Ve Ky Thuat Chuong 7 Nhung Su Co Cua Ky Thuat (Cuuduongthancong - Com)

CuuDuongThanCong.com https://fb.
com/tailieudientucntt
1
Chương 7
NHỮNG CƠ SỞ CỦA
KỸ THUẬT
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
2
NỘI DUNG
5.1. ĐƠN VỊ
5.2. TOÁN HỌC CƠ BẢN
5.3. NHỮNG CƠ SỞ KỸ THUẬT
MỤC TIÊU CỦA CHƯƠNG 7
• Cung cấp cho sinh viên các kiến thức về:
+ đơn vị của hệ thống SI và một số hệ thống khác,
+ toán học cơ bản,
+ những cơ sở kỹ thuật nhƣ tĩnh học, động học, nhiệt động
lực học.
• Giúp sinh viên có các kỹ năng:
+ sử dụng và biến đổi các đơn vị,
+ áp dụng toán học cơ bản, những cơ sở kỹ thuật giải quyết
các vấn đề về phân tích và thiết kế hệ thống cơ học phục vụ
đồ án môn học.
• Tạo cho sinh viên hứng thú khi áp dụng những kiến thức
khô khan vào trong thực tế, phát huy tinh thần say mê của
sinh viên để sáng tạo những mô hình, cơ cấu, sản phẩm
mới . 4
7.1. ĐƠN VỊ
7.1.1 GIỚI THIỆU
• Việc đặt tên chung cho các đơn vị là nhằm
phát triển cho việc quan hệ thƣơng mại và kinh
tế giữa các nƣớc trên thế giới.
• Hệ thống đơn vị đo theo hệ mét và hệ Anh
đƣợc thành lập bởi các tổ chức tiêu chuẩn.
7.1. ĐƠN VỊ
LỊCH SỬ CÁC ĐƠN VỊ:
- Với các cuộc cách mạng của xã hội việc đo trở nên hết sức cần
thiết để đo chính xác các vật khác nhau.
- Để đảm bảo các tiêu chuẩn thống nhất đối với khối lƣợng và
việc đo ở Mỹ, hiến pháp cho phép tổ chức hội nghị để thành lập
cơ quan tiêu chuẩn quốc gia.
Conférence Générale des Poids et Mesures - CGPM
5.1. ĐƠN VỊ
5.1.2. CÁC HỆ THỐNG ĐƠN VỊ

 Hệ thống đơn vị quốc tế (International System of Units,
SI (viết tắt từ tiếng Pháp: Système International d’Unité):
được Viện khoa học Pháp phát triển lần đầu tiên vào
năm 1790.
 Được hoàn thiện dần bởi GCWM (General
Conference of Weights and Measures)
 Năm 1960 được thế giới công nhận như là hệ thống
đơn vị đo văn minh, hiện đại.
 ISO 1000.
 Phần lớn các nước trên thế giới sử dụng hệ thống SI
nhờ sự đơn giản của nó (x10)
 Còn gọi là Hệ mét.
CuuDuongThanCong.com
7
https://fb.com/tailieudientucntt
7.1. ĐƠN VỊ
• Hệ thống đơn vị của Mỹ (U.S. Customary

System of Units (USCS)):
• đƣợc phát triển từ hệ đơn vị Anh
(1824), đƣợc hoàn thiện năm 1959.
• Sử dụng trong các nƣớc thuộc khối
liên hiệp Anh, không đƣợc sử dụng rộng
rãi.
8
7.1. ĐƠN VỊ
HỆ MÉT
• Các đơn vị cơ bản: Hệ mét đƣợc xây dựng dựa trên cơ sở 7 đơn
vị đo cơ bản sau đây:
TT Tên đại lƣợng Tên đơn vị Ký hiệu

đơn vị
1 Độ dài mét m
2 Khối lƣợng kilôgam kg
3 Thời gian giây s
4 Cƣớng độ dòng điện ampe A
5 Nhiệt độ nhiệt động kelvin K
học
6 Cƣờng độ sáng candela cd
7 Lƣợng chất mol mol 9
5.1. ĐƠN VỊ
HỆ MÉT
• Mét là chiều dài của con đường đi của ánh sáng trong
chân không trong một khoảng thời gian 1/299 792 458
của một giây (tốc độ ánh sáng trong chân không chính
xác = 299 792 458 m·s-1)
• Kg là đơn vị khối lượng, bằng khối lượng của mẫu
kilôgam quốc tế (platinum-iridium)
10
5.1. ĐƠN VỊ
HỆ MÉT
• 2 đơn vị đo cơ bản bổ sung:
– Radian (rad): đo góc trong mặt phẳng (plan
angle), góc 2π radians nằm trong đƣờng tròn
– Steradian (sr): đo góc trong không gian (solid
angle), góc 4π steradians nằm trong quả cầu.
– 29 đơn vị hệ mét khác đƣợc suy ra từ các
đơn vị cơ bản.
– Chữ cái đầu của đơn vị đƣợc viết hoa nếu lấy
từ tên ngƣời, còn lại viết chữ thƣờng.
11
Biểu đồ liên hệ giữa các đơn vị dẫn
xuất và đơn vị cơ bản hệ SI
12
5.1. ĐƠN VỊ
HỆ MÉT
• Ví dụ các đại lƣợng mà đơn vị đo đƣợc
suy ra từ các đơn vị cơ bản:
Đại Đơn vị SI Ký hiệu

lƣợng đo
Diện tích mét vuông m2
Tốc độ mét/giây m/s
Tỉ trọng kg/mét khối kg/m3
13
5.1. ĐƠN VỊ
HỆ MÉT
• Ví dụ: các đại lƣợng đo có tên đặc biệt
Đại lƣợng Tên SI Ký hiệu SI Đơn vị SI

khác
Tần số hertz Hz Chu kỳ/s
Lực newton N kg*m/s2
Điện trở ohm W V/A
14
5.1. ĐƠN VỊ
HỆ MÉT
• Các đơn vị dùng hệ SI:
Tên Ký hiệu Giá trị trong SI
Phút min 1 min = 60 s
Giờ h 1 h = 3600 s
Độ ° 1° = p/180 rad
15
5.1. ĐƠN VỊ
HỆ MÉT
•Các đơn vị dẫn xuất:
Dựa vào các đơn vị cơ bản ta xây dựng các đơn vị dẫn xuất của SI cho
những đại lượng cần thiết thuộc mọi lĩnh vực như cơ, điện từ, quang, âm,
hoá lý, bức xạ ionhoá, vật lý nguyên tử và hạt nhân, v.v...
Có 29 đơn vị dẫn xuất.
TT Tên đại lƣợng Tên đơn vị Ký
hiệu
1 Góc phẳng radian rad
2 Góc khối steradian sr
3 Diện tích Mét vuông m2
4 Thể tích Mét khối m3
5 Tần số héc Hz
6 Khối lượng riêng Kikogam trên mét khối Kg/m3
7 Vận tốc Mét trên giây m/s
16
5.1. ĐƠN VỊ
HỆ MÉT
• Các đơn vị dẫn xuất:
TT Tên đại lƣợng Tên đơn vị Ký
hiệu
8 Vận tốc góc Radian trên giây rad/s
9 Gia tốc Mét trên giây bình phương m/s2
10 Gia tốc góc radian trên giây bình phương Rad/s2
11 Lực niuton N
12 Áp suất pascan Pa
13 Độ nhớt động lực Niuton giây trên mét bình phương N.s/m2
14 Độ nhớt động Mét vuông trên giây m2 /s
15 Công, năng lượng, jun J
nhiệt lượng
16 Công suất oát W
17 Điện lượng
culông https://fb.com/tailieudientucntt
C 17
5.1. ĐƠN VỊ
HỆ MÉT
• Các đơn vị dẫn xuất:
TT Tên đại lƣợng Tên đơn vị Ký hiệu
18 Điện thế, hiệu điện thế, von V
suất điện động
19 Cuờng độ điện trường Von trên mét v/m
20 Điện trở ôm Ω
21 Điện dung fara F
23 Hệ số tự cảm henry H
24 Cảm ứng từ tesla T
25 Cường độ điện trường Ampe trên mét A/m
26 Hiệu từ thế ampe A
27 Quang thông lumen lm
28 Độ chói Candela trên mét vuông Cd/m2
29 Độ rọi lux lx
18
• Ƣớc và bội thập phân của SI:
Đƣợc thành lập theo nguyên tắc thập
phân, mỗi đơn vị lớn hơn hoặc bé hơn
nhau 10 lần, bằng cách ghép tên ( hoặc
ký hiệu) của tiếp đầu ngữ ƣớc, bội với
tên hoặc ký hiệu) của đơn vị.
 Các tiếp đầu ngữ ƣớc bội thập phân
của SI trong bảng dƣới đây:
19
5.1. ĐƠN VỊ
Tên gọi Ký hiệu Hệ số nhân Tên gọi Ký hiệu Hệ số nhân
với đơn vị với đơn vị
yocto y 10-24 deca da 10

zepto z 10-21 hecto h 102
atto a 10-18 kilo k 103
femto f 10-15 mega M 106
pico p 10-12 giga G 109
nano n 10-9 tera T 1012
micro μ 10-6 peta P 1015
mili m 10-3 exa E 1018
centi c 10-2 zetta Z 1021
deci d 10-1 yotta X 1024
20
5.1. ĐƠN VỊ
Tiếp đầu ngữ của hệ SI
21
5.1. ĐƠN VỊ
ĐƠN VỊ ĐO LƢỜNG HỢP PHÁP CỦA ViỆT NAM
Đơn vị đo lường hợp pháp, gọi tắt là đơn vị hơp pháp, là

đơn vị đo lường được Nhà nước công nhận và cho phép sử
dụng. Pháp lệnh đo lường (1999) đã công nhận hệ đơn vị quốc
tế (SI) và giao Chính phủ quy định đơn vị đo lường hợp pháp
của nhà nước ta phù hợp với SI.
Đơn vị đo lường hợp pháp nước ta gồm 116 đơn vị được
quy định cụ thể cho 108 đại lượng thuộc các lĩnh vựckhác
nhau.
Cho phép sử dụng tất cả các đơn vị dẫn xuất nhất quán từ
SI khác và các đơn vị theo thang đo quy ước mà quốc tế đã
thống nhất. Những đơn vị này cũng được coi là đơn vị đo
lường hợp pháp của Việt Nam.
22
5.1. ĐƠN VỊ
CÁCH ViẾT GIÁ TRỊ CỦA ĐẠI LƢỢNG
•Khi viết giá trị của đại lượng phải tuân theo các quy
định thống nhất của quốc tế và nước ta đã chấp nhận
thể hiện trong Nghị định 65/2001 NĐ-CP về đơn vị
hợp pháp như:
Không dùng dấu chấm (.) mà dùng một khoảng
cách để phân các nhóm số.
•Ví dụ: không viết 1.254.056,730 mà viết 1 254
056,73
Với ký hiệu là tích của nhiều đơn vị thì giữa các ký
hiệu đơn vị phải có dấu chấm (.) với ý nghĩa là dấu
nhân. Ví dụ: đơn vị công là niuton trên mét: N.m
23
5.1. ĐƠN VỊ
CÁCH ViẾT GIÁ TRỊ CỦA ĐẠI LƯỢNG
• Với ký hiệu là thương của nhiều đơn vị, khi viết có thể dùng
vạch ngang, vạch xiên, tích các đơn vị thuộc mẫu số phải
để trong ngoặc, có thể dùng lũy thừa âm. Ví dụ đơn vị “oát
trên met kelvin” : W/(m.K) hay W. m-1.K-1
• Ký hiệu đơn vị phải để sau và trên cùng một dòng với trị số
của đại lượng, kể cả khi trị số là số thập phân; giữa chữ số
sau cùng và ký hiệu phải có khoảng cách.Ví dụ 100,5 m;
9,25 kg.
• Khi ghi giá trị đại lượng có kèm theo độ lệch, trị số và độ
lệch phải đặt trong dấu ngoặc hoặc viết ký hiệu đơn vị lần
lượt sau trị số và độ lệch.
Ví du: (1000,0 ±0,1 g) hoặc 100,0 g ± 0,1 g
24
• Nên ghi:
12 kN = 12 x 103 N , không ghi 12 000 N
3.94 mm = 3.94 x 10-3 m không ghi 0.00394 m
14.01 kN m-2 = 14.01 x 103 N m-2
không ghi 14 010 N m-2
25
5.1. ĐƠN VỊ
ĐƠN VỊ DÙNG Ở MỸ (USCS)
26
5.1. ĐƠN VỊ
CHUYỂN ĐỔI ĐƠN VỊ
• Dùng chính xác và chuyển đổi đƣợc giữa các hệ
đơn vị là một kỹ năng kỹ thuật cơ bản.
• Hậu quả do chuyển đổi đơn vị sai:
– NASA mất 125 triệu đô la do tính sai xung lực
trong việc xác định quĩ đạo của con tàu không
gian Mars Climate Orbiter (xung lực I = Lực *
thời gian)
– Tính sai hằng số lò xo (k = F/x) làm phá sản
một công ty.
27
5.1. ĐƠN VỊ
Websites chuyển đổi đơn vị online:

• http://www.math.com/students/con
verters/online_converters.htm
• http://www.convertunits.com/
• http://www.convert-measurement-
units.com/
• http://www.convertworld.com/vi
28
5.1. ĐƠN VỊ
1 in Chiều dài
1
25 . 4 mm
1L Diện tích
1
0 . 2642 gal
Thể tích
29
5.1. ĐƠN VỊ
• Ví dụ 1:
2 . 2046 lbm
1
1 kg
1 hp
1
0 . 7457 kW
30
Ví dụ: chuyển đổi đơn vị
Đổi đơn vị từ: Sang: Nhân với
Độ Radians 0.017 453
Inches Centimeters 2.54
Newtons Pounds 0.224 81
31
5.1. ĐƠN VỊ
Chuyển đổi đơn vị đo nhiệt độ:
- Thang đo nhiệt độ quốc tế (oC)

- Thang đo nhiệt độ Kelvin ( oK)
- Thang đo nhiệt độ Fahrenheit (oF)
- Thang đo nhiệt độ tuyệt đối Rankine ( R).
32
5.1. ĐƠN VỊ
• Để chuyển đổi từ hệ đơn vị này sang hệ đơn vị khác:

– Xác định đơn vị và hệ số chuyển đổi
– Viết các thông tin
– Nhân các hệ số cho đến khi nhận đƣợc đơn vị cần tìm
• Thí dụ: chuyển 10 ft sang inch
– Hệ số chuyển đổi:
12 inches
1
1 ft
–  12 inches 
10 ft    120 inches
 
 1 ft 
33
5.1. ĐƠN VỊ
• Ví dụ 2: Chuyển 25 cents/phút sang $/giờ

 25 cents  1$   60 minutes  15 $
   
   
 1 minute   100 cents  1 hour  hour
• Ví dụ 1.2: Chuyển 25 lb/in2 sang kilograms/cm2

 25 lb   . 45359 kg   1 in  1 in  1 . 76 kg
     
 2     2
 1 in  1 lb   2 . 54 cm   2 . 54 cm  cm
34
5.1. ĐƠN VỊ

Ví dụ 4 : một ngƣời lái xe ca với tốc độ 65 miles trong một giớ
(mph) trên quãng đƣờng 25 miles
Tìm : tốc độ và khoảng cách theo hệ SI
Giải: to c d o x e S
 m i le s   5 2 8 0 f t   0 .3 0 4 8 m 
S   65     1 0 4 , 6 0 7 m / h  1 0 4 .6 0 7 k m / h
 h   1 m i le   1 ft 
 m  1 h 
hoac S  104, 607    2 9 .0 5 7 m / s
 h  3 6 0 0 s 
k h o an g cach d i ch u yen D
 5 2 8 0 f t   0 .3 0 4 8 m   1 k m 
D  25 m i le s       4 0 .2 3 3 k m
 1 m i le   1 ft   1000 m 
35
5.1. ĐƠN VỊ
Ví dụ 5: Nhiệt độ bên ngoài là 80oF và có mật độ là 0.0735

(lbm/ft3)
Tìm: Nhiệt độ và mật độ theo hệ SI
Giải N H IE T D O C U A K H O N G K H I T
5 5
T  C    T F   3 2   80  3 2   2 6 .7  C
9 9
M AT DO CUA KHONG KHI 
3
 lb m   0 .4 5 3 k g   1 ft 
   0 .0 7 3 5
3
3      1 .1 7 6 k g / m
 f t  1 lb m  0 .3 0 4 8 m 
36
5.1. ĐƠN VỊ
Ví dụ 7 : mật độ của nƣớc= 1000 kg/m3

Tìm: mật độ theo lbm/ft3
Giải:
3
 kg   1 lb  1 m 
   1000   
3
 62 . 5 lb
m
3   m
/ft
 m   0.4536 kg   3.28 ft 
37
5.1. ĐƠN VỊ
Ví dụ 8 : Áp suất khí quyển P = 105 N/m2

Tìm: chuyển đơn vị của P theo lb/in2
Giải:
2
 5 N  1 lb   0.0254 m  2
P   10 2
    14 . 5 lb/in
 m   4.448 N   1 in 
38
5.2.1. ĐẠI SỐ
Chúng ta đã nắm được các nguyên tắc và các định luật về đại số đối
với cả số thực và số phức. Chúng ta sẽ được nhắc lại một số vấn đề
quan trọng
• Ba nguyên tắc cơ bản
– Giao hoán: a + b = b + a ; ab=ba (1)
– Phân phối: a ( b + c ) = a b + a c (2)
– Kết hợp: a + ( b + c ) = ( a + b ) + c
a(bc)=(ab)c (3)
• Hàm số mũ (Exponents)
Được dùng phổ biến. Nếu x và y dương chúng ta sẽ có
1 a 1
x
a
 x  a (4)
a
x x
ab a b ab
 x
a b
x x  x
x x https://fb.com/tailieudientucntt
5.2.1. ĐẠI SỐ
• Hàm mũ
• Ví dụ 9: Hãy xét trường hợp sau, nhiệt độ tại một điểm trên cơ thể
con người được xác định bởi công thức:
T t   100e
 0 ,02 t
• Hãy xác định giá trị t khi T=20
5.2.1. ĐẠI SỐ
• Hàm mũ
• Lời giải:
• 20  100e
 0 ,02 t hoặc 0, 2  e
 0 ,0 2 t
• Lấy logarit cả hai vế ln 0 , 2  ln e

 0 ,02 t
• Dùng phương trình (5) ta có
 1, 6 0 9 4   0 , 0 2 t
t  80, 47
5.2.1. ĐẠI SỐ
• Logarit
Logarit thực là hàm mũ. Ví dụ nếu b  y do vậy x  lo g y .
x
b
Thường dùng cơ số 10 hoặc log tự nhiên cơ số e ( e=2,7183)

= lny.
– Chú ý: logarit của số nhỏ hơn 1 sẽ âm, của số lớn hơn 1 sẽ
dương)
– Các dạng dùng phổ biến:
a
ln x  a ln x lo g b b  1
ln  xy   ln x  ln y ln 1  0
(5)
 x y   ln x  ln y
a
ln ln e  a
x
ln x  2 , 3 0 3 lo g x lo g a y  x  
 a  y
42
5.2.1. ĐẠI SỐ
• Phƣơng trình bậc 2
2
b  b  4ac
2 2
 4 a c th i x  (6)
ax  bx  c  0 neu b
2a
• Nhị thức Newton (Binomial Theorem)

Dùng để khai triển biểu thức đại số dạng (a+x)n
n n  n  1 (7)
a  x
n n 1 n2 2  ....
 a  na x  a x
2!
Nếu n là số nguyên dương thì khai triên đến bậc (n+1) nếu n là số
nguyên âm hoăc phân số thì không khai triển được
43
• Phân số đơn giản (Partial Fractions)

Phân thức đơn giản P(x)/Q(x) trong đó P(x) và Q(x) là các đa thức, có thể
phân tích thành phân thức đơn giản đối với các trường hơp sau:
Trường hợp 1: Q(x) có dạng Q  x    x  a   x  a  ....  x  a 
Do vậy:
1 2 n
P x A
n
 
i
Q x i 1 x  ai (8)
Trường hợp 2: Q(x) có dạng
n
Q x  x  a
Do vây: P x A
n
Q

x

i 1 x  a
i
i (9)
Trường hợp 3: Q(x) có dạng Q  x  x  a 1 x  b1   x  a 2 x  b 2  ...  x  a n x  b n 
2 2 2

Do vậy P  x    A x  Bn
i i
Q x i 1 x
2
 a i x  bi (10)
Trường hợp 4: Q(x) có dạng x  ax  b 
n
x
2
Q 
Do vậy P  x  A x  B
n
  (11)
i i
x x  ax  b 
i
Q i 1
2
5.2.2. LƢỢNG GIÁC
• Quan hệ trong tam giác vuông ta có
 c c
2
 a
2
 b
2
a b a
a sin   cos   tan  
90o  c c b
b b a b
sin   cos   tan  
c c a
Hình 3
Quan hệ trong tam giác ta có


Qui luật sin: b c

a b c
  
sin  sin  sin  a
Qui luật cosin:
2 2 2
a  b  c  2 bc cos 
2 2 2
b  a  c  2 ac cos 
2 2 2
c  a  b  2 ab cos 
2 2
sin   cos  1
sin 2   2 sin  cos 
2 2 2 2
cos 2   cos   sin   2 cos   1  1  2 sin 
sin      sin 
cos     cos 
sin     sin  cos   sin  cos 
sin     sin  cos   sin  cos 
cos     cos  cos   sin  sin 
cos     cos  cos   sin  sin 
• Ví dụ 10: Biểu diễn cos 
2
là hàm của c o s 2
c o s 2  c o s   1  c o s  
2 2
2
 2 cos  1
1
• do vậy cos  
2
1  c o s 2 
2
Ví dụ 11: Một máy bay cất cánh bay về hướng tây nam với tốc
độ 300km/h và máy bay thứ hai rời mặt đất với cùng thời gian
bay về hướng tây với tốc độ 500km/h.
Hỏi sau 2 giờ hai máy bay cách nhau bao xa?
1000 Máy bay

45
0
cất cánh
d
600 d
2 2 2
 1 0 0 0  6 0 0  2 x1 0 0 0 x 6 0 0 c o s 4 5
0
 511470
d  7 1 5, 2 km
5.2.3. HÌNH HỌC
• Một số hình thường gặp
5.2.3. HÌNH HỌC
5.2.3. HÌNH HỌC
5.2.3. HÌNH HỌC

Ví dụ 12 :
Tìm: tính thể tích bên trong của lon soda
Giải: thể tích bên trong của hình trụ:
2
 6 . 3 cm 
 p R h   3 . 1415  12 
2
V  . 0 cm
 2 
3
 374 cm  374 mL
So với giá trị 355 mL hiện tại chứa bên trong lon soda sai khác là
19 ml có thể chấp nhận được.
5.2.4. ĐẠI SỐ TUYẾN TÍNH
- Ma trận
- Các phép tính ma trận
5.2.5. XÁC SUẤT THỐNG KÊ
54
5.3.1. TĨNH HỌC

• Liên quan đến sự cân bằng của đối tƣợng với
các hệ thống lực
• Lực và mô men là hai đại lƣợng thƣờng đƣợc
quan tâm trong tĩnh học.
55
LỰC
– Sự biểu hiện của tác động của một đối tượng này đến
một đối tượng khác.
Các đối tượng : xe và con người
Sự tương tác: Con người tác động vào
xe
– Sự xuất hiện theo hướng tác động của hai đối tượng
tại vùng tiếp xúc với một đối tượng khác hoặc tác
động từ một khoảng cách của một đối tượng khác.
– Được thể hiện là véc tơ
56
5.3.1. TĨNH HỌC

LỰC
Lực tác dụng bởi bàn tay vào Lực tác dụng từ sự va chạm vào
tay cầm của máy gặt xe móoc
Hình 3.1
57
5.3.1. TĨNH HỌC
LỰC
Tất cả các lực được định nghĩa bởi độ lớn, hướng và điểm đặt của nó
Hình 3.2 : Ảnh hƣởng của độ lớn, hƣớng , và điểm đặt

của lực trên cùng một đối tƣợng
58
5.3.1. TĨNH HỌC
LỰC
Các hiện tƣơng xảy ra khi lực tác dụng

59
5.3.1. TĨNH HỌC
ĐƠN VỊ LỰC
Lực là đơn vị cơ bản hay dẫn xuất?
Lực = khối lƣợng x gia tốc
Đơn vị của lực

 m  kg  m
1 N  1 kg   1 2   N  2
 s  s
 ft  slug  ft
1 lb f
 1 slug    1 2   lb f
 lb  2
 s  s
1 lb f
 4.448 N
60
5.3.1. TĨNH HỌC CÁC LOẠI LỰC
Lực lò xo và định luật Hooke

Đối với lò xo chịu kéo (nén):
F  kx
k : hằng số lò xo (độ cứng lò xo) x
x: chuyển vị của lò xo
F
61
• Đối với lò xo chịu xoắn:
Moment xoắn
θ: góc quay;
κ : hằng số lò xo xoắn
62
5.3.1. TĨNH HỌC

Ví dụ 1: Cho lò xo như hình vẽ, phần cuối lò xo có lắp một khối
lượng và các biến dạng tương ứng được ghi trong bảng 1. Hãy
xác định hằng số lò xo
Bảng 1: kết quả thực nghiệm
Khối lƣợng (N) Biến dạng của lò

xo (mm)
4,9 9
9,8 18
14.7 27
19,6 36
63
5.3.1. TĨNH HỌC
Giải : Hằng số lò xo k được xác định bằng độ dốc của đường
thẳng biểu diễn mối quan hệ giữa lực và biến dạng
Độ dốc của đường thẳng = sự thay đổi
của lực/ sự thay đổi của biến dạng
19 . 6  4 . 9  N
k   0 . 54 N/mm
 36  9  mm
Hình 3.6
64
5.3.1. TĨNH HỌC Lực ma sát
CÁC LOẠI LỰC
– Ma sát khô
– Ma sát ƣớt
65
5.3.1. TĨNH HỌC
• Để vật thể chuyển động:
Lực kéo = Lực ma sát
• Lực ma sát:
μ : hệ số ma sát;
N = phản lực;
W = trọng lượng vật thể
L h
66
5.3.1. TĨNH HỌC Lực ma sát
Ví dụ 3.2: Hệ số ma sát tĩnh giữa quyển sách và mặt bàn là 0,6.

Quyển sách nặng 20 N. Có lực tác động theo phương ngang 10 N vào
quyển sách. Quyển sách có dịch chuyển hay không? Nếu không vì
sao? Hãy xác định lực ma sát và giá trị lực tác động ngang để quyển
sách chuyển động.
Giải F m a s a t m a x   N   0 .6   2 0   1 2 n e w to n s
.
do Fmax > 10 N, nên quyển sách không dịch
chuyển.
Nếu lấy lực tác động theo phương ngang là
12 N thì quyển sách sẽ chuyển động
67
Hình 3.8
https://fb.com/tailieudientucntt
5.3.1. TĨNH HỌC MÔ MEN
Khi có lực tác động vào các đối tượng có
khuynh hướng tạo mô men đối với các
trục đi qua đối tượng. Hình dưới là mô
men của phản lực tại điểm đặt lực A
M y
 F d
Ví dụ 3.3: – Mở và đóng cửa

Để mở và đóng của chúng ta cần
kéo hay đẩy một lực vào tay nắm
cửa. Lực này sẽ làm cho cửa quay
xung quanh khớp cửa có nghĩa là
tạo ra một mô men
68
5.3.1. TĨNH HỌC
Tính mô men của lực
Đƣờng tác
dụng
A C
M A
 d1F
M B
 d2F
B
M C
 0
F
Hình 3.11
69
5.3.1. TĨNH HỌC
0.07 cos 35o
Ví dụ 3.4: Vị trí và giá trị các lực được
chỉ ra trên hình 3.12 . Hãy xác định mô
men của các lực so với điểm O.
Giải:
0.1 cos 35o
  M O
  50 N  0 . 05 m    50 N  0 . 07 cos 35 m   100 N  0 . 1 cos 35 m 
 13 . 55 N  m
70
5.3.1. TĨNH HỌC

Có hai lực tác dụng như hình 3.13 .
Ví dụ 3.5:
Xác định mô-ment tại các điểm A, B, C, và D
Giải: Chú ý rằng hai lực này bằng nhau về giá
trị nhưng ngược chiều
  M  100 N  0   100 N  0 . 1 m   10 N m
A
  M  100 N  0 . 1 m   100 N  0   10 N m
B
  M  100 N  0 . 25 m   100 N  0 . 15 m   10 N m
C
  M  100 N  0 . 35 m   100 N  0 . 25 m   10 N m
D
Cặp lực nhƣ vậy đƣợc gọi là ngẫu lực.
Hình 3.13
71
5.3.1. TĨNH HỌC
NỘI LỰC
Khi đối tượng chịu tác động của ngoại lực thì nội lực sẽ
được tạo nên bên trong vật liệu để liên kết vật liệu và các
bộ phận với nhau.
Ví dụ khi chúng ta kéo ở hai đầu của thanh thì nội lực bên trong
vật liệu của thanh sẽ tăng để giúp các nửa thanh với nhau trên
một chi tiết
10-72
1. TĨNH HỌC
• Ví dụ 3.6: Xác định độ lớn của hợp lực R trong mặt phẳng (hình a)
và trong không gian.
• Tổng hợp lực theo hướng x:
0 0
R x   100 cos 30  200 cos 45  5 0  1 0 8, 8
• Tổng hợp lực theo hướng y

0 0
R y  1 0 0 s in 3 0  2 0 0 s in 4 5  1 9 1, 4
2 2
 R  1 0 4 , 8  1 9 1, 4 2  2 1 8, 2 Hình 3.14
73
1. TĨNH HỌC
• Ví dụ 3.6: Xác định độ lớn của hợp lực R trong mặt phẳng
Tổng hợp lực theo hướng x và y:
Hình 3.14
74
5.3.1. TĨNH HỌC
• Các lực thành phần trong không gian 3D:
Tổng hợp lực F:
75
5.3.1. TĨNH HỌC
Ví dụ: Tổng hợp lực R theo hƣớng x,y và z:

0
R x  200 cos 54, 7  0  115, 5
0 0
R y  200 cos 54, 7  100 cos 45  186, 3
0 0
R z  200 cos 54, 7  100 cos 45  186, 3
2 2 2
 R  115, 5  186, 3  186, 3  287, 6
Hình 3.15
76
5.3.1. TĨNH HỌC
SỰ CÂN BẰNG
Khi đối tượng có các lực tác dụng thì để cân bằng cần phải
đảm bảo điều kiện tổng véc tơ của các lực bằng không và kết
quả mô men của các lực theo các trục cũng bằng không.
Ta có 6 phương trình sau:

Fx  0 M x
 0
Fy  0 M y
 0
 Fz  0 M z
 0
77
5.3.1. TĨNH HỌC

SỰ CÂN BẰNG Hai lực
Chú ý:
- Đối tượng cân bằng khi có
2 lực tác dụng với điều
kiện hai lực phải bằng Ba lực
nhau về giá trị và hướng
ngược chiều nhau dọc theo
đường nối các điểm đặt Hình 3.17
lực. (Hình bên)
- Đối tượng cân bằng khi có
3 lực tác dụng với điều Hệ lực
kiện các lực này phải đồng song
song
phẳng (Hình bên)
78
5.3.1. TĨNH HỌC
• Ví dụ 1: biết F1, F2, F3 và M. Xác định P1, P2, P3 ?
Phương trình cân bằng lực và moment tại điểm O:
79
5.3.1. TĨNH HỌC
Ví dụ 2:
(Ax, Ay, MA là nội lực)
Phần bên trái (OA): Phần bên phải (AB):
 6 ẩn số với 6 phương trình.

80
5.3.2. ĐỘNG HỌC
Động học đƣợc chia thành hai lĩnh vực chính động học
(kinematic) và động lực học( kinetics). Các định luật của
Newton về chuyển động của vật thể (đối tƣợng):
• Định luật 1 (thƣờng gọi là định luật quán tính)
– Đối tƣợng sẽ đứng yên hoặc chuyển động thẳng đều
với vận tốc không đổi nếu các lực tác dụng lên nó cân
bằng.
Định luật 2: Gia tốc của vật thể tỉ lệ thuận với lực tác
dụng lên nó và tỉ lệ nghịch với trọng lƣợng vật thể.
Hƣớng gia tốc trùng với hƣớng của lực
 
 F  ma
81
• Định luật thứ ba
 Mỗi một lực tác dụng đều có phản lực:
Fab = -Fba
 Các lực tác động và phản lực có cùng một giá trị và tác
động theo cùng một đƣờng tác dụng nhƣng có chiều

ngƣợc nhau
82
• Tốc độ chuyển động : Quãng đường vật di chuyển
được trong một đơn vị thời gian
d
v 
d: quãng đường vật di chuyển. t
t: thời gian dịch chuyển.

v: tốc độ chuyển động đều.
• Vận tốc trung bình:
• Vận tốc tức thời: tốc độ của đối tượng tại 1 thời điểm
83
• Gia tốc:
– Trung bình:
– Tức thời:
Từ các định luật của Newton cho thấy : khối lƣợng xe cản trở
sự chuyển động  tốt nhất là chế tạo xe có trọng lƣợng
nhỏ nhất (trọng lƣợng W = khối lƣợng*gia tốc trọng trƣờng)
84
• Định luật vạn vật hấp dẫn
– Hai khối lượng sẽ hấp dẫn với một lực bằng nhau về độ
lớn và ngược chiều nhau
Gm 1 m 2
F  2
r
G = 6.673 x10-11 m3/kg.s2

Hình 3.20
– Trọng lượng của đối tượng là lực gây ra trên khối lượng
của đối tượng bởi sức hút của trái đất
85
2. ĐỘNG HỌC
Trọng lượng của đối tượng có khối lượng m trên trái đất là
GM m GM
W  g 
earth earth
2
, và
let 2
R earth R earth
W  mg
Mearth = 5.97 x 1024 kg

Rearth = 6378 x 103 m
g = 9.8 m/s2
86
2. ĐỘNG HỌC
Ví dụ 3.5: Xe thám hiểm có khối lượng là 250 kg trên trái đất .

Hãy xác định khối lượng của xe trên mặt trăng (gMoon = 1.6 m/s2)
và trên hành tinh Mars (gMars = 3.7 m/s2); xác định trọng lượng của
xe trên mặt trăng và Mars?
Giải
Khối lượng của trên trái đất và mặt trăng và Mars là giống nhau .
Trọng lượng của xe có thể xác định từ công thức W = mg,
250   9 .8 
2
trê n tra i d a t: W  kg m s 2450 N
250   1 .6 
2
trê n m a t tr a n g : W  kg m s 400 N
250   3 .7 
2
trê n M a rs : W  kg m s 925N
87
2. ĐỘNG HỌC
Ví dụ 3.6: tầu con thoi trên trái đất và quĩ đạo là nằm trong
khoảng từ 250 km tới 965 km; khối lƣợng của phi hành gia là 70 kg
trên trái đất. Hãy xác định giá trị g và khối lƣợng của phi hành gia
trên quĩ đạo.
Giải:
Tầu con thoi ở độ cao là 250 km trên trái đất.
 
3
 
 11 m
 6 . 673  10  5 . 97  10
24
kg
 2 
GM  kg  s  2
g    9 . 07 m s
Earth
6378 m 
2 3 3 2
R  10  250  10
W   70 kg 9 . 07 m s 
2
635 N
10-88
2. ĐỘNG HỌC
Giải ( tiếp)
Tầu con thoi ở độ cao là 950 km trên trái đất.
.
 
3
 
 11 m
 6 . 673  10  5 . 97  10
24
kg
 2 
GM  kg  s  2
g    7 . 38 m s
Earth
6378  10  965 m 
2 3 3 2
R  10
W   70 kg 7 .38 m s   517 N

2
10-89
5.3.3. CÔNG
Công- lực tác động ở một khoảng cách
Công = F x d
Đơn vị : N.m, J, lb.ft….
Khoảng cách, d
Lực
10-90
5.3.3. CÔNG
Công tác động lên xe
Công tác động lên xe do lực F là

W1-2 = (F cos θ)(d)
10-91
3. CÔNG SUẤT CƠ HỌC

Công suất là công sản sinh (hay tiêu hao) trong một
thời gian đã cho.
Công suất = công / thời gian

= (lực)*(quãng đƣờng) / thời gian
= năng lƣợng / thời gian
10-92
5.3.3. CÔNG SUẤT CƠ HỌC

Nếu muốn đẩy nhanh hơn cần cung cấp công suất
nhiều hơn Công
suất
nhiều
hơn
Bắt đầu
Kết thúc
13-93
Đơn vị : J/s (watts), N.m/s, lb.ft/s
N m
– Watts (W) hệ SI:  
J
 W
s s
lb  ft lb  ft
– Mã lực (hp) : 
f
; 1 hp  550
f
s s
dùng theo hệ Mỹ
94
Ví dụ: Hộp có khối lượng là 100 N trên mặt đất

Xác định : công cần thiết để nâng hộp lên khỏi
mặt đất là 1.5 m?
Giải: W  100 N 1 . 5 m   150 N  m
Ví dụ về công suất: Hộp có khối lượng là

100 N trên mặt đất . Chúng ta muốn
nâng hộp trong 3 giây.
Xác định: Công suất yêu cầu ?
Giải: Công suât 
công

150 J
 50 watts
thoi gian 3s
10-95
5.3.4. NĂNG LƢỢNG VÀ CÔNG SUẤT
13-96
• Năng lƣợng thƣờng ở dạng:

– Động năng
– Thế năng
– Năng lƣợng đàn hồi
13-97
• Động năng 1 2 1 2
Công 1 2  mV 2  mV 1
2 2
• Đơn vị
N
2
1  m   m 
Động năng   kg    kg   m 
2
 mV 
2
2  s   s 
 N  m  joule  J
98
• Động năng
Ví dụ: xe di chuyển với vận tốc 90 km/h có khối lượng là
1400 kg.
Xác định: lực cần thiết để xe di chuyển 100 m đến khi
dừng hoàn toàn .
 km   1 h   1000 m  m
Giải: V 1  V initial  90   
 h   3600 s   1 km 
  25
s
V 2  V final  0
1 1
  force  distance  2 2
work 1- 2
mV 2
 mV 1
2 2
1
 force 100  1400  25 
2
m 0  kg m/s
2
force   4375 N
99
• Thế năng
Là công cần thiết để nâng một vật
khối lượng m theo phương thẳng
đứng lên một độ cao Δh. Đây chính
là công cần thiết để thắng lực hấp
dẫn.
Δh
 PE  mg   h 
m
m : khối lượng vật thể
g: gia tốc trọng trường
100
 m 
• Thế năng  mgh   kg  2
 m 
 s 
Đơn vị:  N  m  joule  J
101
4. NĂNG LƢỢNG VÀ CÔNG SUẤT
• Năng lƣợng đàn hồi
• Khi lò xo bị kéo hay nén so với vị
trí ban đầu thì năng lượng đàn hồi
được lưu trữ trong lò xo .
• Năng lượng sẽ được giải phóng khi
x
lò xo trở về vị trí ban đầu
• Năng lượng dự trữ trong lò xo Lực
được xác định bởi : FLực

orce
1  N 
 m 
2 2
Năng lượng đàn hồi  kx  
2  m 
Đơn vị  N  m  joule  J
(k: độ cứng của lò xo)

102
4. NĂNG LƢỢNG VÀ CÔNG SUẤT
• Năng lượng đàn hồi 1  N 
 m 
2 2
 kx  
2  m 
Đơn vị:  N  m  joule  J
• Lò xo chịu xoắn:
Năng lượng đàn hồi (thế năng dự trữ) :
θ : góc quay (radian)
κ : hằng số lò xo chịu xoắn
103
• Năng lượng đàn hồi
1
Năng
elastic lƣợng
energy  kx 1
2
đàn hồi 2
Năng lƣợng 1 2
elastichồi energy
đàn  kx 2
x1 2
x2
Biến thiên năng
change in lƣợng
elastic đàn hồi
energy   EE
Lực
1 2 1 2
Lực
Force  kx 2
 kx 1
Lực 2 2
k: độ cứng của lò xo
104
Ví dụ: lò xo có k = 100 bị kéo như hình vẽ
Xác định: sự thay năng lượng đàn hồi khi lò
xo bị kéo vị trí 1 tới vị trí 2, (b) từ vị trí 2
đến (3)
Giải:
Biến đổi hằng số lò xo từ N/cm sang N/m
k  1 00 N/cm 1 00 cm/m   10 , 000 N/m
105
Giải ( tiếp): Sự biến thiên năng lượng
đàn hồi
1 2 1 2
 EE  kx 2  kx 1
2 2 Vị trí
chƣa bị
giãn
1
10 , 000  0 . 05 
2
(a)  EE  N/m  0  12 . 5 J
2
1 1 Lực
10 , 000  0 . 07  10 , 000  0 . 05 
2 2
(b)  EE  N/m  N/m  12 J
2 2
1
10 , 000  0 . 07 
2
(c)  EE  N/m  0  24 . 5 J
2 106
Tài liệu tham khảo của Chƣơng 5
[1] Oakes, Leone, Gunn, Engineering Your Future, A

Comprehensive Approach, 5th Edition, Great Lake
Press, 2006.
[2] Ho, Nhut. "Course ME101 - Introduction to Mechanical
Engineering." Department of Mechanical Engineering,
California State University, Northridge, USA. Course
URL: www.csun.edu/~me101
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 4-107

Ve Ky Thuat Chuong 7 Nhung Su Co Cua Ky Thuat (Cuuduongthancong - Com)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ve Ky Thuat Chuong 7 Nhung Su Co Cua Ky Thuat (Cuuduongthancong - Com)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CuuDuongThanCong.com https://fb.

5.2. TOÁN HỌC CƠ BẢN

5.3. NHỮNG CƠ SỞ KỸ THUẬT

5.1.2. CÁC HỆ THỐNG ĐƠN VỊ

• Hệ thống đơn vị của Mỹ (U.S. Customary

TT Tên đại lƣợng Tên đơn vị Ký hiệu

Đại Đơn vị SI Ký hiệu

Tốc độ mét/giây m/s

Tỉ trọng kg/mét khối kg/m3

• Ví dụ: các đại lƣợng đo có tên đặc biệt

Đại lƣợng Tên SI Ký hiệu SI Đơn vị SI

• Các đơn vị dùng hệ SI:

Tên Ký hiệu Giá trị trong SI

Phút min 1 min = 60 s

yocto y 10-24 deca da 10

Đơn vị đo lường hợp pháp, gọi tắt là đơn vị hơp pháp, là

Websites chuyển đổi đơn vị online:

Độ Radians 0.017 453

Inches Centimeters 2.54

Newtons Pounds 0.224 81

Chuyển đổi đơn vị đo nhiệt độ:

- Thang đo nhiệt độ quốc tế (oC)

CHUYỂN ĐỔI ĐƠN VỊ

• Để chuyển đổi từ hệ đơn vị này sang hệ đơn vị khác:

CHUYỂN ĐỔI ĐƠN VỊ

• Ví dụ 2: Chuyển 25 cents/phút sang $/giờ

• Ví dụ 1.2: Chuyển 25 lb/in2 sang kilograms/cm2

CHUYỂN ĐỔI ĐƠN VỊ

Tìm : tốc độ và khoảng cách theo hệ SI

CHUYỂN ĐỔI ĐƠN VỊ

Ví dụ 5: Nhiệt độ bên ngoài là 80oF và có mật độ là 0.0735

CHUYỂN ĐỔI ĐƠN VỊ

Ví dụ 7 : mật độ của nƣớc= 1000 kg/m3

CHUYỂN ĐỔI ĐƠN VỊ

Ví dụ 8 : Áp suất khí quyển P = 105 N/m2

• Hãy xác định giá trị t khi T=20

• Lấy logarit cả hai vế ln 0 , 2  ln e

• Dùng phương trình (5) ta có

Thường dùng cơ số 10 hoặc log tự nhiên cơ số e ( e=2,7183)

• Nhị thức Newton (Binomial Theorem)

• Phân số đơn giản (Partial Fractions)

Quan hệ trong tam giác ta có

Qui luật cosin:

sin     sin  cos   sin  cos 

sin     sin  cos   sin  cos 

cos     cos  cos   sin  sin 

cos     cos  cos   sin  sin 

1000 Máy bay

5.2.3. HÌNH HỌC

5.2.4. ĐẠI SỐ TUYẾN TÍNH

5.2.5. XÁC SUẤT THỐNG KÊ

5.3.1. TĨNH HỌC

5.3.1. TĨNH HỌC

Hình 3.2 : Ảnh hƣởng của độ lớn, hƣớng , và điểm đặt

Các hiện tƣơng xảy ra khi lực tác dụng

Đơn vị của lực

5.3.1. TĨNH HỌC CÁC LOẠI LỰC

Lực lò xo và định luật Hooke

5.3.1. TĨNH HỌC

Khối lƣợng (N) Biến dạng của lò

Ví dụ 3.2: Hệ số ma sát tĩnh giữa quyển sách và mặt bàn là 0,6.

Ví dụ 3.3: – Mở và đóng cửa

0.1 cos 35o