PLASMODIUM SPP

MỤC TIÊU HỌC TẬP

1. Nêu các đặc điểm sinh học của ký sinh trùng sốt
rét.

2. Mô tả chu trình phát triển của ký sinh trùng sốt rét.

3. Trình bày tính chất bệnh học bệnh sốt rét .

4. Trình bày 3 yếu tố chẩn đoán và 3 nguyên tắc

phòng bệnh sốt rét.
 GIỚI THIỆU
• Kyù sinh truøng soát reùt laø 1 loaïi ñôn baøo kyù sinh
trong hoàng caàu gaây beänh soát reùt côn.

• Coù nhieàu loaøi kst- sr kyù sinh treân nhieàu loaøi ñoäng
vaät coù xöông soáng (# 120 loaøi).
• Coù 4 loaøi kst-sr kyù sinh ôû ngöôøi:
• Plasmodium falciparum
• Plasmodium vivax
• Plasmodium malariae
• Plasmodium ovale : chöa phaùt hieän ôû VN
1. HÌNH THEÅ
Muoán khaûo saùt hình theå cuûa KST- SR, ngöôøi ta nhuoäm
pheát maùu baèng phöông phaùp nhuoäm giemsa.

Hình daïng kst- sr thay ñoåi tuøy thuoäc vaøo 2 yeáu toá :
• Loaïi kyù sinh truøng
• Giai ñoaïn phaùt trieån : 3 giai ñoaïn (3 theå ):

- theå tö döôõng

- Theå phaân lieät

- Theå giao baøo.

THỂ TƯ DƯỠNG
THỂ PHÂN LIỆT
THỂ GIAO BÀO
 2. CHU TRÌNH PHÁT TRIỂN

Khi xâm nhập hồng cầu, KST sốt rét cũng có những điểm
khác nhau:
raát quan troïng trong chaån ñoaùn vaø ñònh loaïi.
- P. Vivax và P. Ovale có khuynh hướng xâm nhập
những hồng cầu non
- P. Malariae xâm nhập hồng cầu già
- P. Falciparum không phân biệt tuổi của hồng cầu để
xâm nhập.
 2. CHU TRÌNH PHÁT TRIỂN

Chu trình phaùt trieån (CTPT) cuûa KST- SR goàm:

- Chu trình sinh saûn voâ tính ôû ngöôøi
(Chu trình lieät sinh).
- Chu trình sinh saûn höõu tính ôû muoãi Anopheles
(Chu trình baøo töû sinh).
 2. CHU TRÌNH PHÁT TRIỂN

2.1 CHU TRÌNH VÔ TÍNH Ở NGƯỜI : CÓ 2 GIAI ĐOẠN

 GIAI ÑOAÏN PHAÙT TRIEÅN TRONG GAN

( GÑ TIEÀN HOÀNG CAÀU ).

 GIAI ÑOAÏN PHAÙT TRIEÅN TRONG HOÀNG CAÀU

 2. CHU TRÌNH PHÁT TRIỂN
2.1.1. Giai ñoaïn phaùt trieån trong GAN (gñ tieàn hoàng caàu)

30
PHÚT
2.1.1. Giai ñoaïn phaùt trieån trong GAN (gñ tieàn hoàng caàu)
Ñoái vôùi p.Vivax, p.Ovale moät ít thoa truøng khi vaøo
TB gan khoâng phaùt trieån taïo caùc theå nguû, caùc theå
naøy tuøy tình traïng söùc khoeû BN, töøng ñôït phaùt
trieån → côn soát reùt taùi phaùt.

Giai ñoaïn kst phaùt trieån trong gan töông öùng vôùi
thôøi gian uû beänh.
2.1.2. Giai ñoaïn phaùt trieån trong hoàng caàu:
• Caùc maûnh truøng töø gan xaâm nhaäp hoàng caàu vaø
phaùt trieån qua caùc giai ñoaïn :

theå nhaãn → theå tö döôõng giaø → theå phaân lieät.

2.1.2. Giai ñoaïn phaùt trieån trong hoàng caàu:
Thôøi gian hoaøn thaønh chu trình hoàng caàu thay ñoåi tuøy loaïi KST:

Plasmodium falciparum : 36 giôø , 48 giôø

Plasmodium vivax : 48 giôø

Plasmodium malariae : 72 giôø

Qua 5-6 chu trình hoàng caàu, moät soá maûnh truøng vaøo hoàng caàu
phaùt trieån thaønh theå höõu tính : giao baøo ñöïc vaø giao baøo caùi.

Chu trình hoàng caàu töông öùng vôùi côn soát reùt laâm saøng.
2.2 chu trình höõu tính ôû muoãi anopheles
2.2 chu trình höõu tính ôû muoãi anopheles

- Thôøi gian hoaøn thaønh chu trình phaùt trieån trong cô

theå muoãi thay ñoåi tuøy theo nhieät ñoä moâi tröôøng beân
ngoaøi.
- Nhieät ñoä toát nhaát 28oc - 30oc.
- Nhieät ñoä <14oc : CTPT ôû muoãi bò ngöng laïi (caùc
nöôùc vuøng khí haäu laïnh khoâng coøn SR).
3. DÒCH TEÃ
3.1 tæ leä nhieãm cuûa caùc loaïi KST ( ôû VN )
- Plasmodium falciparum 70-80%
- Plasmodium vivax 20-22%
- Plasmodium malariae 1-3%
3. DÒCH TEÃ
3.2 söï lan truyeàn cuûa beänh soát reùt:
- truyeàn qua muoãi anopheles : ñaây laø caùch laây
truyeàn chuû yeáu trong töï nhieân.
- truyeàn qua nhau thai : (meï truyeàn sanh thai
nhi) gaëp ôû BN soáng trong vuøng soát reùt löu haønh.
- qua kim tieâm, truyeàn maùu (hieám): gaëp ôû
nhöõng ngöôøi nghieän ma tuùy, ngöôøi cho & nhaän
maùu coù KSTSR khoâng taàm soaùt ñöôïc.
 4. BEÄNH HOÏC SOÁT REÙT
4.1 soát reùt theå thoâng thöôøng (beänh soát reùt côn )

➢ giai ñoaïn uû beänh:

Thôøi gian naøy thay ñoåi tuøy theo loaïi kst.

(Giai ñoaïn naøy kst sinh saûn, taêng so álöôïng trong gan )

plasmodium falciparum : 7 - 12 ngaøy (12)

Plasmodium vivax : 10 - 20 ngaøy (15)

Plasmodium malariae : 20 - 40 ngaøy (28)

 4.1. Soát reùt theå thoâng thöôøng (beänh soát reùt côn)
Côn soát traûi qua 3 giai ñoaïn theo trình tö (soát
coù tính chu kyø):

RÉT RUN SỐT CAO ĐỔ MỒ HÔI

• Bần bật, răng va • 390C-400C • Ra như tắm
vào nhau, môi tái, • Khát nước, đau • Nhiệt độ giảm
chân tay lạnh đầu, da và môi dần, trở về hoặc
• Đắp chăn khô, nóng xuống mức bình
• Huyết áp hạ • Bỏ hết chăn ra thường 1 độ
• Kéo dài 15 phút – • Kéo dài 2-6h • Kéo dài 1-2 giờ
1h30 phút
4.1. Soát reùt theå thoâng thöôøng (beänh soát reùt côn)
Sau côn SR : BN ñi laïi, sinh hoaït bình thöôøng. Neáu
khoâng ñöôïc chaån ñoaùn & ñieàu trò côn soát reùt seõ taùi
dieãn, (côn soát coù tính chu kyø), chu kyø thay ñoåi tuøy
loaïi KST:
P. Falciparum 36 giôø, 48 giôø
P.Vivax 48 giôø
P.Malariae 72 giôø
4.2. Caùc daïng beänh soát reùt khaùc
4.2.1. Soát reùt aùc tính : do P.Falciparum
- BN deã töû vong trong hoân meâ (theå naõo)
- BN: treû em, BN  söùc ñeà khaùng, nhöõng ngöôøi ñeán
vuøng SR löu haønh khoâng uoáng thuoác ngöøa SR.
4.2. Caùc daïng beänh soát reùt khaùc
4.2.2.Soát reùt maõn tính : BN soáng trong vuøng SR löu
haønh.
- BN thieáu maùu
- gan, laùch to
- da ñen xaïm
- meät moûi
4.2. Caùc daïng beänh soát reùt khaùc

4.2.3. Soát reùt baåm sinh (hieám gaëp): meï truyeàn sang
thai nhi cuoái thai ky ø(kstsr qua nhau thai)
4.2.4. Soát reùt ôû treû em : deã bò SR aùc tính, tæ leä töû vong
cao hôn ngöôøi lôùn. Ngoaøi P.Falciparum; P.Vivax coù theå
gaây ra SR aùc tính ôû treû em.
4.2. Caùc daïng beänh soát reùt khaùc

4.2.5. SR ôû phuï nöõ coù thai : deã saåy thai, sanh non, thai

cheát löu.

4.2.6. SR do truyeàn maùu : sau khi ñöôïc truyeàn maùu 4-7

ngaøy BN leân côn SR (khoâng coù taùi phaùt)

5. CHAÅN ÑOAÙN

Döïa vaøo 3 yeáu toá:

+ dòch teå
+ laâm saøng
+ xeùt nghieäm.
5. CHAÅN ÑOAÙN
5.1 dòch teã :
BN coù tieàn söû löu truù trong vuøng SR löu
haønh toái thieåu 1 tuaàn leã tröôùc khi phaùt beänh.
Caàn löu yù ñeán nhöõng phöông thöùc khaùc nhö
: truyeàn maùu, SR baåm sinh, chích xì ke ma tuùy.
5.2 laâm saøng :
beänh nhaân leân côn SR
5. CHAÅN ÑOAÙN
5.3 xeùt nghieäm maùu: tìm KST- SR
(coù giaù trò chaån ñoaùn xaùc ñònh)
- laáy maùu tónh maïch hoaëc mao quaûn.
- Laáy maùu luùc BN ñang leân côn soát vaø chöa ñieàu trò
baèng thuoác soát reùt.
- làm tiêu bản máu, nhuộm giemsa
5. CHAÅN ÑOAÙN
5.3 xeùt nghieäm maùu: tìm KST- SR
- Neáu tìm chöa thaáy KST-SR treân pheát maùu ngoaïi
vi: XN 6 laàn caùch nhau 6 giôø
keát luaän BN khoâng coù beänh SR.
- SR aùc tính : ñoâi khi khoâng tìm thaáy KST-SR ôû
maùu ngoaïi vi, XN tuûy xöông.
- Chaån ñoaùn mieãn dòch.
6. ÑIEÀU TRÒ
P.Vivax : chloroqine, primaquine
P.Falciparum : chöa khaùng chloroquine : primaquine
P.Falciparum khaùng chloroquine: fancidar (500mg
sulfatdoxine + 25mg pyrimethamine)
Quinine + fancidar
Quinine + tetracycline
Mefloquine
Artemisinine : chieát xuaát töø caây (thanh hao hoa vaøng)
7. PHOØNG BEÄNH
Döïa treân 3 nguyeân taéc :
1. Giaûi quyeát nguoàn laây :
phaùt hieän vaø ñieàu trò taän caên nhöõng nhieãm KST SR,
nhaát laø nhöõng ngöôøi coù mang giao baøo.
2. Giaûi quyeát trung gIan truyeàn beänh :
dieät muoãi, boï gay (phun thuoác icon, sumithion.. )
Taåm maøn baèng permethrine,duøng nhang xua muoãi,
Thaû caù aên boï gaäy.
 TẨM MÀN XUA DIỆT MUỖI 6 THÁNG MỘT LẦN
PHẢI GIẶT MÀN SẠCH TRƯỚC KHI TẨM SAU TẨM PHẢI

PHƠI TRONG BÓNG RÂM

HỘI CHỮ THẬP ĐỎ VÀ TRUNG TÂM Y TẾ DỰ PHÒNG
TỈNH THÁI NGUYÊN, ĐÃ TỔ CHỨC PHÁT MÀN TẨM

THUỐC DIỆT MUỖI CHO ĐỒNG BÀO CÁC DÂN TỘC

7. PHOØNG BEÄNH
3. Baûo veä ngöôøi laønh :
khi ñeán vuøng coù SR löu haønh uoáng thuoác ngöøa
SR, nguû maøn, maëc quaàn aùo daøi tay ñeå choáng
muoãi ñoát.