Böbrek Üstü Bezi Medulla Hormonlarının İşlevi/Atilla Uslu

Dilim: Endokrin
Ders: Fizyoloji
Ders Tarihi ve Saati: Kayıt yok, 10.03.2022, 11.10-11.40
Görevli Notçu: Muhammed Talha Önder
Görevli Denetimci: İrem Çınar

Arkadaşlar hoca geçen senenin kaydında sadece böbrek üstü bezinin korteks kısmını
anlatmış. Medullaya çok çok az değinmişti. O nedenle farklı kaynaklardan derlediğim
bilgileri sizlerle paylaşacağım. 10 marttaki derste yeni bilgiler verirse notu güncellerim.

Her biri yaklaşık 4 gr ağırlığında olan “Böbreküstü (Adrenal) Bezler” her iki böbreğin üst
kutbuna yerleşmişlerdir. Böbreküstü bezi, adrenal medulla ve adrenal korteks olmak üzere
iki farklı bölümden oluşmuştur.

Böbreküstü bezi medullası bezin merkezinde bulunur. Adrenal medulla böbreküstü bezinin
%20’sini oluşturur. İşlevsel olarak sempatik sinir sistemiyle ilişkilidir. Sempatik uyarıya
yanıt olarak epinefrin (e) ve norepinefrin (NE) nörohormonlarını salgılar. Vücutta sempatik
sinirlerin doğrudan uyarılmasında ortaya çıkan etkilere neden olur.
- Hoca burada epinefrin-norepinefrinin adrenalin-noradrenalinden farkının, bu çiftlerin
salgılanma yerleri olduğunu söyledi. Epinefrin-norepinefrin çifti nöronlardan
salınırken adrenalin-noradrenalin çifti adrenal medulladan salınır. Fakat etkilerinin
büyük çoğunluğu birebir aynı. (hoca derste böyle dedi ancak birçok kaynak
adrenalin-epinefrin çiftini aynı madde olarak kabul ediyor.)
Adrenal medulladan salgılanan temel hormonlar; adrenalin ve noradrenalindir. Böbreküstü
bezi katekolamin çıktısının %80’i adrenalindir. Bu hormonların etkisi sempatik uyarılmada
görülen etkilerle aynıdır.

Katekolamin Sentezi:
- Tirozinin hidroksilasyon ve
dekarboksilasyonu ile
noradrenalin oluşur.
- NA’nın metilasyonu ile
adrenalin oluşur.
- Feniletanolamin N-metil
transferaz (PNMT) aracılık
eder.

- PNMT’nin aktivitesi glukokortikoidlerle artırılır.

- Plazma dopamininin yaklaşık %95’i; adrenalin ve noradrenalinin %70’i sülfatla
konjugedir ve bu form aktif değildir.
- Dolaşımdaki ömürleri 2 dk kadardır.
- Salınan katekolaminlerin yarısı idrarla serbest ve konjuge metanefrin ve
normetanefrin olarak, %35’i ise VMA (vanil mandelik asit) olarak görülür.
- Salgı granülleri ayrıca ATP ve kromogranin adı verilen (katekolaminler için bağlayıcı
protein olarak görev yapabilen) proteinler, dopamin beta hidroksilaz, nöropeptit Y ve
enkefalinler içerir.
- Steroidleri depolayamayan korteksin aksine, medullanın hücreleri hormonlarını
granüllerde depolamaktadır.
- Katekolamin salgısı asetilkolin ile uyarılır.
- Bütün adrenal medulla hücreleri kolinerjik preganglionik nöronlardan sinir alır.

Adrenalin ve nöradrenalin sempatik uyarıyla aynı etkileri oluşturur. Karaciğer ve iskelet

kasında; glikojenoliz, FFA (free fatty acid) serbestlenmesi, plazma laktat düzeyinde artma
ve metabolik hızda artma görülür.
Kalpte β reseptörler üzerinden; uyarılabilirlikte (batmodrop), kasılma gücünde (inotrop) ve
atım hızında (kronotrop) artışa neden olurlar.
İskelet kası, kan damarları ve karaciğerde adrenalin; 𝑩𝟐 reseptörler üzerinden,
dilatasyon yapar. Bu nedenle adrenalin beta-2 mimetik etki ile diyastol basıncını düşürür.
- Katekolaminler uyanıklığı artırırlar.
- Adrenalin daha fazla endişe ve korku oluşturur.
 - Glikojenolize neden olurlar. (𝛽3)
 β ‘lar insilün ve glukagon salınımını artırırken, α ‘lar azaltır.
 Bu etkiler adrenalin en az 2 kat, noradrenalin ise 5 kat artarsa oluşur.

Dopaminin Etkileri
- Damara giden ve sempatik sinir sistemi gibi medulla spinalisten çıkan, dopaminerjik
sempatik nöronlar bulunmaktadır.
- Damar duvarında D1 reseptörü bulunur.
- Dopamin reseptörünün en yoğun olduğu damarlar, mezenterik arter ve renal
arterdir. Dopamin bu iki damarda dilatasyon yapar.
- Kalpte beta-1 reseptörü üzerinden, pozitif inotrop etkilidir.
- Damar duvarındaki alfa-1 reseptörünü etkileyerek kan basıncını yükseltir.
- Natriüreze neden olur. Bu etki muhtemelen Na-K ATPaz inhibisyonu ile oluşur.

Sorular
1) Korku durumunda ilk artan hormon aşağıdakilerden hangisidir? (TUS 1990)
a)katekolaminler b)ACTH c)kortikosteroidler d)Tiroid e)CRH
Cevap: Katekolaminler
Korku da bir strestir. Saniyeler içinde yüzümüzün bembeyaz olması adrenalinin
vazokonstriktör etkisinden kaynaklanır. Streste sempatisk sistem deşarjı sonucu dakikalar
içinde katekolamin salınımı olur. Kortikosteroid, ACTH ve CRH hormonları daha sonra
sentezlenir ve salınırlar. TSH ve tiroid hormonlarında bir değişiklik gözlenmez.
 ÇIKMIŞLAR
2013-2014 Vize
1-Aşağıdakilerden hangisi bir katekolamin metaboliti değildir?
C)-5-Hidroksitriptamin
Katekolaminler böbrek üstü bezlerinin iç katmanı olan böbrek üstü bezi medullasında üretilen üçgen
şeklinde organlardır. Birincil katekolaminler dopamin, epinefrin (adrenalin) ve noradrenalindir.
Fiziksel veya duygusal strese cevaben bu hormonlar kan dolaşımına salınırlar. Beyin içine sinir
uyarılarni iletir, kan şekeri ve yağ asidi salımını artırarak enerji sağlar, bronşiyolleri (soluk
borucuklarını) ve gözbebeklerini genişletir. Noradrenalin de kan damarlarını benzer hormonlar
grubudur. Böbrek üstü bezleri her bir böbreğin üstünde yerleşik küçük daraltır, kan basıncını artırır.
Adrenalin kalbi hızlandırır ve metabolizmayı artırır. İşlevlerini tamamladıktan sonra hormonlar etkin
olmayan bileşiklerine metabolize olur. Dopamin homovanillik aside (HVA) dönüşür, noradrenalin
normetanefrin ve vanililmandelik aside (VMA) parçalanır, adrenalin metanefrin ve VMA'ya dönüşür.
Her iki hormon ve metabolitleri idrarla atılır.
Normalde katekolaminler ve metabolitleri vücutta küçük, değişken miktarlarda bulunmakla birlikte
stres atağından hemen sonra veya sırasında hatırı sayılır derecede artar. Ancak feokromositomalar
ve başka nöroendokrin tümörler bol miktarda katekolamin üretebilerek kan ve idrarda hormonlar ve
metabolitlerinin konsantrasyonlarını büyük ölçüde artırırlar. Bu durum kalici veya belli aralıklarla
tekrarlanan hipertansiyon krizlerine ve şiddetli baş ağrılarına neden olabilmektedir. Katekolamin
salımının diğer semptomları çarpıntıları, terleme, bulantı, kaygılanmalar, el ve bacaklarda
karıncalanmaları içermektedir.

2016-2017 Vize

2- Vanilmandelik asit aşağıdakilerden hangisinin ana metabolitidir?

Cevap: Adrenalin
Çözüm: Katekolaminler böbrek üstü bezlerinde ve merkezi sinir sisteminde yapılır. Katekolaminler;
adrenalin (epinefrin), noradrenalin (norepinefrin) ve dopamin dir. Heyecan, panik ve korku
durumunda salınır. Katekolaminlerin görevi vücudu acil duruma hazırlamaktır. Hücreleri ve sinir
sistemini uyarır. Kan kaslara hücum eder, karaciğerden vücuda glikoz pompalanır, kan damarları
genişler, acı hissi azalır, göz bebekleri büyür böylece acil duruma hazırlanılır. Adrenalin kana
salındıktan birkaç dakika sonra etkisini yitirir. Parçalanarak idrarla atılır. İdrarda Katekolaminler
olarak veya metabolitleri olan Metanefrin, Vanil Mandelik Asit (VMA) ya da Homo Valinik Asit (HVA)
olarak ölçülebilir.