TUNGO SA MAKAPILIPINONG PANANALIKSIK
Carmen Santiago & Virgilio Enriquez
>Matagal nang kapansin-pansin na nalilihis ang landas ng mga Pilipinong
mananaliksik patungong kaalaman ukol sa diwang Pilipino
-kailangang paunlarin ang mga paraan kung papano gagawin ang pananaliksik
sa diwang Pilipino
Sanhi ng Paglihis ng Landas
>Karamihan sa mga paksa ng pananaliksik sa Pilipinas ay pinili ayon sa interes,
layunin, at paglutas ng suliranin ng mananaliksik
-ang iba ay pag-ulit ng mga pananaliksik sa ibang kultura, ang iba ay pinili ng
mga kawanihang tumutustos sa pananaliksik na may layunin na baguhin ang
dating kaugalin at pamamaraan para umunlad ang bayan
-Dahil dito, karamihan sa mga paksa ay hindi hango sa taong pinag-aaralan
-Ang pag-aaral ng mga paksang hindi makabuluhan sa kalahok ay hindi
nakakatulong upang mabawasan ang kamangmangan tungkol sa diwang
Pilipino
>Karamihan sa mga umiiral at tanyag na pamaaraan ng pagkuha ng datos ay
may oryentasyong kanluranin at hindi angkop sa pag-iisip, damdamin, at kilos
ng Pilipino
>Pagkatapos makapili ng paksa at pag-aralan, binigyan ito ng kahulugan batay
sa teoryang hango sa mga kulturang kanluranin
-dahil dito, baluktot na realidad ang resulta ng pananaliksik
Mga Mungkahi para sa maka-Pilipinong Pananaliksik
1. Ibatay sa interes ng mga kalahok ang pagpili ng paksang sasaliksikin;
kilalanin munang mabuti ang kalahok at hanguin sa kanila ang paksa
-kalimutan ang pansariling hangarin at ituon ang pag-aaral sa pagtugon sa
pangangailangan at hangarin ng kalahok
2. Pag-aralan ang iba’t ibang paraan ng pagsisyasat ng anumang penomeno
alinsunod sa ginagamit at tinatanggap ng karaniwang Pilipino
-bigyan ng halaga ang pamana ng lahi; hindi mahalaga ang pagiging
sophisticated kundi ang kaangkupan nito
3. Iwasan ang bulag na pagpapahalaga sa result ng pananaliksik
-ang husay ng pananaliksik ay hindi nakasalalay sa pagtamo ng resultang
umaayon sa haka-haka ng pag-aaral
-higit na mahalaga ang paglinang sa mga pamamaraaang angkop sa layunin at
kontekstong Pilipino
4. Pahalagahan ang sariling palagay at haka-haka
-ang mga paliwanag tungkol sa mga penomeno ay maaaring kunin sa kalahok
na gumagamit ng konsepto at haka-hakang makabuluhan sa Pilipino
-makikita ang diwang Pilipino hindi sa salansan ng mga aklat kundi sa salita at
kilos ng masa
5. Subukan ang isang panimulang modelo ng pananaliksik na dinedebelop
batay sa pagsusuri ng pananaliksik sa nayon
-iskala ng mananaliksik at iskala ng patutunguhan ng mananaliksik at kalahok
Sa Panimulang Modelo ng maka-Pilipinong Pananaliksik
>Ang unang iskala ay ginagamit ng sinumang nagnanasang mag-aaral o
magsisiyasat ng anumang bagay na nauukol sa gawain ng tao na may
kaugnayan sa kanyang reaskyon sa mga bagay, kapwa, kilos, isip, o damdamin
-ang mga pamamaraaan na nakasaad dito ay bahagi ng tradisyon at pag-
uugaling Pilipino; pamana ng lahi kaya ito ay kapilipinuhan, hindi nagbabago at
hindi pambihira
>Ang ikalawang iskala ay batay sa makapilipinong pananaw na ang relasyon
ang mananaliksik at kalahok ay pantay at nagdaraan sa iba’t ibang antas
-ay kalahok ay hindi guinea pig; siya ay taong pinakikitunguhan auon sa
layunin ng mananaliksik at tugon sa kanya ng kalahok
Iskala ng Mananaliksik
>Metodong ginagamit ng isang mananaliksik sa sikolohiya sa pagtatarok ng
diwa ng kalahok
-paglikom ng impormasyon sa kulturang Pilipino
>Pagmamasid, Pakikiramdam, Patatanong-tanong, Pagsubok, Padalaw-
dalaw, Pagmamatyag, Pagsusubaybay
>Pakikialam, Pakikilahok, Pakikisangkot
Iskala ng Pagtutunguhan ng Mananaliksik at Kalahok
>Dapat gamitin ng mananaliksik sa pag-aaral ng diwang Pilipino sa
pamamagitan ng kalahok
>Pakikitungo, Pakikisalamuha, Pakikilahok, Pakikibagay, Pakikisama,
Pakikipagpalagayang-loob, Pakikisangkot, Pakikiisa
>Iminumungkahi na abutin ang pakikipagpalagayang-loob dahil ang
impormasyong nilalayon ay bukal sa kalooban ng kalahok
>Sa antas lamang ng pakikipagpalagayang-loob makakamit ang malalim at
taos-pusong sagot ng kalahok
>Pakikitungo/Pakikisalamuha: pagsunod sa atas ng mabuting asal ayon sa
kaugalian sa pakiipagkapwa; pakikitungo sa maraming tao at higit na malapit
sa pakikiisa kaysa pakikitungo
>Pakikibagay: pag-ayon ng mga kilos, loobin, at salita ng isang tao sa kanyang
kapwa; hindi kailangang taos sa kalooban; maaaring atas ng mabuting asal,
atas ng pagnanais makinabang, o atas ng hangaring ilapit ang loob sa iba
>Pakikisama: dahil sa pakikipagkaibigan o sa maaaring ipakinabang sa
hinaharap
>Pakikipagpalagayang-loob: mga kilos, loobin, at salita ng isang tao na nag-
papahiwatig na panatag ang kanyang kalooban sa kanyang kapwa; hindi na
nahihiya sa isa’t isa at halos ganap at walang pasubali ang pagtitiwala
>Pakikiisa: kilos, loobin, at salita na nagpapahiwatig ng ganap at lubos na
pagmamahal, pagkakaunawa, at pagtanggap sa minimithi bilang sariling
mithiin din
PAKAPA-KAPA: PAGLILINAW NG ISANG KONSEPTO SA NAYON
Carmen Santiago
>Ang konseptong nilinaw ay konsepto ng pagkalalaki
>Isang nayon sa Baliwag, Bulacan (Baryo Tangos)
-pawang mga magsasaka na nabubuhay sa pagsasaka ng palay,
mangangalakal, nagttricycle, nag-aalaga ng baboy at manok at nagtatanim ng
gulay
-ang mga babae ay katulong sa paghahanpbuhay o may sariling gawain gaya
ng paghahabi ng sambalilong buntal, pagsusulihiya, pagtitinda sa palengke,
pagbabarog, at pamumulot ng palay
>Ang mga taong higit sa tatlumpung taong gulang ay hindi nakatuntong ng
kolehiyo
-40 pataas hindi nakatuntong ng mataas pa sa mababang paaralan; 60 pataas
halos hindi marunong magsulat at magbasa
>Karaniwang may 7 anak ang karaniwang mag-anak sa nayon
>Hindi nila kinakahiya ang pagiging mahirap, kinakahiya nila ang kakulangan sa
pag-aaral
>Ang tawag sa asawang lalaki ay “tao” at hindi inaasahang gumawa sa bahay;
pinuno ng tahanan
>Ang mga lalaki ay tanggap na maglibang-libang sa mga kabaret (club) kahit
may asawa na ngunit hindi dapat umibig maliban sa kanyang asawa at hindi
dapat uminom ng marami
-alak, sugal, babae ang pinakamasamang busyo ng mga lalaki
>Pahagi-hagilap, pasamot-samot, pakapa-kapa
>Ang pakikisangkot ay ginawa sa pamamagitan ng pagtira sa loob ng apat na
araw bawat linggo noong mga buwan ng Disyembre, Enero, at Pebrero 1975,
tumira sa apat na kabahayan, papalit-palit araw-araw
>Ang pagkalalaki ay tumutukoy sa kilos, damdamin, gawain, katawan at anyo
ng isang lalaki
-pagtingin ng lalaki sa kanyang sarili bilang isang lalaki
>Likas ang pagkalalaki sa katawan at anyo, tulad ng lakas, pagkamatipuno, at
kapusukan
>Ang tunay na lalaki ay may kakayahan sa lahat ng bagay, may tiwala sa sarili,
matigas ang paninindigan, may kakayahan sa pakikisalamuha sa ibang tao,
may pag-iisip at damdamin para sa pangkalahatan, mabuting binhi, mahusay
magpalakad ng pamilya at trabaho, hindi bakla, matapang, mahinahon, tapat,
hindi nang-aapi, mapagpakumbaba

>Ang pagkalalaki ay binubuo ng tatlong kaurian
-Mga katangiang panlalaki: pag-iisip, kilos at damdamin na sinasabing
panlalaki lamang
-Kakayahan sa pagganap ng tungkulin nainiatas sa mga lalaki: ang tunay na
lalaki ay may asawa (pinakamataas na uri ng lalaki)
-Kilos o ugaling sekswal
>Ang sukatan ng pagkalalaki ay ukol sa katangian at sa kakayahan
ANG PAGTATANUNG-TANONG: DAHILAN AT KATANGIAN
Lydia Gonzales
>Hindi lamang nakukulong sa aklatan at laboratory ang pananaliksik sa
sikolohiya
-higit na mabisa ang pananaliksik kung ang mga bagay na nais tuklasin ay
makukuha sa pamamagitan ng pakikipagtalastasan sa mga tao
>Pagmamasid at pakikiramdam: panimulang tagadama ng kapaligiran upang
matiyak kung mararating ang nilalayon o hindi
>Pagtatanung-tanong: naglalayon itong malaman ang eksternal na mga
pangyayari pati na rin ang masiyasat ang mga saloobin
Layunin ng Pagtatanung-tanong
>Ang kaalamang nauukol sa pangyayaring pinag-aaralan niya ay wala sa kamay
ng iisang tao lamang, o hindi siya nakatitiyak kung sinu-sino ang nakaaalam ng
impormasyong nais nyang makuha
-upang higit na makatiyak sa mga bagay na ibig malaman
*halimbawa: pagtatanung-tanong kung sino ang terror at okay na prof bago
magsimula ang semester
>Maaaring ang mga taong tuwirang nasasangkot sa pangyayaring pinag-
aaralan ay kulang sa kasanayang magsalaysay ng kanilang karanasan
*halimbawa: kung nais malaman kung ano ang pinagkaka-abalahan ng isang
bata sa loob ng isang araw, pwedeng magtanong sa magulang, kapatid, guro,
at kalaro
>Maaaring may nais linawin o pagtibaying mga impormasyong naibigay na ng
ibang mga napagtanungan ng mananaliksik
>Impormal na wika lamang ang ginagamit upang madaling maunawaan
>Ang pangkalahatang layunin ng pagtatanung-tanong ay hindi upang
makakuha ng impormasyon kundi upang malinawan, matiyak at mapagtibay
ang mga nakuhang impormasyon
Mga katangian ng nagtatanung-tanong
>Kailangang maging alisto at sensitibo sa ilang bagay tulad ng lugar, wika,
populasyon, kasaysayan, paniniwala at tradisyon ng pook kung saan niya nais
magtanong
>Dapat nauunawaan ang kaisipan, kaalaman, at ambisyon ng mga taong
nakakaharap; pakikipag-ugnayan sa pamamagitan ng wikang nauunawaan ng
dalawang nag-uusap
>Kasarian: kung ang pakay ay tungkol sa mga bagay na pangkalahatan, hindi
mahalaga ang kasarian ng nagtatanong; kung ang pakay ay personal na topic,
mas mabuti kung kaparehong kasarian ang magtanong
>Edad: kung ang taong pinagtatanungan ay may liberal na pag-iisip, hindi
magiging problema ang edad; ngunit kung dahil sa agwat ng edad ay magkaiba
sila ng pag-iisip, magiging sagabal ito sa katotohanan ng makukuhang
impormasyon
>Pananamit: pakikiayon sa pananamit ng tinatanong dahil ang malaking
pagkakaiba ay maaaring maging balakid sa katotohanan ng impormasyong
makukuha
-ang pagbihis ay magara at tama kung ang tatanungin ay magara din
>Kagandahan o kakisigan: magkakaroon ng kaunting problema kapag ang
isang napakagandang nagtatanong ay pupunta sa isang baryo dahil sya ay
maaaring ligawan
-kung selosa ang asawa ng pagtatanungan ay problema din
>Lahi: hindi naman balakid ang lahi sa pagtatanong lalo na kung ang
nagtatanong ay marunong ng wika ng pinagtatanungan
>Instrumentong pampananaliksik: tape recorder, movie camera, etc
-sa paggamit ng tape recorder, magiging maingat ang mga kalahok sa
kanilang sinasabi
-kung paktwal ang tinutukoy, mas maganda kung gumamit ng tape recorder,
etc; sa mga baryo, humahanga sila kapag naririnig nila ang kanilang mga boses
>Institusyong kinabibilangan: nangangailangan ng ID ang nagtatanung-tanon
upang makilala sya; kung pinag-dududahan ang kinabibilangan ng nagtatanong
tiyak na hindi totoo ang makukuhang mga impormasyon
Pook
>Ang pagtatanung-tanong ay dapat isagawa sa tamang lugar
>Ang tamang lugar ay may kinalaman sa kung sino ang pagtatanungan;
puntahan ang kinaroroonan na makapagbibigay ng tamang impormasyon o
impormasyong malapit sa nais mabatid
>Hindi sapat na may tao sa lugar na yon kundi kailangang matao depende sa
hinihingi ng paksa; para madaming mapagtanungan
>Angkop sa kapaligiran; mainam na pakikipagpalagayan ng taong tinatanong
sa taong nagtatanong
-ang tagpo ay nararapat na nababagay sa paksa
>Ang kapaligiran ay nagbibigay ng ibang pakiramdam at ito ang higit na
makadaragdag sa balidity ng isinasagot; mahala ang kapaligiran para sa
matapat na pagsagot sa mga katanungan (hindi nahihiwalay ang tao sa
kanyang kapaligiran)
Pagkakataon
>Maaaring gamitin ang pagtatanung-tanong kung ang nagtatanong ay may
sapat na kakayahan at pang-unawa sa pagsasalita ng wika ng kanyang
tagapagbatid
-unti-unti nyang madadala sa nais nyang landasin ang kanyang tinatanong
nang hindi namamalayan kahit na maselan ang paksa
Panahon
>May tiyak na mga taong dapat lapitan sa isang tiyak na lugar at tiyak na
panahon batay sa layuning nais isakatuparan
>Isagawa ang pagtanong sa makatwirang panahon; natural na kondisyon,
hindi nakakaabala sa pinagtatanungan
>Tiyakin na ang isipan ng tinatanong ay nasa mabuting kondisyon; tiyakin kung
handa itong sumagot sa mga tanong na nakahanda
>Iwasang tanungin ang mga bagong gising
>Ang pagpili ng oras ay depende sa layuning ng pagtatanong at kung sino ang
nagtatanong
>Sa umaga: makakapagtanung-tanong lang sa umaga kapag hindi pa
nagsisimula ang mga gawaing pantahanan ng mga taong-bahay at hindi
nagmamadali pumasok sa trabaho
-mainam magtanung-tanong tungkol sa buhay-buhay habang naglalaba ang
mga babae
>Sa tanghali: pagkaligpit ng pinagkainan ay pwede pang magtanong ngunit
sandal lamang dahil namamahinga sa tanghali
>Sa gabi: mas madaling magtanong pagkatapos ng hapunan, may binibigay na
pampainit (alak) dahil pagod na sa mga gawain at para wag antukin
Mga taong pagtatanung-tanungan
>Alamin ang mga taong makakapagbigay ng sapat na impormasyon na nais
alamin (magbasa ng mga lathalaing may kaugnayan sa paksa o makihalubilo sa
mga taong sa ating palagay ay makakapgbigay ng panimulang detalye at
makakapagturo pa ng mga taong may higit na alam sa paksa)
>Maaaring kumuha ng kahit ilang kalahok hanggang makakuha ng mga
impormasyong sa tingin ay sapat na upang makabuo ng konsepto
1. Mga taong may mataas na posisyon sa pook (pari, baranggay lider, pulis,
propesyunal
2. Batang dahilan sa mga kilos at pananalita ay hindi napag-aalinlangan
3. Taong binabanggit ng ibang tao na siyang nararapat pagtanungan
4. Taong kinasasalaminan ng kaalaman sa paksa
5. Taong nagpapakita ng interes sa paksa
6. Mukhang may nalalaman
Pamamaraan
>Mahalaga munang alamin ang lugar, wikang ginagamit at ilang pangunahing
detalye tungkol sa gawain ng mga tao
Paano sisimulan ang pagtatanong?
1. Pagkatok/pagbati: ipagbigay-alam ang intensyong makipag-usap; kumatok
at magmagandang-umaga, hapon, gabi o araw
2. Pagpapakilala ng sarili at pagsasabi ng nilalayon: sabihin ang pangalan at
sundan ito ng pagsasabi ng pinanggalingan o institusyong kinabibilangan;
ipaliwanag ang pakay; gumamit ng simpleng pananalita; panatilihin ang
pagbibigay-galang; banggitin ang itatagal ng pagtatanong
3. Pagtantiya sa pagtanggap ng pagtatanungan: kung ang tinatanong ay
pumayag na siya ay tanungin maaaring nang magpatuloy
-“kasi ho, ibig naming malaman kung ano ang palagay ninyo tungkol dito at
naniniwala kaming higit ang kaalaman ninyo tungkol sa bagay na iyan kaysa sa
amin
4. Pinakaproseso ng pagtatanung-tanong: pagbanggit sa kung paano
pagsusunurin ang mga klase ng tanong
-pangalan, edad, estado sibil, grading tinapos, atbp; kailangang madaling
saguting ang mga panimulang tanong para hindi agad mainip ang tinatanong
-hindi kailangang may listahan ng mga tanong pero kailangang malinaw sa
nagtatanong ang mga impormasyong kailangan nyang makuha
-maghanda ng gabay na kinapapalooban ng impormasyong nais makuha; itala
ang ilang pangyayari sa paligid at mga impormasyong nakuha mula sa
pagkukwento ng tagapagbatid
-kung napapansin na ang tinatanungan ay pagod na o nababagot, pwedeng
ihinto muna ang pagtatanungan at bigyan ng pagkakataon na makapagpahinga
-huwag tanggihan kung mag-aalok ng meryenda ang tinatanong
>Kailangang ang simpleng pananalita na madaling maintindihan, maliwanag,
at iisang ideya lamang ang napapaloob; iwasan ang leading questions
5. Pagbubuod: sa huli, tanungin ang tagapagbatid kung sya ay may gusto pang
idagdag; magpasalamat sa malaking tulong; maaaring bigyan ng munting
pabuya; maaaring ipaalam ang resulta pagkatapos ng pag-aaral
PAKIKIPAGKWENTUHAN: PAANO KAYA PAG-AARALAN ANG PAKIKIAPID?
Ma. Gracia de Vera
>Hindi madaling pag-aralan ang pakikiapid dahil mailap ang mga taong may
kinalaman sa aktwal na karanasan dito
>Lugar ng pag-aaral: Fundado, Labo, Camarines Norte
>hindi sinabi ang tunay na paksa ng pag-aaral upang maiwasan ang
pagkukunwari
>Limang magkakasunod na araw, bago magsimula ang pulong, kapag may
pahinga, at pagkatapos ng pulong
>Sine; angkop ang pakikipagkwentuhan dahil ang paksa ay hindi karaniwang
pinag-uusapan ng mga tao kung walang particular na pangyayaring ikinakalat
>Kahinaan: pagpapatangay ng iba sa opinyon ng nakararami
>Ang pakikipagkwentuhan ay mahusay na paraan sa pagkuha ng datos tungkol
sa mga bagay na mahirap aminin ng tao dahil malaya ang bawat isang tao na
magpahayag ng kanilang opinyon o karanasan; hindi natatakot ang tao na
magbitiw ng mga salita
>Hindi maaaring sukatin o ikategorya ang mga datos; iranggo ito mula sa
pinakamadalas hanggang sa pinakamadalang na tugon
>Ang nakikiapid ay panlalamig, pag-iwas, at pagkawala ng galang; medyo
nilalayuan ang mga kaanak ng nakikiapid at kinaaawaan ang kabiyak; mas
mabigat ang pagkakasala kung babae ang nakikiapid
>Hinahangaan ang lalaking nakikiapid na hindi nahuhuli; kinaaawaan ng
kalalakihan ang pamilya ng lalaking nakikiapid
Mga Sanhi ng Pakikiapid
>Para sa mga lalaki, ang pagpapabata ay isang dahilan bakit sila nakikiapid;
nagiging sanhi din ang panunukso o kantyawan
>Di pagkakaroon ng anak; dahil ang bilang ng anaka ay patunay ng pagiging
tunay na babae o lalaki
>Sa mga babae, ang pagtataksil ng asawa ay nauuwi sa paghihinganti sa
pamamagitan ng pakikiapid; ang pagwasak ng dangal ng lalaki ang
pinakamalapit na ganti ng babae sa kabiyak
>Pangungulila sa malayong asawa; pinansyal na pangangailangan
Sikolohikal na Aspeto ng Pakikiapid
>Para sa mga taga-Fundado, ang pakikiapid ay marumi at bawal, laban sa
batas at simbahan
>Ang pagkatao ay hindi raw ganap kapag ang isang tao ay hindi pa
nakakagawa ng isang bagay na ipinagbabawal
>Magkaibang pamantayan ng moralidad sa babae at lalaki; malaya ang lalaki
sa seks; mahina pa din ang babae
PAGDALAW AT PAKIKIPAGPALAGAYANG-LOOB SA MAMUMULOT NG
BASURA
Santiago Gepigon Jr. at Virgilio Francisco
>Saloobin: ugali o kilos na nagpapakita ng isang damdamin, paniniwala o
hangarin para sa isang tao o bagay
>Mithiin: ambisyon o pangarap ng isang tao sa buhay na hinahangad matupad
>Pagmamasid: pagtingin-tingin sa tao, kilos, at gawa
>Pakikiramdam: gamit ay damdamin at mata
>Pagtatanung-tanong: dito nagsisimula ang isang pakikipag-usap sa isang tao,
ang paksa ay madalas mababaw lamang
>Pagsubok: pakikipag-usap o paggawa; sinusubukan ang isang tao kung totoo
nga ang nabuong kaalaman sa kanyang isipan tungkol sa kanyang
pinagmamasdan at pinakikiramdaman
>Pag-dalaw-dalaw: pagpupunta-punta sa kapwa; paraan para mabilis na
magkakilala ang dalawang tao
>Pakikialam: maaaring isagawa sa pamamagitan ng gawa o pag-tatanong; ang
mga tanong ay nagsisimula sa bakit at naghahanap ng paliwanag; pagkalinga
sa iba
>Pakikilahok/Pakikibagay: pagsang-ayon sa gawa, salita, at kilos na ang
layunin ay maaaring taos puso o hindi
>Pakikipagpalagayang-loob: ang isang tao ay panatag ang kalooban sa
kanyang kapwa; wala na ang hiya at pag-aalinlangan
>Paglalagay: paghingi ng anumang bagay na kalimitang isinasagawa ng mga
pulis
>Nagsuot lamang ng ordinaryong damit, paraan ng pakikibagay
>Limang beses bumisita sa Tambakan
>Ang pamumulot ay gawain ng mga taong hindi nakapag-aral at walang alam
na particular na trbaho na walang mapagkukunan ng panustos sa
pangangailangan sa buhay; isang tinatanggap na katotohanan kung wala nang
mapagpiliang ibang uri ng trabaho
>Ang mga bata ay nangangarap ng ligtas, tahimik, at matiwasay na
pamumuhay
>18 pataas: iniintindi na lamang ang kanilang mga anak; magtapos ng pag-
aaral
-nauunawaan na nila na ang kanilang buhay ay hindi nagbabago simula pa
nung bata pa sila; namamatay ang mga pansariling pangarap sa paglipas ng
panahon
-tinatanggap na lamang ang katotohanan na wala na silang pag-asa; pero
umaasa pa din sila na mabago ang buhay nila kung sswertehin ang kanilang
mga apo o anak
PAKIKISAMA AS A METHOD: A STUDY OF A SUBCULTURE
Lamberto C. Nery
>Prostitution: provision of sexual relations in return for money
General types: female heterosexual, male heterosexual, female and male
homosexual
>The study is about male homosexual prostitution; explore the nature of the
“call boy” subculture, examine its mode of operation and present a more or
less substantial and general description
>Setting: brothel-gaybar in Manila (University Belt) in Sampaloc
>Used pakikisama ang depth interview method
>Pakikisama consisted of frequenting the hangouts then inviting them to sit
down and drink with the inquirer
>The call boys interviewed come from big families; they had had early
experiences with homosexuals at the age of sixteen or below; all of them are
out of school; each of them keeps a habit or vice; they are maluho in their
lifestyles
>Call boys are generally products of what may be describes as “inferior
homes”
PAKIKIPANULUYAN: TUNGO SA PAG-UNAWA SA KAHULUGAN NG PANAHON
Erlinda Nicdao-Henson
>Baryo Tiaong, Guiguinto, Bulacan
>Tumira ang may-akda sa loob ng 3 buwan; pakikisalamuha, pakikisangkot,
pagmamasid, pagtatanung-tanong, pakikipanayam
Paano nabubuo ang konsepto ng panahon sa isipan ng mga taga-Tiaong
1. Mga pagbabago sa kalikasan tulad ng pagbabago sa klima, hayop, tao
2. Pagbabago sa lagay ng lipunan
3. Pagbabago sa mga saloobin ng mga tao
4. Pagbabago sa mga materyal na bagay na likha ng tao
>Ang mga makabuluhang pangyayaring nagaganap sa buhay nila ang siyang
nagbabadya sa patuloy na pagdaloy ng panahon
-dalas ng pangyayari ang dahilan ng pagtingin sa pagdaraan ng panahon
(linyal)
-ang mga pangyayaring paulit-ulit na nagaganap ay nagging batayan sa
siklikal na pagdaloy ng panahon
>Mabilis ang pagdaraan ng panahon kapag madaming nangyayari;
nakakaramdam sila ng apura, pagmamadali, pagkukumahog at paghahabol
>Kapag madalang ang dating ng mga pangyayaru, mabagal ang pagdaraan ng
panahon sa isipan nila; inip, bagot, inis
>Kapag maliit ang agwat sa mga pangyayari, sandali lamang ang lumilipas na
panahon
>Para sa mga taga-Tiaong, hindi tahasang mapanghahawakan ang konepto ng
panahon; hindi ito nadarama sa pamamagitan ng mga sentidong karaniwang
ginagamit
>Tambalan ang pagdaloy ng panahon batay sa mga pangyayaring paulit-ulit at
pirmihang nagaganap sa sansinukob
>Dumadaloy ang panahon sa iisang direksyon lamang at laging pasulong ito;
hindi na mababalik ang nangyari na
>Pasulong at siklikal; parang gulong
>Hindi nasasaklawan ang panahon; umaandar ito nang walang nagpapatakbo,
hindi pwedeng pahintuin o pabalikin; ngunit maaari silang makiagapay sa
takbo nito
>Ang bawat pangyayari ay may katapat na wastong panahon
>Nakatutulong ang mga tao sa paghubog sa kinabukasan; sa pamamagitan ng
paggawa ng mabuti, makakamtan nila ang magandang kinabukasan; kahit na
nakatakdang pagpalain ang isang tao sa hinaharap, kapag hindi nya
nagampanan ang kanyang tungkulin, hindi rin nya makakamit ang swerteng
nakalaan sa kanya
>Kapag nakaligtaang gawin ng tao ang isang bagay sa takdang panahon, ito’y
isang kamalian na hindi na nya maiwawasto
Mga pananda sa panahon
>Ginagamit pa din ang mga natural na pangyayaring nagaganap sa kanilang
kapaligiran kaysa sa kalendaryo
>Ang araw, buwan, bituin (hindi lumalabas kapag tag-ulan), dilim at liwanag;
anino: posisyon ng anino ay batay sa iba’t ibang posisyon ng araw
>Pagtilaok ng mga katyaw (isang uri ng manok)
>Mangga at palay
>Klima
>Pagbabagong nararamdaman sa sarili
>Pangyayaring nagaganap sa lipunan mula sa pamilya hanggang sa
nasasakupan ng buong mundo
>Pagbabago sa saloobin at ugali ng mga tao: mas marami na ang hindi
gaanong sumasampalataya sa diyos
>Pag-iimbento ng iba’t ibang bagay
ILANG IMPORMASYON TUNGKOL SA WIKA
Jesus Fer. Ramos
>Ang wika ay misteryoso at makapangyarihan
>Edgar Sturtevant: ang wika ay isang sistema ng mga arbitrayong simbolo ng
mga tunog para sa komunikasyon ng mga tao
-sistema: nagpapahiwatig ng kosistensi o pagkakaroon ng patern
Pinagmulan ng Wika
1. Teoryang Bow-wow: panggagaya sa mga likas na tunog gaya ng tilaok,
hatsing, etc.
2. Teoryang pooh-pooh: naniniwalang ang wika ay galing sa instiktibong
pagbulalas na nagsasaad ng sakit, galak, at pithaya
-ang unang mga pananalitang nalikha ay mga padamdam na naghahayag ng
biglang sulak ng damdamin
3. Teoryang ding-dong/natibistiko: mayroong misteryosong ugnayan ang mga
tunog at katuturan ng isang wika
-ang mga primitibong tao ay may pekulyar na instinktibong kakayahan na
kapag may mga impresyong galing sa labas ay tumutugon ang tao sa
pamamagitan ng mga tunog
4. Teoryang yo-he-ho: ang wika ay nagmula sa mga ingay na nililikha ng mga
taong magkakatuwang sa kanilang pagtatrabaho gaya ng pagbuwal ng kahot o
pag-aangat ng malaking bato
5. Teorya ng muwestra: ang pagsasalita ay nauuna sa pagmumuwestra at ang
sentro sa utak na kumukontrol sa paggalaw at pagsasalita ay magkalapit at
magkaugnay kaya’t hindi kataka-takang magkapanabay na bumuway ang
pagsasalita at pagmumuwestra
6. Teorya ng musika/pakikihalubilo o kontak: ang mga naunang wika ay
lubhang napakalawig at napakahahab
-karaniwang may melodia at tono at hindi nakakokomunika ngunit
madamdamin at magpahayag; kulang sa mga detalye at impormasyon ngunit
matulain, emosyonal at laging pag-ibig ang nakapangyayaring emosyon
7. Teorya ng pakikisalamuha: wika ay nagmula sa likas na pangangailangan ng
tao para makisalamuha sa kanyang kapwa
>Yugto: tunog na kontak, panawagan (nakikiusap nang tahasan sa pormal na
paraan)
>Dayalek: baryasyon ng wika base sa particular na paggamit ng isang
indibidwal (istilo ng pananalita)
>Idyolek: tawag sa indibidwal na paggamit ng isang tao sa isang wika
>Ang mga pangalan ng wika ay karaniwang hango sa pangalan ng tribu, baryo,
lalawigan, rehiyon at bansa
>Inang Wika: unang wika, wikang kinamulatan, natutunan at sinalita sa
kanyang kamumusan
>Hangarin ng tao na maintindihan sya
>Lingua franca: wika ng interkomunikasyon
-rehiyonal: komon na wika sa isang rehiyon na iba’t iba rin ang wikang
sinasalita
-nasyonal o pambansa
>Sabir: lingua dranca na hindi ganap na wika subalit sa pamamagitan ng ilang
salik na pangwika ay nagagamit sa pakikipag-unawaan; hindi ganap na
kumpleto subalit may maayos na grammar kahit konti ang bokabularyo (pidgin
English)
>Ang lingua franca, kapag kinikilalang pangkalahatang midyum ng
komunikasyon sa isang bansa, ay nagkakaroon ng magandang posisyon upang
mabilis na mapaunlad; karaniwang sinasabatas at ginagawang pambansang
wika
>Dahil ang pambansang wika ay nakakagawa ng malaking suliranin sa isang
bansa, minsan nalang ay hinahango ito sa pamamagitan ng pagsasama-sama
ng 2, 3, o higit pang bilang ng mga wika (Pilipinas)
ATTRIBUTES OF FILIPINO
>One of the most distinctive attributes of Pilipino is its great capacity for
agglutination or the power to form several compounds with different
meanings from one root word
>There is no phonetic ambiguity in Pilipino; each letter composing it has only
one definite, specific, and unchanging phonetic value or pronunciation or
sound effect in speaking and in writing
>Pilipino is onomatopoeic or imitative of natural sounds associated with
objects or actions involved: “ubo, hatsing, untog”
>The way that root words in Pilipino when joined to prefixes acquire a certain
level of meaning shows a highly integrated and systemized internal structure
-ka: always indicating a state of relationship
-mag and magka: involvement of two people or things in particular relation
THE BASIC PINOY
>Radio, magazine, TV: radyo, magasin, tibi
-borrowed words conform to the sound system of the borrowing language;
still sounds foreign
>Basic structure: Marker-Nominative
>Verbs are distinguished by their affixes: affix + root
>Our basic significant unit is self+ or the self-and-another
-we are always in search of a binding
>4 pronouns to express the self (1st person nominative case)
1. Ako: singular
2. Kita: exclusive dual
-probably the most problematic; you and I only, oneness in duality
3. Tayo: inclusive plural
4. Kami: exclusive plural
>The need for a core implies our desire for charismatic leaders to whom are
attached the attributes
>Depending upon who or what is to be highlighted or emphasized, the form of
the verb changes; form expresses relation, form connotes content
-there is a sense of time past, time present, and time future of tense, but it is
not tense which is primary but relations inside that time-frame; relation
dictates form, relation is always the content; not what, but how
>Not the self alone, but the self in its relation(s) is basically Pinoy
>Depending upon the situation, the manner of saying a sentence changes
>Situational ethics does not mean lack of ethics; it only means being different
from the rigidity of the 10 commandments
>That we were colonized is a myth, that we have a damaged culture is another
myth
-we negotiate our everyday life in our own languages, not in English
>The colonizers established a colonial administration but they did not
penetrate our culture to the point of subverting it; our cultures went on and
eventually assimilated them in the same our languages took in their
vocabulary
>The borrowed words do not define the sentence, the sentence defines them;
they have become part of the local culture
>We do not negotiate our daily life in English; it is for the practice of a
profession
>As long as the language is intact, the culture has integrity
>We were not overwhelmed, dominated, or colonized; there were
interruptions, but we have emerged whole
LANGUAGE AND PSYCHOLOGY
>Man’s knowledge arises from his social practice and the development of
knowledge is closely linked to the social nature of man, his historical
development and the prevailing socio-economic-cultural life of society
>From perceptions and impressions of the environment and relation with
other members of the society, man is able to draw concepts and conclusions
that guide him in changing his environment according to his needs and
aspirations
>An ideology molds the outlook, sentiments, attitudes, and aspirations of
man; every kind of thinking is stamped with the ideological brand of class or
society
>Any individual born to a particular community is formed by the ideology of
his class or society
>The development of human knowledge and the evolution of ideologies were
impossible without a system of communication through which man summed
up his experiences
>The development of a language corresponds directly to the development of
human knowledge and the social organization in a society
>Language is the vehicle through which the thoughts and actions of a
community of people are molded or conditioned according to the logic, morals
and interests of the class or society that it carries and represents
-language can be an instrument of enslavement or of liberation of the minds
of a people
>An indigenous language is the only genuine vehicle of the innermost
thoughts and intimate feelings of people bound by a common historical
heritage and a specific socio-economic-cultural environment
>By studying the specific meanings and distinguishing features of the words in
a language, the values and morals of a people are better identified
>The entire process of knowing the psychology of a people is facilitated by the
use of the native language of that society
>With the aid of psychological concepts, people are able to see themselves
and their society in a new perspective
>Use of foreign language and models in research can lead to:
-failure to correspond with reality either in whole or in part since the
meanings perspectives and methodologies contained in the foreign language
models cannot fully reflect the innermost thoughts and feelings of people
-impairment in the comprehension and internalization of studies since their
form are alien to the native tongue and their content irrelevant to the readers’
understanding of themselves and their society
-failure to significantly contribute to the development of an indigenous
psychology that is more able to comprehend realities and nuances of the
psyche of a class or society
-miseducation of the people
Psychology in the Philippines
>Since then, psychology in the Philippines has been mainly American-oriented
>The American orientation and dominance of English in psychology in the
Philippines have stunted its further development
>Hardly have a chance to think in Filipino and formulate theories based on
their own and their people’s experiences
-to look for indigenous materials that could fit an American theory would
suffice
American-oriented psychology vs. sikolohiyang Pilipino
>It should be constantly borne in mind that American concepts, values, and
methods do not necessarily have the same value and applicability to Philippine
or Asian realities
>The use of Filipino language and concepts based on American ideologies
could lead to the distortion of the Philippine social reality and further
miseducation of the Filipinos
>There is nothing wrong in studying foreign theories and methods; but these
theories should serve only as guides and should not necessarily be adopted
lock, stock and barrel
>The predominance of an American-oriented psychology obstructs the growth
of a Filipino psychology as an indigenous scientific discipline
A lexico-conceptual response: categorization of words and concepts
>Giving sufficient attention to ordinary words and using them as technical
concepts is an effective way of building the vocabulary for SP
-can soon give rise to theories rooted in the Philippine cultural experience
Konseptong Banyaga (Foreign concepts)
>The concept of “home for the aged” has no root in the Philippine culture; it is
still a highly held value that children share their homes with their parents
>Prejudice: preference may be a more accurate term to use in the Philippines
(Paimbabaw na Asimilasyon) Superficial Assimilation
>There are concepts and theories frequently used in psychology that has
remained alien to the Filipino experience but may later change the meaning of
the word
-reinforcement (based on sequence of events) to gantimpala (related to fate
or human nature)
Pagbibinyag (Labeling)
>Labeling: use of the native language for universal concepts or concepts
deemed true not only for the Filipinos
-hiya, utang-na-loob, pakikisama are universal in the sense that these are
traits possessed not only by the Filipinos
Pag-aandukha (Semantic Indigenization)
>The original meaning of rthe word is lost, and a new meaning is given to it by
the society that borrowed the word
-seizing one’s opportunity: paniniyansing
-tambayan and tambay: stand by
Pagtatakda (Semantic Delimitation)
>It is more effective to assign a restricted technical meaning to a specific
concept already meaning in Philippine culture
-alaala and gunita have almost the same meaning as “memory”
>assigning specific meanings to words and clarifying indigenous concepts
should still follow the general norms of speech in the particular culture
-pagkatao and personalidad should not be interchanged; pagkatao more
specifically refers to being human while personalidad is closer to the western
concept of personality
Katutubong konsepto (indigenous concepts)
>The concept should possess a specific meaning very close and real to the
Filipino
-saling-pusa: included in an activity in an informal and unofficial sense;
Filipinos always avoid hurting the feelings of others
-pamasak-butas (replaces another who was given first preference),
pagkapikon (does not take the jokes of others lightly)
THE LANGUAGE QUESTION
Virgilio Enriquez
>The issue of national language has long been resolved through the use and
propagation of a language based on the Manial lingua franca, Manila being the
country’s premier city and its melting pot
>English remains the primary medium of instruction in all levels of the
American-oriented Philippine education
>It is the use of English that really impair the acquisition of knowledge
>Filipino is easily learned by Filipinos because of its close affinity to their
vernacular in orthography, in phonetic properties and in the high rate of
common terms
-learning Filipino is easier than learning English with its unfamiliar cultural
reference and a complicated grammar, syntax, and vocabulary
>Use of English undermines Filipino values and orientation and perpetuates
miseducation and captivity of the minds of the Filipino; it lowers the Filipinos’
defences against continued American economic and cultural aggression
Language as Ideology and Power
>By intent, the educational system instituted by the Americans was meant to
douse the fiery nationalism that impelled the Filipino revolution against the
Spanish colonialists
>The colonial relationship between the US and the Philippines demonstrate
that language is power; because of the imposition of the English language, the
country became dependent on a borrowed language that carries with it the
dominant ideology and political-economic interest of the US
-the country also became dependent on foreign theories and methods,
resulting into a borrowed consciousness
-people’s values were more easily modified so that they equate foreign
interest with national interest
>The struggle of the Filipino people to emancipate themselves from foreign
nomination must also encompass the liberation of their national language
-linguistic nationalism is one of the weapons of the Filipinos against the ever-
growing US economic and cultural domination
>The multilingual situation of the country makes the propagation of linfuistic
nationalism imperative
 -could be done by using Filipino as the sole medium of instruction in all levels
and through a sustained program of translation of the best of each region’s
literature into Filipino
>Linguistic nationalism intensifies national unity and identity
>As a social being, man participates in varying degrees in all spheres of
practical life in society
-he gradually understands the properties and laws of nature and his relation
with it as well as certain relations that exist between man and man
-man’s knowledge arises from his social practice and that the development of
knowledge is closely linked to the social nature of man, his historical
development and the prevailing socio-economic-cultural life of society