Chương 4: Dân chủ xã hội chủ nghĩa và nhà nước xã hội chủ nghĩa

1. Dân chủ và dân chủ xã hội chủ nghĩa

1.1 Khái niệm dân chủ:
- Theo nghĩa gốc: Dân chủ xuất phát từ trong tiếng Hy Lạp cổ đại, có
nghĩa là quyền lực thuộc về nhân dân.
- Quan niệm về chủ nghĩa Mác Lênin về dân chủ:
o Dân chủ là quyền lực thuộc về nhân dân.
o Dân chủ là hình thức nhà nước chế độ dân chủ.
o Dân chủ là nguyên tắc quản lý xã hội.
o Dân chủ là hiện tượng văn hoá.
o Dân chủ là mục tiêu, tiền đề, phương tiện để giải phóng con
người.
- Tư tưởng Hồ Chí Minh về dân chủ:
o Dân chủ: là giá trị nhân loại
o Dân chủ là thể chế chính trị, một chế độ xã hội.
 Dân chủ là dân làm chủ và dân làm chủ. Dân là chủ thể cao
nhất trong xã hội. Quan hệ giữa chủ thể và hành động của
chủ thể dân chủ. Dân chủ gắn bó với quyền tự do, công
bằng, bình đẳng quyền được sống, được mưu cầu hạnh
phúc.
 Dân chủ là lợi ích (Của quý) cao nâhts của mọi người dân. -
> Hành động -> Dân chủ - sáng kiến – hăng hái.
- Quan niệm của đảng cộng sản vn về dân chủ:
o Thời kì trước đổi mới năm 1986:
o Thời kì đổi mới sau 1986:
 Dân chủ là một thể chế chính trị một chế độ xã hội
 Quyền lực thuộc về nhân dân
 Dân chủ gắn liền với công bằng
 Dân chủ đi đôi với kỷ luật, kỷ cương
 Dân chủ trên mọi lĩnh vực của đời sống
 Dân chủ được thể chế hoá bằng pháp luật
-> Dân chủ là một giá trị xã hội phản ánh những quyền cơ bản của con
người, là một phạm trù chính trị gắn với các hình thức tổ chức, nhà nước của giai
cấp cầm quyèn, là một phạm trù lsu gắn với quá trình ra đời, phát triển của lsu xã
hội nhân loại
-> Dân chủ là một phạm trù kép: vừa để nói lên một hiện tượng chính trị là
vừa là phạm trù lịch sử vừa lừa
Khái lược lsu ra đời và phát triển của dân chủ
 - Dân chủ nguyên thuỷ (Giá trị dân chủ) -> Dân củ chủ nô -> Dân chủ tư
sản -> Dân chủ xã hội chủ nghĩa ( Nền dân chủ (gắn với nhà nước) )

1.2 Dân chủ xã hội chủ nghĩa

1.2.1: quá trình ra đời và phát triển của dân chủ xã hội chủ nghĩa
* nền dân chủ tư sản
- Giá trị tự do, bình đẳng, dân chủ
- Dân chủ cho thiểu số (những người nắm giữ tư liệu sản xuất )
* Mâu thuẫn trong CNTB và hạn chế của DCTS
Đấu tranh -> cách mạng xhcn -> giai cấp công nhân và nhân dân lao động
giành chính quyền -> Dân chủ xã hội chủ nghĩa
* cơ sở chính trị
- chế độ xhcn -> hệ thống chính trị xhcn (đảng cộng sản, nhà nước xhcn,
các tổ chức chính trị - xã hội )
* cơ sở văn hoá
- trình độ văn hoá dân chủ của nhân dân -> ý thức nhận thức và năng lực
thực hành dân chủ của nhân dân
=> xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là một quá trình gắn liền với
công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, trong quá trình đó, dân chủ xã hội
chủ nghĩa vừa là mục tiêu, vừa là động lực vừa là phương thức thực hiện.

Dân chủ xã hội chủ nghĩa là nền dân chủ mà ở đó, mọi quyền lực thuộc về
nhân dân, dân là chủ và dân làm chủ; dân chủ và pháp luật nằm trong sự
thống nhất, biện chứng, đc thực hiện bằng nhà nước pháp quyền xhcn, đặt
dưới sự lãnh đạo của đảng.
Dân chủ xhcn là nền dân chủ mà ở đó, quyền lực thuộc về nhân dân, đc đảm
bảo trong tư tưởng, pháp luật và thực tiễn.
1.2.2 Bản chất của nền dân chủ xh chủ nghĩa:
- bản chất ctri: bản chất giai cấp công nhân, tính nhân dân rộng rãi, tính dân
tộc sâu sắc -> Do đảng cộng sản lãnh đạo, để thực hiện quyền lực và lợi ích
của toàn thể nhân dân (sơ đổ ảnh trong đth)
- bản chất kte: dựa trên chế độ sở hữu ch về tư liệu sx chủ yếu ->đảm bảo
quyền làm chủ của nhân dân về tư liệu sản xuất, quá trình tổ chức, quảnlys
sx và phân phối -> Dân chủ xã hội chủ nghĩa là sự đảm bảo về lợi ích kinh
tế cho người lao động -> Chế độ phân phối theo kết quả lao động là chủ yếu
- bản chất tư tưởng – vh: nhân dân đc làm chủ những gtri văn hoá tinh thần;
đc nâng cao trình độ văn hoá có điều kiện để phát triển cá nhân -> dân chủ
xhcn là một thành tự văn hoá.
- bản chất xã hội: kết hợp hài hoà về lợi ích giữa cá nhân, tập thể và lợi ích
của toàn xh
- dân chủ xã hội chủ nghĩa đc kế thừa cách mạng từ dân chủ tư sản
-> dân chủ xhcn là nền dân chủ cao hơn so với các nền dân chủ đã có trong
lsu

2. Nhà nước xhcn

2.1 sự ra đời bản chất, chức năng của ncxhcn
* chức năng của nhà nước xhcn
- phạm vi tính chất của quyền lực nhà nước:
+ chức năng giai cấp
+ chức năng xh
 Nhà nước xhcn là nhà nước mà ở đó, sự thống trị ctri thuộc về giai cấp
công nhân, do cách mạng xã hội chủ nghĩa sản sinh ra, có sứ mệnh xây
dựng thành công chủ nghĩa xã hội, đưa nhân dân lao động lên địa vị làm
chủ trên tất cả các mặt của đời sống xã hội trong một xh phát triển cao –
xã hội xã hội chủ nghĩa.
- Dân chủ xã hội chủ nghĩa :
+ điều kiện để nhân dân thực hiện ý chí và quyền lực của mình trong lựa
chọn người đại diện cho quyền lợi chính đáng của nhân dân
+ điều kiện để nhân dân tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào hoạt động
quản lý của nhà nước
+ môi trường để kiểm soát quyền lực nhà nước, ngăn chặn sự tha hoá của
quyền lực nhà nước