Alan Hesapları

Alan hesabının doğruluğu alım şekline ve istenile hassasiyet derecesine göre değişir. Alan
hesapları üç kısma ayrılmıştır.

• Ölçü değerlerine göre alan hesabı

• Ölçü ve plan değerlerine göre alan hesabı
• Plan değerlerine göre alan hesabı

Yöntemler içerisinde en doğru sonuç vereni ölçü değerlerine göre alan hesabıdır. Çünkü
alanın doğruluğuna sadece ölçü hataları etki etmektedir. Bu yöntemde alanı hesaplanacak
parsellerin belirli bir ölçekte çizilmesinde gerek yoktur. Diğer yöntemlerde alan hesabı
yapılacak parseller belli bir ölçekte çizilmiş olmalıdır. Bu yöntemlerde çizim hatası, çizim
altlığının deformasyonu, cetvelle yapılan ölçme hatası alan hesabını etkiler.

Ölçü Değerlerine Göre Alan Hesabı

Bu yöntemde arazide yapılan ölçülere ait değerlerden yararlanılır.

Alımın Bağlama Yöntemi İle Yapıldığı Durumlarda Alan Hesabı

Bu yöntemde alımı yapılmış parsellerin alan hesabında üç kenarı belli olan üçgenin alan
bağıntısından yararlanılır. Üç kenarı belli bir üçgenin alanı
A

a+b+c c b
s=
2
B a C
F = s ⋅ (s − a) ⋅ (s − b) ⋅ (s − c)
Şekil 14. Üç kenarı belli üçgen alanı

Örnek: Aşağıdaki ABCD parselinin alımı bağlama yöntemiyle yapılmıştır. Parselin kenarları
a = 25.40 m, b = 36.55 m, c = 16.80 m, d = 27.82 m, e = 21.25 m olarak ölçüldüğüne göre
parselin alanını hesaplayınız.
B
c a
F1
A b C
F2 e
d
D

19
 a + b + c 25.40 + 36.55 + 16.80
s1 = = = 39.37 m
2 2

F1 = s1 ⋅ (s1 − a) ⋅ (s1 − b) ⋅ (s1 − c)

F1 = 39.37 ⋅ (39.37 − 25.40) ⋅ (39.37 − 36.55) ⋅ (39.37 − 16.80) = 187.33 m 2

b + d + e 36.55 + 27.82 + 21.25

s2 = = = 42.81 m
2 2

F2 = s 2 ⋅ (s 2 − b) ⋅ (s 2 − d) ⋅ (s 2 − e)

F1 = 42.81 ⋅ (42.81 − 36.55) ⋅ (42.81 − 27.82) ⋅ (42.81 − 21.25) = 294.30 m 2

F = F1 + F2 = 481.63 m 2

Alımın Dik Koordinat Yöntemi İle Yapıldığı Durumlarda Alan Hesabı

Bu durumda parsel alanı yamuk ve üçgen alanlarından yararlanarak hesaplanabileceği gibi

sadece üçgen alanlarından yararlanarak hesaplanabilir. Şekilde AEB ve CDF dik üçgen,
BCFE bir dik yamuktur.

h1 F2 h2
F3
F1
D
A
a E b F c Ölçü Doğrusu

a ⋅ h1 b ⋅ (h 1 + h 2 ) c⋅ h2
F1 = F2 = F3 = F = F1 + F2 + F3
2 2 2

2F = a ⋅ h1 + b ⋅ (h1 + h 2 ) + c ⋅ h 2

2F = h1 ⋅ (a + b) + h 2 ⋅ (b + c) Thomson alan Bağıntısı

Şekil 15. Dik koordinat yöntemiyle alan hesabı

20
Örnek: Aşağıdaki ABCD parselinin alımı dik koordinat yöntemiyle yapılmıştır. Parsele ait
ölçüler (metre biriminde) krokide gösterilmiştir. Buna göre parselin alanını hesaplayınız.

28.91
h2

22.03
h1

D
A
a b c

59.87
0.00

11.20

48.32
a ⋅ h 1 (11.20 − 0.00) ⋅ 22.03
F1 = =
2 2

b ⋅ (h 1 + h 2 ) (48.32 − 11.20) ⋅ (22.03 + 28.91)

F2 = = F = F1 + F2 + F3 = 1235.77 m 2
2 2

c ⋅ h 2 (59.87 − 48.32) ⋅ 28.91

F3 = =
2 2

Örnek: Aşağıdaki ABCD parselinin alımı dik koordinat yöntemiyle yapılmıştır. Parsele ait
ölçüler (metre biriminde) krokide gösterilmiştir. Buna göre parselin alanını hesaplayınız.

B
14.40

110.08

3
11.28

4
0.00

2
79.20

5
40.00

3.24
2.10

1
6

A D
14.40
11.28

x y
2.10

40.00-x
3.24

(110.08-79.20)-y
30.88-y

2.10 x 3.24 y
= → x = 6.05 = → y = 5.67
11.28 40.00 − x 14.40 30.88 − x

21
 2.10 ⋅ 6.05
1’in alanı = 6.35 m 2
2
33.95 ⋅ 11.28
2’nin alanı = 191.48 m 2
2
 14.40 + 11.28  2
3’ün alanı 39.20 ⋅   = 503.33 m
 2 
14.40 ⋅ 25.21
4’ün alanı = 181.51 m 2
2
5.67 ⋅ 3.24
5’ün alanı = 9.19 m 2
2
 2.10 + 3.24  2
6’nın alanı 110.08 ⋅   = 293.91 m
 2 

F = 2 + 3+ 4 + 6 – (1 + 5) = 1154.69 m2

Örnek: Aşağıdaki ABCDEF parselinin alımı dik koordinat yöntemiyle yapılmıştır. Parsele ait
ölçüler (metre biriminde) krokide gösterilmiştir. Buna göre parselin alanını hesaplayınız
(Cevap: 979 m2).

B
C
15.75

7.14

62.25
39.63
27.35

A
51.16
0.00

32.48

9.43
8.32
13.64

E D
F

22
 Koordinatlarla Alan Hesabı
( GAUSS ALAN HESABI )
X

Y1 1
1′
Y2 2
2′

X1
X2
Y3
3′
3
X3

Y
Şekil 16. Gauss alan hesabı

Falan = 122′1′ yamuk alanı + 2′233′ yamuk alanı – 1′133′ yamuk alanı

2F = (X1 − X 2 )(Y1 + Y2 ) + (X 2 − X 3 )(Y2 + Y3 ) - (X1 − X 3 )(Y1 + Y3 ) bağıntı genelleştirilirse

2F = ∑ (X i − X i +1 )(Yi + Yi +1 )

2F = X1 ⋅ Y1 + X1 ⋅ Y2 − X 2 ⋅ Y1 − X 2 ⋅ Y2 + X 2 ⋅ Y3 − X 2 ⋅ Y2 − X 3 ⋅ Y3 − X1 ⋅ Y1 − X1 ⋅ Y3
+ X 3 ⋅ Y1 + X 3 ⋅ Y3

Bu ifadeyi X parantezine alırsak

2F = X1 ⋅ (Y2 − Y3 ) + X 2 ⋅ (Y3 − Y1 ) + X 3 ⋅ (Y1 − Y2 )

2F = ∑ X i ⋅ (Yi +1 − Yi -1 )

Yukarıdaki ifadeyi X parantezine alırsak

2F = Y1 ⋅ (X 3 − X 2 ) + Y2 ⋅ (X1 − X 3 ) + Y3 ⋅ (X 2 − X1 )

2F = ∑ Yi ⋅ (X i −1 − X i +1 )

2F = −∑ Yi ⋅ (X i +1 − X i −1 )

23
Örnek: Aşağıda koordinatları ve şekli verilen parselin alanını Gauss Alan bağıntısı ile
kontrollü olarak hesaplayınız.
2
No Y (m) X (m)
1 8032.66 6060.47
2 8073.98 6111.09 1 3
3 8110.96 6064.70
4 8042.87 6013.39
4
No Y (m) X (m) ∆Y = Yi +1 − Yi -1 ∆X = X i +1 − X i -1 X ⋅ ∆Y Y ⋅ ∆X
1 8032.66 6060.47
2 8073.98 6111.09 (Y3-Y1) 78.30 (X3-X1) -4.23 8698.35 -312.94
3 8110.96 6064.70 (Y4-Y2) -31.11 (X4-X2) 97.70 -2012.82 10840.79
4 8042.87 6013.39 (Y1-Y3) -78.30 (X1-X3) 4.23 -1048.44 181.34
1 8032.66 6060.47 (Y2-Y4) 31.11 (X2-X4) -97.70 1881.22 -3190.88
2 8073.98 6111.09 2F = 7518.31 2F = 7518.31
Toplam = 0.00 Toplam = 0.00 F = 3759.16 m2

Örnek: Aşağıda şekli verilen parselin alanını Gauss Alan bağıntısı ile kontrollü olarak
hesaplayınız.
4 51.63
Çözüm: Bu parselin alanını hesaplayabilmek
için parseli dik koordinat sisteminde temsil
39.42
21.04
5 edebilecek eksenleri tanımlamak gerekir.
Eksenler tanımlandıktan sonra noktalara ait
3 38.17 dik koordinatlar, dik boy ve dik ayaklardan
22.16
yararlanarak belirlenir.
X

16.37
15.95 4 51.63
6
16.40 16.18
2 21.04
39.42 5
3 38.17
22.16
0.00
1

No Y (m) X (m) 15.95

16.37 6
1 0.00 0.00 16.40
2 -16.40 16.18 2 16.18
3 -22.16 38.17
4 0.00 51.63
5 21.04 39.42
6 15.95 16.37 0.00
-Y Y
1
Parselin Alanı
F = 1391.09 m2

24
Örnek: Aşağıda köşe noktalarının koordinatları verilen parselin alanını Gauss alan formülleriyle ara
işlemleri göstererek kontrollü olarak bulunuz. Cevap: 740.92 m2

C
No Y (m) X (m)
B
A 301,36 116,71
D 348,19 125,22
D
C 335,62 139,43 A
B 328,43 134,56
E 312,66 103,54
E

Örnek: Aşağıda koordinatları verilen parselin şeklini çiziniz ve alanını Gauss alan formülleriyle
hesaplayınız. Cevap: 3060.68 m2

No Y (m) X (m)
1 0.00 0.00
2 20.10 20.55
3 55.20 25.50
4 88.25 12.20
5 105.17 -17.78
6 73.18 -14.40
7 41.25 -19.83

Örnek: Aşağıda koordinatları verilen parselin şeklini çiziniz ve alanını Gauss alan formülleriyle
hesaplayınız. Cevap: 16500 m2

No Y (m) X (m)
1 100 200
2 200 300
3 300 250
4 250 180
5 150 150

Teodolit

Eksen Şartları ve Eksenler

Yöneltme Ekseni ⊥ Yatay Eksen
Düzeç Ekseni ⊥ Asal Eksen
Yatay Eksen ⊥ Asal Eksen
Eğer diklik şartları sağlanmaz ise hatalı ölçü yapılmış olur!
Yatay Eksen: Dürbünün etrafında döndüğü eksendir.
Asal Eksen: Çekül doğrultusundaki eksen
Düzeç Ekseni: Düzecin üzerinde bulunduğu eksen
Yöneltme Ekseni: Kıllar şebekesinin kesim noktası ile objektifin merkezinden geçen doğru
Dürbün: Teodoliti hedefe yöneltir.
Düzeç (küresel, silindirik): Asal ekseni düşeylemeye yarar.

25
Yatay daire: Merkezi asal eksen üzerindedir. 400g ye bölünmüştür. Yatay doğrultuların
ölçülmesini sağlar.
Düşey Daire: Merkezi yatay eksen üzerindedir. Düşey açıların ölçülmesini sağlar.

Teodolitin Doğrultu ve Açı Okuma Düzeni

Teodolitlerde, açı bölümlerinin üzerine çizildiği daireye açı bölüm dairesi denilir. Yatay
açıların üzerine çizildiği daireye yatay açı bölüm dairesi ya da kısaca yatay daire; düşey
açıların üzerine çizildiği daireye de düşey açı bölüm dairesi ya da kısaca düşey daire denir.
Açılar bu iki açı dairesinden okunur.

Açı Ölçüsü

Şekil 17. Yatay ve düşey açı

Düşey açı: BA doğrultusundan geçen düşey düzlem içerisinde bulunan ve B den geçen düşey
doğrultu ile BA arasında kalan açıya düşey açı denir. Düşey açı 0g ile 200g arasında değerler
alır.
Yatay açı: AB ve BC doğrularının yatay bir düzlem üzerinde izdüşümleri olan A′B′ ve B′C′
doğruları arasında kalan ϕ açısına yatay açı denir. Yatay açı yatay düzlemde nokta
koordinatlarının hesaplanmasında kullanılır.

26