Biyolojik Çeşitlilik

BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK
Prof. Dr. Doğanay Tolunay

İ.Ü.-Cerrahpaşa Orman Fakültesi
Toprak İlmi ve Ekoloji Anabilim Dalı
BIYOLOJIK ÇEŞITLILIK
• BM Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesine
göre biyolojik çeşitlilik
“diğerlerinin yanı sıra kara, deniz ve diğer

su ekosistemleri ile bu ekosistemlerin bir
parçası olduğu ekolojik kompleksler de
dahil olmak üzere tüm kaynaklardan canlı
organizmalar arasındaki farklılaşma
anlamındadır; türlerin kendi içindeki ve
türler arasındaki çeşitlilik ve ekosistem
çeşitliliği de buna dahildir”
GENETIK ÇEŞITLILIK
https://www.ucdavis.edu/news/study-reveals-troubling-loss-mex
ico%E2%80%99s-maize-genetic-diversity/
WWF Türkiye, 2016

TÜR ÇEŞITLILIĞI
Dünya (IUCN, 2022) Türkiye (DKMP, 2008)
Canlı Türleri
Tanımlanmış Tür Sayısı Tehlike Altındaki Tür Sayısı1 Tanımlanmış Tür Sayısı Nadir ve Tehlikede
Memeliler 6.577 1.337 161 23
Kuşlar 11.162 1.409 460 17
Omurgalı Sürüngenler 11.690 1.845 10
141
lar Amfibiler 8.463 2.515
Balıklar 36.248 3.548 716
Alt Toplam 74.140 10.654 1.478 50
Böcekler 1.053.578 2.291 20.114
Yumuşakçalar 84.528 2.384 522
Kabuklular 80.122 745
Mercanlar 5.574 232
Omurgası
Örümcekler 110.615 251
zlar
Kadife Solucanlar 210 9
At Nalı Yengeçler 4 2
Diğerleri 157.543 152
Alt Toplam 1.492.174 6.066 20.636
Karayosunları 21.925 165 910 2
Eğreltiler 11.800 288 101 1
Açık Tohumlular 1.113 436 35 1
Bitkiler Çiçekli Bitkiler 369.000 23.551 10.865 1.280
Yeşil Algler 12.382 0
2.150
Kırmızı Algler 7.480 9
Alt Toplam 423.700 24.449 14.061 1.284
Mantarla Likenler 17.000 62 1.000
r ve Mantarlar 120.000 222
Protistler Kahverengi Algler 4.485 6
Alt Toplam 141.485 290 1.000
TOPLAM 2.131.499 41.459 37.175 1.334
EKOSISTEM ÇEŞITLILIĞI
BIYOLOJIDE HIYERARŞI
DÜZENI (EKOLOJIK Organizma (birey)
ORGANIZASYON
BASAMAKLARI)
Organ sistemleri
Organ
Doku
Hücre
Molekül
Atom
Biyosfer
BIYOLOJIDE HIYERARŞI DÜZENI Biyom
(EKOLOJIK ORGANIZASYON
BASAMAKLARI) Peyzaj
Ekosistem
Komunite
Populasyon
Birey (organizma)
EKOSISTEM NEDIR?
EKOSISTEM ÜRÜN VE HIZMETLERI
• Dünyadaki ekosistemlerin
insanlar da dahil tüm canlılara
sağladığı ürün ve
hizmetlerdir.
BIYOLOJIK ÇEŞITLILIK VE EKOSISTEMLERIN
İKLIM DEĞIŞIKLIĞI ÜZERINDEKI ETKILERI
(a) Ekosistemlerde madde, enerji değişim/dönüşümleri (Tolunay ve ark., 2013) ile
(b) ekosistem hizmetleri (MEA, 2005) arasındaki ilişkiler
EKOSISTEM HIZMETLERI-TEDARIK
Ekosistem Hizmet Ekosistem hizmetleri Örnekler
kategorileri
Tedarik Gıda Meyve, sebze, tahıl, odun dışı orman ürünleri, av ve
çiftlik hayvanları vb.
Temiz su İçme ve kullanma suyu
Odun ve lif Odun, kâğıt, ahşap esaslı levha, pamuk, ipek, keten,
yenilenebilir enerji, vb.
Balık ve diğer deniz ürünleri Balık, midye, ıstakoz vb.
Süs Peyzaj düzenlemede kullanılan bitkiler, takılar, kürk,
akvaryum balıkları, deniz kabukları vb.
Mineral hammaddeler Kum, çakıl, toprak vb.

İlaçlar, biyokimyasallar Etken madde elde edilmesi, kanser vb. hastalıkların
tedavisi için potansiyel oluşturması
Diğer Deri, boynuz vb.

Genetik kaynaklar Biyokimyasal modeller, testler için kullanılan canlılar
• Odun (yakacak ve yapacak)
• Yenilenebilir Enerji Kaynağı
• Odun dışı orman ürünleri (tali ürünler)
• Ormanlardan odun dışında elde edilen her türlü ürün
• Bunların çoğu gıda ve ilaç sanayinde kullanılır
• Su, karbon ve oksijen de odun dışı orman ürünü olarak kabul edilir
• Gıda
• kekik, fıstık çamı kozalağı, defne yaprağı, reçine, sığla yağı, mantar,
salep, ıhlamur, adaçayı, papatya, lavanta…
• Balık, ördek, geyik, keklik….
Aykut İnce Aykut İnce

• Bahçecilik ve süsleme
• Kabuk, çiçek gibi organlar ile bitkiler bahçelerde kullanılır
• Su
• Ormanlarda, ağaç tepelerinin yağışın şiddetini azaltması, tepelerden
suların damlayarak toprağa ulaşması toprak yüzeyindeki bitkilerin
dökülen yapraklarından oluşan ölü örtünün hem sünger gibi suyu
emmesi, hem de yağışın şiddetini ikinci kez azaltması sonucunda
yüzeysel akış fazla görülmez. Başka bir deyişle ormanlarda toprağa
ulaşan yağışın tamamı toprağın içine sızar
• Genetik kaynak
• Bitki ve hayvanların neslinin devamı ve üremesi için
• Biyokimyasallar, doğal ilaçlar için:
• Ormanlarda bulunan birçok bitki ve hayvan türü doğrudan veya dolaylı
olarak birçok ilacın hammaddesini oluşturur. İnsanların % 80’nin doğal
yollardan elde edilen tıbbi ürünleri kullandıkları belirtilmekte.
EKOSISTEM HIZMETLERI-DÜZENLEME
kategorileri
Düzenleme Tozlaşma ve tohum Böcekler, rüzgâr gibi faktörler ile polenlerin ve tohumların taşınması,
dağılımı
İklim düzenleme Ağaçların tepe taçlarıyla toprağı gölgeleyerek düşük sıcaklık oluşturması,
fotosentezle ve okyanuslarda karbonik asit oluşumu ile CO2’nin azaltılması
Doğal afet önleme Ormanların ve sulak alanların suyun toprağa sızmasını sağlayarak
depolaması ve hızını azaltması
Su temizleme Toprak içinde suyun filtrelenmesi, sulak alanlarda kirleticilerin çökmesi ve
organik atıkların parçalanması, tuzluluğun azaltılması vb.
Erozyon önleme Bitkilerin yağış şiddetini azaltarak ve kökleriyle toprağı tutarak erozyonu
önlemesi, rüzgâr perdesi oluşturarak rüzgâr erozyonunu önlemesi
Hava kalitesi düzenleme Atmosferdeki toz ve diğer kirleticilerin azaltılması, fotosentezle oksijen
üretilmesi
Hastalık ve zararlıların Kuşların böcekleri yemesi, yılanların fare populasyonunu azaltması vb.
azaltılması
İstilacı türlere dayanıklılık Direnci yüksek ekosistemlerde istilacı türlerin yayılmasının güç olması
• İklim düzenleme
• Ormanlar tepeleri ile toprağı gölgeler, kökleri ile aldığı suyu atmosfere
verir. Böylece iklimi değiştirir
Aykut İnce
• Su düzenleme ve temizleme
• Ormanlar yüzeysel akışı azaltır, suyun toprağa daha fazla sızmasını
sağlar, orman topraklarının filtreleme özelliği nedeniyle su temizlenir
• Erozyonu Önleme
• Ormanların erozyonu önlemedeki etkisi öncelikle yüzeysel
akışı azaltmasından kaynaklanır.
• Yüzeysel akışa geçen su eğimli yerler boyunca akar, derelere
ulaşır. Bunun fazla olması sellere ve erozyona yol açar.
• Erozyonu Önleme
• Oksijen üretme ve karbon bağlama
• Doğal afetleri (Taşkın vb) önleme

• Yağış şiddetini azaltarak selleri durdururlar ya da yavaşlatırlar.
• Kökleriyle toprağı sararak heyelan oluşmasını engellerler.
• Rüzgarın yönünü değiştirerek ve hızını keserek fırtınaları önlerler
Aydın Tüfekçioğlu
EKOSISTEM HIZMETLERI-DESTEKLEME
kategorileri
Destekleme Habitat oluşturma Doğadaki bitki ve hayvanlar için uygun
yetişme/yaşama ortamları oluşturması
Toprak oluşumu Kayaların ayrışması, humus oluşturma, toprağın
taşınmasının önlenmesi
Fotosentez (birincil üretim) Bitkilerin fotosentezle organik madde üretmesi
Besin maddesi döngüsü N, P, K, S gibi besin maddelerinin canlılarda

birikmesi ve biyojeokimyasal döngüsü
Su döngüsü Suyun atmosfer, canlılar, karalar ve sular
arasında evapotranspirasyon ve intersepsiyon ile
gerçekleşen döngüsü, haliçlere ve nehir ağzı
ekosistemlere su taşınması vb.
• Toprak oluşumu ve koruma
Güneş ışınları Yağışlar Atmosferik gazlar Bitki ve hayvanlar İnsanlar
Işık ve sıcaklık Su ve su buharı Gaz ve aerosoller
enerjisi
Öncü bitkiler
Toprak canlıları A horizonu
B horizonu
Anakayaların fiziksel ve kimyasal olarak ayrışması

C horizonu
Toprak ve vejetasyonun zamana bağlı olarak oluşması ve gelişmesi

• Fotosentez ve Primer üretim
Besin zinciri
• Besin ve madde döngüsü Küresel karbon döngüsü

(N, P, K, S, C)
• Su döngüsü
• Biyoçeşitlilik Canlı Türleri
Sayısı
Dünya (IUCN, 2022)
Tanımlanmış Tür Tehlike Altındaki Tür
Sayısı1
Türkiye (DKMP, 2008)
Tanımlanmış Tür
Sayısı
Nadir ve Tehlikede
Memeliler 6.577 1.337 161 23

Kuşlar 11.162 1.409 460 17
Omur Sürüngenler 11.690 1.845 10
141
galılar Amfibiler 8.463 2.515
Balıklar 36.248 3.548 716
Alt Toplam 74.140 10.654 1.478 50
Böcekler 1.053.578 2.291 20.114
Yumuşakçalar 84.528 2.384 522
Kabuklular 80.122 745
Omur Mercanlar 5.574 232
gasızl Örümcekler 110.615 251
ar Kadife Solucanlar 210 9
At Nalı Yengeçler 4 2
Diğerleri 157.543 152
Alt Toplam 1.492.174 6.066 20.636
Karayosunları 21.925 165 910 2
Eğreltiler 11.800 288 101 1
Açık Tohumlular 1.113 436 35 1
Bitkile
Çiçekli Bitkiler 369.000 23.551 10.865 1.280
r
Yeşil Algler 12.382 0
2.150
Kırmızı Algler 7.480 9
Alt Toplam 423.700 24.449 14.061 1.284
Mant Likenler 17.000 62 1.000
arlar Mantarlar 120.000 222
ve Kahverengi Algler 4.485 6
Protis Alt Toplam 141.485 290 1.000
tler
TOPLAM 2.131.499 41.459 37.175 1.334
EKOSISTEM HIZMETLERI-KÜLTÜREL

kategorileri
Kültürel Rekreasyon ve estetik değerler Doğa yürüyüşleri, piknik, kampçılık,
dağcılık, su sporları vb.
Eğitsel ve ilham verici değerler Film, kitap, şiir, resim gibi sanat dalları ile
mühendislik, mimarlık gibi alanlarda
doğadan esinlenilmesi
Ahlaki ve ruhani değerler Doğanın din ve kültürlerdeki yeri
Bilim ve Eğitim Okul gezileri, doğadaki bilimsel

araştırmalar
• Kültürel Çeşitlilik
• Yaylacılık
• Yörükler
• Tahtacılar
• Ruhani ve dini değerler

“Elinizde bir ağaç fidanı varsa, kıyamet kopmaya
başlasa bile eğer onu dikecek kadar vaktiniz varsa,
mutlaka dikin” (Hadisi Şerif)
• Eğitim
• Bilim
• Özellikle insan etkisini az olduğu doğal
ormanlar, kendine özgü ekolojik
süreçleri olması, binlerce canlı türüne
ev sahipliği yapmaları nedeniyle
özellikle Ormancılık Bilimleri, Botanik,
Zooloji, Ekoloji gibi disiplinlerin başlıca
çalışma alanlarını oluştururlar. Ayrıca
eczacılık ve tıp alanları için de ilaç
hammaddelerini içermeleri nedeniyle
araştırma konusudur.
• İlham Hoca Ali Rıza, Dere ve Ağaç

• Estetik
• Sosyal ilişkiler
• Avcılık dernekleri
• Yürüyüş grupları
•…
Rekreasyon ve
Ekoturizm
• Kültürel miras
• Gelecek kuşakların canlı türlerini tanıma hakkı bulunmaktadır
• Toplum Sağlığı
• gürültüyü önlerler,
• estetik güzellikleriyle insanların
hem ruhsal hem de bedensel
olarak iyileşmesine yardımcı
olurlar. Bu özellikleri nedeniyle
yüzlerce yıldır birçok sağlık
tesisi ormanların içinde ya da
yakınlarında kurulmaktadır.
EKOSISTEM HIZMETLERI
Dünyadaki ekosistemler 2011 yılında 125 trilyon Dolar ürün ve hizmet üretmiştir (Costanza vd 2014)
• Ekosistemlerin üretmiş olduğu ürün ve hizmetlerin ekonomik

değerinin belirlenmesi oldukça güçtür.
• Üstelik ekosistemlere bir değer biçilmesinin ekosistemleri alınıp
satılan bir mala dönüştüreceği endişesi nedeniyle itirazlar da
bulunmaktadır.
• Bu nedenle ekosistem hizmetlerinin ücretlendirilmesini,
ekosistemlerin önemini anlatan bir yardımcı araç olarak
değerlendirmek doğru olacaktır
ULUSLARARASI SÖZLEŞMELERDE BIYOLOJIK
Tür koruma ÇEŞITLILIK VE EKOSISTEMLER
Habitat koruma
Ekosistem hizmetlerini koruma

1971 Ramsar Sözleşmesi
“Özellikle Su Kuşları
Yaşama Alanı Olarak 1987 “Ortak 1994 Çölleşme ile 2003 Avrupa Peyzaj
Uluslararası Öneme Sahip 1973 CITES 1979 Bern Geleceğimiz” Mücadele Sözleşmesi Sözleşmesi
Sulak Alanlar Sözleşmesi” Sözleşmesi Raporu
1997 2015
Kyoto Paris
1956 Paris Sözleşmesi 1972 BM İnsan 1976 Barselona 1992 Gündem 21 2015 BM 2030 Sürdürülebilir
“Kuşların Himayesine Dair Çevresi Konferansı Sözleşmesi Rio Bildirgesi Kalkınma Hedefleri
Milletlerarası Sözleşme” Ormancılık Prensipleri
İklim Değişikliği Çerçeve
Sözleşmesi,
Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi
• Gündem 21
RIO SÖZLEŞMELERI • Rio Bildirgesi
• Ormancılık Prensipleri
• 1992 yılında Brezilya’nın Rio
de Janerio şehrinde • BM Biyolojik Çeşitlilik
düzenlenen BM Çevre ve
Sözleşmesi
Kalkınma Konferansı • BM İklim Değişikliği
Çerçeve Sözleşmesi
BM Çölleşme ile Mücadele

Sözleşmesi ise 1994’te imzaya
açılmıştır
SÜRDÜRÜLEBILIR KALKINMA
• 1987 «Ortak Geleceğimiz» ya da «Brundtland» raporu
• Sürdürülebilir Kalkınma
“bugünün gereksinim ve beklentilerini, gelecek kuşakların kendi

gereksinimlerini ve beklentilerini karşılama olanaklarını tehlikeye
atmaksızın karşılamak”
• Gündem 21 ekosistemlerin korunması ve daha iyi yönetilmesi,
kirliliğin önlenmesi, sürdürülebilir kalkınmanın sosyal ve
ekonomik boyutlarını, temel grupların rollerinin geliştirilmesi
ve bu eylemlerin uygulama araçlarını içermektedir.
• İDÇS, BÇS, ÇMS Gündem 21 ile ortaya konulan sürdürülebilir
kalkınmaya katkı sağlamak için oluşturulmuşlardır. Her üç
sözleşme de temelde birbirleriyle bağlantılı olup, kesişme
noktaları ekosistemleri koruyarak sürdürülebilir kalkınma
hedefine ulaşmaktır.
• 2000-New York’taki Binyıl Zirvesinde Binyıl Bildirgesi

• 2002-Johannesburg’taki Dünya Sürdürülebilir Kalkınma
Zirvesinde Sürdürülebilir Kalkınma Bildirgesi ve Uygulama Planı
• 2015- BM Genel Kurulu tarafından BM 2030 Sürdürülebilir
Kalkınma Hedefleri (SKH) oluşturulmuştur
BM 2030 SÜRDÜRÜLEBILIR KALKINMA
HEDEFLERI
SKH 14. SUDAKİ YAŞAM
• 14.1. 2025’e kadar özellikle karasal kökenli faaliyetlerden
kaynaklanan, deniz çöpü ve gıda atıklarının dökülmesinden
kaynaklanan su kirliliği de dâhil deniz kirliliğinin tüm biçimlerinin
önlenmesi ve önemli ölçüde azaltılması
14.2. 2020’ye kadar önemli olumsuz etkilerden kaçınmak için

dayanıklılığın güçlendirilmesi de dâhil olmak üzere deniz ve kıyı
ekosistemlerinin sürdürülebilir biçimde yönetilmesi ve korunması
ve sağlıklı ve üretken okyanuslara sahip olmak adına okyanusların
eski haline döndürülmesi için harekete geçilmesi
14.3. Her düzeyde geliştirilmiş bilimsel işbirliği aracılığıyla okyanus

asitlenmesinin etkilerinin ele alınması ve en aza indirgenmes
• 14.4. 2020’ye kadar balık stoklarını mümkün olan en kısa
zamanda eski durumuna getirmek ya da en azından biyolojik
karakteristiklerine göre maksimum sürdürülebilir ürünü
verecek seviyelere ulaştırmak için balık hasadının etkin bir
biçimde düzenlenmesi, aşırı avlanma, yasa dışı, bildirilmeyen
ve düzenlemesiz balıkçılığın ve doğaya zararlı balıkçılık
uygulamalarının sona erdirilmesi ve bilime dayalı yönetim
planlarının uygulanması
14.5. 2020’ye kadar kıyı ve deniz alanlarının en az yüzde

10’unun ulusal ve uluslararası hukuka uygun biçimde ve
mevcut en güncel bilimsel bilgilere dayanarak korunması
• 14.6. Gelişmekte olan ve en az gelişmiş ülkelere özel ve farklı
muamele ilkesinin Dünya Ticaret Örgütü balıkçılık teşvikleri
müzakerelerinin ayrılmaz bir parçasını oluşturduğunu yeniden teyit
ederek 2020’ye kadar kapasite aşımı ve aşırı avlanmaya katkıda
bulunan balıkçılık teşviklerinin bazı türlerinin yasaklanması, yasa
dışı, bildirilmeyen ve düzenlemesiz balıkçılığa katkıda bulunan
teşviklerin ortadan kaldırılması ve bu tür yeni teşviklerin
uygulamaya konmasından kaçınılması
14.7. 2030’a kadar balıkçılık, su ürünleri yetiştiriciliği ve turizmin

sürdürülebilir yönetimi yoluyla deniz kaynaklarının sürdürülebilir
kullanımından elde edilerek gelişmekte olan küçük ada devletlerine
ve en az gelişmiş ülkelere sunulan ekonomik yararların artırılması
• 14.a Okyanus sağlığını geliştirmek ve deniz biyoçeşitliliğinin özellikle
gelişmekte olan küçük ada devletleri ve en az gelişmiş ülkeler olmak
üzere gelişmekte olan ülkelerin kalkınmasına sağladığı katkıyı artırmak
için, Deniz Teknolojisi Transferine İlişkin Hükümetlerarası Oşinografi
Komisyonu Kriterleri ve Rehberleri’ni göz önünde bulundurarak bilimsel
bilginin artırılması, araştırma kapasitesinin geliştirilmesi ve deniz
teknolojisinin transfer edilmesi
14.b Küçük çaplı balıkçıların deniz kaynaklarına ve piyasalarına
erişimlerinin sağlanması
14.c “İstediğimiz Gelecek” başlıklı konferans çıktısının 158. fıkrasında
hatırlatıldığı üzere, okyanusların ve kaynaklarının korunması ve
sürdürülebilir kullanımı için yasal bir çerçeve oluşturan Birleşmiş
Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’nde belirtildiği gibi, uluslararası
hukukun uygulanmasının sağlanmasıyla okyanusların ve kaynaklarının
korunmasının ve sürdürülebilir kullanımının geliştirilmesi
SKH 15. KARASAL YAŞAM
• 15.1. 2020’ye kadar özellikle ormanlarda, sulak alanlarda,
dağlarda ve kurak alanlardaki karasal ve iç tatlısu
ekosistemlerinin uluslararası anlaşmalardan doğan
yükümlülükler doğrultusunda korunmasının, eski haline
getirilmesinin ve sürdürülebilir kullanımının sağlanması
15.2. 2020’ye kadar her tür ormanın sürdürülebilir

yönetiminin sağlanmasının desteklenmesi, ormansızlaşmanın
sona erdirilmesi, tahrip edilmiş ormanların eski haline
döndürülmesi ve ağaçlandırma ve yeniden ormanlaştırmanın
küresel olarak önemli ölçüde artırılması
• 15.3. 2030’a kadar çölleşmeyle mücadele edilmesi, çölleşme,
kuraklık ve sellerden etkilenen alanlar dâhil tahrip edilmiş
toprakların eski haline getirilmesi ve arazi bozulumunun olduğu,
nötr bir dünya yaratmak için çaba gösterilmesi
15.4. 2030’a kadar sürdürülebilir kalkınma açısından çok önemli bir

rol oynayan yararların sağlanması adına kapasite geliştirmek için
dağ ekosistemlerinin ve biyoçeşitliliğinin korunmasının güvence
altına alınması
15.5. Doğal habitatların bozulmasını azaltmak için acil ve kararlı

biçimde harekete geçilmesi, biyoçeşitlilik kaybının durdurulması ve
2020’ye kadar yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan türlerin
korunması ve nesillerinin tükenmesinin engellenmesi
• 15.6. Üzerinde uluslararası olarak anlaşmaya varıldığı gibi, genetik
kaynakların kullanımından kazanılan yararların adil ve eşitlikçi
biçimde paylaşımının desteklenmesi ve bu tür kaynaklara erişimin
teşvik edilmesi
15.7. Korunan flora ve fauna türlerinin yasa dışı avlanması ve

kaçakçılığının yapılmasını sona erdirmek için acil olarak harekete
geçilmesi ve yasa dışı vahşi yaşam ürünlerinin arz ve talebi
sorununun ele alınması
15.8. 2020’ye kadar istilacı yabancı türlerin kara ve deniz

ekosistemleri üzerindeki etkilerinin azaltılması, yayılmalarının
önlenmesi için gerekli önlemlerin alınması ve tehlike teşkil eden
daha öncelikli türlerin kontrolünün sağlanması ya da yok edilmesi
• 15.9. 2020’ye kadar ekosistem ve biyoçeşitlilik değerlerinin ulusal ve yerel
planlamalara, kalkınma süreçlerine, yoksulluğun azaltılmasına ilişkin stratejilere
ve raporlara entegre edilmesi
15.a Biyoçeşitliliği ve ekosistemleri korumak ve sürdürülebilir biçimde
kullanmak için bütün kaynaklardan elde edilen finansal kaynakların seferber
edilmesi ve önemli ölçüde artırılması
15.b Sürdürülebilir orman yönetimini her düzeyde finanse etmek için bütün
kaynaklardan elde edilen kaynakların seferber edilmesi ve gelişmekte olan
ülkelere koruma ve yeniden ormanlaştırmayı da kapsayan bu tür bir yönetim
geliştirilmeleri için yeterli teşvik sunulması
15.c Yerel halkların sürdürülebilir geçim kaynaklarına sahip olma kapasitelerinin
artırılmasını da kapsayan korunan türlerin yasa dışı avlanması ve kaçakçılığının
yapılmasıyla mücadele etme çabalarına küresel destek verilmesi
BMBÇS
AICHI HEDEFLERI
(BMBÇS, 2010’DAN
DEĞIŞTIRILEREK)
• DOĞA KORUMA MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
• Nuh’un Gemisi Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Veri Tabanı
• Endemizm oranı % 36
• Eksiklikler
• Denizlerdeki canlılar
• Omurgasızlar, tohumsuz bitkiler, mantar ve likenler
Böcekler Karayosunları Likenler

Yumuşakçalar Eğreltiler Mantarlar
Kabuklular Yeşil Algler Kahverengi Algler
Mercanlar Kırmızı Algler
Örümcekler
Kadife Solucanlar
At Nalı Yengeçler
Diğerleri
• Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Stratejisi ve Eylem Planına göre
(DKMP, 2008)
• Böcekler 20.114 takson

• Yumuşakçalar 522 takson
• Karayosunları 910 takson
• Eğreltiler 101 takson
• Yeşil ve kırmızı algler 2.150 takson
• Deniz balığı 512 takson (Bilecenoğlu vd. 2014)
• Deniz memelisi 10 takson
• Mercanlar 24 takson (Topçu ve Öztürk, 2017)
• Deniz Memelileri 11 takson (1 dişsiz balina, 9 dişli balina ve
Akdeniz Foku)
• Su yosunları 3.690 takson (Taşkın, 2019)
• EUNIS (Avrupa Doğa Koruma Sistemi) Habitat Tiplerinin
belirlenmesi ve Natura 2000 çalışmalarına yeni başlandı
KONYA
• Türkiye’nin Önemli Kuş Alanları (DHKD, 1997)
• Önemli Bitki Alanları (ÖBA)
(WWF, 2005)
• 2 ayrı çalışmada 144 ÖBA
tanımlandı
• Önemli Doğa Alanları (Doğa Derneği, 2006)
305 ÖDA
Türkiye’de Uydu Görüntüleri ile CORINE Arazi sınıflandırması
Çalışmalarına göre arazi kullanım durumu
Arazi
2018-1990
Kullanımları 1990 2000 2006 2012 2018
Fark
(ha)
Tarım 31.967.308 31.669.534 32.139.934 32.093.592 32.188.060 220.753
Otlak 21.214.868 20.885.383 20.337.595 20.256.376 20.377.215 -837.653
Orman 20.482.988 20.655.455 20.334.049 20.332.780 20.412.363 -70.626
Yerleşim 965.583 1.224.093 1.304.600 1.391.882 1.570.439 604.856
Su yüzeyleri 1.433.590 1.556.047 1.722.343 1.768.733 1.799.486 365.895
Diğer 2.284.040 2.359.326 2.512.861 2.508.554 2.004.961 -279.079
Toplam 78.348.378 78.349.838 78.351.380 78.351.916 78.352.524 4.146

TÜRKIYE’DE UYDU GÖRÜNTÜLERI ILE CORINE ARAZI SINIFLANDIRMASI ALIŞMALARINA GÖRE
ARAZI KULLANIM
1990 2000
DURUMU
2006 2012 2018 2006-2018 Fark
1.1. Şehir Yapısı Yerleşim 770.552 905.366 880.753 912.898 987.572 106.819
1.2. Endüstriyel, Ticari ve Taşıma Birimleri Yerleşim 86.414 167.741 227.344 258.370 303.990 76.646
1.3. Maden, Boşaltım ve İnşaat Alanları Yerleşim 76.745 103.175 149.681 170.883 223.903 74.222
1.4. Tarım Dışı Yapay Yeşil Alanlar Yerleşim 31.872 47.811 46.822 49.731 54.974 8.152
2.1. Tarıma Uygun Alanlar Tarım 18.233.896 18.182.246 18.628.547 18.594.177 18.725.568 97.021
2.2. Sürekli Ürünler Tarım 1.059.567 1.053.747 1.890.406 1.907.736 2.042.180 151.774
2.3. Meralar Otlak 1.641.182 1.499.220 1.989.530 1.967.443 2.023.210 33.680
2.4. Heterojen Tarımsal Alanlar Tarım 12.673.845 12.433.541 11.620.981 11.591.680 11.420.313 -200.668
3.1.1. Geniş Yapraklı Ormanlar Orman 3.642.660 3.926.471 3.678.101 3.700.054 3.639.524 -38.577
3.1.2. İbreli Ormanlar Orman 4.806.928 4.726.704 5.437.610 5.375.216 5.382.667 -54.943
3.1.3. Karışık Ormanlar Orman 3.297.372 3.586.925 2.553.854 2.551.281 2.534.411 -19.443
3.2.1. Doğal Çayırlıklar Otlak 9.221.881 9.052.382 8.989.801 8.954.143 8.937.120 -52.682
3.2.2. Fundalıklar Otlak 0 0 0 0 167 167
3.2.3. Sklerofil Bitki Örtüsü orman 917.742 924.535 865.374 862.072 1.063.701 198.327
3.2.4. Kesintili Orman - Çalılık Orman 7.818.285 7.490.821 7.799.109 7.844.157 7.792.059 -7.050
3.3.1. Sahiller, Kumsallar ve Kum Düzlükleri Diğer 124.507 132.705 98.781 95.706 92.337 -6.444
3.3.2. Çıplak Kayalıklar Diğer 2.158.868 2.226.018 2.413.476 2.412.244 1.911.984 -501.492
3.3.3. Seyrek Bitkili Alanlar Otlak 10.331.633 10.324.617 9.347.802 9.332.816 9.412.794 64.992
3.3.4. Yanmış Alanlar Otlak 20.173 9.164 10.461 1.974 3.924 -6.536
3.3.5. Buzullar ve Kalıcı Kar Diğer 665 603 603 603 640 37
4.1. İç Islak Alanlar Sulak Alanlar 227.639 252.632 214.552 212.775 209.022 -5.530
4.2. Kıyıya Yakın Islak Alanlar Sulak Alanlar 29.842 32.772 204.345 204.492 206.140 1.795
5.1. İçsel Sular 1.176.109 1.270.643 1.303.446 1.351.465 1.384.324 80.878
5.2. Deniz Suları 1.593.214 1.591.618 2.654.091 2.653.555 2.652.534 -1.557
TOPLAM ALAN (ha) 79.941.592 79.941.457 81.005.471 81.005.471 81.005.058 -414
TOPLAM ALAN (ha) (Deniz hariç) 78.348.378 78.349.838 78.351.380 78.351.916 78.352.524 1.144
•Türkiye’deki ekosistemlerin sağladığı
ürün ve hizmetlere örnekler
• ORMANLAR
• Odun ve odun dışı ürünler
• Erozyon önleme
• Su üretimi
• Karbon bağlama, oksijen
üretme
• Habitat oluşturma
• Arıcılık
• Ekoturizm
• Kültürel
• ……
Türkiye toprak organik
karbon haritası ve
arazi kullanım
sınıflarındaki TOK
stokları (ÇEM, 2018)
Arazi kullanım sınıfları Alan (ha) Alan (%) TOK Miktarı (t C/ha) TOK Stoku (t C) TOK Stoku (%)
Orman 24.180.644 31,64 55,68 1.346.434.101 38,33
Mera 23.568.338 30,84 49,77 1.172.981.521 33,39
Tarım 26.316.375 34,43 35,96 946.317.555 26,94
Çıplak Alanlar 1.172.581 1,53 12,78 14.981.558 0,43
Yapay Alanlar 796.519 1,04 16,12 12.838.873 0,37
Sulak Alanlar ve Su Yüzeyleri 393.100 0,51 49,71 19.542.037 0,56
Toplam 76.427.557 100 45,97 3.513.095.645 100
TÜRKIYE’DE ORMANLARDAKI KARBON STOKLARI
Toplam karbon stoku Birim alandaki karbon stoku
Topraküstü kütlede 0,50 milyar t Topraküstü 22,4 t/ha

Toprakaltı kütlede 0,14 milyar t Toprakaltı 6,3 t/ha
Ölü odunda 0,04 milyar t Ölü odun 0,2 t/ha
Ölü örtüde 0,08 milyar t Ölü örtü 3,8 t/ha
Toprakta 1,35 milyar t Toprak 55,7 t/ha
TOPLAM 2,07 milyar t TOPLAM 111,8 t/ha
• SULAK ALANLAR
• Odun dışı ürünler
• Taşkın kontrol
• Atık su temizleme
• Karbon bağlama
• Habitat oluşturma Göller ve Sulak Alanlar Eylem Planı (2017-2023)
• Ekoturizm
• Kültürel
• ……
Türkiye’de geç Kuvarterner döneminde Buzul örtüsü bulunan dağlar
• BUZULLAR (Altınay vd., 2020)
• Su üretimi
• Habitat oluşturma
• Ekoturizm
• Kültürel
• ……
BOLU ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜNDEKI ORMANLARIN TOPLAM EKONOMIK DEĞERI (ÇELIKKOL
ERBAŞ, 2015’DEN DEĞIŞTIRILEREK)
2013 yılındaki toplam ekonomik Birim alandaki toplam ekonomik
Değerler Ürün ya da hizmet
değer (milyon ABD Doları/yıl) değer (ABD Doları/ha/yıl)
Doğrudan kullanım Yapacak odun 48,9 77,7
değerleri Yakacak odun 8,1 12,9
Odun dışı orman ürünleri -bitkiler 0,5 0,8
Bal 5,3 8,5
Rekreasyon 12,0 19,1
Otlatma için yem değeri 212,8 338,5
Avcılık 0,5 0,7
Toplam doğrudan kullanım değeri 288,2 458,4
Seçenek değerleri Farmosötik 6,1 9,7
Toplam seçenek değeri 6,1 9,7
Dolaylı kullanım Su havzası koruma (yağış düzenleme ve su akışı, su kalitesi,
39,4 62,7
değerleri yüzeysel akışı ve taşkınları azaltma
Su tedariki 125,4 199,5
Karbon depolama 120,9 192,3
Erozyon kontrolü (besin kaybı ve taşkın) 103,7 165,0
Toplam dolaylı kullanım değeri 389,5 619,6
Kullanım dışı Biyolojik çeşitlilik 19,2 30,6
değerler Varlık ve miras değeri 12,9 20,5
Toplam kullanım dışı değer 32,2 51,1
Toplam Ekonomik Değer 716,0 1138,7
Genel harcamalar ve Toprak koruma, ağaçlandırma, mera amenajmanı, bozuk
3,1 4,9
negatif dışsallıklar meşe baltalıklarının rehabilitasyonu için harcamalar
Bozuk ormanlardan erozyon 14,0 22,3
Kaçak kesimler 0,4 0,6
Toplam harcamalar 17,5 27,8
• Çalışmada ormanların bir yıl içinde
oluşturduğu ekonomik değerin %
89,5’nin GSMH hesaplamalarına
dâhil edilmediği de belirtilmiştir
(Çelikkol Erbaş, 2015). Birim alanda
ise Bolu ve Düzce ili ormanları 1.139
Dolar/ha/yıl bir değer üretmekte
olup, bunun ancak 91 doları odun
hammaddesinden gelmektedir
• Doğa Koruma Milli Parklar Genel
Müdürlüğünce Sultan Sazlığında
yapılan bir araştırmada
• Alanın (24523 ha) ürettiği parasal
biyokıymetin sadece ölçülen miktarı
1.429.301.367,53 TL, kırsal ve
bölgesel kalkınmaya katkı veren
sıcak para akışı ise 63.246.795
TL/YIL bulunmuştur.
Türkiye
Yüzölçümünün
% 8,7’si
korunan alan
DKMP (2020)
BIYOLOJIK ÇEŞITLILIK KAYBINA
NEDEN OLAN FAKTÖRLER
DOĞRUDAN DOLAYLI
• habitat değişimi, • demografik,
• iklim değişikliği, • ekonomik,
• istilacı türler, • sosyo-politik,
• aşırı kullanım, • kültürel ve dini,
• kirlilik • bilimsel ve teknolojik
• Biyolojik çeşitlilik ve
ekosistemler
üzerindeki etkili olan
faktörlerin son yüzyıl
ve günümüzdeki
eğilimleri
• IUCN (2022) tarafından
değerlendirilen türlerden
amfibilerin % 41’ı,
iğne yapraklı ağaç türlerinin % 34’ü
mercanların % 33’ü
memelilerin % 27’si
kuşların % 13’ü
yok olma tehlikesiyle karşı karşıya
Doğrudan ya da dolaylı olarak ekosistemlerin zarar görmesine ve biyolojik çeşitlilik kaybına neden olan faktörler
(Tolunay, 2018)
Doğrudan Faktörler Dolaylı Faktörler
Faktör Kapsam Faktör Kapsam
Habitat ∙ Kentleşme/sanayileşme Sosyo-pol ∙ Yönetim ve kontrol eksikliği
Değişimi ∙ Tarım alanlarının genişlemesi itik ∙ Paydaşlar arasındaki zayıf etkileşim
(Arazi ∙ Enerji üretimi (HES, RES ve ∙ Doğa koruma ve çevre mevzuatındaki
kullanımı/arazi elektrik nakil hatları) (ÇED’ler vb.) yetersizlikler
örtüsü ∙ Madencilik ∙ Sanayileşmeye dayanan ekonomik
değişimi) ∙ Ulaşım büyüme politikaları
∙ Ormansızlaşma ∙ Ekolojik standartların olmayışı
∙ Ağaçlandırma ∙ Farkındalığın düşük olması
∙ Baraj ve göletler ∙ Karar verme süreçlerinde katılımcılığın
∙ Sulak alanların kurutulması düşük olması
∙ Kıyıların doldurulması ∙ Eğitim, öğretim ve araştırma
∙ Turizm alanlarında kapasite yetersizliği
∙ Yangınlar ∙ Mülkiyet sorunları
∙ Kaçak odun üretimi ∙ Biyolojik çeşitlilik sıcak noktalarının
∙ Erozyon korumasız kalması
∙ Sulak alanların kurutulması ∙ Yenilenebilir enerji ve biyoyakıt
∙ Yaylacılık politikaları
∙ Tarım, Madencilik ve Turizm politikaları
Doğrudan ya da dolaylı olarak ekosistemlerin zarar görmesine ve biyolojik çeşitlilik kaybına neden olan faktörler
(Tolunay, 2018)
Doğrudan Faktörler Dolaylı Faktörler
Faktör Kapsam Faktör Kapsam
İklim Değişikliği ∙ Sıcaklık artışları Ekonomik ∙ Küreselleşme
∙ Yağışların düzensizliği ∙ Ticaret
∙ Ekstrem hava olayları (seller, kuraklık, ∙ Ekonomi politikaları
don, fırtınalar, yangınlar vb.) ∙ Yoksulluk
∙ Hastalık ve zararlılarda artış ∙ Ülkelerin gelişmişlik durumu
∙ Deniz seviyelerinin yükselmesi ∙ Yatırımlara karar verme aşamasında
∙ Denizlerin asitleşmesi ekosistem hizmetlerinin dikkate alınmaması
Aşırı Kullanım ∙ Avcılık ve balıkçılık Demografi ∙ Nüfus artışı
∙ Yeraltı ve yüzey sularının aşırı tüketimi k ∙ Nüfus yoğunluğu
∙ Aşırı otlatma ∙ Göçler
∙ Aşırı yapacak ve yakacak odun üretimi
∙ Yoğun tarım
Kirlilik ∙ Ötrifikasyon Kültürel ve ∙ Tüketim tercihleri
∙ Azot depolanması dini ∙ İnançlar
∙ Pestisitler
∙ Hava kirliliği
∙ Su kirliliği
∙ Toprak kirliliği
∙ Işık kirliliği
∙ Kentsel/endüstriyel atıklar
İstilacı Türler Bilim ve ∙ Teknolojik atıklar
Teknoloji ∙ Yeni keşfedilen kimyasallar
∙ Mikroplastikler
Türkiye’de ormanların parça büyüklüklerinin değişimi
(OGM, 2009b ve OGM, 2020b’den değiştirilerek)
2008 2019 2008-2019

Parça büyüklüğü Parça Sayısı Parça Sayısı Değişim
Adet Adet Adet Yüzde (%)
10 ha’dan küçük 55.484 120.789 65.305 118
10 ha-99 ha 33.829 30.116 -3.713 -11
100 ha-999 ha 11.163 6.427 -4.736 -42
1000 ha’dan büyük 1.414 1.187 -227 -16
Toplam 101.890 158.519 56.629 56
İSTİLACI YABANCI TÜRLER
• Tüm Akdeniz’de 1000’den fazla yabancı tür mevcut. Doğu
Akdeniz’de yabancı tür sayısı 775’nin üzerindeyken, Doğu
Akdeniz’in Türkiye kıyılarında ise istilacı yabancı tür sayısı
450’ye yaklaşmış durumda (UNDP, 2018)
İSTİLACI YABANCI TÜRLER
• İSTİLACI YABANCI TÜRLER
Leptoglossus occidentalis
BIYOLOJIK ÇEŞITLILIK, IKLIM DEĞIŞIKLIĞI VE
SALGINLAR ARASINDAKI ILIŞKILER
BIYOLOJIK ÇEŞITLILIK VE SALGINLAR
• BM Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesine

göre
“diğerlerinin yanı sıra kara, deniz ve diğer
su ekosistemleri ile bu ekosistemlerin bir
parçası olduğu ekolojik kompleksler de
dahil olmak üzere tüm kaynaklardan canlı
organizmalar arasındaki farklılaşma
anlamındadır; türlerin kendi içindeki ve
türler arasındaki çeşitlilik ve ekosistem
çeşitliliği de buna dahildir”
DOĞRUDAN DOLAYLI
• habitat değişimi, • demografik,
• iklim değişikliği, • ekonomik,
• istilacı türler, • sosyo-politik,
• aşırı kullanım, • kültürel ve dini,
• kirlilik • bilimsel ve teknolojik
• Teorik olarak
• biyoçeşitlilik sıcak
noktaları patojenler
açısından da sıcak
nokta
• 0 biyoçeşitlilik 0
patojen
Rodriguez-Morales ve ark. 2020

https://www.avinaux.com/origin-and-evolutio
n-of-coronaviruses/
?
Konakçı
yoğunluğu Seyreltme etkisi
Hastalık
Temas oranı bulaşıcılığı ve
prevalansı
Patojen
bulaşıcılığı
Tür çeşitliliği
Konakçı Arttırma etkisi
yoğunluğu Hastalık
Temas oranı bulaşıcılığı ve
prevalansı
Patojen
bulaşıcılığı
Luis ve ark., 2018
• Borrelia burgdorferi bakterisi (Lyme hastalığı)
Pfäffle ve ark. 2014

• Memeli çeşitliliği azaldığında hantavirüs prevalansı arttırdığı;
• Batı Nil virüsünün yaygınlaşmasının, ötücü olmayan kuş
zenginliğindeki azalmalar ile ilişkili olduğu
• Habitat parçalanmasının Lyme hastalığı riskini arttırdığı
• Batı Afrika'daki orman tahribatının Ebola virüsü taşıyan
yarasaları ile insanların daha yakın temasa ittiği
• Ormansızlaşmanın Afrika'da sıtma ve vektörlerindeki artışa
neden olduğu
• Ormanlık alanlarda çeltik tarımı yetiştiriciliğinin genişletilmesi
ve sivrisinek için önemli habitatlar oluşturduğu yönünde
araştırmalar var.
WHO, 2015
ORMAN ALANLARINDAKI YILLIK DEĞIŞIM
FAO 2020
FAO 2020
FAO 2020
ARAZI KULLANIM DEĞIŞIKLIKLERI
Biyomların tarım öncesi ve günümüzdeki tahmini alanları (Goudie, 2013)
Tarım öncesi Günümüz Fark

Biyomlar
(milyar ha) (milyar ha) (milyar ha)
Tropikal orman 1,28 1,23 -0,05
Diğer orman 3,4 2,7 -0,70
Ağaçlık 0,97 0,79 -0,18
Çalılık 1,62 1,48 -0,14
Otlak 3,4 2,74 -0,66
Tundra 0,74 0,74 0,00
Çöl 1,59 1,56 -0,03
Kültür (tarım-kentler) 0 1,76 1,76
Toplam 13 13 0,00
EKOSISTEM TAHRIBATLARI VE SALGINLAR
• Küçülen habitatlar doğada

karşılaşması mümkün olmayan bazı
canlıların bir araya gelmesine ve bu
canlılar arasında patojen transferine
yol açabilir. Patojenler yeni konakçıda
mutasyonlarla
evrimleşebilir/dönüşebilir/
değişebilir.
• Besin zincirinin bozulması
• örneğin yılanların ya da tilkilerin

ölmesiyle /sayılarının çok azalmasıyla
birçok patojen için konakçı olabilen
farelerin populasyonu
artabilmektedir.
• Göçler
YABAN HAYATI TICARETI VE SALGINLAR
BITKI VE EVCIL HAYVAN HASTALIKLARI
• İrlanda patateslerde
mantar hastalığı
• 1846-1850
TEK SAĞLIK YAKLAŞIMI
EKOSISTEM TAHRIBATI, İKLIM DEĞIŞIKLIĞI VE
AFET RISKI ARASINDAKI İLIŞKILER
Kırılgan Toplumlar
İklim Değişikliği
İklimsel afetlerin sıklık ve şiddetini
arttırır, ekosistem tahribatını
şiddetlendirir
Ekosistem Tahribatı Artan Afet Riski

Afetleri arttırır, dayanıklılığı azaltır, Ekosistemler ve toplumları olumsuz
sera gazı salımlarını arttırır etkiler, iklim değişikliğinin etkilerini
arttırır
Kaynak: Munang ve ark., 2013
KOVID19’DAN KAÇINMA ÖNLEMLERI
KOVID19’DAN KAÇINMA ÖNLEMLERI
• Ekosistem tahribatlarının
önlenmesi
• Kaçak avcılığın durdurulması
• Vahşi hayvan ticaretinin
yasaklanması
Teşekkürler
Prof. Dr. Doğanay TOLUNAY
İ.Ü.-Cerrahpaşa, Orman Fakültesi
dtolunay@iuc.edu.tr

Biyolojik Çeşitlilik

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Biyolojik Çeşitlilik

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Biyolojik Çeşitlilik

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK

Prof. Dr. Doğanay Tolunay

“diğerlerinin yanı sıra kara, deniz ve diğer

WWF Türkiye, 2016

Mineral hammaddeler Kum, çakıl, toprak vb.

Diğer Deri, boynuz vb.

Aykut İnce Aykut İnce

• Doğal afetleri (Taşkın vb) önleme

Besin maddesi döngüsü N, P, K, S gibi besin maddelerinin canlılarda

Toprak canlıları A horizonu

Anakayaların fiziksel ve kimyasal olarak ayrışması

Toprak ve vejetasyonun zamana bağlı olarak oluşması ve gelişmesi

• Besin ve madde döngüsü Küresel karbon döngüsü

Memeliler 6.577 1.337 161 23

Ekosistem Hizmet Ekosistem hizmetleri Örnekler

Bilim ve Eğitim Okul gezileri, doğadaki bilimsel

• Ruhani ve dini değerler

• İlham Hoca Ali Rıza, Dere ve Ağaç

• Ekosistemlerin üretmiş olduğu ürün ve hizmetlerin ekonomik

Ekosistem hizmetlerini koruma

BM Çölleşme ile Mücadele

“bugünün gereksinim ve beklentilerini, gelecek kuşakların kendi

• 2000-New York’taki Binyıl Zirvesinde Binyıl Bildirgesi

14.2. 2020’ye kadar önemli olumsuz etkilerden kaçınmak için

14.3. Her düzeyde geliştirilmiş bilimsel işbirliği aracılığıyla okyanus

14.5. 2020’ye kadar kıyı ve deniz alanlarının en az yüzde

14.7. 2030’a kadar balıkçılık, su ürünleri yetiştiriciliği ve turizmin

15.2. 2020’ye kadar her tür ormanın sürdürülebilir

15.4. 2030’a kadar sürdürülebilir kalkınma açısından çok önemli bir

15.5. Doğal habitatların bozulmasını azaltmak için acil ve kararlı

15.7. Korunan flora ve fauna türlerinin yasa dışı avlanması ve

15.8. 2020’ye kadar istilacı yabancı türlerin kara ve deniz

Böcekler Karayosunları Likenler

• Böcekler 20.114 takson

Otlak 21.214.868 20.885.383 20.337.595 20.256.376 20.377.215 -837.653

Orman 20.482.988 20.655.455 20.334.049 20.332.780 20.412.363 -70.626

Yerleşim 965.583 1.224.093 1.304.600 1.391.882 1.570.439 604.856

Su yüzeyleri 1.433.590 1.556.047 1.722.343 1.768.733 1.799.486 365.895

Diğer 2.284.040 2.359.326 2.512.861 2.508.554 2.004.961 -279.079

Toplam 78.348.378 78.349.838 78.351.380 78.351.916 78.352.524 4.146

Toplam karbon stoku Birim alandaki karbon stoku

Topraküstü kütlede 0,50 milyar t Topraküstü 22,4 t/ha

2008 2019 2008-2019

• BM Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesine

Rodriguez-Morales ve ark. 2020

Pfäffle ve ark. 2014

Tarım öncesi Günümüz Fark

• Küçülen habitatlar doğada

• Besin zincirinin bozulması

• örneğin yılanların ya da tilkilerin

Ekosistem Tahribatı Artan Afet Riski

You might also like