1

HỘI TOÁN HỌC HÀ NỘI

Hà Nội, Tháng 4/2022
—————————–

VŨ TIẾN VIỆT

MỘT BÀI TOÁN OLYMPIC DẠNG TỔ HỢP

Báo cáo tại Seminar khoa học

— Hà Nội, 14/4/2022 —
 2

Bài toán xuất phát

• Trong một kỳ thi HOMC có bài toán sau:

Cho 4 chữ cái C, H, M, O được xếp một cách ngẫu nhiên (có lặp lại)
thành các từ có 4 chữ cái và được sắp xếp theo dạng từ điển.
Như vậy từ đầu tiên là CCCC và từ cuối cùng là OOOO.
Hỏi lập được bao nhiêu từ và từ HOMC đứng ở vị trí thứ bao nhiêu?
• Bài toán hoàn toàn tương tự:
Cho 4 chữ cái A, Đ, H, N được xếp một cách ngẫu nhiên (có lặp lại)
thành các từ có 4 chữ cái và được sắp xếp theo dạng từ điển.
Như vậy từ đầu tiên là AAAA và từ cuối cùng là NNNN.
Hỏi lập được bao nhiêu từ và từ ĐHAN (ý nói Đại Học An Ninh) đứng ở
vị trí thứ bao nhiêu?
 3

Giải bài toán xuất phát

• Có thể giải bài toán trên một cách thủ công hoàn toàn bằng kiến thức tổ
hợp. Tuy nhiên, lời giải thông minh mà ban giám khảo đưa ra như sau:
Ta sử dụng hệ đếm cơ số 4.
Gán cho chữ A số 0, gán cho chữ Đ số 1, gán cho chữ H số 2, gán cho chữ
N số 3.
Như vậy từ đầu tiên AAAA ứng với 0000 (cơ số 4), tức là 0 (cơ số 10), là
từ đầu tiên, đánh số thứ tự 1.
Từ cuối cùng NNNN ứng với 3333 (cơ số 4), tức là
3.43 + 3.42 + 3.41 + 3.40 = 255 (cơ số 10), đánh số thứ tự 256.
• Từ ĐHAN ứng với 1203 (cơ số 4), tức là 1.43 + 2.42 + 0.41 + 3.40 = 99 (cơ
số 10), là từ đánh só thứ tự 100.
• Vậy tạo được 256 từ và từ ĐHAN đứng ở vị trí thứ 100.
 4

Bài toán mở rộng 1

• Bài toán 1. Cho 5 chữ cái A, Đ, H, N, T được xếp một cách ngẫu nhiên
(có lặp lại) thành các từ có 5 chữ cái và được sắp xếp theo dạng từ điển.
Như vậy từ đầu tiên là AAAAA và từ cuối cùng là TTTTT.
Hỏi lập được bao nhiêu từ?
Từ TĐHAN (ý nói Trường Đại Học An Ninh) đứng ở vị trí thứ bao nhiêu?
Từ đứng ở vị trí thứ tự 2022 là từ gì?
 5

Giải bài toán mở rộng 1

• Ta sử dụng hệ đếm cơ số 5.
Gán cho chữ A số 0, gán cho chữ Đ số 1, gán cho chữ H số 2, gán cho chữ
N số 3, gán cho chữ T số 4.
Như vậy từ đầu tiên AAAAA ứng với 00000 (cơ số 5), tức là 0 (cơ số 10),
là từ đầu tiên, đánh số thứ tự 1.
Từ cuối cùng TTTTT ứng với 44444 (cơ số 5), tức là
4.54 + 4.53 + 4.52 + 4.51 + 4.50 = 3124 (cơ số 10), đánh số thứ tự 3125.
• Từ TĐHAN ứng với 41203 (cơ số 5), tức là
4.54 + 1.53 + 2.52 + 0.51 + 3.50 = 2678 (cơ số 10), là từ đánh số thứ tự
2679.
 6

Giải bài toán mở rộng 1

• Từ đứng ở vị trí thứ tự 2022 là ứng với 2021 (cơ số 10), đổi thành 31041
(cơ số 5), tức là từ NĐATĐ.
• Vậy lập được 3125 từ,
từ TĐHAN đứng ở thứ tự 2679
và từ đứng ở thứ tự 2022 là NĐATĐ.
 7

Bài toán mở rộng 2

• Bài toán 2. Cho 6 chữ cái A, G, H, N, Q, V được xếp một cách ngẫu
nhiên (có lặp lại) thành các từ có 6 chữ cái và được sắp xếp theo dạng từ
điển.
Như vậy từ đầu tiên là AAAAAA và từ cuối cùng là VVVVVV.
Hỏi lập được bao nhiêu từ?
Từ HVANQG (ý nói Học Viện An Ninh Quốc Gia) đứng ở vị trí thứ bao
nhiêu?
Từ đứng ở vị trí thứ tự 2022 là từ gì?
 8

Giải bài toán mở rộng 2

• Ta sử dụng hệ đếm cơ số 6.
Gán cho chữ A số 0, gán cho chữ G số 1, gán cho chữ H số 2, gán cho chữ
N số 3, gán cho chữ Q số 4, gán cho chữ V số 5.
Như vậy từ đầu tiên AAAAAA ứng với 000000 (cơ số 6), tức là 0 (cơ số
10), là từ đầu tiên, đánh số thứ tự 1.
Từ cuối cùng VVVVVV ứng với 555555 (cơ số 6), tức là
5.65 + 5.64 + 5.63 + 5.62 + 5.61 + 5.60 = 46655 (cơ số 10), đánh số thứ tự
46656.
• Từ HVANQG ứng với 250341 (cơ số 6), tức là
2.65 + 5.64 + 0.63 + 3.62 + 4.61 + 1.60 = 22165 (cơ số 10), đánh số thứ tự
22166.
 9

Giải bài toán mở rộng 2

• Từ đứng ở vị trí thứ tự 2022 là ứng với 2021 (cơ số 10), đổi thành 013205
(cơ số 6), tức là từ AGNHAV.
• Vậy lập được 46656 từ,
từ HVANQG đứng ở thứ tự 22166
và từ đứng ở thứ tự 2022 là AGNHAV.
 10

Bài toán mở rộng 3 (Bài tập)

• Bài toán 3. Cho 5 chữ cái A, D, H, V và 2 chữ cái N được xếp một cách
ngẫu nhiên (có lặp lại) thành các từ có 6 chữ cái và được sắp xếp theo
dạng từ điển.
Như vậy từ đầu tiên là AAAAAA và từ cuối cùng là VVVVVV.
Hỏi lập được bao nhiêu từ?
Chú ý rằng trong mỗi từ phải có ít nhất 2 chữ N.
Từ HVANND (ý nói Học Viện An Ninh Nhân Dân) đứng ở vị trí thứ bao
nhiêu? Chú ý rằng từ HVANND có 2 chữ N liền nhau đứng ở vị trí thứ 4
và vị trí thứ 5 mang 2 ý nghĩa khác nhau.
Từ đứng ở vị trí thứ tự 2022 là từ gì?
 11

XIN TRÂN TRỌNG CẢM ƠN!