya ang matandang pari na namatay
doon. Binuksan ng matandang ito ang kanyang kaisipan at hinimok siya na palawakin ang
kanyang kaalaman sa mga bansang mayaman at ipasa ito sa iba. Ang natitirang bahagi ng
paglalakbay ay hindi naging kasiya-siya para kay Ibarra.

Kabanata 9 - Mga Suliranin Tungkol sa Bayan

Palihim na bumisita si Padre Damaso kay Kapitan Tiago. Sa parehong oras, binigyan ni
Obispo Sibyla ng impormasyon ang matandang pari tungkol sa pag-uusap nina Damaso at Ibarra
sa pagtitipon sa bahay ni Tiago, ngunit naniniwala rin siya na isang matalinong tao si Ibarra na
hindi isusugal ang kanyang pera at kaligayahan. Binanggit din ni Sibyla ang baliktad na pangako
ni Laruja na isumbong si Damaso sa Kapitan Heneral. Sa kabilang banda, narinig ng Kapitan
Heneral ang tungkol kay Damaso sa pamamagitan ng isang tauhan. Tumawa siya habang
hinahalikan ang kamay ng obispo. Sa loob, naniniwala siya na ang katutubong mga tao ay mga
mangmang na hindi makakapigil sa mga prayle. Sa tahanan ni Capitan Tiago, nagbabala si
Damaso sa kanya ng isang ‘di kilalang panganib at sinabihan na maniwala sa kanya. Nagmadali
si Tiago sa oratorio at pinatay ang mga kandila na inalaan niya para sa biyahe ni Ibarra.
Kabanata 10 - Ang San Diego
Ang San Diego ay isang magandang bayan na may maraming mga pastulan at maayos
na mga lupang sakahan. Ngunit ang pinakamalaking atraksiyon dito ay ang mga malalawak na
kagubatan na may mga matatandang mga puno at luntiang mga halaman. Ayon sa isang alamat,
dumating ang isang Espanyol at bumili ng isang kagubatan. Siya ay natagpuang nakabitin sa
mga sanga ng puno sa naturang kagubatan. Ang batang Espanyol na mestizo na si Don Saturnino
ay nagsasabing siya ang anak ng yumaong Espanyol. Siya'y namalagi sa San Diego at
nagsimulang mamuhay. Nag-asawa siya ng isang babae mula sa Maynila at nagkaroon ng isang
anak, ang ama ni Crisostomo, si Don Rafael. Sinunod ng mga tao ang mga pamamaraan sa
pagsasaka ni Don Saturnino. Lumago ang lungsod sa patuloy na pagdami ng mga residente.

Kabanata 11 - Ang mga Makapangyarihan

Ang lungsod ng San Diego ay pinapamahalaan ng dalawang tao. Ang isa sa kanila ay
isang batang Franciscanong pumalit kay Padre Damaso, si Bernardo Salvi. Sa kabila ng kanyang
karamdaman, isinasaktuparan pa rin niya ang kanyang mga obligasyong relihiyoso. Ang
matinding kaaway ni Padre Salvi ay ang Alferez, na hindi masaya sa kanyang relasyon sa
mapang-api niyang asawa na si Dona Consolacion, na mahilig gumawa ng pampublikong
iskandalo. Kapag nagkakasalubong sila, nagpapanggap na magkaibigan sina Salvi at Alferez.
Nais nila pareho na inisin ang isa’t isa, kung saan tinutuligsa ng Alferes ang kurador at gumaganti
naman ang kurador sa pamamagitan ng mahabang homiliya kapag sumisimba ang alferez.

Kabanata 12 - Araw ng mga Patay

Natuklasan ng dalawang lalaki ang ang isang matandang sementeryo sa San Diego
habang naghahanda para sa isang ililibing na yumao. Ang isa sa mga ito ay mas malamya at
puro reklamo. Sinisi ng isa pang manghuhukay ng paglilibingan na sobrang sensitibo siya, at
sinabing isang matabang pari ang nag-utos sa kanya na hanapin ang isang bangkay
dalawampung araw na ang nakalipas. Pagkatapos ay pinayo sa kanya na muling ilibing ang
bangkay sa libingan ng mga Intsik ngunit mabigat ang lapida at mmasyadong malayo ang libingan
ng mga Intsik. Nagtapos ang kuwento ng biglang napatakbo ang isang maghuhukay dahil
nakahukay ng isang bungo ng tao.

Kabanata 13 - Mga Unang Banta ng Unos

Si Ibarra kasama ang kaniyang mga tagapagsilbi ay dumating sa sementeryo ngunit hindi
nila matagpuan ang libingan ni Don Rafael. Nang tanungin ng tagapagsilbi ang tagapaghukay
tungkol dito, sinabi nito na isang matabang kura ang nag-utos sa kanya na hukayin ang katawan
ni Don Rafael. Naihulog niya ang bangkay sa lawa imbes na libangan ng mga Tsino dahil malakas
ang ulan ng mga oras na iyon. Umalis si Ibarra mula sa sementeryo at nakatagpo niya si Padre
Salvi, Inakala niya na si Salvi ang nag-utos ng pag-ekhumbasyon ng kanyang ama. Ipinaliwanag
ni Salvi na hindi siya ang may kagagawan nito kundi ang kanyang sinundang kura na si Padre
Damaso.
Kabanata 14 - Baliw o Pilosopo
Kahit ang paglubog ng araw, si Tasio na naglalakad pa rin sa lansangan. Nakasalubong
niya ang gobernadorcillo na tumutuligsa sa kanya dahil sa pagbili kampana para sa simbahan na
maaaring makaakit ng kidlat at makapagdulot ng pinsala. Sumunod, binisita niya ang mga
tahanan nina Don Filipo Lino at Dona Teodora Vina. Nagkaroon sila ng maikling usapan tungkol
kay Ibarra, at pumapanig si Teodora sa kanya.
Gayunpaman, mabilis na napunta ang usapan sa purgatoryo. Sinabi ni Tasio sa mag-
asawa na mayroon ng purgatoryo bago pa man ipinanganak si Kristo. Nagpahayag din si Tasyo
ng ideyang tanging mga Katoliko lamang ang maaaring maligtas ang Diyos ang humahatol sa
daan-daang tao.Mabilis na umuwi si Tasyo dahil sa unti-unting paglakas ng ulan.

Kabanata 15 - Ang mga Sakristan

Si Crispin, na pitong taong gulang, at ang kanyang kapatid na si Basilio, na sampung
taong gulang, ay mga tagapagpatunog ng kampana ng simbahan. Iginigiit ni Crispin na siya ay
inakusahan na nninakaw ang dalawang pirasong ginto mula sa simbahan at siya'y pinahirapan
at inabuso. Humiling siya sa kanyang kapatid na bayadan ito ngunit sinabi ni Basilio na ang
kanyang pera ay hindi sapat upang mabayaran ito.
Habang si Crispin ay nagiisip kung paano mababayadan ang dalawang baryang ginto,
pumasok ang matandang sakristan at ipinaliwanag na hindi pinapayagan si Crispin na umalis
dahil ang mga barya ay hindi pa natatagpuan at si Basilio naman ay mananatili hanggang alas-
diyes ng gabi. Nagpumiglas si Basilio at hinila niya si Crispin palabas ng tore ng kampana.
Naririnig ni Basilio ang mga bulong nga kaniyang kapatid sa malayo. Sinubukan ni Basilio
umakyat sa tore gamit ang mga tali ng kampana nang maya maya pa’y dalawang putok ng baril
ang umalingasaw sa tahimik na gabi.

Kabanata 16 - Sisa
Si Sisa ang ina nina Basilio at Crispin. Buong araw na humahanap ng pagkain si Sisa at
minsan ay nanghihingi kay Tasyo ng ilang karne para may makain ang dalawang niyang anak.
Sa kasamaang palad, dumating ang kanyang batugang asawa at inubos ang lahat ng pagkain na
kaniyang itinabi para sa mga anak. Itinabi ni Sisa ang natirang pagkain para sa kanyang mga
anak.
Ilang oras ang lumipas at hindi pa rin dumadating ang kanyang mga anak. Nag-aalala si
Sisa kaya siya ay nanalangin ngunit nagulat siya kaniyang anak. Lumitaw si Crispin ngunit ngumiti
nang biglang tumayo ang kanyang buhok. Unti-unting nawala ang imahe ng anak nang marinig
niya ang sigaw ni Basilio mula sa labas.

Kabanata 17 - Basilio
Yakap ni Sisa si Basilyo habang ito ay may sugat sa noo na wika niya’y natamo niya dahil
binaril siya nang siya'y tumatakas sa tore ng kampana. Si Sisa ay humagulhol habang ginagamot
ang mga sugat ni Basilio na ikinukwento ang tungkol sa ginto at pera, na sanhi ng pagkabilanggo
ni Crispin sa kumbento.
Habang si Basilio ay unti-unting nakakatulog, napanaginipan niya si Crispin na
binubugbog, sinasaktan, at inaabuso. Sa panaginip, si Crispin ay nagtatangkang lumaban sa kura
upang maipagtanggol ang kanyang sarili. Si Crispin ay namatay nang matamaan ng hampas sa
ulo ng isang matandang sakristan. Si Basilio ay nagising at sinabihan kanyang ina na kuhanin si
Crispin kinabukasan. Nais niyang hingin ang trabaho kay Ibarra upang mabayadan ang gintong
barya na ibinibintang kay Crispin.
Iniisip ni Basilio na may pag-asa pa para sa magandang kinabukasan niyai, ng kanyang
kapatid, at ng kanyang ina. Nanaginip muli si Basilio na naglalaro kasama si Crispin sa kagubatan,
ngunit nakatulog din ito kaagad.

Kabanata 18 - Mga Kaluluwang Naghihirap

Sa simbahan, pinagmamasdan ng mga madre ng parokya ang kakaibang panlabas na
hitsura, paggalaw at ugali ni Padre Salvi. Ang kanilang mga usapan ay biglang napunta sa kung
paano makakuha ng mas maraming plenaryo na indulhensya at mas maayos na gamitin ang mga
ito. Sa gitna ng kanilang pag-uusap, lumitaw si Sisa na may dalang mga regalong gulay upang
ibigay sa kura ngunit siya ay sinaktan at minaliit ng mga sakristan. Sinabi ng mga sakristan na
ang kura raw ay kasalukuyang may sakit at si Crispin naman ay mabilis na umalis dala-dala ang
ilang mga bagay. Tumakbo si Sisa sa kalsada at humahagulgol.

Kabanata 19 - Suliranin ng Isang Guro

Nakatayo si Ibarra malapit sa lawa habang itinuturo sa kanya ng isang guro ang bahagi
kung saan inihulog ang katawan ni Don Rafael. Matapos magpakita ng dalahamti, nagtanong si
Ibarra tungkol sa mga problema na kinakaharap ukol sa edukasyon ng mga kabataang mahihirap
sa San Diego at ipinangako niyang siya ay magbibigay tulong kagaya ng ginawa ng kanyang ama
noon. Nagreklamo ang mga guro na ang mga turo ay nasa wikang Espanyol, pero ipinagbabawal
ang pagtuturo ng katutubong wika. Dahil dito, ang mga bata ay naging mga mang-mang na hindi
alam kung ano ang kanilang inaaral. Hindi rin nakakatulong na ang mga klase ay ginaganap sa
isang kumbento kung saan maaaring makialam ang paring tagapamahala.
Muling pinatibay ni Padre Damaso ang mahusay na mga hakbang na ginawa ng pangulo
ng paaralan sa pagtuturo ng Espanyol na nagdudulot ng pisikal na parusa sa mga bata. Pinag-
udyukan ni Ibarra na maging positibo siya, ngunit may duda ang guro kung may pagasa pa bang
maging maayos ang lahat.

Kabanata 20 - Ang Pulong sa Tribunal

Ang mga awtoridad ng San Diego ay nag-oorganisa ng mga pulong bilang paghahanda
sa pagdaraos ng pistang bayan. Ang grupo ay nahahati sa dalawang paksyon na magkaibang-
magkaiba ang mga layunin: ang mga matatandang konserbatibo at ang mga kabataang liberal.
Sinadyang nilinlang ni Don Filipo, ang lider ng mga liberal, ang mga konserbatibo upang
suportahan ang panukalang liberal. Ipinaliwanag ni Don Filipo ang alam niyang estratehiya na
karamihan ay naglalaman ng mga aktibidad na malaki ang maaaring magastos. Tutol ang mga
konserbatibo dito dahil inirerekomenda ito ni Don Filipo subalit nagpakita ang isa pang miyembro
ng liberal ng panibagong plano, isang mas kaunting listahan ng mga aktibidad. Agad namang
sumang-ayon ang grupo ng mga Konserbatibo.
Si Gobernadorcillo, na dati'y hindi nagkakaroon ng kapangyarihang makialam, ngayon ay
nagsasalita. Mukhang noon pa man, nangako na siyang susundan ang plano ng koordinador.