Sorumlu Yönetim Ve Sürdürülebilirlik

SORUMLU YÖNETİM VE
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK
Doç. Dr. Sezer Bozkuş Kahyaoğlu

05.06.2023
20:00-22:00
© 2023 Doç. Dr. Sezer Bozkuş Kahyaoğlu

EĞİTİM İÇERİĞİ
1. Modül: 15 dk. 2. Modül: 15 dk.

• Sürdürülebilirlik Etiği ile ilgili • Etik Karar Alma Süreçleri
Kavramsal Çerçeve
3. Modül: 30 dk. 4. Modül: 30 dk.

• İş Etiği Programı Geliştirme • İş Etiği ile İş Değeri Üretme
Süreci Süreci
5. Modül: 15 dk. Soru & Cevap: 15 dk.

• Etik İkilem ve Etik İhlal • Genel Değerlendirme ve
Soru-Cevap

MODÜL 1
S Ü R Ü D Ü R Ü LE BİLİR LİK E TİĞİ İLE İLGİLİ K AV R A M SA L Ç E RÇ EV E
ETİK TANIMI
1 2
İnsan hayatının
Neyin doğru neyin
gerçek amacının ne
yanlış olduğunu
olması gerektiğini
araştıran
soruşturan
3 4
Ahlaklı ve erdemli
bir yaşayışın hangi
Bir felsefe dalıdır.
unsurları içerdiğini
irdeleyen

ETİK-KAVRAMSAL ÇERÇEVE
İlkeler
Davranış
İyi ve Kötü
Kuralları
Etik
Uygulama
Etik Doğru ve
Yanlış
Hukuki
Ahlak
Düzenleme

ETİK İLE AHLAK VE HUKUK İLİŞKİSİ
• Genel olarak etik soyut, ahlak pratiği, hukuk
ise etik değerlerin yazılı hale gelmesi olarak Sürdürülebilirlik
ifade edilebilir.
• Etik değerlerin yazılı hale gelmesi, söz konusu Etik
değerlerin evrenselleşmesi anlamına
gelmektedir.
• Bununla birlikte, insanların günlük Evrensellik
yaşamlarında iyi kötü olarak ifade edilen Hukuk Ahlak
davranışlarda bulunma ve kaçınma yönündeki
yazılı beyanları bunların etik değerler haline
gelmesine yol açar. Bu açıdan etik, ahlak ve
hukuk arasında bir geçişgenlik vardır.
ETİK KAVRAMI
• Etik kelimesi, Yunanca “ethos” kökünden

türetilmiştir.
• “Ethos” sözcüğünün Latince karşılığı mos
(çoğulu mores) kelimesidir, dolayısıyla da
hem töre hem de karakter anlamını
taşımaktadır.
• Burada, iyi, kötü ve yanlış kavramı kişiden
kişiye yahut toplumdan topluma birtakım
farklılıklar arz etse de etik «evrensel»
niteliği bulunan bir kavramdır.

ETİK KURALLAR TANIMI
• Belli yaşam, meslek ve Profesyonel Değerler ve

çalışma alanlarında insan Kişisel Taahhüt
ilişkilerini ve davranışlarını
düzenlemek amacıyla
bilinçli insan faaliyeti ve
organizasyonu ile
belirlenmiş nispeten
sistematik bir bütünlük arz Profesyonel
eden, soyut ve genel ahlaki Davranış
ilkelerden ve
standartlardan Mesleki Bilgi ve Mesleki Yetenek
ve Kabiliyetler
oluşturulmuş bütünlerdir Anlayış
(Yüksel, 2015: 10).

ETİK DEYİNCE…
• Kavram yapısına Aristoteles’te ulaştığı için, Aristoteles’i, bir felsefe dalı olarak etiğin
kurucusu kabul etmek mümkündür.
• Bireysel olarak etik;
• felsefede iyi yaşamak,
• iyi bir insan olmak,
• doğru şeyleri yapmak,
• diğer insanlarla iyi geçinmek,
• hayattan doğru şeyleri beklemek anlamına gelmektedir.

ETİK DEĞER İLKE VE DAVRANIŞ KURALLARI İLİŞKİSİ
Dürüstlük
(Değer)
‘’kimseyi aldatma’’ ‘’doğruları söyle’’ ‘’içten ol’’

(ilke) (ilke) (ilke)
Kimi zaman birbiri ile örtüşüp

Temel etik değerler, doğruların Kararlar, temel etik değerlere
kesişebilirler. Bu durumda
ve yanlışların neler olduğunu ve bunlardan çıkan ilkelere
değerlerin çeşitli kriterlere
söyler. uygun olmalıdır.
göre sıralanması gerekir.

ETİK KURALLAR VE DAVRANIŞ KURALLARI
(CODE OF ETHICS vs CODE OF CONDUCT)
Etik Kurallar Davranış Kuralları

Genel Özel
Değerler ve İlkeler Algı Yönetimi ve
Yönlendirmeler
Muhakeme Yeknesaklık
İstek- Temenni Talimat

ETİK TÜRLERİ
Iş Etiği -
Kişisel Meslek Toplumsal Evrensel
Yönetsel
Etik Etiği Etik Etik
Etik
Sorumlu Yönetim ve Sürdürülebilirlik

SÜRDÜRÜLEBILIRLIKTE ETIK
• Etik, sürdürülebilir kalkınmanın önemli bir parçasıdır.

• Etik sürdürülebilirliğin bir amacı, insanların diğer insanlarla,
doğal dünyayla ve gelecek nesillerle olan bağlantılarını göz
önünde bulundurarak nasıl yaşaması gerektiğini düşünmektir.
• Bu düşünceler olmadan, belirli gruplar marjinal hissedebilir
veya kendilerine adil davranılmadığını düşünebilir.
İnsanın gelecek
İnsanın insanla İnsanın doğal
nesillerle Nasıl yaşamalı?
ilişkisi dünyayla ilişkisi
bağlantısı

SKA-KÜRESEL AMAÇLAR VE
SORUMLULUKLAR HİYERARŞİSİ
İnsani
sorumluluk:
Yaşam kalitesini
artıran işler yapmak
Etik
sorumluluk:
Doğru ve hakkaniyetli
olanı yapmak
Yasal
sorumluluk:
Oyunu kuralına
göre oynamak
Ekonomik
sorumluluk:
karlı olmak

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ETİĞİ VE PAYDAŞLAR
• Etik, toplumun ahlaki pusulasını dayandırması ve

karar verme sürecini şekillendirmesi için bir
mercek ve araç sağlar.
• Sürdürülebilirlikte ortak bir konu, dünyanın ne
kadar bağlantılı olduğu ve tek bir yerdeki
eylemlerin dünyadaki toplulukları nasıl
etkileyebileceğidir.
• İçinde olduğumuz çevreyi korurken mevcut ve
gelecekteki toplumların ihtiyaçlarını karşılamak
olan sürdürülebilirlik hedefiyle, etik bir yaklaşım
benimsemek tüm paydaşlara fayda sağlar.
TEMEL YÜKÜMLÜLÜKLER
Sorumlu
yatırımcı
Sorumlu
yönetici
Evrensel Etik
Değerler

VİZYON
STRATEJİ
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK
ÖNEMLİ HATIRLATMA
ETİK SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA
Mevcut stratejik amaç ve
hedeflere ilave bir
STRATEJİK ARAÇLAR katman olarak Etik ve
Sürdürülebilirlik dahil
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ÖLÇÜTLERİ
ETİK KOD edilmelidir. Ayrı bir süreç
(Balanced Score Card)
olmamalıdır.
Kuruma özel
davranış
Finans
kuralları, Müşteri Süreç
politikalar Çalışan Toplum
PERFORMANS KRİTERLERİ
YÜKÜMLÜLÜKLERİN YERİNE GETİRİLMESİ
Evrensel Etik Değerler ve Davranış Kuralları

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK VE 3 «E» KAVRAMI
• Bu çerçevedeki üç «E», Çevresel, Ekonomik ve

Etik'tir (Goodland 1995), son dönemde
'Eşitlik' veya 'Sosyal' olarak da ifade
edilmektedir.
• Model, kavramsal olarak sürdürülebilirliğin
çerçevesi (üç ayaklı tabure) (Hasna 2006) Etik
olarak kabul edilir, çünkü sağlam ve dengeli
bir sürdürülebilirlik standardı oluşturmada
bacakların her biri eşit derecede önemlidir.

ŞİMDİKİ VE GELECEKTEKİ SORUNLARA
ÇÖZÜM OLARAK ETİK
• Sürdürülebilirlik özünde etikle ilgilidir, çünkü mevcut insanları sadece mevcut yoksul
nüfusun durumunu değil, aynı zamanda üretim ve tüketim kalıplarımızın bir sonucu
olan gelecekteki nüfusların potansiyel durumunu da dikkate almaya çağırır.
• Açıkça görülüyor ki, ufukta iklim değişikliği ve kaynak tükenmesinin sonuçlarıyla
birlikte önemli bir yol ayrımındayız.
• Geleceğe karşı sorumluluğumuz sorusu ön plana çıkıyor ve bu, ele alınması ve daha
iyi anlaşılması gereken etik bir sorumluluktur.
• Aslında sürdürülebilirlik, davranışlarımızın sonuçlarıyla başka hiçbir kavramdan farklı
olarak yüzleşmeye zorlar.
• Sonuç olarak, sürdürülebilirliğin etik temelleri hakkında bir anlayış geliştirmek, onu
şimdiki ve gelecekteki insanların karşılaştıkları veya karşılaşacakları birçok soruna bir
çözüm olarak uygulamak için esastır.

DOĞANIN VE GELECEK NESİLLERİN DURUMU
• Etiğin büyük bir kısmı insanlara davranış etrafında odaklansa da, doğaya
yönelik düşünceleri tartışmak da önemlidir.
• Gelecek nesillere daha iyi bir gelecek sağlama fikri, bugün sahip
olduğumuz doğal alanları korumak ve gelecek için alanları korumak
etrafında dönmektedir.
• Bu, yaşamı mümkün kılan birçok faktörü içeren insan dışında doğanın
refahı ile ilgilidir. Bu faktörler, temiz su ve havadan biyoçeşitlilik ve tür
sağlığına kadar uzanır ve sürdürülebilir kalkınma sırasında dikkate
alınmadığı takdirde ciddi olumsuz etkilere neden olabilir.

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ETİĞİ İLE ANLAYIŞ
DEĞİŞİMİ GEREKLİDİR
• Etik uygulamalarla uyumlu iyileştirmeler yapmak daha fazla
zaman veya finansman gerektirse de, uzun vadede etki daha
olumlu olacak ve daha çok fayda sağlayacaktır.
• Karar vericiler, sürdürülebilirlik sorunlarını çözmek için etik
yaklaşımları kullandıklarında, eylemlerinin şimdi ve gelecekte
çevre, ekonomi ve genel olarak insanlık üzerinde nasıl etkileri
olabileceğini düşünmelidir.

BUGÜN ALINAN KARARLAR
• Zamanın bu yönünü akılda tutmak önemlidir çünkü bugün

alınan kararlar, ister yararlı ister zararlı olsun, gelecekte
yaşayanların yaşamları üzerinde önemli etkilere sahip olabilir.
• İnsanların çevrenin yaşamlarıyla ne kadar derinden bağlantılı
olduğunu ve hayvanların, bitkilerin, minerallerin ve doğanın
diğer bölümlerinin yalnızca insanlara fayda sağlamak için
kullanılmaması gerektiğini anlaması gereklidir.

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK SÜRECİ 1987’DE
BRUNTLAND RAPORU İLE BAŞLADI…

BRUNDTLAND RAPORU VE ETİK KAVRAMI
• Sürdürülebilir kalkınmanın klasik Brundtland Raporu tanımı “gelecek nesillerin kendi

ihtiyaçlarını karşılama yeteneğinden ödün vermeden bugünün ihtiyaçlarını karşılayan
[kalkınma]”dır.
• Aslında bu tanım, hem şimdiki hem de gelecekteki insanların haklarını çerçeveleyen,
gelecek nesillere karşı gelecek nesillerin haklarını ortaya koyan ve bazılarının istekleri
karşılanmadan önce herkesin ihtiyaçlarının karşılanması gerektiğini öne süren yeni
bir etik kavram önermektedir.

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK VE ETİK İLİŞKİSİ
• Sürdürülebilirlik, genel olarak üç

faktöre dayalı dengeli bir
yaklaşıma dayanır: ekolojik sağlık,
sosyal eşitlik ve ekonomik refah.
• Sadece çağdaş toplumların
refahına değil, aynı zamanda
gelecek nesillerin refahına ve
fırsatlarına yönelik etik bağlılığa Örnek
dayanmaktadır.

LİTERATÜRDE ETİK YAKLAŞIMLAR
• Literatürde bazen etik, bireysel davranış veya karakterle ilgilidir ve bu nedenle “Nasıl
yaşayacağım?” gibi sorularla tanımlanır. veya “İyi bir insan olmak ne anlama gelir?”
• Bazen de etik, evrensel değerlere atıfta bulunur ve bu nedenle “İyi nedir?” gibi
sorular ortaya çıkarır. veya “Hangi kurallar tüm ahlaki aktörler veya failler için haklı
olarak geçerli olabilir?”
• Yine bazı etikçiler, diğer birçok konunun yanı sıra etik karar verme süreci, iyi bir
toplumun özellikleri veya insani iyilikle ilahi adalet arasındaki ilişkiye odaklanır.
• Bu farklı yaklaşımlar kısmen, örneğin iyiliğin Tanrı gibi bir güçten mi kaynaklandığı
veya değerin kaynağının doğa mı, insan vicdanı mı yoksa akıl mı olduğu gibi çeşitli
temel varsayımlara bağlıdır.

FARKLI YAKLAŞIMLARIN NEDENLERİ
• Ayrışmanın bir başka kaynağı da, evrensel, mutlak bir iyiyi tanımlamanın
mümkün olup olmadığı ya da değerlerin doğası gereği kaçınılmaz olarak
öznel mi yoksa göreli mi olduğu sorusudur.
• Etik çerçevelerdeki farklılıklar, diğer konuların yanı sıra rasyonalite,
duygu ve bilime yönelik farklı tutumlardan da kaynaklanmaktadır.
• Farklı etik okullarını birleştiren şey, dünyada iyi ya da en azından daha iyi
hareket etme ve var olma yollarını tanımlamanın hem mümkün hem de
değerli olduğu inancıdır.
• Bu anlamda etik, “ahlak” ile özdeştir, ancak bazı akademisyenler
akademik bir alan olarak etik ile kişisel veya kültürel davranış kuralları
olarak ahlakı birbirinden ayırır.
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ETİĞİ
Sosyal etik Sürdürülebilirlik etiğiyle en doğrudan

ilgili olan bazı belirli etik alanları ve
yaklaşımları açıklığa kavuşturmak için
bu tartışma, sürdürülebilirliğin sıklıkla
tanımlanan üç “TEMEL ALANI” ile ilgili
olarak düzenlenmiştir.
2 Sürdürülebilirlikte etik ihtiyacı, bu

3
süreçlerde ve bir konudaki tüm olası
Ekonomik
Çevresel etik paydaşları analiz ederken dikkate
etik alınması önemlidir.

SOSYAL ETİK
• Sosyal etik, öncelikle kolektif

kararların, tutumların ve eylemlerin
etik temelleri, boyutları ve
sonuçlarıyla ilgilenen hem felsefi
hem de dini etikte bir alt alandır.
• Hem bireysel hem de kişisel
olmaktan çok kolektif olan kararlara
ve eylemlere baktığı ve kolektif
olarak tanımlanan ve elde edilen
durumlarla ilgili olduğu için
sosyaldir.

SOSYAL ETİK KAPSAMI
• Sosyal etik, savaş ve barış etiğini, sivil toplum ve insan haklarını ve

savunmasız sosyal grupların durumunu ve desteklenmesini ve diğer birçok
konuyu içerir.
• Belki de en önemlisi, sosyal etik, bireyler ve daha büyük gruplar arasındaki
ilişkilere, bireylerin hakları ve sorumlulukları ve grupların baskıcı
potansiyelinin yanı sıra faydaları da dahil olmak üzere ele almaktadır.
• Bu etik analiz, Batı'da genellikle adalet ve hakkaniyet, eşitlik ve fırsat eşitliği,
savunmasız gruplara ilgi, istikrar ve güvenlik ve korumayı içeren sosyal
faydalar ışığında yürütülür. Her durumda, tartışma yalnızca bireysel değerleri
ve sorunları değil, aynı zamanda sosyal maliyet ve faydaları da ele alır.

SOSYAL ADALET VE ETİK
• Sosyal adalet ve ekonomi, bir

topluluğun veya toplumun (hatta
bir ulusun) kişisel amaçların
toplamına indirgenemeyecek
ortak yararları elde etmek için
düzenlenebileceği yollarla
ilgilenen sosyal etiğin alt alanı
içinde ele alınır.

EKONOMİK ETİK
• Ekonomik etik, ekonomik faaliyetlerin ve kurumların ahlaki temelleri,

özellikleri ve sonuçları ile ilgilidir. Ekonomik etik, belirli iş uygulamalarına
veya sektörlere veya ekonomik politikaları ve uygulamaları destekleyen
örtük veya açık ahlaki değerler gibi daha geniş konulara bakabilir.
• Ekonomi, tanımı gereği kollektif kararları ve süreçleri içerir.
• Bireysel finansal kararlar bile yalnızca daha büyük ekonomik güçlerin
etkisine bağlı olarak ve bunlara tabi olarak alınır.

EKONOMİK ETİK
• Bir malın üretilmesinde kullanılan kaynakları ve bunların nasıl

kullanıldığını ve bu kaynağın sosyal olarak adaletsiz bir şekilde kullanılıp
kullanılmadığını da dikkate alır.
• Ekonomik etiğin sürdürülebilirlikteki rolü, ürünlerin daha geniş
sürdürülebilirlik kavramına ve hedeflerine atfedilebilecek bir şekilde
üretilmesini sağlamaktır.
• Etik bir ekonomi, sınırlı kaynakların olduğu bir çağda büyümeye veya
maddi tüketime bağlı değildir.

SOSYAL SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK VE EKONOMİ
• Bir ekonomik etik içindeki ahlaki temeller, bir ürünün etkinliği,

üretkenliği ve güvenliği gibi soruları ele alır.
• Bir ürünün adil ücret ve adil çalışma koşulları sağlayan bir ortamda
üretilip üretilmediği ve ürünün bir sosyal sınıfı diğerine tercih edip
etmediği gibi konuları dikkate aldığı için sosyal sürdürülebilirlik ile
ilişkilidir.

ÇEVRE ETİĞİ
• Sürdürülebilirlik etiğinin diğer önemli boyutu, yalnızca insan refahını

değil, aynı zamanda temiz hava ve su, biyolojik çeşitlilik, ekolojik
bütünlük ve insan olmayan hayvanların refahı gibi değerler de dahil
olmak üzere insan olmayan doğanın iyiliğini ele alır.

ÇEVRE ETİĞİ
• Çevre etiği, insan dışındaki doğanın değeri üzerine felsefi düşünce ve

tartışmalar olarak tanımlanabilir. Çevre etiği, tüm ekosistemler veya bölgeler
veya türler, tüm hayvanlar veya bitkiler gibi daha küçük birimler, dağlar veya
ormanlar gibi peyzaj özellikleri ile ilgili olabilir.
• Çevre etiği, insanların dünyanın insan olmayan doğası üzerinde hakları olup
olmadığını tartışır ve ikisinin bir arada var olması gerektiğini söyler.
• Sürdürülebilirlik etiği, hem mevcut nüfus hem de gelecek nesiller için
insanlar, çevre ve ekonomi arasındaki karmaşık ilişkileri dikkate aldığı için
çevre etiğinden farklıdır. Çevre etiğinden çok daha geniş bir konudur ve çok
sayıda farklı çalışma alanının yakınsamasını temsil eder.
ÇEVRE ETİĞİNDE ARAŞTIRILAN BAZI SORULAR
İnsanların, Dünya'nın Doğanın insan sağlığı İnsanlar, bitki ve

doğal kaynaklarının ve esenliği üzerindeki hayvan türlerinden
çoğunu kendi etkileri dışında veya doğanın diğer
çıkarları için kullanma kendine has değerleri yönlerinden zorunlu
ahlaki hakları var mı? var mı? olarak daha mı iyi?

EKOLOJİK EKONOMİ VE DOĞAL SERMAYE
• Ekolojik ekonomide, doğal sermaye, diğer sermaye biçimleriyle eşit
öneme sahiptir. Özellikle bazı doğal sermayeler kritiktir ve yok
edilmemelidir.
• Doğal sermaye için diğer sermaye biçimlerinin ikame edilebilirliği
sınırlıdır ve ekonominin ölçeği sınırlıdır. Çünkü doğal sistemler tarafından
sağlanan hizmetleri sürdürmek için bazı doğal sermaye ölçeklerinin
korunması gerekir.
• Ekolojik ekonomi, dışsallıkların içselleştirilmesini ve dışsallıkların mutlak
minimuma indirilmesini gerektirir.

KİRLETEN ÖDER İLKESİ
PPP-POLLUTER PAYS PRINCIPLE
• Kirleten Öder İlkesi içselleştirmenin bir uygulamasıdır ve emisyonların etkilerinden
sorumlu tarafların sorumluluklarını sabitler.
• Benzer şekilde, Faydalanıcı Öder İlkesi, Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu, Tam
Maliyet Muhasebesi ve yaşam döngüsü maliyeti gibi diğer ilkeler, içselleştirme ve
karar verme için bir çerçeve sağlar.
KİRLETEN ÖDER-PPP

OECD, UN VE EU DÜZENLEMELERİ
• Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ilk olarak 1972'de Kirleten

Öder İlkesini (PPP) tanıttı.
• 1992'de, Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Bildirgesi (genellikle “Rio
Deklarasyonu” olarak bilinir) PPP'yi gelecekteki sürdürülebilir kalkınma
için 27 yol gösterici ilkeden biri olarak yer alıyordu.
• Çevre kirliliği ile ilgili tek bir AB çerçeve mevzuatı yoktur. Ancak, yaklaşık
35 AB Direktifleri yasama, stratejik politika ve finansman aracının
potansiyel olarak çevre korumayla ilgili olduğu dikkate alınabilir.

KİRLETEN ÖDER İLKESİ-PPP
ÖRNEK
Piyasa Tabanlı Yumuşak

Kural ve Kontrol
Araçlar Kontrol

ÇEVRE KİRLİLİĞİ YASAL DÜZENLEMELERİ
Kırmızı- Hiç
yasal
zorunluluk
yok
Sarı- Kısmi
yasal
düzenlemeler
Yeşil- Yasal
düzenleme ve
finansal
yaptırımlar
var

DÜNYADA EN ÇOK KARBON
EMİSYONUNA SAHİP ÜLKELER LİSTESİ

TÜRKİYE’DE SON GELİŞMELER

ETIK NEDEN BAZEN GÖZDEN KAÇIRILIR?
• Etik bir karar vermek bazen daha pahalı malzemeler ve daha güvenli
uygulamalar gerektirebileceğinden, bu kararlardan kaynaklanan
sorunların çoğu finansaldır.
• Etik bir teori olduğundan, insanların para biriktirmeye veya hayatlarını
kolaylaştırmaya çalışırken etikten vazgeçmesi kolaydır.
• Etiğin genellikle göz ardı edilmesinin bir başka nedeni de, bu alanda
eğitim almış üniversite düzeyinde çok az sayıda profesyonelin olmasıdır.

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ETİĞİ İÇİN İŞBİRLİĞİ
• Sürdürülebilirlik zorluklarını tartışırken, çoğu sürdürülebilir sorun karmaşık

olduğundan ve birden fazla paydaşı içerdiğinden işbirliği ihtiyacı artar.
• Etik bir karar verme sürecinde işbirliğinin rolü, sosyal, ekonomik ve çevresel etik
arasındaki sınırlar arasında köprü oluşturur.
• Din, akademi, siyaset veya başka herhangi bir disiplin veya uygulama ile bağlantılı
tüm temel paydaşların katılımı, tüm etik değerlerin dikkate alınmasını sağlar.
• Bu, karmaşık bir sürdürülebilirlik sorunu için bir kararın sosyal, ekonomik ve çevresel
maliyetlerini içerir.
• Etik alanında işbirliği, şeffaflık ve bir sorundan iyi bir şeyler çıkarmaya yönelik ortak
bir istek olmasını sağlar.

MODÜL
E T İ K K ARAR ALM A SÜ REÇ LE Rİ
ETİK KARAR ALMA SÜRECİ VE
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK İLİŞKİSİ
• İyi bir uyum ve etik programı, kurumun hedeflerini destekleyen
ama yasal ve etik sınırlarını da tanımlayan ve eğer sınırlara
yaklaşılırsa kurumun yönetimini uyaran bir yapıya sahip olmalıdır.
• Böyle bir programın uygulayıcıları da etik karar alma
mekanizmalarında tutarlı bir yol izlemelidir.
• Sonuç olarak iyi bir uyum ve etik yöneticisinin etik karar alma
sürecinde nelere dikkat etmesi gerektiğini bilmesi büyük bir
ihtiyaçtır. Bu yaklaşım sürdürülebilirlik için temel bir gerekliliktir.

ETİK KARAR ALMA İŞ ADIMLARI
Etik Sorunu Tanımlamak
Etik Kodunu ve Mevzuatı İncelemek
Etik Sorunun Doğasını ve Tüm Boyutlarını Tespit Etmek
Etik Sorunun Çözümü için Muhtemel Yol Haritaları Oluşturmak
Alternatif Yol Haritalarını Değerlendirmek
Alternatiif Çözümlerinden Birini Seçmek ve Sonuçlarını Analiz Etmek

ETİK SORUNU TANIMLAMAK
• Etik ve Uyum yöneticisi önüne etik bir sorun veya dilemma geldiği zaman ilk önce iki
soruya cevap vermesi gerekir: Sorunun veya dilemmanın detayları nedir ve arka
planında neler yatmaktadır?
• Bu sorulara sağlıklı cevaplar verebilmek için ise mümkün olduğu kadar çok ve detaylı
bilgi toplanması gereklidir. Tabii elden geldiğince objektif olmak da temel
anahtarlardan biridir…
• Etik sorun ile ilgili olguları yazmanın da büyük resmi görmek açısından çok faydası
olacaktır. Bu aşamada sorunun etik, hukuki, kişisel, sistemsel veya kurumsal olup
olmadığı yani temel niteliği de açık bir biçimde ortaya çıkacaktır. Eğer söz konusu
sorun kapsamında hukuksal sorular da bulunuyorsa, mutlaka hukuki bir yardım
alınması gerekir.

ETİK KODUNU VE MEVZUATI İNCELEMEK
• Sorunu tüm boyutlarla belirledikten sonra yapılması gereken konu ile

alakalı mevzuatı ve Etik Kodu’nu ayrıntılı olarak incelemek olmalıdır.
• Eğer Etik Kodu’nda ve mevzuatta sorunu çözmeye dair açık ve net
kurallar konulmuşsa problem bu sayede kolaylıkla çözülebilecektir.
• Ancak sorun çok daha karmaşık ve Etik Kodu’nda da açık ve net olarak
belirlenmemişse, o zaman gerçek bir etik sorun veya dilemma ile karşı
karşıya kalınmış demektir. O zaman aşağıdaki süreçleri takip ederek bir
karar verilmesi gerekir.

ETİK SORUNUN DOĞASINI VE
TÜM BOYUTLARINI TESPİT ETMEK
• Etik sorunun doğasını ve tüm boyutlarını incelediğimizden emin olmak için birkaç yol
bulunur:
• a) Genel ahlak prensiplerini göz önüne alıp hangi ilkelerin sözkonusu dilemmada
kullanılabileceğine karar verilmesi gerekir. Teoride bütün ilkeler aynı değerde olsa
da, sözkonusu sorunda bazılarının daha ön planda olması kaçınılmazdır.
• b) Sözkonusu etik sorunun yaşandığı alanda profesyonel çalışanlardan tavsiye
alınması gerekebilir. Her işin kendine özgü bir doğası ve çalışma şekli vardır ve
birbirleriyle aynı doğrultuda olmasına imkan yoktur. Bu durum, objektif olarak
bakmakta zorlanacağınız etik sorun için farklı bir bakış açısı sağlayabilir. Ayrıca
sözkonusu etik sorunun konusu ile ilgili meslek kuruluşlarına danışılması da
gerekebilir.

ETİK SORUNUN ÇÖZÜMÜ İÇİN
MUHTEMEL YOL HARİTALARI OLUŞTURMAK
• Bu adımın en önemli kısmı mümkün olduğu kadar yaratıcı davranmaktır.

• Daha değişik ve yeni alternatifler için kişinin kendisini kısıtlamaması çok önemlidir.
En az üç alternatif yol haritası çizilmelidir.
• Ayrıca en az bir meslektaşla değişik alternatifleri değerlendirebilmek için beyin
fırtınası da yapılması uygun olacaktır.

ALTERNATİF YOL HARİTALARINI
DEĞERLENDİRMEK
• Etik sorunun çözümünde öngörülen alternatifleri değerlendirilirken, her birinin
pozitif ve negatif etkileri göz önüne alınmalıdır. Bir sorunu tamamen ortadan
kaldıracak bir alternatif çözüm yolu bulmak çoğu zaman kolay değildir.
• Çoğu zaman alternatifler arasındaki farklılıklar genel olarak küçük ve göreceli olup,
karar vericinin kişisel algıları, eğilimleri ve önyargıları ile şekillenirler.
• Bu aşamada açıkça istenilen sonuçları vermekten uzak ve daha büyük sorun çıkarma
olasılığı olan seçeneklerin en başta elenmesi gerekir. Daha sonra konuya en uygun ve
önceliklerinizi cevaplamaya en yakın seçeneği veya bu doğrultuda olan seçeneklerin
birleşimi olan bir çözümü analiz edilmelidir.

ALTERNATİF ÇÖZÜMLERİNDEN
BİRİNİ SEÇMEK VE SONUÇLARINI ANALİZ ETMEK
• Seçenekler tüm boyutları ile değerlendirildikten sonra bir karar
verilmesi gereklidir.
• Verilen kararın uygun olup olmadığını görmek için, Amerikalı
uzman akademisyen Holly A. Stadler, karar vericinin kendisine
üç konu hakkında sorular yöneltmesi gerektiğini belirtmektedir.

ETİK KARAR ALMA İÇİN TEMEL SORULAR
Adalet: Eğer başkaları, Evrensellik: Sözkonusu

Kamuoyuna açıklık: Bu
sizin yaşadığınız etik eylem planını, sizden
tür bir karar medyada
sorun hakkında benzer tavsiye isteyen bir
yer alırsa neler
bir karar verseydi ne meslektaşınıza verir
hissederdiniz?
düşünürdünüz? miydiniz?
Ethics Resources Center: PLUS: The Decision Making Process

ÇÖZÜMÜN UYGULANMASI
• Etik bir sorunun çözüm uygulamaları çoğu zaman çok çeşitli zorluklar içerir. Verilen
kararın düzgün olarak uygulanması için arkasında sıkı bir şekilde durulması olmazsa
olmazdır. Yol haritasının uygulanmasından sonra etki ve sonuçlarını takip etmek de
ileride benzer durumlarda verilebilecek kararlar için aydınlatıcı olacaktır.
• Aynı etik sorun için farklı uzmanların farklı kararlar vermesi ve uygulaması şaşırtıcı
değildir. Karmaşık bir etik sorun için tek bir çözümün olması aslında oldukça ender
rastlanılan bir durumdur. Eğer bir çözüm yolu izlemeye karar veriyorsanız, bunun
mutlaka bir açıklaması olması gerekir.
• Ayrıca benzer olaylar karşısında farklı kararlar veriyorsanız bunun da sebeplerinin
açık olması lazımdır. Bu anlamda, etik sorunlar karşısında karar verme sürecinde
tutarlı ve dikkatli olmanın çok büyük bir önemi bulunduğunu unutmamalıyız.

10 SORUDA ETİK KARAR ALMA
YETERLİ BİLGİYE ULAŞTIM GEREKLİ KİŞİLERLE SONUÇLARI ÖNGÖRDÜM

MI ? GÖRÜŞTÜM MÜ ? MÜ ?
• Doğru bir karar vermek için gerekli • Kararın oluşturulmasında dahil • Bu karardan etkilenecek olan
bilgilerin hepsine ulaştım mı ? olması gereken herkesi kapsayıp kişilerin katlanacağı sonuçları
dahil ettim mi ? öngörebildim mi ?
YASALARA UYGUN VE ADİL DİĞER SEÇENEKLERi

MİYİM ? GÖZDEN GEÇİRDİM Mİ ?
• Kendimi taraflardan herhangi • Diğer seçeneklerimi de yazıp
birinin yerine koysam sonuçtan onlar hakkında düşündüm mü,
‘’adil’’ olarak söz edebilirmiydim? tarafların kayıplarını en aza
indirecek önlemler hakkında
düşündüm mü ?
10 SORUDA ETİK KARAR ALMA
KÖTÜ SENARYOLARI GENEL GEÇERLİLİĞİ OLACAK BİR KARARIM TEMEL DEĞERLERE

ÖNGÜRDÜM MÜ ? KARARA ULAŞABİLDİM Mİ? UYGUN MU ?
• En kötü senaryolar üzerinde düşünüp • Bu kararın ve aksiyon planının bir hukuk • Bu kararı verir iken etik olarak
, yaratabileceği sonuçları hesapladım kuralı olmasını ve ben dahil olmak üzere nitelenebilecek bir kararın içermesi
mı? her koşulda ve her yerde sevdiğim gereken temel değerleri ve özellikle
beğendiğim yakınlık duyduğum insanlar bu olaya uyan değerleri dikkate
da dahil olmak üzere benzer olaylara alarak mı karara ulaştım ?
uygulanmasını istiyor muyum ?
BAŞKALARI NE DER ? İÇİM RAHAT MI ?

• Ailem veya iş arkadaşlarım gibi yakın • Sonuç olarak verdiğim bu karar
çevreme bu kararımı açıkladığımda nedeniyle içim rahat mı, bu karara
onlar da destekler mi ? Kararımda ulaşırken başka art niyetler
arkamda olurlar mı ? taşımadığımdan emin bir şekilde
yukarıdaki tüm konularda etik olana
ulaşmak için hareket ettiğimi
düşünüyor muyum?

Örnek
Sunan
2023-06-05 19:46:29
-------------------------------------------
ETIK KARAR SÜZGEÇLERI / FILTRELER - TRUE FALSE

Soru: “Bir etik sorunu çözmek
için incelerken yasalar ve
düzenlemelere, ardından
politika ve prosedürlere uygun
olduğunu gördüğünüzde artık
karar verebilir ve kararınızın
doğru ve etik olduğundan emin
olabilirsiniz.” Doğru mu?
Yanlış mı?
Cevap: Yanlış

ETİK KARAR SÜZGEÇLERİ (FİLTRELER)
1. Doğru bir karar verebilmek için yeterli ve gerekli bilgilerin tümüne ulaşıldı mı?
2. Yasal, adil ve dürüst bir karara ulaşılabildi mi?
3. Karar temel etik değerlere, ilkelere ve kurallara uygun mu?
4. Genel geçerliliği olacak bir karara ulaşılabildi mi?
5. Yapılan karar alma işi doğru mu?
6. Karar tek başına mı alınmalı? Kararın oluşturulmasında dâhil olması gereken taraflar
karar sürecine dâhil edildi mi?

ETİK KARAR SÜZGEÇLERİ (FİLTRELER)
7. Karardan etkileneceklerin karşı karşıya kalacağı sonuçlar öngörüldü mü? Onların kayıplarını telefi edecek önlemler
düşünüldü mü?
8. Karar gün ışığına çıktığında hiçbir tedirginlik duymadan karar savunulabilecek mi?
9. Etik olarak örnek alınan bir kişi olsa benzer kararı verir miydi?
10. Kararın ön yargı ve art niyetlerden uzak verildiği ve bu yüzden vicdanen pişmanlık duyulmayacağı kesin mi?
11. Karar iyi, doğru ve haklı olunanı yapmayı sağlıyor mu? (İdealizm)
12. Karar işlevsel mi, uygulamada çalışır mı? Getireceği yük ne kadar? (Pratiklik)
13. Bu çözüm içinde kararı veren kamu görevlisi ve kurumu için ne gibi sonuçlar var? (Bireysellik ve kurumsallık), vb.
MODÜL
İŞ E ĞİTİM PRO GR A M I GE LİŞTİR ME S Ü R EC İ
İŞ ETİĞİ
• İş etiği, iş dünyasındaki davranışları yönlendiren, onlara rehberlik eden prensipler ve

ilkeler toplamıdır.
• Bu ilke ve prensipler, kaynağını toplumda kabul gören etik ilkelerden almaktadır.
• Etik davranışların geliştirilmesi, ahlaki standartlar konulması başarıya engel teşkil
eden veya tehdit oluşturan bir konu olarak değil, çalışma yöntemlerini iyileştirecek
bir fırsat olarak değerlendirilmelidir.

Etik Çalışan ve Etik Yönetici İlişkileri
Etik çalışan
Karakter özellikleri
Bütünlük Etik Yönetici
Dürüstlük Karakter özellikleri
Tutarlılık Açık iletişime dayalı
Güvenilirlik davranışları ile rol model
Bireysel etik
Davranışlar
Meslek etiğine uyar Davranışlar
Doğru olanı yapar Ödüllendirme ve disipline
Başkalarını düşünür dayalı yönetim
Açık davranır
Bireysel etiğe sahiptir
Karar alma
Etik değerlere ve hukuka uygun
Kurumsal değerlere bağlı Karar alma
Eşit ve adil davranır Karşılıklı Pozitif Etik ilkelere ve
Toplumsal konulara duyarlıdır İletişime kurumsal değerlere
Etik karar alma ilkelerine uyar Dayalı Liderlik dayalı iletişim
Toplumsal etik kararlar alır
Destek
Saygı
Sadakat
SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK SÜRECİ
Örnek
https://sgscorecard.argudenacademy.org/tr/yonetici-ozeti

İŞ ETİĞİ KAPSAMI
• İş etiği aracılığı ile çalışanlara, Çalışanlar Tedarikçiler

tedarikçilere, müşterilere, rakiplere ve
içerisinde faaliyet gösterdiği, farklı
unsurları bünyesinde taşıyan toplumsal
yapıya karşı sergilenecek davranışların
nasıl olması gerektiği, hangi tür Müşteriler Rakipler
faaliyetlerin üstlenilebileceği, nelerden
uzak durulmasının kurumsal ve
toplumsal fayda sağlayacağı gibi
konular önem taşımaktadır. Toplum Dünya

İŞ ETİĞİNİN ÖNEMİ
• Gerçekleştirilen araştırmalar,
değerleri ve iş etiğini
vurgulayan bir iletişim
sürecinin bulunmadığı bir
kurum kültürünün, bireysel
etik dışı davranışların ortaya
çıkmasını kolaylaştırabildiğini
göstermiştir.

ETİK BİREYSEL BİR KONU MUDUR?
• Etik, sıklılıkla bireysel bir konu olarak görüldüğünden; çalışanlara

karakter eğitimi vererek ya da iyi karaktere sahip kişileri işe alarak ve
onları etik sorunlar ile ilgili olarak duyarlı hale getirerek etik bir işletme
kültürü geliştirileceği varsayılmaktadır.
• Bu varsayımlar kısmen doğru olmakla birlikte, günümüzdeki iktisadi
etkinliklerin çoğundan sorumlu olan kurumları, tüm etik sorunlar
üzerinde asla uzlaşmayacak olan ve kültürel olarak farklı çok sayıda kişiyi
istihdam ettikleri unutulmamalıdır.

İŞ ETİĞİ PROGRAMI
• Etik ile ilgili pek çok kurumda sorunun karmaşıklık düzeyi yüksektir ve
tüm paydaşların çıkarlarını temsil edecek tutarlı kararlar almayı
sağlamının tek yolu, iş etiği programlarını zorunlu tutmaktır.
• Merkezileşmiş bir iş etiği programı uygulamak, ahlaki bir varlık olarak
kurumu temsil eden ve içsel olarak uyumlu bir ifadeler ve politikalar
kümesini oluşturabilir.
• Bu bağlamda sürdürülebilirlik amaçlarına yönelik daha önemli katkı
sağlama imkanı olacaktır.

• İş etiği programı, bir kurumun etik performansını izlemek ve yükseltmek için

geliştirilmiş kural ve politikalar ile prosedür ve sistemlerden oluşmaktadır.
1 2 3 4
Çalışanların etik Paydaş ilişkilerinde
Değişime uyum
Sürdürülebilirlik dışı yüksek etik değere
sağlaması için bir
için temel bir araç davranışlarından dayalı güven ve
yönetim aracı
korunma itibar
Sürdürülebilirlik ve Entegre Raporlama Temel Gereklilikleri

Uyum ve
kural temelli Değer temelli

UYUM VE KURAL TEMELLİ İŞ ETİĞİ PROGRAMI
• Uyum yönlü programlarda, çalışanların belirli davranışları sergilemeleri zorunlu
tutularak düzen sağlanır.
• Çalışanlara kuralları ve olası ihlal durumlarındaki cezaları öğreten yasal terim,
yönetmelik ve sözleşmeler kullanılır.
örnek

DEĞER TEMELLİ İŞ ETİĞİ PROGRAMI
• Değer yönlü programlarda, paylaşılan değerler yaratma hedeflenir.

• Yine, cezalar söz konusudur ancak odaklanılan nokta, hesap verebilirlik
ve bağlılık gibi soyut fikirlerdir.
• Değer yönlü programlar uygulandığında, çalışanların iş etiğiyle ilgili
farkındalık seviyeleri, ahlaki duyarlılıkları, üstlerine olumsuz haberleri
iletme istekleri ve daha iyi kararlar alındığıyla ilgili algıları olumlu olarak
etkilenir.

• Kurumun yasal ve iş etiğine uygun davranışları desteklemek için; tarihini,

kültürünü, sektörünü ve faaliyet çevresini yansıtan iş etiği değerlerini ve
yasal zorunlulukları izleyerek bir iş etiği programı geliştirmelidir.
Sürdürülebilirlik için İş Etiği Değerleri
Tarih Kültür Sektör
Faaliyet Çevre Yasal

İŞ ETİĞİ PROGRAMININ TEMEL BİLEŞENLERİ
Etik Sorumlusu
Etik ihlalleri
Çalışanlar
İş etiği belirlemek Denetim
için iş etiği
kodları için sistemi
eğitimi
oluşturma standartları oluşturma
düzenleme
izleme
Etik Temelli Kurumsal Sürdürülebilirlik İletişimi ve Raporlaması

ETİK KODU GELİŞTİRME SÜRECİ
• Öncelikle, etik bir kurum kültürünün geliştirilmesi ve

Kurum kültürü
sürdürülmesi temel şarttır.
• Riskli alanlar göz ününde bulundurulmalı ve yasalar ve
düzenlemeler ile uyum içerisinde olmak için gereken
Yasal riskli
değerler belirlenmelidir. Değerler, ciddi etik dışı alanlara
davranışlara karşı önemli engellerdir. odaklanma
• Var olan etik sorunlar ile ilgili olan değerler
belirlenmelidir. Bunların sürdürülebilirlik ile bağı
Etik sorunlara
kurulmalıdır. odaklanma

• Etik kodları, çalışanların anlayabileceği bir dilde Ortak dil

hazırlanmalıdır.
• Çalışanlardan ne beklendiğini ve kurallara
aykırı davranmaları durumunda nasıl
cezalandırılacakları açıkça vurgulanmalıdır. Ceza ve
ödül
• Etik kodları, kurumdaki çalışanlar ve
paydaşlardan gelen geri bildirimler ile her yıl
gözden geçirilerek, gerekiyorsa değişiklikler
yapılmalıdır. İyileştirme

• Kurumu paydaş yönelimli olmaya itecek değerler Paydaş

dikkate alınmalıdır. Kurumsal değerler ile paydaş odaklı
değerleri arasındaki kesişmeleri bulmaya
odaklanmalıdır.
• Etik kodları, değerleri yansıtan örnekler verilerek
anlaşılır hale getirilmelidir.
• Paydaş ve değer odaklı yaklaşım sürdürülebilirliğin Değer
de temel yapı taşlarını oluşturmaktadır. odaklı

İŞ ETİĞİ EĞİTİMİ
• İş etiği eğitiminin etkili olması için gereken koşullar şu şekilde sıralanabilir:

1. Etik kodları, etik konuları gündeme getirecek bir prosedür ve çalışanlara iletilen etik ile ilgili
yönetimin önceliklerinin eğitim programı tarafından kapsanması, ana süreç ve destek
çalışanlarının eğitim sürecine tam olarak katılımının sağlanması gerekmektedir.
2. Tüm bölüm yöneticileri, etik eğitim programı geliştirmeye katılmalıdır.
3. Eğitim girişimleri, kurumun büyüklüğü, kültürü, değerleri, yönetim tarzı ve çalışan tabanı gibi
kendine özgü özelliklerini yansıtmalıdır.
4. Etik eğitiminin, kişisel ve örgütsel etiği birbirlerinden farklılaştırması önemlidir.
5. İş etiği sorunlarını çözümlemek için gereken biçimsel etik çerçeveleri ve modelleri ile ilgili olarak
çalışanların eğitilmesi gerekmektedir. Böylece çalışanlar, duygularına değil bilgilerine dayanarak
etik kararlar alabilirler.

İŞ ETİĞİ STANDARTLARININ GELİŞTİRİLMESİ
• Çalışanları gözlemlemek, anketler, raporlama sistemleri, soruşturmalar, iç ve dış denetimler
işletmenin etik davranış ve standartları ile uyum durumunu ortaya koyabilir.
• Çalışanların etik dışı davranışları bildirecekleri ve etik ile ilgili konularda başvurabilecekleri bir
sistemin varlığı, etik performansını izleme ve değerlendirmede özellikle önemlidir.
• En etkili «etik danışma kanalı», çalışanlardan kimlik, bölüm, konum vb. bilgileri talep
etmeyen, günün 24 saati ve yılın 365 günü faaliyet gösteren telefon hatlarıdır. İşletmeler
artan şekilde, yazılım sağlayan işletmelerden faydalanmaktadırlar. İş etiği ile ilgili
uzmanlaşmış yazılımlar, çalışanların endişeleri, şikâyetleri ya da etik dışı davranış
gözlemlerinin raporlanmasını sağladığı için giderek daha fazla ilgi çekmektedir. Yazılımlar,
işletmelerin soruşturmaları, analizleri, çözümleri ve etik dışı davranışların bildirimini
izlemesini de sağlar.

İŞ ETİĞİ VE YÖNETİM ETİĞİ
• İş etiğinin bir kurumda güçlü bir şekilde uygulanmasında liderlerin önemli katkısı
vardır.
• Bu açıdan iş etiği ile yönetim etiği iç içe geçmiştir.
• Yönetimsel olarak etik liderlik özelliğine sahip olan kurumların iş etiğini başarılı ile
uygulandığı görülmektedir.
• Etik liderin sahip olması gereken temel özellikler vardır.
Adalet Dürüstlük Tarafsızlık Sorumluluk Saygı Hoşgörü

ADALET
• Bir çalışan kendisine adaletli muamele edilmediğini

ve çalışanlardan bazılarının kayrıldığını hissediyorsa,
o kurumda etik kodlar ve uygulamalar çok iyi
yerleşmiş olsa dahi etik davranışın içselleştirilmediği
düşünülebilir. Dolayısıyla algılanan örgütsel
adaletsizlik, çalışanın kurumuna yönelik etik
algılamasına da kendi iş doyumuna da olumsuz
biçimde etkide bulunabilir.

DÜRÜSTLÜK
• Dürüstlük, doğruluk, sözünde durma gibi

kavramlar kişiler arasında güven inşa eden en
önemli ahlaki erdemlerdir.
• Yönetimde yalan çoğunlukla güvensizlikten ve
korkudan kaynaklandığından, yönetsel kademede
bulunanların yalandan uzak durarak, dürüstlükleri
hususunda astlarına ve üstlerine tam bir güven
telkin etme mecburiyetleri bulunmaktadır.

TARAFSIZLIK
• Tarafsızlığı, ahlaki olarak

herhangi bir tarafı tutmama
manasında, kişisel
menfaatlerin karşıtı olarak
değerlendirmek mümkündür.

SORUMLULUK
• Sorumluluk, kişinin gerek bireysel gerekse

de astlarının tutum ve eylemleri
konusundaki hesap verme yükümlülüğünü
ifade etmektedir.
• İki türü söz konusudur. Bunlardan birincisi
üstlere hesap vermeyi kapsayan “sorumlu
olma”, ikincisi ise bir işi yerine getirmeyi
üstlenmek manasını taşıyan “sorumluluk
alma”dır.

İNSAN HAKLARINA SAYGI
• İnsan, insan olmasından ötürü bazı

haklara sahiptir.
• Doğuştan getirilen bu haklara ırk, dil,
din, mezhep vb. ayrımı
gözetilmeksizin saygı gösterilmelidir.

HOŞGÖRÜ
• Hoşgörü kavramı genel hatlarıyla gerek

örgütlü gerekse örgütsüz olarak bir arada
bulunan bireylerin, birbirlerini kendi
farklılıkları içerisinde tanımalarını,
kabullenmelerini, belli müsamaha sınırları
Hoşgörü
içinde birbirlerine katlanmalarını,
birbirlerinin farklılıklarını haktanır bir
anlayışla onaylamalarını, birbirlerine
fikirlerini dikte ettirmeden saygılı bir
biçimde iletmelerini ifade etmektedir.

İŞ ETİĞİ DENETİMİ
• Etik denetimi kavramı, işletmelerinin daha geniş sosyal sorumluluk girişimlerini

denetleme ve raporlama hareketinden doğmuştur. Sosyal denetim, bir işletmenin
paydaşları tarafından beklenen iktisadi, yasal, etik ve hayırseverliğe dayalı sosyal
sorumluluklarını yerine getirme performansını değerlendirme ve raporlama
sürecidir.
• Sosyal denetimin bir bileşeni olan iş etiği denetimi, işletmelerin paydaşlarına etik
vaatlerini tanımlamak, değerlendirmek ve yasal, etik ve sosyal sorumluluk
standartları kapsayan stratejik planlamayı geliştirme vaatlerini sergilemek için
kullandıkları bir araçtır.

• Örgütteki iş etiği programının, yasal ve etik standartlara
saygı duyduğu ve uyduğu bilinen bir kişi tarafından
ETIK gözetilmesi ve denetlenmesi gerekir.
SORUMLUSU • Etik sorumlusu olarak bilinen bu kişi, kurumun yasal ve
etik uyum programlarının yönetiminden sorumludur.

ETİK SORUMLUSUNUN GÖREVLERİ
İdeal durum, etik sorumlusunun yönetim kuruluna doğrudan rapor

sunmasıdır. Sürdürülebilirlik ile ilişkilendirilmesidir.
• Kurumdaki iş etiği programının hangi ihtiyaçları karşılayacağını ve ne tür riskler ile
karşılaşacağını değerlendirme.
• Etik kurallarını geliştirme ve örgüt bünyesinde yayma.
• Çalışanlara yönelik eğitim programlarını yürütme.
• Çalışanların etik konular ile ilgili sorularını kişisel mahremiyeti gözetecek şekilde
cevaplandıracak bir sistem oluşturma ve bu sistemi sürdürme
• İşletmenin yasal düzenlemeler ile uyum içerisinde olmasını sağlama.
• Etik kurallara uyum durumunu izleme ve denetleme.
• İşletmenin etik kurallarına olası aykırılıklar karşısında harekete geçme.
• Etik kuralları gözden geçirme ve gerektiğinde yenileme.
ÇALIŞANLAR VE İŞ ETİĞİ İLİŞKİLERİ
• Çalışanlara karşı ahlaki ilkelerin tüm işletme yönetimi ve yöneticileri

tarafından benimsenip uygulanması gerekmektedir. İşletmelerin
öncelikli olarak çalışanlarının insan olduğunu unutmamaları, onlara
insan onuruna yakışır şekilde davranmaları gerekmektedir.
• Bu kapsamda çalışanlarına özgürlük, rahatça fikirlerini söyleme hakkı
tanıması gerekmektedir.
• İşletmelerin, çalışanlarına insan hakları beyannamesi uyarınca din, dil,
ırk, mezhep, cinsiyet ve hemşerilik ayrımı yapmaması ve işletmelerin de
söz konusu ayrımcılığa karşı önlem alması gerekmektedir.

MÜŞTERİLER VE İŞ ETİĞİ İLİŞKİLERİ
• Müşterilerin işletmelerden, ürün ve hizmet güvenliği hakkı, ürün, hizmet

ve üreticiye ilişkin bilgi alma hakkı ve özgür seçim hakkı olmak üzere üç
temel hakkı bulunmaktadır.
• İşletmelerin müşterileri ile kuracakları sosyal sorumluluk ve ahlaki
ilişkilerini, bu haklar çerçevesinde şekillendirmesi gerekmektedir.
İşletmeler müşterilerine kaliteli, toplumun ihtiyaçlarını karşılamaya
yönelik, topluma ve bireylere zarar vermeyecek mal ve hizmet
üretmekle yükümlüdürler.
• İşletmeler aynı zamanda söz konusu ürün, hizmet ve firma faaliyetlerine
ilişkin, müşterilerine doğru, tam ve açık bilgi vermek durumundadır.

TEDARİKÇİLER VE İŞ ETİĞİ İLİŞKİLERİ
• Tedarikçiler ile kurulacak ilişkiler, doğru, dürüst, adaletli ve hoşgörüye

dayanmalıdır. İşletmelerin, maddi güçlerini kullanarak, tedarikçilerine
fiyat açısından baskı yapmaları, hammadde satın almada satıcıların ya da
satış elemanlarının rüşvet ya da karşılıklı rıza anlamında bir takım
talepler istemesi ya da vermesi, yapılan anlaşmalara bağlı hareket
edilmemesi, bir takım karteller kurarak tedarikçilerin varlıklarını
tehlikeye atması tedarikçilerle ilişkilerdeki önemli sayılan ahlaki
problemlerdir.

KAMU KURUMU VE YEREL YÖNETİMLER
VE İŞ ETİĞİ İLİŞKİLERİ
• İşletmelerin faaliyette bulundukları bölge ya da ülkede devlet kurumları
tarafından belirlenen yasa ve yaptırımlara uyma yükümlülüğü
bulunmaktadır. Hükümet kurumları, sektörlerdeki ilişkileri ve
uygulamaları düzenlemek, yeni yatırımları desteklemek, ulusal ya da
uluslararası ticareti korumak amacıyla bir takım yasa ve yaptırımlar
oluşturmaktadır. Bu kapsamda işletmeler söz konusu yasalara uymakla
yükümlüdürler.
• İşletmeler ülke bütünlüğünü sarsacak politik eylemlere girmemeli,
politik grupları desteklememeli, yasalara uygun davranmalı ve belirtilen
vergileri verme konusunda dikkatli davranmaları gerekmektedir.

ÇEVRE VE İŞ ETİĞİ İLİŞKİLERİ
• Çevreyle ilgili sorunları; hava kirliliği, su kirliliği, zararlı atıklar, toprak kaymaları, ormanların
tahrip edilmesi, bitki ve canlıların dengelerinin bozulması, bazı yaşam türlerinin ortadan
kalkması, betonlaşma, çarpık kentleşme vb. konular olarak sıralayabiliriz.
• Bu kapsamda işletmelere gerek ürettikleri ürünlerle gerekse faaliyetleri sonucunda oluşan
zararların (zararlı atıklar, çevre kirliliği, gürültü kirliliği vb.) azaltılmasında önemli görevler
düşmektedir. İşletmeler doğal kaynakları kullanırken, onların korunmasına gerekli özeni
göstermek zorundadırlar.
• İşletmeler doğal dengeyi tahrip etmeyecek şekilde faaliyetlerini sürdürmeli ve çevre kirliliği
gibi ortaya çıkabilecek sorunlara karşı tedbirler almalı, arıtma tesislerine yatırım yapmalı,
çevreye zararlı atık atmamalı, çevreye zarar verici koku, gürültü yaymamalı, çevreyi
korumaya yönelik kuruluşlarla iş birliği içerisinde bulunmalı, birlikte faaliyetler yapmalıdırlar.

SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI VE İŞ ETİĞİ İLİŞKİLERİ
• İşletmeler sivil toplum örgütleriyle sağlıklı, dürüstlüğe ve iyi niyete dayalı
ilişkiler kurmak durumundadırlar. İşletmeler, toplumun sağlık ve refahını
arttırması için çaba göstermeli, eğitime, kültürel ve sanatsal faaliyetlere
sivil toplum kuruluşları vasıtasıyla destek vermelidirler.
• Toplumla dolaylı olarak bütünleşmede en etkili sayılabilecek sivil toplum
örgütleri, işletmelerin sosyal sorumlu işletme imajını güçlendiren ve
toplumun işletme tarafında yer almasını sağlayan önemli bir ahlaki
işletme göstergesi olmaktadır.

MEDYA VE İŞ ETİĞİ İLİŞKİLERİ
• Medya ile kurulacak ilişkilerde aldatıcı olmayan, inandırıcı tanıtımlarda

bulunmak, istedikleri bilgileri net ve doğru olarak aktarmak, yanlış bilgi
vermemek, işletme çıkarları için medyayı kullanmamak en önemli
sayılabilecek ahlaki ilkeler olarak ele alınabilir.
• Medyanın dördüncü güç olarak kabul edildiği günümüzde medyayı
işletmenin çıkarları için kullanmak ve bundan haksız kazanç sağlamaya
çalışmak ahlaki olmayan bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır

RAKİPLER VE İŞ ETİĞİ İLİŞKİLERİ
• İş ahlakının pazar ve rakiplerle ilgili konuları, genellikle serbest pazar ekonomisinin

tam anlamıyla uygulanmamasından kaynaklanmaktadır. Faydacılık yaklaşımının bu
tür ekonomilerde uygulanmaya çalışılması, çok sayıda ahlaki soruna neden
olmaktadır.
• Satıcıların işletmeler üzerinde güç haline gelmesi, çalışanların işlerini kaybetmesi,
hükümetlerin müdahaleleri gibi sorunlarla karşılaşılması mümkündür.

NELER OLABİLİR?
Perakende
Talebin Rakip ürünlerin fiyatlara müdahale
Fiyat sınırlamaları
manipülasyonu sattırılmaması
edilmesi
Fiyat farklılıkları Fiyat anlaşmaları Rüşvet

TEKNOLOJIK FAKTÖRLER VE İŞ ETİĞİ İLİŞKİLERİ
• Teknolojik gelişmelerin ortaya çıkardığı iş ahlakı açısından tartışmalı konular; çalışanların
sağlığı ve iş güvenliği, ürün güvenliği, ürün karmaşıklığı, ürün eskitmelerinin artması ve
teknolojik atıklar olarak sayılabilir.
• Teknolojinin gelişimi insan hayatını kolaylaştırmakla birlikte teknolojiye bağlı, insan
fizyolojisini ve psikolojisini olumsuz etkileyebilecek durumlar da ortaya çıkarmaktadır.
• Elektronik araçlardan yayılan zararlı dalgalar sağlığı tehdit edebilecek boyuta
ulaşmaktadır. Teknolojik gelişmeler istihdamın daralmasına da yol açabilmektedir. İnsan
emeğinin yerini alan teknolojik sistemlerin bir ahlaki ikilem oluşturduğu söylenebilir.
• Tüketicilere sunulan ürünler açısından bakıldığında kısa süre içerisinde yapılan ürüne
yönelik farklılaştırmalar tüketicilerin yeni ürünlere olan talebini etkileyebilmekte ve eski
ürünlerin kullanım dışına itilmesini gündeme getirmektedir.
• Bu durumun iş ahlakı açısından değerlendirilmesi gerekmektedir.

YASAL FAKTÖRLER VE İŞ ETİĞİ İLİŞKİLERİ
• İşletmelerle ilgili ortaya çıkan olumsuz gelişmeler çerçevesinde, hükümetlerin ve
kamu kurumlarının bazı düzenlemeler yapmaları kaçınılmaz olmaktadır.
• Çalışanların hak ve özgürlüklerinin korunması, tüketicilerin korunması, çevre
sorunlarının önlenmesi, pay sahiplerinin haklarının korunması, kadın çalışanların
haklarının geliştirilmesi ve istihdamda fırsat eşitliği yaratılması gibi konularda yasal
düzenlemelere gidilmekte ve zaman içerisinde şartlara uygun hale getirilip
geliştirilmektedir.

PAZARLAMA FONKSİYONLARIYLA İLGİLİ
İŞ ETİĞİ KONULARI
Ürün güvenliği Uygun olmayan Yetersiz garanti ve Hızlı ürün eskitme Marka
ürün ambalajları servis hizmetleri benzetmeleri
Ürün taklitleri Farklı ve psikolojik Fiyat anlaşmaları Dağıtıcılar üzerinde Aracı kurumlara
fiyatlandırma baskılar kota uygulamaları
Müşteri bilgilerinin Araştırma

Aldatıcı ve abartılı Yanıltıcı promosyon Baskılı satış gizliliğinin bilgilerinin
reklamlar uygulamaları yöntemleri korunmaması manipülasyonu.

SATINALMA FONKSİYONUYLA
İLGİLİ İŞ ETİĞİ KONULARI
• Satınalma açısından iş ahlakını ilgilendiren konular arasında rüşvet, gösterilen
numuneye uygun mal tesliminin yapılmaması ve satıcı firmaların güçleri, baskı yapıp
yapmamaları, tekel konumunda olup olmamaları, herhangi bir rakip ile anlaşma
içinde olup olmaması gösterilebilir.
• Satıcıların ya da satış elemanlarının rüşvet istemesi, üreticinin rüşvet teklif etmesi ve
her iki tarafın karşılıklı olarak farklı isim altında rüşvet alıp vermesi iş ahlakını
ilgilendirmektedir.
• Hata ve yanılma payı haricinde örneğe uygun mal tesliminin yapılmaması ve
belirtilen kalitede ve özellikte talebin karşılanmaması bir başka iş ahlakı konusudur.
Bunun dışında satıcı firmaların ellerindeki gücü baskı aracı ya da tekel oluşturacak
mahiyette kullanmaları iş ahlakı açısından olumsuz uygulamalara yol açmaktadır.

FİNANSMAN FONKSİYONUYLA İLGİLİ
• Finansmanla ilgili temel ahlaki konu karlılık üzerinde odaklanmakta ve
paranın kullanımıyla karın elde edilme şeklini sorgulamaktadır.
• Bunların dışında bankalarla anlaşarak ya da işletme değerinin
gerçeğinden fazla gösterilerek yüksek miktarda kredi temin edilmesi de
iş ahlakına uygun değildir.

MUHASEBE FONKSİYONUYLA İLGİLİ
• Muhasebe faaliyetlerinde işletmelerin iş ahlakı yönünden farklı
biçimlerde ahlaki ikilem ve sorun oluşturacak konularla karşı karşıya
kalmaları muhtemeldir.
• Muhasebe kayıtlarının düzgün tutulmaması sonucu satıcılar, alıcılar, pay
sahipleri devlet karşısında yükümlülüklerini tam olarak yerine
getiremezler.
• Muhasebe raporlarının gerçeği yansıtmayacak biçimde oluşturulmasıyla
işletmenin karlılığı farklı gösterilebilir. Bankalardan kredi almak ve
vergilerin düşük hesaplanması amacıyla gerçek dışı belgelerin kullanımı
da iş ahlakı açısından değerlendirilmesi gereken konulardır.

ARAŞTIRMA-GELİŞTİRME FONKSİYONUYLA İLGİLİ
• İşletmelerdeki araştırma ve geliştirme faaliyetleri genel olarak yeni

teknolojiler ve ürünler üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bu bağlamda
işletmeler araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde konuya ilişkin deneyler
yapmaktadır.
• Deneylerin yapılış biçimi, deney ve araştırmalarda kullanılan unsurların
hakları, kullanılan kaynakların alternatif kullanım alanlarına göre
değerlendirilmesi gibi durumlar iş ahlakı açısından tartışılabilmektedir

İNSAN KAYNAKLARI FONKSİYONUYLA İLGİLİ
• İşletmelerde çalışanların en önemli katma değer sağlayan unsur olarak
görülmesi insan kaynağına verilen değerin ve önemin artmasına neden
olmuştur.
• İşletmelerin daha karmaşık hale gelmesi ve çalışanların işletmeden
beklentilerinin farklılaşmasıyla birlikte insan kaynakları alanında iş
ahlakına ilişkin farklı konular ortaya çıkmıştır.

NELER OLABİLİR?
Ücret ve çalışma Yeni işe alımlarda

haklarının ayrımcılık ve Eğitim ve
gözetilmesi istihdamda eşitlik yetiştirme hakları
Ödüllendirme İşten çıkarmalar

HALKLA İLİŞKİLER FONKSİYONUYLA İLGİLİ
• Örgüt içinde ve dışında iletişimi düzenleyen halkla ilişkiler faaliyetleri iş ahlakı
açısından tartışmalı farklı konular içerebilmektedir.
• İşletme çalışanlarına, işletmenin misyonu ve amaçlarının tam olarak aktarılmaması,
etkin bir haberleşme sisteminin oluşturulmaması, yöneticilerin çalışanlardan gelen
bilgileri dikkate almaması gibi işletme içi iletişim konuları iş ahlakı açısından
değerlendirilebilmektedir.
• İşletme dışı ilişkiler açısından bakıldığında tüketiciler, toplum, medya, rakipler ve
diğer paydaşlara karşı işletmenin doğru ve güvenilir bilgiler vermesi gerekmektedir.
Halkla ilişkiler faaliyetleri, ortaya çıkan sorunları örtbas etmek veya yapılan hataları
meşrulaştırma amacıyla yapıldığı takdirde iş ahlakı açısından değerlendirilmesi
gereken bir durum var demektir.

MODÜL
İŞ E TİĞİ V E İŞ D EĞE R İ Ü R E TM E S Ü R EC İ
İŞ ETİĞİ VE İŞ DEĞERİ İLİŞKİSİ
Etik primine sahip olan şirketlerin

dünyanın en büyük sermayeye sahip
şirketlerinin yer aldığı endeks ile
kıyaslanmasında 5 yıllık dönem için
(2015-2020) elde edilen iş değeri %13,5
olarak belirlenmiştir.

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK VE İŞ DEĞERİ İLİŞKİSİ
• Günümüzde bir işletmenin iyi uygulama örneği sayılabilmesi için ekonomik, etkin ve
verimli iş süreçlerinin olması, sağlam bir kurumsal risk yönetimi altyapısının olması,
etik ilkelere özen gösteren ve çevreye duyarlı bir yönetim stratejisinin olması
gereklidir.
• Bundan dolayı işletmeler açısından iyi kurumsal yönetim yasal gerekliliklerin, politika
ve prosedürlerin çok ötesindedir. Bu yeni anlayışın önem kazanmasının nedeni;
işletme yöneticilerinin kısa vadeli kâr elde etmek yerine, orta ve uzun vadeli "iş
değeri" yaratmaya yönelik bir eğilimin ortaya çıkmasıdır.
• Yeni iş değeri yaratmaya yönelik orta ve uzun vadeli stratejik bakış açısı, söz konusu
işletmeler ile bu işletmelerin sorumlu ve ihtiyatlı üst düzey yöneticileri için
beraberinde sürdürülebilirlik kavramını içselleştirmelerini gerekli kılmaktadır.

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK VE ETİK YÖNETİM
• Sürdürülebilir kalkınma kavramı bilimsel araştırmanın bir sonucu değildir; bunun

yerine etik temelli bir kavramdır.
• Bu kavramın dayandığı etik normlar, bunlardan en yaygın olanı adalet veya adalet
ilkesidir, sürdürülebilirlik üzerine yapılan çoğu çalışmada eleştirel incelemeye tabi
değildir ve bunun gerekçeleri de yoktur.
• İlk olarak Alman Danışma Konseyi, bu konsepti 1994 Yıllık Raporunda (cf. SRU 1994)
etik olarak temellendirmeye çalıştı.
• “Bilgelik ve görev birliği” olarak tanımladığı bir sorumluluk etiğinde (SRU 1994: 51)
ortaya koydu.

MODÜL
E TİK İK İLE M V E E TİK İHLA L
ÇIKAR ÇATIŞMASI
• Çıkar çatışması “şirket makamının özel menfaat için kötüye kullanılmasını” oluşturur
ve gayri adil davranış için bir potansiyel taşır.
• Kurum görevlilerinin resmi görevlerini tarafsız ve objektif bir şekilde icra etmelerini
etkileyen ya da etkiliyormuş gibi gözüken şahsi çıkarlara sahip olmaları halinde çıkar
çatışması ortaya çıkar.
• Kurum görevlilerinin şahsi çıkarları kendisine, ailesine, yakın akrabalarına,
arkadaşlarına ya da iş bağlantısı veya siyasi ilişkileri olduğu kişi ya da kuruluşlara
sağlanan her türlü menfaati içerir. Bunun yanı sıra onlarla ilgili mali ya da diğer
türlerdeki her türlü yükümlülüğü kapsar.

ÇIKAR ÇATIŞMASI
• Kurum görevlisi diğer kişilerin böyle bir durumda olduğunu bilen

tek kişi olduğu için aşağıdaki konularda şahsi sorumluluğa sahiptir:
• Herhangi bir potansiyel ya da gerçek çıkar çatışması konusunda uyanık
olmak;
• Bu tip bir çıkar çatışmasından kaçınmak için gerekli adımları atmak;
• Bu tip bir çıkar çatışmasının farkına varır varmaz bunu üstlerine bildirmek;
• Böyle bir durumdan geri çekilmek ya da çıkar çatışmasından kaynaklanan
herhangi bir menfaatten kendisini tecrit etmek için verilecek nihai karara
razı olmak.

ÇIKAR ÇATIŞMASI
• Ne zaman bu şekilde davranmak gerekirse, kurum görevlileri

herhangi bir çıkar çatışmasına sahip olmadıklarını beyan
etmelidirler.
• Şirket yönetiminde görev yapmaya aday biri ya da kamusal
hizmette yeni bir göreve gelen biri tarafından deklare edilen
herhangi bir çıkar çatışması göreve atanmadan önce çözüme
bağlanmalıdır.

ÇIKAR ÇATIŞMASI TÜRLERİ
Çıkar çatışması
Gerçek çıkar Bir kurum görevlisi görevini yerine getirirken özel
çatışması çıkarlarının etkisinde kalacağı bir konumdadır.
Algılanan çıkar Bir kurum görevlisi görevini yerine getirirken özel
çatışması çıkarlarının etkisinde kalacağı bir konumda görünür.
Potansiyel çıkar Bir kurum görevlisi ileride görevini yerine getirirken

çatışması özel çıkarlarının etkisinde kalacağı bir konumdadır.

ÇIKAR ÇATIŞMASI NASIL ORTAYA ÇIKABİLİR?
Kamu
Menfaat Hediye
malı
Nüfus
Gizli bilgi
kullanma
Sunan
2023-06-05 19:47:25
-------------------------------------------
- TRUE/FALSE
ETIK KARAR ALMA Etik ihlal aynı zamanda bir etik

ikilem de içermelidir. Doğru mu?
Yanlış mı? Cevap: Yanlış
seçilmelidir
Çünkü;
Etik ihlal tanımı: Davranışın
bir etik değere, ilkeye veya
kurala tartışmasız biçimde
Etik Sorun, Etik İhlal ve İkilem İlişkisi aykırılık taşımasıdır. Etik ikilem
tanımı: Olay temelinde karar
alırken, birbiri ile çakışan
değerler arasında kararsız
kalmaktır.
Üzerinde düşünülerek
çözülmesi gereken,
çözülmez ise olumsuz
sonuçlara yol açacak,
istenmeyen bir durum
olarak tanımlanabilir.

ETIK KARAR ALMA NEYI İFADE EDER?
Davranışın bir etik değere, ilkeye veya kurala tartışmasız

biçimde aykırılık taşımasıdır. Temel etik değerin, ilkenin veya
kuralın çiğnenmesi “etik ihlali” olarak tanımlanır.
Etik ikilem, olay temelinde karar alırken, birbiri ile çakışan

değerler arasında kararsız kalmaktır.

Sunan
2023-06-05 19:47:26
-------------------------------------------
- TRUE/FALSE
ETIK BILDIRIM HATTI NEDIR? Soru: Doğru mu? Yanlış mı?

Etik bildirim hatları çalışanların
veya paydaşların etikle ilgili
konularda tereddütte kaldığı
hususlarda bilgi ve danışmanlık
sunan bir hizmettir.
Cevap: Yanlış
Etik bildirim hattı kurumdaki etik dışı davranışların bildirimi, Tanım, etik yardım hattına aittir.
araştırılması ve sonuçlandırılması için kurulmuş bildirim sistemleridir.
Etik Yardım Hattı Nedir?

Etik yardım hatları çalışanların veya paydaşların etikle ilgili konularda tereddütte kaldığı
hususlarda bilgi ve danışmanlık sunan bir hizmettir.
GELECEK NESİLLER, TEKNOLOJİ VE ETİK
• Gelecek nesillere aktarılması gereken olumlu faydaların yanı sıra zararlı

sonuçların da aktarılmaması önemlidir.
• Günümüz teknolojilerinin birçoğu muhtemelen gelecek nesiller için büyük
tehditler oluşturuyor: genetik mühendisliği, nanoteknoloji, kimyasallar,
antibiyotikler, böcek ilaçları, nükleer reaktörler ve bunların yakıt döngüleri,
bunlardan sadece birkaçı.
• Aldığımız kaynaklar, ürettiğimiz ürünler ve bunun sonucunda ortaya çıkan atık
akışları, gelecek nesiller için çok büyük zorluklar oluşturmaktadır.
• Sonuç olarak, sürdürülebilirlik gelecek nesillerin esenliği için bir yükümlülük
getiriyorsa, teknoloji geliştirme ve uygulama ile nasıl başa çıkılacağı büyük
endişe konusu olmalıdır.
TEKNOLOJİ VE ETİK İKİLEMLER
• İnsan nüfusunun hem büyüme hem de kişi başına tüketimini artırma yeteneği
doğrudan teknolojiye bağlıdır. Çünkü tarım, enerji ve tıp teknolojileri olmadan
insanların gezegenin taşıma kapasitesini aşması mümkün olmazdı.
• Bu nedenle teknoloji, dünyanın en zor ve kalıcı sorunlarının çoğunun
çözümüne sürdürülebilirliği uygulamaya niyetli kuruluşların ve bireylerin
karşılaştığı temel sorunlardan biri olarak kabul edilebilir.
• Ve teknolojiyi konumlandırmanın uygunluğu açısından analiz etmeye yönelik
herhangi bir çaba, kaçınılmaz olarak, birçoğu sürdürülebilirlikle bağlantılı olan
etik ikilemlerle karşılaşır.
• Nanoteknolojinin etik sorunları üzerine bir raporda belirtildiği gibi, «Teknoloji
deneyimlerimizi yapılandırdığı ve nasıl yaşadığımızı şekillendirdiği için,
muazzam bir etik öneme sahiptir.»

ETİK İKİLEMİN ÇÖZÜMÜ KAYNAĞI TEKNOLOJİ
• Teknoloji kesinlikle sürdürülebilirliğin karşılaştığı zorluklardan biri olsa da,
kaynak tüketimini, emisyonları ve israfı azaltmanın yollarını bularak kaynak ve
çevre sorunlarını çözmek için en azından bazı kısmi çözümler sağlayabilir.
• Çevreye zarar vermeyen kimyasallar, malzemeler ve süreçler geliştirmek;
doğanın süreçlerini insan ihtiyaçları ve gelişimiyle ilişkilendirmek; ve
ekonominin temeli olarak yenilenemez kaynaklardan yenilenebilir kaynaklara
geçişi mümkün kılmak.
• Sonuç olarak teknoloji, sürdürülebilirlik tarafından ele alınan birçok sorun için
hem önemli bir endişe hem de potansiyel bir çözüm kaynağı olan kendi ikiz
ikilemini veya paradoksunu da sağlar.

BİYOMİMİKRİ
• Sürdürülebilirlik çerçevesine çok iyi uyan

mükemmel bir teknoloji örneği
biyomimikridir.
• Yaratıcısı Janine Benyus tarafından
“doğanın dehasının bilinçli bir öykünmesi”
olarak tanımlanan biyomimikri, doğadan
insan alanında benimsenebilecek ve
biyolojik olarak parçalanabilir niteliklere
sahip muazzam bir dizi malzeme ve süreç
yaratmaya yönelik bir yaklaşım sağlar.
• Özellikle yerel kaynaklardan faydalanır ve
çevreye daha az zararlıdır.

SÜRDÜRÜLEBILIRLIK, ETIK VE TEKNOLOJI
• Sürdürülebilirlik, etik ve teknoloji birbirine sıkı sıkıya bağlıdır çünkü

insanların hangi teknolojileri geliştirecekleri ve uygulayacakları
konusunda seçimleri vardır.
• Çok çeşitli kimyasalların geliştirilmesi nedeniyle, birçoğu
sürdürülebilirlikle bağlantılı çok çeşitli etik sorunlar ortaya çıkmıştır.
• İnsan faaliyetleriyle yeryüzünün, suların ve atmosferin değiştirilmesi; ve
elbette, genetiği değiştirilmiş organizmalar, robotik, nanoteknoloji,
antibiyotikler ve nükleer enerji gibi daha yeni, "yüksek" teknolojilerin
geliştirilmesi, bunlardan sadece birkaçıdır.

TEKNOLOJİ KAPSAMI
• Neler teknoloji olarak sayılabilir?
1. Nesneler olarak 2. Bilgi olarak teknoloji: 3. Etkinlikler olarak

teknoloji: cep telefonları bilim adamlarının, teknoloji: makinistler ve
ve buzdolapları gibi fiziksel mühendislerin teknik bilgisayar programcıları
eserler bilgisi ve tasarımcılar gibi insanların becerileri
4. Süreç olarak teknoloji: 5. Sosyal-teknik bir sistem

bir soruna dayalı çözümler olarak teknoloji: üretim ve
bulma kullanmak

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK BİLİMİ VE TEKNOLOJİK
GELİŞMELER
• Sürdürülebilirliği destekleyen ve destekleyecek olan teknolojinin çoğu, hala
gelişmekte olan bilime dayanmaktadır. Yeni bir alan olan sürdürülebilirlik bilimi,
sürdürülebilirliğin genel amacına paralel olan teknolojik gelişmelerin temellerini
hazırlamaktadır. Bu çabalardan bazıları şunlardır:
(3) verim artırıcı,

(1) ekosistem (2) endüstriyel
arazi tasarrufu
esnekliği ekoloji
sağlayan tarım,
(4) doğa-toplum (5) yenilenebilir

(6) biyomimikri
etkileşimleri, enerji sistemleri
ROBOETİK VE CEVAP ARANAN KONULAR
• Roboetik, ortaya çıktığı şekliyle, üç farklı konuyu

Üç konu ile ilgili olarak birkaç soru
ele alır: var:
(1) İnsanların robotlar aracılığıyla veya robotlarla 1. Yapay ahlaki failler yaratmak etik
nasıl etik davranabileceği; midir?
2. Sofistike robotlara etik
(2) Robotların gerçekten etik ajanlar olup muhakeme yeteneği sağlamamak
olamayacağı ve etik olarak hareket edecek robotlar etik değil mi?
nasıl tasarlanır; ve 3. Robotik askerler, polisler veya
hemşireler yaratmak etik midir?
(3) İnsanlar ve robotlar arasındaki etik ilişkiler. 4. Robotlar insanlara nasıl
davranmalı?
5. insanlar robotlara nasıl
davranmalı? Robotların hakları
olmalı mı?

İYİ UYGULAMA İÇİN ÖNERİLERİMİZ:
Etik ortam Etik uygulama Etik yapı Etik liderlik
Etik ve kurum
Denetim ve Çalışanlarla
kültürü Etik komite
danışmanlık iletişim
entegrasyonu
Değerler ve
Açık ve dürüst
ilkelere
iletişim
bağlılık

ETIK YETKINLIK YOL HARITASI
Başarıya, doğru yol

Etiği bir liderlik Kurumsal değişim
ve yöntemlerle
önceliği haline ve yenilikleri etik
ulaşmaya
getirin ilkelerle oluşturun
odaklanın
Konuşan ve iletişim
kuran bir kurum Şeffaflığı
kültürünü destekleyin
destekleyin
© 2023 Doç. Dr. Sezer Bozkuş Ka1h6
ya6oğlu
KAYNAKLAR
• Goodland, Robert. “The concept of environmental sustainability.” Annual review of

ecology and systematics (1995): 1-24.
• Hasna, Abdallah M. “Dimensions of sustainability.” Journal of Engineering for
Sustainable Community Development 1.2 (2006): 47-57.
• Benyus, Janine. 1997. Biomimicy: Innovation Inspired by Nature, New York: William
Morrow.

Doç. Dr. Sezer Bozkuş Kahyaoğlu
İşletme Bölümü, Öğretim Üyesi
CIA, CFE, CFSA, CRMA, CICP, SMMM, KGK-BD
sbozkus@gmail.com
Eğitim, Lisans & Sertifikaları

 İşletme, Boğaziçi Üniversitesi, 1993
 Para, Banka ve Finans Yüksek Lisansı, Sheffield Üniversitesi, İngiltere, 1997
 Perakende Bankacılık Sertifikası, Manchester Üniversitesi, 2000
 Serbest Muhasebeci Mali Müşavir (SMMM), 2004
 Sertifikalı İç Denetçi (CIA), 2005
 Sertifikalı Hile Denetçisi (CFE), 2006
 Sertifikalı Finansal Hizmetler Denetçisi (CFSA), 2007
 SPK Bağımsız Denetim Sertifikası, 2011
 Sertifikalı Risk Yönetimi Güvence Denetçisi (CRMA), 2012
 Ekonometri Doktora, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2015
 Sertifikalı İç Kontrol Profesyoneli (CICP), 2017
 Koçluk, Mentörlük ve NLP Uzmanı
 KGEK, AB Projesi Etik Standartlar Uzmanı
138
TEŞEKKÜRLER…
DO Ç . DR . S E Z E R B O Z K U Ş K A H YA O ĞL U

Sorumlu Yönetim Ve Sürdürülebilirlik

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Sorumlu Yönetim Ve Sürdürülebilirlik

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sorumlu Yönetim Ve Sürdürülebilirlik

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SORUMLU YÖNETİM VE

Doç. Dr. Sezer Bozkuş Kahyaoğlu

© 2023 Doç. Dr. Sezer Bozkuş Kahyaoğlu

1. Modül: 15 dk. 2. Modül: 15 dk.

3. Modül: 30 dk. 4. Modül: 30 dk.

5. Modül: 15 dk. Soru & Cevap: 15 dk.

© 2023 Doç. Dr. Sezer Bozkuş Kahyaoğlu

© 2023 Doç. Dr. Sezer Bozkuş Kahyaoğlu

© 2023 Doç. Dr. Sezer Bozkuş Kahyaoğlu

• Etik kelimesi, Yunanca “ethos” kökünden

© 2023 Doç. Dr. Sezer Bozkuş Kahyaoğlu

• Belli yaşam, meslek ve Profesyonel Değerler ve

© 2023 Doç. Dr. Sezer Bozkuş Kahyaoğlu

© 2023 Doç. Dr. Sezer Bozkuş Kahyaoğlu

‘’kimseyi aldatma’’ ‘’doğruları söyle’’ ‘’içten ol’’

Kimi zaman birbiri ile örtüşüp

© 2023 Doç. Dr. Sezer Bozkuş Kahyaoğlu

Etik Kurallar Davranış Kuralları

© 2023 Doç. Dr. Sezer Bozkuş Kahyaoğlu