Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 40

gjsflGtk'/ art tyf C0f ;xsf/L ;+:yf lnld6]8

sf]

sd{rf/L k|zf;g cfGtl/s sfo{ljwL @)&^


-o; lgodfjnL ldlt @)&^÷)^÷)& b]lv nfu' ul/Psf] 5 _
gjsflGtk'/ art tyf C0f ;xsf/L ;+:yf lnld6]8
alQ;k'tnL, sf7df08f}
sd{rf/L k|zf;g cfGtl/s sfo{ljlw @)&^

k|:tfjgf
;+:yfsf] sd{rf/L k|zf;g nfO{ k|lt:kwL{, kf/bzL{, j:t'lgi7 / ljZj;gLo agfO{ ;+:yfsf] sd{rf/L k|zf;g ;do ;'xfpFbf],
Jojl:yt, lhDd]jf/Lsf] hjfkmb]lxtf / cg';flzt agfO ;b:ox?sf] xs lxtsf] ;'/Iff ug{sf] nflu ;+:yfsf] ljlgodn]
lbPsf] clwsf/ k|of]u ul/ ldlt @)&^÷)^÷)& df ;DkGg ;+:yfsf] @@cf}+ aflif{s ;fwf/0f ;ef4f/f sd{rf/L k|zf;g
cfGtl/s sfo{ljlw @)&^ kfl/t u/L nfu' ul/Psf] 5 .

kl/R5]b !
k|f/lDes
1. ;+lIfKt gfd / k|f/De M
-!_ o; sfo{ljwLsf] gfd gjsflGtk'/ art tyf C0f ;xsf/L ;+:yf lnld6]8sf] ……sd{rf/L k|zf;g cfGtl/s
sfo{ljwL, @)&^Æ /x]sf] 5 .
-@_ of] sfo{ljwL t'?Gt k|f/De x'g]5 .
-#_ of] sfo{ljwL ;+:yfsf ;Dk"0f{ sd{rf/Lx?df nfu' x'g]5 .
-$_ lgod -! –#_ df h];'s} elgPtf klg kl/If0f sd{rf/L, k/fdz{bftf, :jo+;]js -ljb]zL jf g]kfnL_, ljlzi6
lj1, ;Nnfxsf/nfO{ of] lgod nfu' x'g] 5}g .
2. kl/efiff M
ljifo jf k|;+un] csf]{ cy{ gnfu]df o; sfo{ljwLdf,
-s_ ……;+:yfÆ eGgfn] gjsflGtk'/ art tyf C0f ;xsf/L ;+:yf ln= s]lGb|o sfof{no tyf zfvf sfof{nox?nfO{
;d]t ;Demg' kb{5 .
-v_ ……P]gÆ eGgfn] k|b]z ;xsf/L P]g @)&^ tyf ;f] sf] ;do ;dodf x'g] ;+zf]wg ;d]tnfO{ ;Demg' kb{5 .
-u_ ……lgodfjnLÆ eGgfn] P]g ;+u ;DalGwt lgodfjnL tyf ;f] sf] ;+zf]wg ;d]t nfO{ ;Demg' kb{5 .
-3_ ……ljlgodÆ eGgfn] ;+:yfsf] ljlgod ;Demg' kb{5 .
-ª_ ……sfo{ljwLÆ eGgfn] ;+:yfsf] sd{rf/L k|zf;g cfGtl/s sfo{ljwL @)&^ ;Demg' kb{5 .
-r_ ……;ldltÆ eGgfn] ;+:yfsf] ;+rfns ;ldlt ;Demg'k5{ .
-5_ ……n]vf ;'kl/a]If]0f ;ldltÆ eGgfn] ;fwf/0f ;efaf6 lgo'lQm ePsf] n]vf n]vf ;'kl/a]If]0f ;ldlt ;Demg'k5{ .
-h_ ……pk ;ldltÆ eGgfn] cfjZostf cg';f/ ljleGg ;dodf u7g u/]sf pk ;ldltx? ;Demg' k5{ .
-em_ ……cWoIfÆ eGgfn] ;+:yfsf ;+rfns ;ldltsf] cWoIf ;Demg'k5{ .

k]h g+= 1÷29


-`_ ……Joj:yfkg ;ldltÆ eGgfn] lgod * adf]lhd ;+rfns ;ldltaf6 u7Lt ;ldlt nfO{ ;Demg'kb{5 .
-6_ ……k|d'v sfo{sf/L clws[tÆ eGgfn] ;+:yfsf] ljlgod adf]lhd ;Dk"0f{ sfo{sf/L clwsf/ k|of]u ug{ kfpg] u/L
;~rfns ;ldltn] sfo{sf/L k|d'vsf] ?kdf lgo'Qm u/]sf] sd{rf/LnfO{ ;Demg' k5{ . ;f] zAbn] ;+:yfsf]
k|d'v sfo{sf/Lsf] sfd ug]{ ul/ ;+~rfns ;ldltn] tf]s]sf] ;+:yfsf] Joj:yfkg k|d'v nfO{ ;d]t hgfpFb5 .
-7_ ……Joj:yfkg k|d'vÆ eGgfn] ;+:yfsf] Joj:yfkg ;ldltsf] ;+of]hs nfO{ hgfpFb5 .
-8_ ……Zffvf k|d'vÆ eGgfn] ;+:yfsf] s'g} Ps zfvfsf] ;Dk"0f{ lhDd]jf/L axg ug]{ u/L lgo'Qm ePsf] sd{rf/L
;Demg'k5{ . zfvfsf] sf/f]jf/sf] cfsf/ / dxTj cg';f/ clws[t tx jf dflysf sd{rf/L dfq zfvf
k|d'vsf] ?kdf lgo'Qm ul/g]5 .
-9_ ……;]jf s]Gb| k|d'vÆ eGgfn] ;+:yfsf] s'g} Ps ;]jf s]Gb|sf] ;Dk"0f{ lhDd]jf/L axg ug]{ u/L lgo'Qm ePsf]
sd{rf/L ;Demg'k5{ . ;]jf s]Gb|sf] sf/f]jf/sf] cfsf/ / dxTj cg';f/ clws[t tx jf dflysf sd{rf/L dfq
;]jf s]Gb| k|d'vsf] ?kdf lgo'Qm ul/g]5 .
-0f_ ……ljefuÆ eGgfn] ;+:yfn] tf]s]sf] b]xfosf ljefu eGg] a'lemG5 .
!= ;b:o ;]jf tyf lgIf]k,
@= C0f nufgL tyf c;"ln,
#= n]vf tyf ;"rgf k|ljlw ljefu
$= gub ljefu
%= k|zf;g, sDKnfoG; tyf sfg"g ljefu
-t_ ……ljefluo k|d'vÆ eGgfn] ;+:yfsf] ;DalGwt ljefusf] ;Dk"0f{ lhDd]jf/L axg ug]{ u/L lgo'Qm ePsf] sd{rf/L
;Demg'k5{ . ;DalGwt ljefusf] ¡ffg / cg'ejsf] cfwf/df dfq clws[t tx jf dflysf sd{rf/LnfO{ dfq
ljefluo k|d'vsf] ?kdf lgo'Qm ul/g]5 .
-y_ æ;]jfÆ eGgfn] ;+:yfsf] s'g} kbdf jxfn /xL u/]sf] ;]jf ;Demg'k5{ / ;f] zAbn] :jLs[t ljbfdf a;]sf]
sd{rf/Lsf] ;]jf cjlw ;d]tnfO{ hgfpF5 .
-b_ ælgo'Qm ug]{ clwsf/LÆ eGgfn] o; gLltsf] clwgdf /xL ;+:yfsf] ;]jfsf] kbx?df lgo'Qm ug{ ;Sg] clwsf/
ePsf] clVtof/ k|fKt JolQm ;Demg'k5{ .
-w_ æsd{rf/LÆ eGgfn] ;+:yfsf] ;]jfdf /x]sf ;a} txsf sd{rf/L ;Demg'k5{ / ;f] zAbn] :yfoL, c:yfoL, s/f/,
kl/If0fsfn tyf Joj:yfkg k|lzIffyL{sf ?kdf lgo'Qm sd{rf/L nfO{ hgfpFb5 .
-g_ ælgoldt sd{rf/LÆ eGgfn] ;]jf vf/]lhsf] cjlw gtf]ls sd{rf/Lsf] ?kdf lgo'Qm ePsf] sd{rf/L ;Demg'k5{
.
-k_ æs/f/ sd{rf/LÆ eGgfn] Dofb tf]lsPsf] s'g} kb jf ls6fgL ;fy s'g} vf; Dofb gtf]lsPsf] ePtfklg
lgwf{l/t sfd ;DkGg geP ;Ddsf] nflu lgo'Qm sd{rf/L ;Demg'k5{.
3. JofVof ug]{ clwsf/L
-!_ o; sfo{ljwLsf] s'g} k|fjwfgsf] ;DaGwdf l4ljwf pTkGg ePdf pQm ljifo JofVofsf] nflu ;~rfns
;ldltdf k]z ul/g] 5 / ;ldltn] u/]sf] JofVof clGtd x'g]5 .
-@_ of] sfo{ljwLsf] JofVof ug]{ l;nl;nfdf ;+rfns ;ldltn] ;DalWft la1sf] k/fdz{ lng ;Sg]5 .

k]h g+= 2÷29


-#_ s'g} clVtof/jfnf sd{rf/Ln] of] lgodjfnL adf]lhd clwsf/ k|of]u ubf{ ul/Psf] JofVofaf6 s'g}
sd{rf/LnfO{ dsf{ k/]df To;/L dsf{ k/]sf] s'/f vf]nL ;~rfns ;ldltdf k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 . ;~rfns
;ldltsf] lg0f{o clGtd lg0f{o x'g]5 .
4. sfo{ljwLsf] hfgsf/L
o; sfo{ljwLdf Joj:yf ul/Psf ;a} lgodx?sf] hfgsf/L k|fKt ug'{ k|To]s sd{rf/Lsf] st{Ao x'g]5 .

kl/R5]b – @
;f+u7lgs ;+/rgf, st{Ao tyf clwsf/
5. ;f+u7lgs ;+/rgf / b/jGbL ;DalGw Joj:yf
-!_ ;+:yfsf] sfo{ ;Dkfbg ug{ cfjZos kg]{ ;f+u7lgs ;+/rgf cg';"lr ! adf]lhd x'g]5 .
-@_ txtyf b/aGbL cfjZostf cg';f/ ;~rfns ;ldltn] ;do ;dodf lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
6. sd{rf/Lsf] tx jf >]0fL tyf kb
;+:yfdf sd{rf/L lgo'lQm ul/g] jf lgo'Qm ul/Psf] tx jf >]0fL / To; cGtu{tsf] kbx? cg';"lr ! adf]lhd x'g]5
.
7. sd{rf/Lsf] k|sf/
;+:yfdf lgDg k|sf/sf sd{rf/Lx? x'g ;Sg]5g\ M
-s_ lgoldt sd{rf/L
-v_ s/f/ sd{rf/L
-u_ Joj:yfkg k|lzIffyL{ (Management Trainee) M–;+:yfn] cNksflng cjlwsf] nflu ljleGg
ljZjljBfnox?df ;DalGwt ljifodf cWoog/t ljBfyL{x?nfO{ sfo{ut tflnd lbg] p4]Zon] ;+:yfdf
O{G6g{;Lk u/fpg ;Sg]5 .;"ljwf tyf kfl/>lds ;+:yfn] tf]s]adf]lhd x'g]5 .
-3_ ;'/Iff, ;/;kmfO{, ;jf/L rfns, sfof{no ;xof]uL nufot ;+:yfdf cfjZos sd{rf/Lx? jfx\o ;]jf
cfk'lt{stf{;‘u klg lng ;lsg]5 . ;f] sf] ;]jf zt{ / ;'ljwf ;DaGwdf ;+:yfn] cfk'lt{stf{;Fu u/]sf]
;Demf}tf adf]lhd x'g]5 .
8. Joj:yfkg ;ldltsf] u7g
;~rfns ;ldtLn] sfo{sf/L k|d'v clws[tsf] l;kmfl/;df al/i7 sd{rf/L dWo]af6 sfo{sf/L k|d'vsf] g]t[Tjdf
a9Ldf & ;b:oLo Joj:yfkg ;ldlt (Management Committee) u7g ug]{5 . pQm ;ldltn] u/]sf
Jjj:yfksLo lg0f{ox? sfo{sf/L k|d'v clws[tsf] dfk{mt ;~rfns ;ldtLdf k]z ul/g]5 .
9. Joj:yfkg ;ldltsf] sfd st{Jo tyf clwsf/
-!_ ;+:yfsf] l:js[t ljlgod tyf lgodx?sf] clwgdf /lx ;+:yfsf] p4]Zo k|fKtLsf nflu k|d'v sfo{sf/LnfO{
cfjZos ;xof]u ug]{ .
-@_ sd{rf/Lsf] sfdsf] ;'kl/j]If0f ul/ sd{rf/L aLr ;dGjo ug]{ / sfdsf] d"Nof+sg ul/ k'/:s[t tyf
;hfosf] nflu ;~rfns ;ldlt ;dIf l;kmfl/; ug]{ .

k]h g+= 3÷29


-#_ ;+:yfsf] ;+rfns ;ldlt k|lt pQ/bfoL x'g] .
-$_ b}lgs sfo{ ;~rfngsf] nflu cfjZos sd{rf/Lx?sf] ;?jf nufotsf sfo{x? ug]{ u/fpg] .
-%_ ;+:yfdf b}lgs cfjZos kg]{ sfd sf/jflx tyf lg0f{ox? ug]{ u/fpg] .
-^_ ;~rfns ;ldltn] tf]s] adf]lhdsf] sfo{x? ug]{ u/fpg] .
-&_ Joj:yfkg ;ldltsf] a}7s eQf tyf cGo ;"ljwfx? ;+rfns ;ldltn] tf]s] adf]lhd x'g]5 .
-*_ k|To]s zfvf, ljefux?sf] dfl;s k|ltj]bgdf 5nkmn ul/ lgrf]8 lgsfln tTsfn sfof{Gjog ug]{ u/fpg] .
-(_ Joj:yfkg ;ldltsf] a}7s ;DalGw sfo{ljlw ;f] ;ldlt cfkm}+n] lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 .

10. k|d'v sfo{sf/L clws[t sf] lgo'QmL, sfd, st{Jo / clwsf/


-!_ ;+:yfsf] ljlgod / ljlgod cGtu{t ag]sf lgodx?sf] clwgdf /lx sfo{ ;Dkfbg ug{ tyf tf]lsP
adf]lhdsf cGo sfo{ ug{ ;~rfns ;ldltn] Pshgf k|d'v sfo{sf/L clws[t -CEO_ lgo'QmL ug]{5 .
-@_ k|d'v sfo{sf/L clws[tsf] kbfjlw $ aif{sf] x'g]5 / ;~rfns ;ldltn] cfjZostf cg';f/ kbfjlw !
sfo{sfn yk ug{ ;Sg]5 .
-#_ k|d'v sfo{sf/Lsf] kfl/>lds tyf ;]jfsf cGo zt{x? ;~rfns ;ldltsf] lg0f{odf ;fwf/0f ;efn] cg'df]bg
u/] adf]lhd x'g]5 .
-$_ k|d'v sfo{sf/L sf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ ;+:yfsf] cfly{s tyf k|zf;lgs sfo{sf] k"0f{ lhDd]jf/L jxg ul/ cfly{s sf/f]jf/df ;+rfns hfgsf/L ug]{
u/fpg] .
-u_ ;fwf/0f ;ef tyf ;~rfns ;ldltsf] a}7sdf efu lng] / dfl;s tyf aflif{s k|ltj]bgx? k]z ug]{ .
-3_ ;+:yfsf] aflif{s of]hgf tyf ah]6 tof/ ul/ ;ldlt ;dIf k]z ug]{ .
-8=_;ldlt / ;fwf/0f ;efsf a}7sx?sf] laifo;"rL tof/ ug]{ .
-r_ ;+:yfsf ;b:ox?nfO{ z}lIfs Pj+ tflnd sfo{qmdx?sf] of]hgf agfO{ lzIff pk;ldlt dfkm{t ;~rfng ug{
;xof]u k'/\ofpg] .
-5_ ;+:yfsf ;a} sd{rf/Lx?sf sfd sfjf{lxx? ;"rf? ?kn] ;~rfng u/fpg] / sd{rf/LaLr ;dGjo ug]{ .
-h_ ;ldltn] tf]s]sf sfdx? ug]{ u/fpg] .
-em_;Dk"0f{ ;b:o tyf ;ldlt, pk ;ldlt k|lt pQ/bfoL x'g] .
-`_ hg;Dks{sf cGo sfo{x? ug]{ u/fpg] .
-6_ ;+:yfsf] b}lgs sfo{ ;Dkfbgsf] lgl/If0f, lgb]{zg, cg'udg ul/ ;+:yfsf ;du| sfo{;~rfngsf] lhDd]jf/L
lng] .
-7_ ;+:yfsf] Joj:yfkg r':t /fVg ljQLo ljZn]if0fsf] cfwf/df ;+rfns ;ldlt, cGo kbflwsf/L /
sd{rf/Lx?nfO{ cfjZos tflndsf] Joj:yf ug]{ sfo{qmd ;~rfns ;ldltaf6 l:js[t u/fO{ sfof{Gjog ug]{
u/fpg] .

k]h g+= 4÷29


-8_ ;+:yfsf] k|ltlglwTj ug]{ / ;+:yfsf] tkm{af6 aGwgsf/L lnvtx?df x:tfIf/ ug]{ .
-9_ ;+:yfsf] tkm{af6 jftf{ ug]{ .
-0f_ lgo'Qm ePsf] n]vfkl/Ifs -afXo / cfGtl/s_ af6 ;dodf g} plrt tj/n] n]vfkl/If0f u/fpg] .
-t_ s/ ;DalGw sfo{ ug]{ u/fpg] .
-y_ o;sf] cnfjf ;+:yfdf ePsf ;Dk"0f{ sfo{x?sf] lhDdf lng] .
-b_ ;+:yfdf eP u/]sf jf x'g] h:tf];'s} ;d:ofsf] ;dfwfg oyfl;3| ;dfwfg ug]{ u/fpg] .
-%_ ;+:yfsf] ljlgod cGtu{t ag]sf] o; sfo{ljwL adf]lhd k|d'v sfo{sf/LnfO{ k|fKt clwsf/x?dWo] s'g}
clwsf/ k|d'v sfo{sf/Ln] cfkm' dftxtsf sd{rf/LnfO{ k|Tofof]hg ug{ ;Sg]5 .
11. Zffvf k|d'v / ljefux?sf] sfd, st{Jo
Zffvf k|d'v / ljefux?sf] sfd, st{Jo cg';"lr @ adf]lhd x'g]5 .

kl/R5]b #
sd{rf/Lsf] lgo'lQm
12. kbk"tL{ pk ;ldlt
kbk"tL{ ug{sf] nflu b]xfo jdf]lhdsf] kbk"tL{ pk ;ldlt /xg]5 .
-s_ ;+rfns ;ldltaf6 tf]lsPsf] – ! hgf -;+of]hs_,
-v_ k|d'v sfo{sf/L clws[t – ! hgf -;b:o ;lra_,
-u_ ljifo ljz]if1 -;+:yfaf6 jf aflx/af6_ – ! hgf,
13. kbk"tL{ pk ;ldltsf] sfd, st{Ao
kbk"tL{ ;ldltsf] sfd,st{Aox? b]xfojdf]lhd x'g]5g\ .
-s_ s'g} k|sf/af6 l/Qm kbsf] kbk"tL{{ ug{ z}lIfs of]Uotf, tflnd, cg'ej v'nfO{ cfjZostfg';f/ lj1fkg jf
b/vf:t cfXjfg ug]{,
-v_ pDd]bjf/sf] b/vf:t 5fgljg u/L :jLs[t jf c:jLs[t ug]{,
-u_ Go"gtd of]Uotf k'u]sf pDd]bjf/x? dWo]jf6 5gf}6 ug{ lnlvt k/LIff, cGtjf{tf{, k|of]ufTds k/LIff cflb
ljlw jf cfjZostf cg';f/ cGo 5gf}6 k|lqmof ;+rfns ;ldltdf l;kmfl/z ug]{,
-3_ lnlvt k/LIff, k|of]ufTds k/LIff / df}lvs cGtjf{tf{ ;+rfng ug{nfO{ cfjZos tof/L u/L lgwf{l/t k/LIff
;+rfng ug]{ .
-ª_ lgwf{l/t k/LIffsf] glthf k|sfzg ;DaGwL ;Dk"0f{ sfo{ ug]{ .
-r_ lnlvt / k|of]ufTds k/LIf0f x'g] kbdf k|of]ufTds k/LIffdf ;d]t ;kmn ePsf pDd]bjf/x?nfO{ df}lvs
cGtjf{tf{lnO{;kmn x'g] pDd]bjf/sf] 5gf}6 u/L lgo'lQmsf nflu ;+rfns ;ldltdfl;kmfl/; ug]{ .
-5_ sd{rf/L kbk"tL{;Fu ;DalGwt ;Dk"0f{ sfuhftx? lznaGbL u/L ;'/lIft /fVg] .

k]h g+= 5÷29


-h_ a9'jfsf] nflu sfuhft ;lxt ;+rfns ;ldltdf l;kmfl/; ug]{ .
14. ;"rgf k|sfzg ug'{kg]{
-s_ kbk"tL{sf] nflu 3l6df & lbgsf] cjlw /flv ;"rgf k|sfzg ul/g]5 .
-v_ lj1fkg k|sflzt ubf{ l/Qm kb ;+Vof, cfjZos Go"gtd z}lIfs of]Uotf, jf~5lgo of]Uotf ;d]t v'nfpg'
kg]{5 .
-u_ ;dosf] cefa, 5f]6f] cjlwsf] lgo'lQm, /f]:6/sf] kof{Kttf jf ;f]l;on ldl8ofsf] pkof]usf] cj:yfdf
kbk"tL{sf] ;"rgf kq–klqsfdf ug'{ kg]{ 5}g .
-3_ sfof{nodf l/Qm lgoldt sd{rf/Lsf] kbk"tL{ ubf{ cfjZos x'g] clws[t txsf kbx? kbk"tL{ ubf{ kbk"tL{
pk ;ldltåf/f pNn]lvt k|lqmof ckgfOg]5 . cGo cj:yfx?df ;+rfns ;ldltn] tf]s] adf]lhd lgo'Qm ug{
;lsg]5 .
15. lnlvt k/LIff, k|of]ufTds k/LIff / df}lvs cGtjf{tf{
l/Qm kbsf] tx x]l/ cfjZostf cg';f/ lnlvt k/Liff jf k|of]ufTds k/LIff jf df}lvs cGt{jftf{ jf ;a} kl/Iff
lng ;lsg]5 .
kbk"tL{ ul/g] kbsf] nflu cfjZos of]Uotf, cg'ej, ;DalGwt ljifosf] 1fg, JolQmut cfr/0f / sfdk|lt
k|ltj4tf cflb d"NofÍgsf] cfwf/ dflgg]5 .
16. lgo'QmL lbg] clwsf/L
k|d'v sfo{sf/L clws[t / ljlzi7 >]0fLsf sd{rf/Lsf] xsdf ;~rfns ;ldltsf cWoIf / cGo sd{rf/Lsf] xsdf
k|d'v sfo{sf/Ln] lgo'QmL lbg]5 .
17. lgo'QmL
-!_ ;+:yfdf l/Qm /x]sf] kb gof‘ lgo'QmL jf a9'jf4f/f k"lt{ ul/g]5 .
-@_ lgo'ltm lbg] clwsf/Ln] sfo{ljj/0f ;lxt lgo'lQm lbOg]5 . o;/L lgo'Qm sd{rf/Ln] ;+:yfn] tf]s]sf] h'g;'s}
:yfg / sfo{qmddf kbLo sfo{ljj/0f cg';f/ sfd ug'{ kg]{5 .
-#_ ljz]if k/Ll:ytLdf Joj;flos ;+:yfx? dfkm{t sd{rf/Lx? 5gf}6 u/L lgo'lQm ug{ ;lsg]5 .
-$_ ;~rfns ;ldlt tyf n]vf ;ldltsf ;b:o sd{rf/Ldf lgo'Qm x'g ;ldltsf] kbaf6 /flhgfdf lbg' kg]{5 .
-%_ lgo'lQm ug]{ clwsf/Ln] kl/If0fsfndf /x]sf sd{rf/Lsf] ;]jfaf6 ;Gt'i6 eO{ lghnfO{ ;+:yfsf] :yfoL
sd{rf/Lsf] ?kdf lgo'Qm u/]kl5 dfq ;DalGwt sd{rf/L :yfoL ePsf] dflgg]5 .
-^_ ;+rfns ;ldltn] cg'ejL Joj;foLs JolQmnfO{ 58\s] k|j]z (Lateral Entry) dfkm{t lgo'lQm lbg ;Sg]5 .
o:tf] lgo'lQm k|lqmofdf ;+:yfdf sfo{/t sd{rf/Ln] ;d]t cfj]bg lbg ;Sg]5g\ . t/ ;+:yfsf] k|of]hgsf]
lgldQ afx\o pDd]bjf/ g} a9L pko'Qm b]lvPdf To:tf] pDd]bjf/nfO{ 5gf}6 u/L lgo'lQm lbg s'g} jfwf kg]{
5}g .
18. gof‘ lgo'lQm k|lqmof
-!_ k|TofzLx?sf] of]Uotf, Ifdtf, cg'ej / cfGtl/s u'0fx?sf] cfwf/df kb k"lt{ pk ;ldltn] k|ltj]bg tof/
ug]{5 .
-@_ of]Uo pDd]bjf/x?sf] ;+Vof / l/Qm kbsf] cfwf/df ;+:yfn] lnlvt k/LIff ;d]t ;~rfng ug{ ;Sg]5 . o:tf]
lnlvt kl/Iffdf ^) k|ltzt jf ;f] eGbf a9L cÍ k|fKt ug]{ pDd]bjf/nfO{ clGtd cGtjftf{df ;dfj]z
u/fO{g]5 .

k]h g+= 6÷29


-#_ lnlvt k/LIffdf ;kmn pDd]bjf/ tyf df}lvs k/LIff cyf{t cGtjf{tf{af6 kbk"lt{ x'g] sd{rf/Lsf] xsdf
Joj:yfkg ;ldltn] cGtjf{tf{ lng]5 .
-$_ cGtjf{tf{df ;kmn pDd]bjf/sf] ;"rL tof/ ul/ cGo sd{rf/Lsf] xsdf k|d'v sfo{sf/Ln] :jLs[tLsf] lgldQ
;~rfns ;ldlt ;dIf k]z ug'{ kg]{5 . k|d'v sfo{sf/Lsf] xsdf ;~rfns ;ldltn] lg0f{o ug]{5 .
-%_ o;/L sfo{sf/L k|d'v dfkm{t l;kmfl/; eO{ cfPsf pDd]bjf/x?nfO{ ;~rfns ;ldltn] lgod !# adf]lhd
lgo'Qm ug]{5 .
-^_ ;+:yfsf] ;f+u7gLs kbLo k'g{;+/rgf ug{ ;~rfns ;ldtLn] cfjZos 7fg]df gofF b/aGbL lgwf{/0f ug{
;Sg]5 .
-&_ ;+:yfdf tt\sfn 5f]6f] ;dosf] nflu cltl/Qm hgzlQmsf] cfjZostf k/]df ;f] ljefusf k|d'v, k|d'v
sfo{sf/L / zfvf k|jGwsn] ;+o'Qm ?kdf ;DefJo pDd]bjf/x?sf] k|f/lDes cGtjf{tf{ lng]5g\ . To:tf]
cGtjf{tfaf6 5f]6f]–;"rL (Shortlisting) df k/]sf pDd]bjf/x?nfO{ Joj:yfkg ;ldltn] s/f/df lgo'Qm ug{
;Sg]5 .
-*_ o; bkmf cGtu{t sd{rf/L 5gf}6 k|lqmofsf] nflu ;+:yfn] cGo ljz]if1x? ;lDdlnt lgsfosf] ;xof]u
;d]tlng ;Sg]5 .
19. kf7\oqmd M
-!_ lnlvt k/LIff lnO{g] kbsf] xsdf ;f] kbsf] sfo{k|s[ltsf] cfwf/df k/LIffsf] kf7\oqmd kbk"lt{ pk ;ldltn]
lgwf{/0f ug]{5 .
-@_ lnlvt k/LIff lnO{ sd{rf/L 5gf}6 k|lqmof ug'{kg]{ cj:yfdf pDd]bjf/x?nfO{ b/vf:t cfXjfg ubf{s} avt
k/LIffsf] kf7\oqmd / gd'gf k|Zgkq ;+:yfsf] ;"rgfkf6L jf j]j;fO{6df ;fj{hflgs ul/g]5 .
20. pd]/sf] xb
-!_ ;]jfsf] l/Qm kb gof‘ lgo'lQm4f/f k"tL{ ubf{ pd]/sf] tNnf] / dflyNnf] xb b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ clws[t ljlzi6 >]0fL – #) jif{ k'/f eO{ ^) jif{ ggf3]sf] .
-v_ clws[t :t/ – @% jif{ k'/f eO{ $) jif{ ggf3]sf] .
-u_ ;xfos :t/ – !* jif{ k'/f eO{ $) jif{ ggf3]sf] .
-3_ clQl/Qmsf] xsdf pd]/sf] xs nfu' x'g] 5}g .
:kli6s/0f Mo; lgodsf] k|of]hgsf] nflu æpd]/Æ eGgfn] s'g} kbsf] lgldQ b/vf:t lbg] clGtd ldltdf k'Ug] pd]/
;Demg' k5{ .
-@_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg ;+:yfnfO{ cfjZos k/]df ;DalGwt ljifodfbIftf ePsf]
cg'ejL] JolQmsf] xsdf ;~rfns ;ldltn] pd]/sf] xbnfO{ clgjfo{ zt{sf] ?kdf glng ;Sg]5 .cfGtl/s
a9'jfsf] xsdf pd]/ xb nfu" x'g] 5}g .
21. Go"gtd of]Uotf
sd{rf/Lsf] lgo'lQmsf] nflu rflxg] Go"gtd z}lIfs of]Uotf / sfo{ cg'ej cg';"lr * adf]lhd x'g]5 .
22. lgo'lQmsf] nflu cof]Uotf
b]xfosf] s'g} klg JolQmnfO{ ;+:yfsf] sd{rf/L lgo'lQmul/g] 5}g M

k]h g+= 7÷29


-s_ u}x| g]kfnL gful/s .
-v_ dfgl;s ?kdf czQm,
-u_ g]kfn ;/sf/, a}+Í÷ljlQo ;+:yf jf cGo s'g} ;+ul7t ;+:yfsf] ;]jfaf6 eljiodf gf]s/Lsf] nflu cof]Uo
7x/Lg] u/L avf{:t ul/Psf],
-3_ ;+:yfsf] h:t} sf/f]jf/ ug]{ cGo ;+:yf jf lgsfosf] ;+rfns jf k|ltlglw jf cf+lzs sd{rf/L ePsf,
-ª_ g}lts ktg b]lvg] kmf}lhbf/L cleof]udf cbfntaf6 bf]ifL k|dfl0ft ePsf],
-r_ a}+s tyf ljQLo ;+:yf jf ;xsf/L ;+:yfsf] sfnf];"rLdf k/]sf] .
-5_ c7f/ jif{ pd]/ gk'u]sf]
23. zkyu|x0f
s'g} klg sd{rf/Ln] cfkm\gf] lgo'lQm x'g' k"j{ cg';"lr # adf]lhdsf] 9f‘rfdf o; sfo{ljwLsf] kfngf ug{ d~h"/
u/]sf] lnlvt 3f]if0fdf x:tfIf/ u/L O{dfGbf/L, uf]klgotf tyf ljZj;gLotfsf] zky lng' kg]{5 .
24. k/LIf0fsfn
Ps jif{ eGbf a9L ;dosf] nflu lgo'ltm ePsf sd{rf/LnfO{ tLg dlxgf k/LIf0fsfndf /flvg]5 . k/LIf0fsfndf
/flvPsf sd{rf/Lsf] sfd ;Gtf]ifhgs gb]lvPdf k/LIf0fsfn ;dfKt gx'b} lghnfO{ x6fpg ;lsg]5 . k/LIf0fsfn
s]lx ;do yk ul/Pdf lghsf] Ifdtf ;'wf/ x'g ;S5 eGg] nfu]df lgo'QmL lbg] clwsf/Ln] yk tLg dlxgfsf] nflu
k/LIf0fsfn a9fpg ;lsg]5 .

kl/R5]b – $
j[lQ ljsf;
25. ;?jf
-!_ sfo{ kl/jt{gsf] dfWodaf6 sd{rf/Lx?sf] k]zfut Ifdtfsf] ljsf; u/L lghx?nfO{ ;+:yfsf x/]s
sf/f]jf/x? bIftfsf ;fy ;DkGg ug{ ;Sg] agfpg ;+:yfsf] ljleGg zfvf÷ljefudf qmd};uF sfo{ u/fpg]
u/L ;?jf ug{ ;lsg]5 .
-@_ ;+:yfn] cfjZostf cg';f/ sd{rf/Lsf] ;?jf ug{ ;Sg]5 . ;?jf ePsf] :yfg / ljefudf tf]lsPsf] ;dodf
xflh/ x'g hfg' ;DalGwt sd{rf/Lsf] st{Jo x'g]5 .
-#_ s'g} gofF zfvf :yfkgf ubf{ ;+:yfn] :yfgLo :t/df sd{rf/L egf{ ug{ k|yldstf lbg ;Sg]5 .
-$_ o:tf] gLlt sfof{Gjog ug{ s'g} sl7gfO{ k/]sf] cj:yfdf ljBdfg sd{rf/Lx?sf] ;?jf4f/f jf cGo
lgo'lQmaf6 zfvfsf] hgzlQm Joj:yfkg ug{ ;lsg]5 .
26. a9'jf jf lgo'lQm
-!_ tf]lsPsf] dfkb08 eGbf :t/Lo sfo{ ug{ ;Sg] jf nuftf/ :t/o'Qm sfd ug]{ ;Sg] lgi7fjfg tyf
Ifdftfjfg sd{rf/LnfO{ ;+:yfn] a9'jf ug]{ gLlt /fVg]5 . sd{rf/L b]xfosf] cj:yfdf a9'jfsf] nflu ;DefJo
pDd]bjf/ x'g]5 M–
-s_ xfnsf] kbdf slDtdf b'O{ jif{ sfd ul/;s]sf] .

k]h g+= 8÷29


-v_ kl5Nnf] # jif{df cg'zf;gsf] sf/jfxLdf gk/]sf] .
-u_ kl5Nnf] # jif{sf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg sDtLdf /fd|f] (Good) ePsf] .
-3_ lghsf] lj?4df ;+:yfsf ;b:ox?n] ;+:yfdf s'g}klg lnlvt ph'/L gu/]sf] .
-@_ ;xfos :t/ ;Ddsf sd{rf/Lsf] a9'jfsf] l;kmfl/; ;DalGwt ljefusf k|d'vn] k|zf;g, sDKnfoG; tyf
sfg"g ljefu ;dIf k]z ug{ ;Sg]5 . k|zf;g, sDKnfoG; tyf sfg"g ljefun] sfo{sf/L k|d'v dfkm{t
;+rfns ;ldltdf k]z ug]{5 / pQm d'Nof+sgsf] cfwf/df ;~rfns ;ldltn] a9'jfsf] lg0f{o ug]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd a9'jf ;DalGw lg0f{osf] hfgsf/L dfgj ;+;fwg k|d'v nfO{ u/fO{g]5 / dfgj ;+;fwg
k|d'vn] ;DalGwt sd{rf/LnfO{ ;f]sf] hfgsf/L kq k|bfg ul/ zfvf k|jGws / ljefuLo k|d'v nfO{ af]wfy{
lbg'kg]{5 .
-$_ a9'jf x'g] sd{rf/LnfO{ lgDgfg';f/sf] of]Uotf tf]lsPsf] 5 M–
-s_ sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg jfkt %) c+s
-v_ z}lIfs of]Uotf jfkt @) c+s
-u_ tflnd afkt % c+s
-3_ h]i7tf afkt !% c+s
-8=_ k'g/fjnf]sgstf{ !) c+skl/If0f
-%_ sd{rf/Lsf] a9'jf ubf{ lghsf] z}lIfs of]Uotf tyf tflnd ;+:yfsf] nflu pko'Qm xf] xf]Og egL ls6fg ug]{,
g]kfnsf] s'g :t/sf] xf] egL lgwf{/0f ug]{ / jfwf c8sfp km's'jfsf] nflu kbk"tL{ pk ;ldltnfO{ clwsf/
x'g]5 . kbk"tL{ pk ;ldltsf] lg0f{o pk/ lrQ ga'em\g] sd{rf/Ln] ;+:yfsf] ;~rfns ;ldlt ;dIf
k'g/fjnf]sgsf] nflu lgj]bg lbg ;Sg]5 . o; ;DaGwdf ;~rfns ;ldltsf] lg0f{o clGtd x'g]5 .
-^_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ljut # jif{ b]lvsf] sfo{ ;Dkfbg d'NofÍg sDtLdf Hofb}
/fd|f] (Very Good Rating) ePsf] tyf tyf kl5Nnf] ! jif{ / xfnsf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍgdf clt
ljlzi6 (Outstanding) jf Hofb} /fd|f] (Very Good) ePsf] cj:yfdf xfnsf] kbdf @ jif{ eGbf sd
cjlwsf] ;]jf u/]sf] ePklg a9'jfsf] nflu ;DefJo pDd]bjf/ x'g u|fxo x'g ;Sg]5 .
-&_ ;j} j9'jf kbk"tL{ pk ;ldltsf] l;kmf/L;df dfq u/Lg]5 . kbk"tL{ pk ;ldltn] kl5Nnf] b'O{÷tLg jif{sf]
sfo{ ;Dkfbg d'NofÍg k|ltj]bgnfO{ cfwf/ agfO{ a9'jfsf] l;kmf/L; ug]{5 . t/ ljz]if kl/l:yltdf sfo{sf/L
k|d'vsf] l;kmfl/;sf] cfwf/df ;~rfns ;ldltn] h'g;'s}a]nf a9'jf ug{ ;Sg]5 .
-*_ cfGtl/s a9'jf4f/f l/Qm kbx?sf] k"lt{ ug]{ ;+:yfsf] gLlt /xg]5 . DflyNnf] kbdf a9'jf ubf{ kb l/Qm eP
dfq u/Lg]5 . ;DefJo pDd]bjf/ x'g cfjZos ;]jf cjlw k'/f x'g' / ;'kl/j]Ifssf] l;kmfl/z x'g'nfO{ dfq
a9'jfsf] cfwf/ dfGg ldNg] 5}g .
-(_ x/]s sd{rf/Lsf] d"NofÍg ;+:yfsf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg k|0ffnL jdf]lhd k|To]s jif{ x'g]5 .
-!)_ k|d'v sfo{sf/Ln] o; lgod adf]lhd a9'jf k|lqmof4f/f kbk"lt{ ul/Psf] ljj/0f ;~rfns ;ldltnfO{
hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .
-!!_ ;xfos :t/ ;Ddsf sd{rf/Lx?sf] a9'jfsf] l;kmfl/; ;DalGwt ljefusf ljefuLo k|d'vn] k|zf;g,
sDKnfoG; tyf sfg"g ljefu ;dIf ug{ ;Sg]5 . k|zf;g, sDKnfoG; tyf sfg"g ljefun] sfo{sf/L k|d'v

k]h g+= 9÷29


;dIf l;kmfl/; k]z ug]{5 . sfo{sf/L k|d'vsf] l;kmfl/;sf] cfwf/df ;~rfns ;ldltn] a9'jfsf] lg0f{o ug]{5
.
-!@_ a9'jf clwsf/ x}g .
27. sfhdf v6fpg ;Sg]
-!_ ;+:yfn] b]xfosf s'g} Ps jf Ps eGbf a9L sfo{sf nflu sd{rf/Lx?nfO{ :jb]z jf ljb]zdf sfh v6fpg
;Sg]5 . sfhdf vl6Psf sd{rf/L tTk/tf;fy v6fOPsf] sfo{df hfg' kg]{5 .
-s_ ;+:yfn] Jofkfl/s sf/f]jf/ ug]{ ;fdfg jf k|of]usf] nflu NofOg] ;fdfg v/Lb ug]{ jf ljqmL ug{ hfg] ,
-v_ ;+:yfn] s'g} csf]{ ;+:yfdf sfd ug{ cjlw tf]s]/ v6fPdf hfg] ,
-u_ s'g} cWoog, tflnd, uf]li7, ;]ldgf/ tyf cjnf]sg e|d0fdf hfg .
-3_ sd{rf/LnfO{ k|d'v sfo{sf/Ln] tyf ;~rfns ;ldltn] sfhdf v6fpg ;Sg]5 . sfhdf v6fOPsf] sd{rf/Ln]
cfkm'nfO{ tf]lsPsf] sfo{ ;DkGg u/L k|ltj]bg k]z ug{' kg]{5 .
28. tflnd
-!_ k]zfut bIftfnfO{ k|r'/ dfqfdf ljsf; ug]{ sd{rf/LnfO{ tflndsf ljleGg cj;/x? k|bfg ug]{ ;+:yfsf]
gLlt /xg]5 .
-@_ Joj:yfkgn] ;+:yfsf] cfjZostf cg';f/ tflndsf] ;Dk"0f{ Joj:yf ug]{5 . sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg /
;'k/Lj]Ifssf] l;kmf/L;sf] cfwf/df tflnddf dgf]gog ul/g] ePtf klg s'g} klg sd{rf/Ln] tflndnfO{
cflwsf/sf] ?kdf bfjL ug{ kfpg] 5}g . ;fy} tflndsf] cefjn] dfq s'g} sd{rf/Ln] cfkm\gf] bIftfnfO{ 9fSg
kfpg]5}g .
-#_ s'g} tflnd jf cWoogsf] nflu 5gf}6 ul/Psf] sd{rf/Ln] o:tf] tflnd jf cWoogdf hfg'cl3 tflndsf]
cjlwsf] cfwf/df ;ldltn] ;do ;dodf tf]s]sf] zt{ aGb]h cg';f/sf] sj'lnot ug{' kg]{5 .
-$_ ;xfos :t/ / ;f] eGbf dflysf sd{rf/Ln] ! cf=a=df slDtdf ! k6s clgjfo{ ?kdf tflnd lng' kg]{5 .
29. tflnd dgf]gog
-!_ :jb]z jf ljb]zL lgsfoaf6 k|fKt tflnddf dgf]gog ubf{ klxn] cj;/ gkfPsf / sfd;‘u k|ToIf ;DaGw
/fVg] sd{rf/LnfO{ k|fyldstf lbOg]5 .
-@_ tflndsf] nflu dgf]gog ubf{ tflnd u/fpg] lgsfoaf6 vr{ Joxf]l/g] ePdf ;+:yfn] s'g} vr{ Joxf]g]{ 5}g .
-#_ lghL k|of;df tflnddf hfg] sd{rf/LnfO{ ;+:yfn] j]tnjL labf lbg ;Sg]5 . tflndsf] nflu nfUg] ;Dk"0f{
vr{ sd{rf/L cfkm}+n] Joxf]g]{ kg]{5 .
-$_ ;+:yfsf] nflu cfjZos kg]{ tflnddf nfUg] ;Dk"0f{ vr{ ;+:yfn]g} Joxf]g]{ u/L k7fO{g]5 .
-%_ tflndsf nflu dgf]gog ubf{ tflndsf nflu cfjZos z}lIfs of]Uotf k'u]sf ;ldlt tyf n]vf ;ldltsf
;b:o gePdf jf lghx?n] tflnd lnO{;s]sf] ePdf jf ;+:yf ;~rfng ug{ clt cfjZos ePsf] ljifodf
sd{rf/LnfO{ tflnddf k7fOg]5 .
-^_ ;DalGwt ljefu cGtu{tsf] tflnddf ;DalGwt sd{rf/LnfO{ dfq k7fOg]5 .

k]h g+= 10÷29


30. k'/:sf/ tyf ;Ddfg
sfo{ ;Dkfbg d"NofÍgsf] cfwf/df laZn]if0f ubf{ ;+:yfsf] k|lti7f / dof{bf clea[l4 x'g] sfd u/]sf ;jf]{Ts[i6 tyf
pTs[i6 sd{rf/LnfO{ jflif{s ?kdf ;~rfns ;ldltn] ;do ;dodf lgwf{/0f u/] adf]lhdsf] gub, lhG;L, k'/:sf/
tyf kbs k|bfg ug{ ;lsg]5 .
kl/R5]b – %
;'ljwf tyf ;]jfsf] ;'/Iff
31. tna
-!_ sd{rf/Ln] ;+:yfsf] ;]jfsf] kbdf axfnL u/]sf] ldltb]lv tna kfpg]5 .
-@_ sd{rf/Ln] ksfPsf] tna lgh h'g;'s} sf/0fn] ;]jfaf6 x6]klg kfpg]5 .
-#_ lghn] s'g} lsl;dsf] /sd ;+:yfnfO{ ltg{ a'emfpg kg]{ ePdf ;f] /sd To:tf] tnaaf6 s§f u/L c;"npk/
ug{ of] lgodn] afwf k'/\ofPsf] dflgg]5}g .
32. tna :s]n
-!_ sd{rf/Lsf] tna :s]n / tna u|]8 ;~rfns ;ldltsf] lg0f{o adf]lhd x'g]5 .
-@_ tna ;'lawf jf kfl/>lds lgwf{/0f ubf{ k|rlnt /f]huf/ ahf/sf] Go"gtd Hofnf jf tna ;'ljwf eGbf sd
x'g] u/L lgwf{/0f ug{ / sfddf nufpg kfO{g] 5}g .
-#_ k|To]s @÷@ aif{df tna :s]n / eQfsf] kgd'{Nof+sg ul/g]5 .
-$_ a]tnjL ljbf afx]s cGo ljbf :jLs[t u/fO{ a;]sf sd{rf/LnfO{ tna k|bfg ul/g]5 .
33. rf8kj{ vr{
-!_ cfkm\gf] wd{ ;+:s[lt tyf k/Dk/f cg';f/ dgfO{g] rf8kj{sf] nflu ;+:yfn] k|To]s sd{rf/Ln] vfO{kfO{ cfPsf]
Ps dlxgfsf] cfwf/e"t kfl/>lds a/fa/sf] /sd k|To]s aif{ rf8kj{ vr{ e'QmfgL lbg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] rf8kj{ vr{ sd{rf/Ln] Ps cfly{s aif{df Psk6s cfkm\gf] wd{ ;+:s[lt tyf
k/Dk/f cg';f/ dgfO{g] d'Vo rf8kj{sf] cj;/df e'QmfgL lng ;+:yf ;dIf lnlvt cg'/f]w ug{ ;Sg]5 .
To:tf] cg'/f]w gu/]sf] cj:yfdf k|To]s aif{sf] a8fbz}+df rf8kj{ vr{ e'QmfgL lbO{g]5 .
-#_ rf8kj{ vr{ e'QmfgL lbO{g] lbg;Dddf Ps aif{ ;]jf cjlw k'/f gePsf sd{rf/Ln] lghn] u/]sf] ;]jf
cjlwsf] cg'kftdf rf8kj{ vr{ k|bfg ul/g]5 .
34. sd{rf/L ;"ljwf / ;fk6L
-!_ ;+:yfn] sd{rf/Lx?nfO{ kbsf] sfdsf] k|s[lt cg';f/ km/s km/s x'g] u/L ;+:yfsf] ;~rfns ;ldltn] lg0f{o
u/] adf]lhd ljleGg ef}lts ;"ljwf -pbfx/0fsf] nflu ;]n kmf]g, OGwg,;jf/L ;fwg cflb_ pknAw u/fpg
;Sg]5 .
-@_ k/LIf0fsfn k"/f ePsf sd{rf/Lx?n] cg';'rL – $ df pNn]lvt dfkb08 adf]lhd ;fk6L k|fKt ug{ ;Sg]5g\
.

k]h g+= 11÷29


35. cltl/Qm ;do (Over Time)eQf
-!_ ljbfsf] lbgdf jf sfof{no ;doeGbf a9L ;do sfd ePdf To:tf sd{rf/LnfO{ dlxgfsf] a9Ldf !% lbgsf]
tna ;Ddsf] cltl/Qm eQf k|bfg ul/g]5 .
-@_ ljlzi6 >]0fLsf] sd{rf/LnfO{ cltl/Qm ;do sfdsfh u/] afkt s'g} /sd e'QmfgL ul/g] 5}g .
-#_ Ps 3G6f eGbf sd ;do sfd u/] afkt cltl/Qm eQf lbO{g] 5}g .
-$_ ;fj{hlgs ljbfsf] lbg jf sfof{no ;do eGbf a9L vf]Ng' kg]{ gub sf/f]jf/ x'g] sfpG6/sf] xsdf ;xfos
>]0fL eGbf dfyLsf sd{rf/LnfO{ ;d]t k|To]s cf7 3G6f cltl/Qm sfd u/] afkt Ps lbgsf] b/n] k'/f tnaL
;§f ljbf k|bfg ul/g]5 . o:tf] ;§f ljbf kfPkl5 cltl/Qm gub kfl/>lds kfpg] 5}g .
-%_ ;f‘em jf ljxfg cltl/Qm eQf kfpg] lgotn] l9nf;':tL u/L sfd 7Ug] sd{rf/LnfO{ cjsf;;Ddsf] ljefuLo
sf/jfxL ul/g]5 .
36. kf]zfs
-!_ ;+:yfn] tf]s]sf] kf]iffs nufpg kg]{ ul/ tf]lsPsf sd{rf/Lx?nfO{ ;+:yfn] kf]zfs pknAw u/fpg]5 .
;+:yfsf] kf]zfs nufpg kg]{ u/L tf]lsPsf sd{rf/Ln] clgjfo{ ?kdf tf]lsPsf] kf]zfsdf ;+:yfdf
cfpg'kg]{5 . t/ ;fj{hlgs ljbfsf] lbgdf eg] pQm k|fjwfg nfu" x'g]5}g .
-@_ pklgod -!_ df pNn]lvt sd{rf/Lx? Afx]ssf cGo sd{rf/Lx?sf] nflu ;d]t ;+:yfn] lglZrt kf]zfs
(Dress Code) tf]Sg ;Sg]5 / ;f] sf] kfngf ug{' sd{rf/Lx?sf] st{Jo x'g]5 .

37. sd{rf/L af]g;


olb ;+:yf gfkmfdf uPdf, v'b artsf] !)Ü sd{rf/L af]g; Joj:yf ul/g]5 . ;f] /sd ;fwf/0f ;ef kl5
;+rfns ;ldltsf] lg0f{o cg';f/ afF8kmfF8 ul/g]5 .
38. sfod d'sfod tf]Sg ;Sg]
-!_ s'g} sd{rf/L cg'kl:yt ePdf lgs6td csf]{ sd{rf/LnfO{ sfod d'sfod lgo'lQm ug{ ;lsg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd sfod d'sfod ubf{ clws[t >]0fL ;Ddsf sd{rf/Lsf] xsdf ;+:yfsf] k|d'v sfo{sf/Ln]
/ ljlzi6 >]0fLsf sd{rf/Lsf] xsdf ;+rfns ;ldltsf] lg0f{o adf]lhd x'g]5 .
-#_ ;+:yfsf] k|d'v sfo{sf/Lsf] kb l/Qm /x]sf] cj:yfdf jf lgh & lbgeGbf nfdf] ljbfdf a;]sf] jf sfhdf
vl6Psf] cj:yfdf lghn] ;Dkfbg ug{' kg]{ sfo{ ;Dkfbg ug{sf nflu k|d'v sfo{sf/Lsf] l;kmf/L;df kbLo
dof{bfqmd cg';f/ lgs6td\ sd{rf/LnfO{ sfod d'sfod d's// ul/g]5 .k|d'v sfo{sf/Lsf] xsdf eg] a9Ldf
^ dlxgf ;Ddsf] nflu;~rfns ;ldltn]k|d'v sfo{sf/Lsf] lgo'lQm ug{ ;Sg]5 .
39. sfod d'sfod ePsf] tna
-!_ sfod d'sfod d's// ePsf] sd{rf/Ln] cfkm'eGbf Ps tx dflysf] tna :s]nn] x'g] /sd hlt lbg sfd
u/]sf] xf] Tolt lbg cjlwsf] e'QmfgL kfpg] 5 . t/ dflyNnf] txsf] tna :s]n j[l4 jf u|]8 eg] kfpg] 5}g .
-@_ a9'jf x'g] sd{rf/Lsf] ;fljsdf vfO{kfO{ cfPsf] tnasf] /sd a9'jf x'g] kbsf] tna :s]n eGbf dfly ePsf]
cj:yfdf dflyNnf] kbsf] tna /sd 36fO{ cfpg] /sdnfO{ dflyNnf] kbsf] :s]n j[l4n] efu ul/g]5 .
To;/L efu ubf{ cfpg] efukmnsf] ;Unf] c+sdf rfgr'g c+snfO{ ! dflg hf]l8 :s]n j[l4 ;+Vof sfod u/L
! :s]n yk ul/ lbO{g]5 . pbfx/0fsf] nflu ;xfos kbdf sfo{/t sd{rf/Ln] ?= !),&)) tna vfO{kfO{
cfPsf]df a9'jf x'g] kbsf] tna :s]n ?= !),))) /x]5 / dflyNnf] kbsf] :s]n j[l4 ?= @)) /x]5 eg] $

k]h g+= 12÷29


:s]n j[l4 x'g cfp‘5 . ;f] df ! :s]n j[l4 u/L ?= @)) hf]8L tna sfod ug{' kb{5 . o;/L lghsf] tna
?= !!,))) x'g cfp‘5 .
40. ;]jfsf] ;'/Iff
-!_ b]xfosf sfo{ u/]sf sd{rf/L afx]s cGo sd{rf/LnfO{ ;kmfO{sf] ;j"t lbg] dgfl;j dflkmssf] df}sf glbO{
;]jfaf6 x6fO{g] jf jvf{:t ul/g] 5}g M–
-s_ g}lts ktg b]lvg] kmf}hbf/L cleof]udf cbfntaf6 s;"/bf/ 7xl/Psf] ,
-v_ DofbL jf c:yfoL kbdf axfn /x]sf]df Dofb yk gePsf] ,
-u_ e|i6frf/ u/]sf]df /Ë] xft kqmfp k/]sf] jf cf/f]k k|dfl0ft ePsf] ,
-3_ s/f/df lgo'lQm ePsf]df s/f/ cjlw ;dfKt ePsf] ,
-ª_ kl/If0fsfndf /x]sf]df sfd ;Gtf]ifhgs gePsf]n] x6fOPsf] ,
-r_ ;+:yfsf] Joj;flos uf]Kotf eË u/]sf] k|dfl0ft ePsf] ,
-5_ ;+:yfsf] lxt lakl/t x'g]sfo{, r'gf}lt, wfswDsL wfjf jf]NGf] / sfof{nodf sfof{nosf]lgoldt sfo{df
l9nf;'itL ug]{ sfd k|lt lhDd]jf/ gePsf] k|dfl0ft ePsf] ,
-@_ s'g} klg sd{rf/LnfO{ lghn] vfO{kfO{ cfPsf] tna, ;]jf / ;'ljwfsf zt{x?df lghsf] :jLs[tL ljgf lghnfO{
k|lts'n c;/ kg]{ u/L s'g} lgod, cfb]zaf6 kl/jt{g ug{ kfOg] 5}g . s'g} kl/jt{g ePdf ;f] df :jLs[tL
ghgfpg] sd{rf/Lsf] xsdf ;f] Joj:yf nfu' x'g] 5}g .
-#_ dfly h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg s'g} klg sf/0fn] ;+:yfsf] ;du| lgtL kl/jt{g ug{'kg]{ eO{ sd{rf/Lx?
tyf lghx?sf] ;]jf ;'ljwf s6f}lt ug{' kg]{ ePdf o;} ;+:yfsf] ;~rfns ;ldltsf] lg0f{o adf]lhd x'g]5 .

kl/R5]b – ^
;~rosf]if, pkbfg, aLdf pkrf/ ;"ljwf ;DalGw Joj:yf
41. ;+rosf]if M
-!_ ;+:yfn] k|To]s sd{rf/Lx?sf] cfwf/e't kfl/>lds af6 !) k|ltzt /sd s§f ul/ ;f] /sddf zt\ k|ltzt
yk ul/ sd{rf/L ;~rosf]if afktsf] /sd hDdf ug]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] /sd ;DalGwt sd{rf/Ln] sfd u/]sf] ldltb]lvg} nfu' x'g] ul/ lghsf] gfddf
;fdflhs ;'/Iff sf]if jf sd{rf/L ;+rosf]if sfof{nodf bflvnf ul/g]5 .
42. pkbfg
-!_ ;+:yfdf sfo{/t lgoldt sd{rf/Lx?n] ;]jfaf6 cjsfz lnPsf] cj:yfdf o; sfo{ljwL adf]lhd /sd
e'QmfgL ug]{ k|of]hgfy{ Ps pkbfg sf]ifsf] Joj:yf ug]{5 .
-@_ pkbfg sf]ifsf] /sd g]kfn ;/sf/af6 l:js[t cjsfz sf]ifdf hDdf ug]{ Joj:yf ldnfO{g]5 .
-#_ pkbfg sf]ifsf] ;~rfng ;+:yfsf] cWoIf, sf]iffWoIf / k|d'v sfo{sf/Lsf] ;+o'Qm b:tvtaf6 x'g]5 .
-$_ ;+:yfdf b]xfosf] ;]jf cjlw k"/f u/]sf] :yfoL sd{rf/Lx?n] ;+:yfsf] ;]jfaf6 cjsfz lnPdf jf d[To'
ePdflgh jf lghsf] xsbf/nfO{ b]xfo cg';f/sf] pkbfg k|bfg ul/g]5 M–

k]h g+= 13÷29


-s_ !) jif{ ;Ddsf] ;]jf cjlw k"/f u/]sf] sd{rf/LnfO{ lghn] vfO{kfO{ cfPsf] tnasf] cfwf/df k|ltjif{ Ps
dlxgfsf] b/n] ,
-v_ !) jif{ b]lv !% jif{ ;]jf cjlw k"/f u/]sf] sd{rf/LnfO{ lghn] vfO{kfO{ cfPsf] tnasf] cfwf/df k|ltjif{ 8]9
dlxgfsf] b/n],
-u_ !% jif{ b]lv @) jif{ jf ;f] eGbf a9L ;]jf cjlw k"/f u/]sf] sd{rf/LnfO{ lghn] vfO{kfO{ cfPsf] tnasf]
cfwf/df k|ltjif{ b'O{ dxLgfsf] b/n] .
-3_ cGo s'g} klg lgsfoaf6 ;]jf lgj[t eO{ ;+:yfsf] ;]jfdf k|j]z u/]sf sd{rf/LnfO{ pkbfg k|bfg ug]{ jf
gug]{ eGg] lg0f{o ;~rfns ;ldltn] ug]{5 .
-^_ sd{rf/LnfO{ pkbfg k|bfg ubf{ lghn] k|fKt u/]sf] tna a[l4 ;d]tsf] clGtd dlxgfsf] tna e'QmfgLsf]
cfwf/df u0fgf ul/g]5 . o;df eQf hf]l8g] 5}g .
43. aLdf M
-!_ ;+:yfdf sfo{/t sd{rf/Lx?sf] b'3{6gf aLdf / :jf:Yokrf/ aLdf ug{ ;lsg]5 / ;f] afktsf] z'Ns
(Premium) axfnjfnf :yfoL sd{rf/Lsf] xsdf ;+:yfn] Joxf]g]{5 . cGo sd{rf/Lx?sf] xsdf ;Demf}tf
adf]lhd x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df pNn]v ePsf afx]s ;+:yfn] sd{rf/Lx?nfO{ k|bfg u/]sf ljleGg k|sf/sf shf{ ;"ljwfsf]
;'/If0fsf] nflu ;d]t aLdfsf] Joj:yf ug{ ;lsg]5 . ;f] sf] aLdf z'Ns eg] sd{rf/L :jo+n] Joxf]g'{ kg]{5 .
44. pkrf/ ;'ljwf
-!_ ;+:yfdf :yfoL sd{rf/Lx?n] @) jif{ ;Dd ;]jf u/]df vfO{kfO{ cfPsf] tnasf] lx;fan] clws[t tx eP *
dlxgf, ;xfos :t/ eP !@ dlxgf / ;xof]uL :t/ eP !^ Dlxgfsf] tna j/fj/ pkrf/ ;'ljwf kfpg]5g\ .
-@_ @) jif{ ;]jf cjlw gk'lu pkrf/ vr{ k|bfg ug{' kg]{ ePdf jf cjsf; lnPsf sd{rf/Lsf] xsdf pklgod
-!_ adf]lhd bfdf;fxLn] lx;fa ul/g]5 .
-#_ sd{rf/L jf lghsf] kl/jf/sf ;b:o la/fdL e} pkrf/ u/fp‘bf lghn] kfpg] pkrf/ ;'ljwfn] gk'u ePdf
;~rfns ;ldltn] pko'Qm b]v]sf] /sd yk k|bfg ug{ ;Sg]5 .
-$_ ;]jf cjlwe/ pkrf/ vr{ glnPsf sd{rf/Lx?n] ;]jfaf6 cjsf; kfp‘bfsf] jvt cfkm'n] kfpg] ;Dk"0f{
pkrf/ vr{ kfpg]5g\ .
-%_ ;+:yfsf] sfdsf] l;nl;nfdf jf sfof{no ;dodf ulDe/ b'3{6gf eO{ pkrf/ u/fpg' kg]{ ePdf pQm pkrf/
vr{ ;DaGwdf ;~rfns ;ldltn] lg0f{o u/] adf]lhd x'g]5 . pkrf/ u/fpbf lgh sd{rf/Lsf] d[To' ePdf
;+:yfn] cfly{s ;xfotf k|bfg ug{ ;Sg]5 .

kl/R5]b – &
ljbf
45. ljbf glnO{ sfof{nodf cg'kl:yt x'g gkfO{g]
-!_ clwsf/ k|fKt clwsf/Laf6 labf :jLs[t gu/fO{ s'g} klg sd{rf/L cg'kl:yt x'g kfpg] 5}g .

k]h g+= 14÷29


-@_ dfly h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtf klg obL s'g} ckl/xfo{ sf/0fn] ubf{ sfddf cg'kl:yt ePsf]df kl5
To:tf] cg'kl:yt cjlwsf] ljbf lrQ a'em\bf] sf/0f b]vfO{ :jLs[t u/fPdf o; lgodsf] ljkl/t sfo{ u/]sf]
dflgg] 5}g .
46. labf
-!_ k|To]s sd{rf/Ln] o; sfo{ljwL adf]lhd ljbf dfu ug{ ;Sg]5g\ .
-@_ sd{rf/LnfO{ k|bfg ul/g] labf clwsf/ geP/ ;'ljwf dfq x'g]5 . t;y{ clVtof/ k|fKt clwsf/Ln];+:yfsf]
sfo{af]emsf] d'NofÍg u/L sd{rf/Laf6 dfu ePsf] labfnfO{ d'ntjL ug{, c:jLsf/ ug{, sd ug{ jf kl/jt{g
ug{ ;d]t ;Sg]5 . To;/L ljbfnfO{ d'ntjL, c:jLsf/, sd jf kl/jt{g ubf{ ;f] ugf{sf] sf/0f ;d]t
v'nfpg' kg]{5 .
-#_ sd{rf/Lsf] lj>fd tyf dgf]/~hgsf] nflu k|To]s sd{rf/L x/]s cfly{s jif{df o; sfo{ljwLdf Joj:yf
ul/P adf]lhd dfq jflif{s labfdf a:g'kg]{ 5 .
-$_ sd{rf/L b]xfo cg';f/sf] labf kfpg ;Sg]5 M–
-s_ ;fKtflxs labf
-v_ ;fj{hlgs labf
-u_ 3/ -jflif{s_ labf
-3_ la/fdL labf
-ª_ k|;"tL labf
-r_ lsl/of labf
-5_ ;§f labf
-h_ clgjfo{ ljbf
-em_ a]tnjL labf
-s_ ;fKtflxs labf M sd{rf/Ln] k|To]s xKtfdf Ps lbg ;fKtflxs labf kfpg]5 .
-v_ ;fj{hlgs labf M g]kfn ;/sf/n] tf]s] adf]lhdsf] ;+:yfn] sd{rf/Lx?nfO{ ;fj{hlgs ljbf lbg]5 .
;fj{hflgs labfsf] lbgdf sfddf nufpg' k/]df pQm lbgsf] tna :s]nn] x'g cfpg] cltl/Qm /sd k|bfg
ul/g]5 .
-u_ 3/ -jflif{s_ labf M
-!_ o; sfo{ljwLn] cGoyf Joj:yf u/]sf]df afx]s ;+:yfsf k|To]s sd{rf/Ln] Ps cfly{s jif{df !) lbg
j/fj/sf] k"/f tnjL 3/ ljbf kfpg]5 .
-@_ c:yfoL, k|lzIffyL{ (Trainee) tyf b}lgs Hofnfbf/L sd{rf/Lx?n] 3/ -jflif{s_ labf kfpg] 5}g .
-#_ 3/ -jflif{s_ labf () lbg ;Dd dfq ;l~rt ug{ ;lsg]5 . ;f] lbg eGbf a9L ;l~rt labf ;l~rt eO{
k|of]u gu/]sf] cj:yfdf af‘sL 3/ labfsf] ;§f ljefuLo k|d'vsf] l;kmf/L;df sd{rf/LnfO{ x/]s cfly{s
jif{sf] cGtdf lghn] vfO{kfO{ cfPsf] tna eQf k|bfg ug{ ;lsg]5 .

k]h g+= 15÷29


-$_ ;+:yfaf6 cjsfz kfP kl5 jf ;+:yfsf] ;]jf 5f8] kl5 o; lgod cg';f/ ;l~rt /x]sf] sd{rf/Lsf] 3/ -
jflif{s_ labf jfkt lghn] vfO{kfO{ cfPsf] tna eQfn] lx;fa u/L /sd e'QmfgL lbO{g]5 .
-3_ lj/fdL labf M
-!_ sd{rf/Ln] k|To]s jif{ k"/f tna ;lxtsf] !@ lbg lj/fdL labf kfpg]5 .
t/ Ps aif{ jf ;f] eGbf sd cjlw sfd ug]{ sd{rf/Ln] ;f]lx cg'kftdf lj/fdL ljbf kfpg]5 .
-@_ sd{rf/Ln] nuftf/ # lbg eGbf a9L lj/fdL labf lng' k/]df dfGotfk|fKt lrlsT;s ;Fu hfFr u/fPsf]
k|df0fkq clgjfo{ ?kdf k]z ug{' kg]{5 .
-#_ s'g} sd{rf/Ln] c:ktfndf egf{ eO{ pkrf/ u/fpg' k/]sf] cj:yfdf jf cGo plrt sf/0f b]lvPdf
Joj:yfkgn] o; lgod adf]lhd lghn] kfpg] eGbf a9L cjlwsf] nflu ;d]t k"/f tna kfpg] ul/ la/fdL
labf :jLs[t ug{ ;Sg]5 . t/ tnjL la/fdL labf Ps jif{df # dlxgf eGbf a9L x'g] 5}g . s8f /f]u nflu
pkrf/ u/fpg' k/]df cfpg] Ps jif{sf] la/fdL labf tyf 3/ljbf ;d]t yk lbg ;lsg]5 .
-$_ crfgs lj/fdL eO{ ljbf a:g'k/]df sd{rf/Ln] pknAw eP ;Dd l56f] ;fwg4f/f ;+:yf jf ;+:yfn] tf]s]sf]
JolQmnfO{ hfgsf/L lbg'kg]{5 .
-%_ pkrf/sf] qmddf To:tf sd{rf/Lsf] d[To" ePdf jf sfd ug{ c;dy{ ePdf k]ZsL lbPsf] labf ldGxf x'g]5 .
-r_ k|;"lt labf M
-!_ dlxnf sd{rf/Ln] k|;"lt x'g' cl3 / kl5 u/L Ps k6sdf hDdf !$ xKtfsf] k|;"tL labf kfpg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] k|;'tL ljbf lng] dlxnf sd{rf/Ln] ^) lbgsf] k'/f kfl/>lds kfpg]5 / afFsL
cjlwsf] kfl/>lds kfpg]5}g .
-#_ ;+:yfdf sfo{/t k'?if sd{rf/Lsf] kTgL k|;"tL ePsf] cj:yfdf :ofxf/ ;';f/ ug{sf] nflu % lbg ;Dd k|;"tL
:ofxf/ labf lbg ;lsg]5 .
-$_ k|;"tL labf ;l~rt ug{ / ;f] labfsf] ;§f cjsf;sf avt /sd bfjL ug{ kfO{g] 5}g .
-%_ k|;"tL :ofxf/sf nflu k|d'v sfo{sf/Lsf] l;kmf/L;df ;~rfns ;ldltn] k|lt k6s ?= kf‘r xhf/df ga9\g]
u/L eQf pknAw u/fpg ;Sg]5 .
-^_ aRrf hGd]sf] ^) lbg gk'Ub} cfdfsf] d[To" ePdf To:tf] klTgsf] d[To" x'g] sd{rf/Ln] ;+:yfaf6 lzz'
:ofxf/sf] nflu kfl/>lds ;lxt afFsL cjlwsf] ljbf lng kfpg]5 .
-&_ o; pklgoddf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg dlxnf sd{rf/Ln] k|;'lt ljbf cjlwsf] kfl/>lds ;fdflhs
;'/Iffsf]if jf ;+:yfaf6 ;Demf}tf ul/ sfof{Gjog u/]sf] aLdf of]hgfaf6 k|fKt ug]{ Joj:yf ePdf ;+:yfn] ;f]
xb;Dd To:tf] ljbf cjlwsf] nflu sd{rf/LnfO{ o; sfo{ljwL adf]lhdsf] kfl/>lds lbg'kg]{5}g .
-*_ gjhft lzz'sf] d[To" ePsf]df afx]s k|;'lt ljbfdf a;]sf] dlxnf sd{rf/Ln] tf]lsPadf]lhdsf] hGdbtf{sf]
k|df0fkqsf] k|ltlnkL sfof{no Joj:yfkg ;dIf k]z ug'{kg]{5 .
-r_ lsl/of labf
-!_ ;+:yfdf sfo{/t s'g} sd{rf/Lsf] klt jf kTgLsf] d[To" eO{ jf cfkm\gf] s'n wd{ cg';f/ lsl/of a:g'kg]{
ePdf jf ljjflxt dlxnf sd{rf/Ln] cfkm\gf] dftf, lktf jf ;f;' ;;'/fsf] d[To" eO{ lsl/of ljbf a:g'kg]{
ePdf af6fsf] Dofb afx]s !# lbg;Dd lsl/of labf kfpg]5 .

k]h g+= 16÷29


-@_ pklgod -!_ adf]lhd lsl/of labf a:g] sd{rf/Ln] k'/f kfl/>lds kfpg]5 .
-#_ lsl/of ljbf lng] jf kfpg] b'lg{ot /fvL em'7f] ljj/0f k]z u/L labf lng] sd{rf/LnfO{ ljefuLo sf/jfxL
x'g]5 .
-5_ ;§f labf
-!_ sd{rf/Ln] ;fj{hflgs ljbfsf] lbg sfd u/]jfkt ;§f ljbf kfpg]5 .
-@_ sd{rf/LnfO{ ;fKtflxs ljbf jf ;fj{hflgs ljbfsf] lbgdf sfd nufPsf] ldltn] @! lbg leq ;§f ljbf
lbO{g]5 .
-#_ ;fj{hflgs ljbfsf] lbg sfd u/]jfkt sd{rf/LnfO{ ;+:yfn] cf]e/6fO{d /sd e'QmfgL u/]sf] ePdf ;§f ljbf
kfO{g]5}g .
-h_ clgjfo{ labf
!_ ;+:yfsf] s'g}klg sd{rf/LnfO{ aif{df % lbg clgjfo{ labfsf] ;"ljwf lbO{g]5 . o:tf] labf lng] sd{rf/Ln]
cfly{s aif{ el/df h'g;'s} a]nf k|d'v sfo{sf/L jf cGo clwsf/ k|fKt clwsf/L4f/f l:js[t u/fO{ labf
pkof]u ug{ ;Sg]5 .
-@_ clgjfo{ labf glnPafkt sd{rf/Lx?nfO{ ;f] a/fa/sf] /sd e'QmfgL ul/g]5}g .
-em_ a]tnjL labf M
-!_ ;+:yfdf sfo{/t sd{rf/L s8f /f]u nflu pkrf/ u/fpgsf nflu tdfd ;]jf cjlwe/ a9Ldf ^ dlxgf
a]tnjL labf kfpg ;Sg]5g\ .
-@_ a]tnjL labf :yfoL ePsf sd{rf/L]n] dfq kfpg ;Sg]5g\ .
-#_ ;]jf cjlw ! jif{ k"/f ge} a]tnjL labf dfu ug{ kfOg] 5}g .
-$_ a]tnjL labf lnbf Ps k6sdf !% lbg eGbf a9L cjlwsf] lng ;lsg]5}g .
-%_ a]tnjL labf ;l~rt x'g] 5}g .
-^_ a]tnjL labf lng] sd{rf/Lsf] ;f] cjlwsf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg jfktsf] c+s z'Go x'g]5 .
47. ljbf ;l~rt x'g]
-!_ sd{rf/Ln] 3/ljbf () lbg;Dd / lj/fdL ljbf $% lbg;Dd ;l~rt ug{ ;Sg]5 .
-@_ sd{rf/Ln] s'g} sf/0fn] ;]jfdf g/x]df jf lghsf] d[To' ePdf jf lghsf] ;l~rt 3/ ljbf / lj/dL ljbf
jfkt lghn] vfO{kfO{ cfPsf] kl5Nnf] cfwf/e't kfl/>ldssf] b/n] x'g cfpg] Psd'i6 /sd lgh jf lghsf]
tf]lsPadf]lhdsf] kl/jf/sf] ;b:on] kfpg]5 .
-#_ pklgod -!_ df pNn]lvt cjlweGbf a9L ljbf ;l~rt x'g] sd{rf/Ln] k|To]s aif{sf] cGTodf To:tf] a9L
cjlwsf] ljbfsf] lghsf] cfwf/e't kfl/>lds -tnj :s]n_ sf] b/n] x'g cfpg] /sd kfpg]5 .
48. labf dfu ug]{ t/Lsf
-!_ s'g} laz]if ckem{6 sf/0f k/]df afx]s x/]s labfsf] nflu sd{rf/Ln] cfkm"nfO{ rflxPsf] labfsf] cjlw, sf/0f
/ Onfsf 5f8\g kg]{ eP ;f] ;d]t vf]nL labf lbg] clwsf/L ;dIf cg';"lr & adf]lhd k]z ug{' kg]{5 /
sd{rf/Ln] labf l:js[t jf c:jLs[t ePsf] hfgsf/L lng'kg]{5 .

k]h g+= 17÷29


-@_ o; kl/R5]b adf]lhd sd{rf/Ln] kfpg] lj/fdL ljbf, lsl/of ljbf, k|;'lt ljbf afx]ssf cGo ljbfx?
;x'lnot dfq x'g\ / clwsf/sf] ?kdf bfaL ug{ kfO{g]5}g .
-#_ sd{rf/Ln] dfu u/]sf] pklgod -!_ df pNn]lvt ljbf afx]ssf cGo ljbf lbFbf Joj:yfkgn] sfo{:ynsf]
sfdsf] cfjZostf cg';f/ sf/0f hgfO{ cl:js[t ug{, :ylut ug{, s§f ug{ jf l:js[t ePsf] ljbfsf] ;do
kl/jt{g ug{ ;Sg]5 .
49. labf :jLs[t ug]{ clwsf/L
ljz]if labf afx]s cGo ;Dk"0f{ labf sd{rf/Lx?n] tof/ kf/]sf] labf of]hgf adf]lhd :jLs[t ug]{ clwsf/
;DalGwt ljefusf] ljefuLo k|d'vnfO{ x'g]5 . pQm ljbf ;DalGw lg0f{osf] lnlvt ljj/0f k|zf;g, sDKnfoG; tyf
;"rgf k|ljlw ljefunfO{ tTsfn lbg'kg]{5 / k|zf;g, sDKnfoG; tyf sfg"g ljefun] ;f] sf] hfgsf/L sfo{sf/L
k|dv' nfO{ u/fpg]5 . zfvf sfof{nox?sf] xsdf To:tf] labf :jLs[t ug]{ clVtof/L ;DalGwt zfvf k|d'vsf] x'g]5
. ljefuLo k|d'vx? / zfvf k|d'vx?sf] labfsf] xsdf lghx?sf] labf :jLs[t ug]{ clwsf/ k|d'v sfo{sf/LnfO{
x'g]5 . k|d'v sfo{sf/Lsf] xsdf lghsf] labf :jLs[t ug]{ clwsf/ ;~rfns l;dLtLnfO{ x'g]5 . labf :jLs[t
eO;s]kl5 clen]v k|of]hgsf] nflu To:tf] labfsf] hgfp k|zf;g, sDKnfoG; tyf sfg"g ljefu ;dIf k7fpg'
kg]{5 .
50. labfsf] clen]v
k|zf;g, sDKnfoG; tyf sfg"g ljefun] sd{rf/Lx?sf] labfsf] clen]v /fVg]5 / x/]s jif{sf] cflZjg / r}q
dlxgfdf u/L b'O{ k6s k|To]s sd{rf/Lsf] labf jf/]sf] k"0f{ ljj/0f ;DalGwt ljefuLo k|dv
' nfO{ sd{rf/Lsf] labfsf]
of]hgfsf] nflu k7fpg]5 .

kl/R5]b – *
sd{rf/Lsf] cfr/0f tyf cg'zf;g
51. xflh/L
-!_ sd{rf/Ln] tf]lsPsf] ;dodf lgoldt ?kn] sfof{nodf ?h' xflh/ /xg' kg]{5 . sd{rf/Lx?sf] xflh/L hgfpg
;+:yfn] xflh/ k'l:tsf jf cGo s'g} k|0ffnLsf] Joj:yf ug]{5 .
-@_ ;+:yfdf sfo{/t sd{rf/Lx?n] lgoldt xflh/ u/]sf] jf gu/]sf] cg'udg ug]{ lhDdf k|zf;g, sDKnfoG;
tyf sfg"g ljefusf] x'g]5 .
52. sfd ug]{ ;do
lgoldt ?kn] sfd ug{' kg]{ ;dosf] hfgsf/L sd{rf/Lx?nfO{ ;do ;dodf Joj:yfkgn] lbg]5 .
53. pQ/bfloTj / cfr/0f
-!_ sd{rf/Ln] OdfGbf/Lk"j{s tyf lghsf] ;jf]{Qd sf}zn tyf bIftfk"j{s ;+:yfnfO{ ;]jf k|bfg ug{' kg]{5 /
Joj:yfkgn] ;do ;dodf lbPsf] ;a} lgb]{zg tyf lgodx?nfO{ k"0f{ ?kn] cg'z/0f tyf kfngf ug{' kg]{5 .
;fy} ;+:yfn] nfu' u/]sf] sd{rf/L k|zf;g sfo{ljwL, cfly{s k|zf;g sfo{ljwL, a}7ssf] lg0f{o cflb kfngf
ug{' / sfof{Gjog ug{' ;Dk"0f{ sd{rf/Lsf] st{Jo x'g]5 .
-@_ sd{rf/Ln] ;+:yfsf] sf/f]jf/ j[l4 tyf lxt ;+j4{g ug{ ;jf]{Qd k|of; ug{'kg]{5 / Joj:yfkgsf] lnlvt k"j{
:jLs[tL ljgf sfo{/t ;+:yf afx]s cGoq s'g} klg k|sf/sf] gf]s/L ug{ x'b}g .

k]h g+= 18÷29


-#_ sd{rf/Ln] lghsf] st{Jo kfng ug]{ l;nl;nfdf cfjZos ePsf] xb;Dd jfx]s ;+:yfsf] k|rng, sf/f]jf/ /
ultljlwsf] jf/]df s'g} klg hfgsf/L s'g} klg JolQm jf lgsfonfO{ k|bfg ug{' x'b}g .
-$_ sd{rf/Ln] uf]klgotfsf] zky u|x0f ug{' kg]{5 / sfg"gn] lglbi6 u/]sf] cj:yfdf afx]s a];/f]sf/jfnfnfO{
;+:yf ;DalGw ljifodf uf]Ko /fVg' kg]{ s'/f k|s6 ug{' x'b}g .
-%_ ;b:o tyf ;]jfu|fxL;‘u lzi6 / dof{lbt ?kn] k|:t't x'g' kb{5 tyf sfof{noleq cfkm' eGbf dflyNnf]
cf]xf]bfsf] ;j} JolQm k|lt plrt cfb/ b]vfpg' kb{5 .
-^_ sd{rf/Ln] b]xfosf sfo{ ug{' x'b}g M–
-s_ ;+:yf jf ;f] sf] Joj:yfkg jf o;sf] sfd sf/jfxL k|lt b'ef{jgf hufpg] u/L ;fj{hlgs cleJolQm lbg,
kq–klqsfdf 5kfpg jf ;~rf/ ug{ ,
-v_ z]o/ / :6sdf ;fdfGo ?kn] nufgL ug]{ jfx]s ;§]afhLdf efu lng ,
-u_ h'jf, /]l;Ë, afhL jf c? ;f}bf afhL ug{ ,
-3_ ;+:yfsf] hfgsf/L jf :jLs[tL ljgf s'g} klg k|sf/sf] /f]huf/, ;]jf, Joj;fo jf Jofkf/df ;+nUg x'g ,
-ª_ k|rnLt sfg"g adf]lhd kfPsf] dtbfgsf] clwsf/ k|of]u ug{ afx]s x'g} klg k|sf/sf] /fhgLltdf efu lng
jf ljWj+;fTds ultljlwdf efu lng ,
-r_ Joj:yfkgsf] hfgsf/L jf :jLs[tL ljgf ;+:yfsf] ;b:o jf ;]jfu|fxL;‘u bfg jf pkxf/ lng ,
-5_ labf :jLs[t gu/fO{ sfddf cg'kl:yt x'g ,
-h_ cfkm" eGbf dflysf] clws[t;‘u cg'dlt glnO{ jf lghsf] lgb]{zg ljkl/t lgwf{l/t vfhf vfg] ;dodf jfx]s
sfof{no ejg 5f8\g . t/ ahf/df g} uO{ sfo{ ug]{ ahf/ ljefudf sfo{/t sd{rf/Lx?nfO{ eg] pQm
k|fjwfg nfu' x'g] 5}g ,
-em_ cg'zf;gxLg sfo{ ug{ ,
-`_ sfof{no ;dodf dfbs kbfy{ jf nfu' cf}iflw ;]jg ug{,
-6_ dfbs kbfy{ jf nfu' cf}iflwdf cEo:t x'g,
-7_ of}ghGo b'Ao{jxf/ (Sexual Harassement) df nfUg,
-8_ vftfdf kof{Kt df}Hbft gePsf cj:yfdf s'g} r]s nufotsf ljlgdo pks/0fsf] e'QmfgL u/fpg,
-9_ s'g} sd{rf/L, ;b:o jf ;]jfu|fxL;‘u cZnLn jf unt Jojxf/ jf b'Jo{jxf/ ug{,
-t_ ;+:yfsf] /sd lghL k|of]udf nufpg jf lxgfldgf ug{,
-b_ cfkm\gf] dfu k'/f u/fpgsf nflu ;+:yfsf] sfddf jfwf kfg]{ u/L sfof{no jf ;+:yfsf kbflwsf/LnfO{ 3]/fp
ug{,
-w_ sfg"gåf/f sfo{ ug{ lhDd]jf/L kfPsf JolQm lj?4 st{Jo k"/f ug{ jfwf k'Ug] u/L x8tfn, sndaGb, y'g5]s
/ 3]/fp u/L zf/Ll/s tyf dfgl;s bjfj lbg] sfo{ ug{ u/fpg jf pS;fpg .

k]h g+= 19÷29


kl/R5]b – (
JolQmut clen]v tyf sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg
54. JolQmut clen]v M
-!_ sd{rf/Lx?sf] JolQmut clen]v cg';"lr ( adf]lhdsf] 9fFrfdf /flvg]5 .
-@_ sd{rf/Lx?sf] JolQmut clen]v /fVg] sfo{ k|zf;g, sDKnfoG; tyf sfg"g ljefusf] x'g]5 .
-#_ JolQmut clen]vdf em'§f ljj/0f /fVg kfO{g]5}g .
-$_ sd{rf/Lsf] JolQmut clen]v cToGt uf]Ko 9+un] /flvg]5 / clVtof/ k|fKt clwsf/L tyf Goflos
lgsfonfO{ afx]s cGo s;}nfO{ klg To:tf] clen]v k|bfg ul/g] 5}g .
55. ;+:yfsf sfuhft uf]Ko /flvg] M
;+:yfsf] sfdsf]] lznlznfdf tof/ ul/Psf sfuhft uf]Ko /fVg' ;a} sd{rf/Lx?sf] bfloTj x'g]5 .
sd{rf/Lsf] JolQmut kmfOndf b]xfosf sfuhftx? x'g' kg]{5 .
 JolQmut ljj/0f
 b/vf:t kmf/fd
 ;kyu|x0f
 cfr/0f kq
 lgo'QmL kq
 sfo{ ljj/0f
 gljs/0f kq
 afof]8f6f
 sfo{ ;Dkfbg k|ltj]bg
 gful/stfsf] kmf]6f]slk
 Kofgsf] kmf]6f]slk
 ljbf dfu tyf l:js[lt kmf/fd
 a9'jf tyf tna a[l4 kq
 ljjfx btf{sf] k|df0fkq
 s/df bDklt bfljsf] :j3f]if0ff
 hLjg ljdf kf]lnl; / k|Lldod e'QmfgL
 s/ u0fgf kq
 /flhgfdf kq, ePdf .
56. sfo{ ljj/0f M
-!_ k|To]s sd{rf/Lsf] :ki6 st{Jo tyf lhDd]jf/L v'Ng] u/L kb cg';f/sf] sfo{ ljj/0f tof/ ul/g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd sfo{ ljj/0f tof/ ug]{ sfd k|zf;g, sDKnfoG; tyf ;'rgf k|ljlw ljefusf] x'g]5 .
-#_ k|zf;g, sDKnfoG; tyf ;'rgf k|ljlw ljefun] tof/ u/]sf] sfo{ljj/0f dfgj ;+;fwg k|d'v dfkm{t
;DalGwt sd{rf/LnfO{ pknAw u/fO{ ;f] sf] af]wfy{ zfvf k|jGws / ;DalGwt ljefuLo k|d'v nfO{ lbO{g]5 .
-$_ ljefuLo k|d'vx?n] cfkm' dftxtsf sd{rf/Lsf] sfo{ ljj/0f Ps k|lt cfkm';‘u /flv ;f] adf]lhg sfo{
;Dkfbg eP gePsf] lgoldt cg'udg ug'{kg]{5 .

k]h g+= 20÷29


57. sd{rf/Lsf] d"Nof+sg M
-!_ k|lzIffyL{, Joj:yfkg k|lzIffyL{ / k/LIf0fsfndf /x]sf sd{rf/Lx?sf] sfo{;Dkfbg d"Nof+sg q}dfl;s ?kdf
u/Lg]5 .
-@_ :yfoL tyf s/f/df sfo{/t sd{rf/Lx?sf] sfo{;Dkfbg d"NofÍg jflif{s ?kdf ul/g]5 .
-#_ ;+:yfn] jflif{s ?kdf lglb{i6 u/]sf] ;+VofTds nIo (Quantitative Target) cg'?k sd{rf/Ln] xfl;n u/]sf]
k|ultsf] cfwf/df b]xfo adf]lhd lghsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nof+sg u/Lg]5 M–

lglb{i6 nIo cg'?k xfl;n ePsf] ljj/0f


d"Nof+sg
k|ultsf] k|ltzt
%)% eGbf sd sd;n nIo k|fKtLdf c;kmn
%!%–^)% Go"g ;fdfGo nIo k|fKtL
^!%–&%% ;fdfGo nIo k|fKtL
&^ %–()% pQd nIonfO{ pl5g]sf]
(! % eGbf dfly cTo'Qd cgk]lIft kl/0ffdd'vL
-$_ u'0ffTds nIo (Qualitative Target)cg'?k sd{rf/Ln] xfl;n u/]sf] k|ultsf] cfwf/df lglZrt ef/fÍ
(Weightage)k|bfg ul/g]5 .
-%_ s'g} sd{rf/Ln] Ps ljefu÷zfvfaf6 csf]{ ljefu÷zfvfdf ;?jf eO{ uPsf] cj:yfdf sfo{ ;Dkfbg
d"Nof+sg ug{ nluPsf] cjlw dWo] lghn] h'g ljefu÷zfvfdf a9L ;do sfo{ u/]sf] 5 ;f]xL
zfvf÷ljefusf] k|d'vn] ;f] cjlwsf] lghsf] sfo{ ;Dkfbgsf] d"Nof‘sg ug]5
{ .
-^_ sd{rf/Lx?sf] sfo{ ;Dkfbg d"Nof+sg ug]{ ;'kl/j]Ifs / d"Nof+sgstf{ b]xfo adf]lhd x'g]5 .
-s_ sfo{sf/L k|d'vsf] sfo{;Dkfbg d"Nof+sg ;+rfns ;ldltn] ug]{5 / cg'df]bg stf{ ;+rfns ;ldlt x'g]5 .
-v_ zfvf k|jGws, dfgj ;+;fwg k|d'v / ljefuLo k|d'vsf] xsdf ;'kl/j]Ifs k|d'v sfo{sf/L / cg'df]bgstf{
;~rfns ;ldlt x'g]5 .
-u_ cGo sd{rf/Lx?sf] xsdf ljefuLo k|d'v, zfvf k|jGws / dfgj ;+;fwg k|d'v ;'kl/j]Ifs / cg'df]bgstf{
sfo{sf/L k|d'v x'g]5 .
-&_ k|zf;g, sDKnfoG; tyf sfg"g ljefun] ;a} sd{rf/Lx?sf] sfo{ ;Dkfbg d"Nof+sg ;+sng u/L sfo{sf/L
k|d'v;dIf k]z ug{' kg]{5 . sfo{sf/L k|d'vn] tf]lsPsf] lgb]{lzsf adf]lhd sfo{ ;Dkfbg d"Nof+sg eP
gePsf] osLg u/L ;DalGwt ;'kl/j]Ifs, zfvf Joj:yfks÷ljefuLo k|d'v;Fu k/fdz{ u/L cfjZos
;dfof]hg ;d]t ug{ ;Sg]5 .
-*_ pklgod -&_ adf]lhdsf] sfo{ ;Dkfbg d"Nof+sg k|ltj]bgsf] cfwf/df k|zf;g, sDKnfoG; tyf sfg"g
ljefun] sd{rf/Lsf] jflif{s tna u|]8 a[l4sf] k|:tfj k]z ug]{5 . pQm k|:tfj pk/ sfo{sf/L k|d'vn]
;~rfns ;ldlt ;dIf clGtd :jLs[tLsf] nflu k]z ug{' kg]{5 .
-s_ sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg M

k]h g+= 21÷29


-c_ ;+:yfsf sd{rf/Lx?n] cfkm'n] jif{ e/L u/]sf] sfo{sf] ;do, nfut tyf u'0f:t/ ;d]t pNn]v u/L sfo{sf/L
k|d'v eP ;~rfns ;ldltsf cWoIf ;dIf / cGo sd{rf/L eP k|zf;g, sDKnfoG; tyf sfg"g ljefu
;dIf x/]s ;fpg dlxgfsf] klxnf] xKtf leq cfkm\gf] sfo{;Dkfbg k|ltj]bg k]z ug{' kg]{5 . sfo{ ;Dkfbg
d"NofÍg ubf{ @% k|ltzt eGbf sd / &% k|ltzt eGbf a9L c+s lbg' k/]sf] cj:yfdf lghnfO{ sf/0f
v'nfO{ hfgsf/L ;d]t lbg' kg]{5 .
-cf_ sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg ebf{ lgDgfg';f/sf] k|s[of ckgfpg' kg]{5 M–
 ;+:yfsf x/]s sd{rf/Ln] cg';'lrdf tf]lsPsf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/d e/L k|To]s ;fpg dlxgfsf]
klxnf] xKtf leq ljefluo k|d'v ;dIf k]z ug{' kg]{5 .
 ;xfos sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/fd ;DalGwt ljefusf] ljefuLo k|d'vn] d"NofÍg u/L
;fpgsf] bf];|f] xKtf leq k|zf;g, sDKnfoG; tyf sfg"g ljefudf k]z u/L ;Sg' kg]{5 .
 Dffgj ;+zfwg ljefudf k]z ePsf sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/d >fj0f d;fGt leq d"NofÍg ul/;Sg'
kg]{5 .
O_ sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg ;DalGw t/Lsf M
 sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg ;'kl/j]Ifs / cg'df]bg stf{n] ug]{5 .
 pQm d"NofÍgnfO{ k'g/fjnf]sg ;ldltn] k'g/fjnf]sg ug]{5 .
 sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg ubf{ sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg k|ltj]bgdf pNn]v ul/Psf ljleGg u'0fx?sf] d"NofÍg
sd;n, Go"g, ;fdfGo, pQd / cTo'Qd n]lvPsf dxnx?df ;f]xL zAbx? g} k|of]u ug{' kg]{5 .
 clt pQd jf sd;n ug{' k/]df pQm d"NofÍg u/]sf] cf}lrTo :ki6 ?kdf pNn]v ug{' kg]{5 .
 sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg kmf/ddf pNn]lvt u'0fx?sf] d"NofÍg ubf{ lgDg JofVofn] dfu{bz{g ug{ ;Sg]5 .
-s_ k"/f lhDd]jf/Lsf ;fy, s'g} lgb]{zg ljgf ;do eGbf cufj} pTs[i6 ?kdf sfo{ ;Dkfbg ug]{ / dflyNnf]
kbsf] sfd ;d]t ug{ ;Sg] Ifdtf ePsfnfO{ cTo'Qd
-v_ t/tfs]tf ljgf tbf?stfsf ;fy ;fd|f] sfd u/L ;dodf sfo{ ;Dkfbg ug]{nfO{ –pQd
-u_ sfd ;Gtf]ifhgs x'g] t/ sfddf cu|;/tf / ;r]i6tf gb]vfpg]nfO{ –;fdfGo
-3_ lgb]{zg / t/tfs]tfjf6 dfq sfd ug]{ k|j[lQ x'g] / sfd ;+tf]ifhgs gx'g]nfO{–Go"g
-ª_ lgb]{zg adf]lhd sfd ubf{ klg ;lx sfd gug]{ tyf sfddf x]nr]qmfO{ u/L sfd 7Ug] k|j[lQ ePsfnfO{ –
sd;n
-O{_ sfo{ ;Dkfbg d"NofÍgsf] hDdf c+s %) x'g]5 . hDdf c+s dWo]M
;+of]hs – sfo{sf/L k|d'v !) c+s
;b:o – k|zf;g, sDKnfoG; tyf sfg"g ljefu !) c+s
;b:o – zfvf k|jGwsx? !% c+s
;b:o – ljefuLo k|d'v !% c+s
-p_ ;+:yfsf] ljleGg ljefu tyf zfvf sfof{nodf ;Dkfbg x'g] sfo{ k|s[lt ljleGg ePsf], sfo{/t sd{rf/Lsf]
sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg ;do ;dodf leGg leGg kbflwsf/Ljf6 x'g ;Sg] ePsf], ;fy} sfo{ ;Dkfbg
d"NofÍg gfKg] s'g} j:t'ut dfkb08 gePsf]n] d"NofÍgstf{sf] JolQmut cjwf/0ff, j}rf/Ls leGgtf, cGt/
;DaGw cflb sf/0faf6 d"NofÍgdf c;dfgtf jf lj/f]wef; b]lvO{ Hofb} Go"g jf pRr d"NofÍg klg x'g
;Sg] b]lvPsf] sf/0f ;a} kbflwsf/Lx?af6 a]Unf a]Un} ePsf] d"NofÍgnfO{ pRr clws[tx?sf] ;ldltn]
;fd"lxs ?kdf k'g/fjnf]sg u/L j9L oyfy{jfbL, cf}lrTok"0f{ / Gofof]lrt ug{ ;s]df sd{rf/Lx?sf]

k]h g+= 22÷29


g}ltsjn pRrtd x'g] / ;+:yfsf] sfd sf/jfxLdf ;'b[9tf cfpg] Joj:yf ug{ sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg
d"NofÍg k|ltj]bg k'g/fjnf]sg ;DaGwL Joj:yf ug'{kg]{ cfjZostf dx;'; u/]df ;+rfns ;ldltn]tf]s]sf] !
hgf ;+:yfsf] jl/i7 kbflwsf/L tyf k|zf;g, sDKnfoG; tyf sfg"g ljefusf k|d'v ;b:o /xg] u/L #
;b:oLo k'g/fjnf]sg ;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 .
-pm_ k'g/fjnf]sg ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ ;~rfns ;ldltn] tf]s] adf]lhd x'g]5 .
-v_ z}lIfs of]Uotf
-c_ sd{rf/Ln] k|fKt u/]sf] ;]jf k|j]zsf] nflu rflxg] lgod !# sf] pklgod -s_, -v_ / -u_ adf]lhdsf Go"gtd
z}lIfs of]Uotf jfkt k|yd >]0fL !^, bf]>f] >]0fL !@ / t]>f] >]0fLnfO{ !) c+s k|bfg ul/g]5 . >]0fL gv'n]sf]
tyf cf+lzs plt0f{ u/]sf] ePdf t]>f] >]0fLsf] c+s k|bfg ul/g]5 .
-cf_ Go"gtd z}lIfs of]Uotf eGbf dflyNnf] s'g} Ps pkflwsf nflu k|yd >]0fL jfkt $, bf]>f] >]0fL jfkt # /
t]>f] >]0fL jfkt @ c+s k|bfg ul/g]5 .
-O_ ljb]zL lzIf0f ;+:yfaf6 k|fKt u/]sf] z}lIfs of]Uotfsf] xsdf ;dsIftf lgwf{/0f ul/Psf] x'g' kg]{5 .
-u_ tflnd
;+:yfdf sfo{/t sd{rf/Ln] ;xsf/L ljefu jf a}+lsË 6«]lgª O{lG6Ro"6af6 lbOPsf] sDtldf ! xKtf jf ;f]
eGbf a9L cjlwsf] ;]jfsfnLg Joj;fo k|jwg, Joj:yfkg, ahf/ k|j4{g, shf{ Joj:yfkg / n]vfkfng
dWo] s'g} Ps tflndsf] >]0fL v'n]sf] xsdf k|yd >]0fL %, bf]>f] >]0fL $ / t]>f] >]0fL # c+s / >]0fL gv'n]sf]
xsdf Psd'i7 $ c+s k|bfg ul/g]5 .
-3_ h]i7tf
-c_ gf]s/Lsf] h]i7tf jfkt s'n @% c+sdf ggf£g] u/L b]xfo adf]lhd c+s lbOg]5 .
 xfn kbdf jxfn /x]sf] kbdf sfd u/]sf] k|To]s jif{sf] nflu $ c+ssf b/n] cg'ej k|fKt jfkt a9Ldf @)
c+s k|bfg ul/g]5 . xfn jxfn /x]sf] kbeGbf Ps tx d'lgsf] kbdf sfd u/]sf] k|To]s jif{sf] nflu !
c+ssf b/n] a9Ldf % c+s k|bfg ul/g]5 .
-cf_ h]i7tf jfkt Ps dxLgf jf ;f] eGbf a9L cjlwsf] bfdf;fxLn] lx;fa u/L c+s lbOg]5 . t/ Ps dxLgf
eGbf sd cjlwsf] nflu c+s lbOg] 5}g .
-O_ c;fwf/0f ljbfdf a;]sf] / uon ePsf] cjlwsf nflu h]i7tf jfktsf] c+s lbOg] 5}g .
-O{_ ;+:yfsf] :yfoL ;]jfsf] kbdf Ps jif{ eGbf a9L cjlw;Dd c:yfoL eO{ ;]jf g6'6fO{ ;f]xL jf ;f] ;/xsf]
cGo kbdf :yfoL lgo'lQm ePdf c:yfoL ;]jf cjlwsf] b'O{ ltxfOsf] lx;fan] ;]jf cjlw u0fgf ul/g]5 .

kl/R5]b – !)
cfr/0f / ljefuLo sf/jfxL
58. v/fa cfr/0f tyf ;hfo
-!_ sd{rf/Lx?sf] lgDg sfo{x?nfO{ lghsf] v/fa cfr/0fsf] ?kdf lnO{g]5 M–

k]h g+= 23÷29


-s_ ;~rfns, k|d'v sfo{sf/L, jf sd{rf/Lsf] lj?4 s'g} klg lsl;dsf] xftxltof/ k|of]u u/L jf gu/L zf/Ll/s
rf]6 jf cf3ft k'¥ofodf jf af‘wd
] f jf y'g5]s u/]df jf ;+:yf If]qleq x'nbËf jf tf]8kmf]8 jf s'6lk6
u/]df,
-v_ ;+:yfsf] ;]jf k|lqmofdf c;/ kg]{ u/L s'g} czflGt pTkGg ug]{ sfo{ u/] u/fPdf jf cGg kfgL, 6]lnkmf]g,
ljB't ;]jf aGb u/]df jf ;+:yf leq cfjt hfjt ug{ glbPdf,
-u_ ;+:yfsf] ;DklQ rf]/L u/]df,
-3_ ;+:yfsf] sf/f]jf/ lxgfldgf u/]df,
-ª_ ljgf ;"rgf nuftf/ !% lbg jf Ps jif{df #) lbg eGbf a9L ;do;Dd ;+:yfdf pkl:yt gePdf,
-r_ 3';, sldzg tyf cGo cfly{s nfe x'g] ;fdfg lng] lbg] u/]df,
-5_ g}lts ktg b]lvg] s'g} kmf}lhbf/L cleof]udf bf]ifL k|dfl0ft eO{ s}bsf] ;hfo kfPdf,
-h_ clgoldt jf cj}w 3f]lift ePsf] x8\tfndf efu lnPdf jf efu lng jfWo u/fPdf,
-em_ ;+:yfsf] lxt k|lts'n x'g] u/L hfgfhfgL sfo{ ;':tL u/]df,
-`_ ;+:yfsf] ;DklQ hfgf hfgL tf]8kmf]8 u/]df jf To;nfO{ Iflt k'¥ofPdf jf clVtof/ k|Kt JolQmsf] :jLs[tL
lagf ;+:yf aflx/ nlu k|of]u u/]df jf cglws[t AolQmnfO{ k|of]u ug{ lbPdf,
-6_ ;+:yfn] lbPsf] lgb]{zg jf lgodsf] hfgfhfgL j/fj/ pNn+3g u/]df jf ;+:yfsf] ;b:o tyf ;]jfu|fxL ;‘u
b'Jo{axf/ u/]df,
-7_ :jLs[tL glnO{ a/fa/ sfddf u}/ xflh/ ePdf jf xflh/ x'g' kg]{ ;do gf3L xflh/ x'g] u/]df,
-8_ sfof{no ;dodf dfbs kbfy{ ;]jg u/L cfPsf] jf ;]jg u/]sf] k|dfl0ft ePdf,
-9_ ;+:yfnfO{ xflg gf]S;fgL k'¥ofpg] p2]Zon] ;+:yfsf] k|ljlw ;DalGw uf]klgotf eË x'g] s'g} sfd u/]df,
-0f_ sd{rf/Lsf] lxt, :jf:Yo / ;'/Iffsf] nflu /flvPsf] s'g} lrh j:t'nfO{ hfgL hfgL b'?kof]u u/]df jf
gf]S;fg k'¥ofPdf,
-t_ lgo'lQmsf] j]nfdf ;+:yfnfO{ unt ljj/0f lbPdf,
-y_ k"j{ :jLs[tL lagf ;+:yf;‘u ;DalGwt s'g} ljj/0f, n]v, /rgf, kq OToflb k|sflzt u/]df,
-b_ ;fdfGotM v/fa cfr/0f dflgg] s'g} sfo{ u/]df,
-w_ ;+:yfn] k|bfg u/]sf] jf tf]lslbPsf] kf]zfs gnufPdf jf cgflwsf/ ?kdf To:tf] kf]zfs kl/jt{g u/]df,
-g_ cfkm\gf] ;]jf jf lhDd]jf/LnfO{ g;'xfpg] cfr/0f u/]df,
-k_ ;+:yfsf] dof{bf jf k|lti7f 36\g] sfo{ u/]df,
-km_ ljgf ;"rgf sfof{no ;dodf sfof{nodf cg'kl:yt ePdf,
-a_ o; sfo{ljwLdf pNn]lvt cfr/0f / cg'zf;g pNn3+g u/]df,
-@_ plrt / kof{Kt sf/0f b]lvg cfPdf sd{rf/LnfO{ b]xfosf] s'g} klg ;hfo ug{ ;lsg]5 M–
-s_ :kli6s/0f ;f]Wg]
-v_ gl;xt jf r]tfjgL lbg] ,

k]h g+= 24÷29


-u_ aflif{s kfl/>lds j[l4 /f]Ssf ug]{ ,
-3_ tLg dlxgf;Dd lgnDag ug]{ ,
-ª_ tNnf] u|]8 jf kb jf tna :s]nsf] tNnf] txdf 36'jf ug]{ ,
-r_ ;]jfaf6 x6fpg] .
-#_ pklgod -@_ df pNn]lvt s'g} ;hfosf] cnfjf nfk/jfxL u/L jf cfb]zsf] kfngfgugf{n] jf hfgfhfgL
ablgot /flv ;+:yfnfO{ x'g uPsf] jf k'¥ofPsf] xfgL–gf]S;fgLsf] ;Dk"0f{ jf cf+lzs /sd sf/jfxLdf k/]sf]
sd{rf/Ln] kfpg] tna cflb /sdaf6 s§f u/L jf cGo s'g} k|sf/n] ;+:yfn] c;'n pk/ ug{ ;Sg]5 .
59. lgnDag
-!_ ;hfo :j?k lgnDag u/]sf] cj:yfdf afx]s klg gl;xt jf r]tfjgL lbg] eGbf dflyNnf] :t/sf] s'g}
l;nl;nfdf hf‘ra'em ug{' k/]df ;~rfns ;ldltn] b]xfosf] s'g} cj:yfdf ;DalGwt sd{rf/LnfO{ lgnDag
ug{ ;Sg]5 M–
-s_ lgnDag gu/L cf]xf]bfsf] sfd ug{ lbFbf em'§f ;a't k|df0f ;Íng ug{ ;Sg]jf cfkm" lj?4sf] ;a'b k|df0f
ufoa ug{ ;Sg] ;Defjgf b]lvPdf, jf
-v_ lgnDag gu/L cf]xf]bfsf] sfd ug{ lb+bf ;+:yfnfO{ xfgL gf]S;fgL x'g] ;Defjgf b]lvPdf .
-u_ cGo b]zsf] :yfoL a;f]af; cg'dlt kq jf u|Lg sf8{ wf/0f u/]df .
-@_ s'g} kmf}hbf/L cleof]udf lu/km\tf/ eO{ y'lgPdf To;/L y'gfdf /x]sf] cjlw;Dd sd{rf/L :jtM lgnDag
ePsf] dflgg]5 .
-#_ s'g} sd{rf/LnfO{ lgod -!_ adf]lhd lgnDag ubf{ ;fwf/0ftof b'O{ dlxgf eGbf a9L lgnDag u/L /fVg'
x'b}+g .
t/, s'g} sf/0fj; pQm cjlweq sf/jfxL lsgf/f nufpg g;lsg] ePdf ;~rfns ;ldltsf] k"j{ :jLs[tL
lnO{ Ps dlxgf;Dd lgnDagsf] cjlw a9fpg ;Sg]5 .
-$_ lgnDagdf ePsf] sd{rf/Ln] ;kmfO{ jf ;hfo kfPkl5 lghsf] lgnDag :jtM ;dfKt x'g]5 .
60. ;hfosf] k|sf/
-!_ s'g} sd{rf/Ln] lgod %* sf] pklgod -!_ sf] v08 -6_, -7_, -0f_, -y_, -w_, -g_, jf -k_ df pNn]lvt
sfo{ u/]sf] 7x/]df To:tf] sd{rf/LnfO{ r]tfjgL jf gl;xt lbO{g]5 .
-@_ s'g} sd{rf/Ln] lgod %* sf] pklgod -!_ sf] v08 -3_, -h_, -em_, -`_, -km_ jf -b_ df pNn]lvt sfo{
u/]sf] 7x/]df To:tf] sd{rf/Lsf] jflif{s kfl/>lds j[l4 /f]Ssf ug{ ;lsg]5 .
-#_ s'g} sd{rf/Ln] lgod %* sf] pklgod -!_ sf] v08 -v_, -r_ jf -8_ df pNn]lvt sfo{ u/]sf] 7x/]df
lghnfO{ jl9df # dlxgf;Dd lgnDag ug{ ;lsg]5 .
-$_ s'g} sd{rf/Ln] lgod %* sf] pklgod -!_ sf] v09 -s_, -u_, -ª_, -5_, -9_ jf -t_ df pNn]lvt sfo{ u/]df
lghnfO{ eljiodf ;+:yfsf] ;]jfsf] nflu of]Uo jf cof]Uo 7xl/g] u/L ;]jfaf6 x6fpg ;lsg]5 .
-%_ s'g} sd{rf/Ln] pklgod -!_, -@_ jf -#_ cGtu{t b'O{ k6s ;hfo kfO{;s]kl5 klg k'gM To:tf] cfr/0f u/]df
To:tf] sd{rf/LnfO{ ;]jfaf6 x6fpg ;lsg]5 .

k]h g+= 25÷29


61. cg'zf;gsf] sf/jfxLsf] k|s[of
-!_ s'g} sd{rf/LnfO{ lgod %^ cGtu{t ;hfo ug{' cl3 v/fa cfr/0f u/]sf] tYo / ;f] k|dfl0ft ePdf x'g
;Sg] ;hfo ;d]t :ki6 pNn]v u/L To:tf] sd{rf/LnfO{ cfkm\gf] :kli6s/0f k]z ug{ sDtLdf & lbgsf] Dofb
lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] Dofb leq sd{rf/Ln] :kli6s/0f k]z gu/]df jf k]z u/]sf] :kli6s/0f ;Gtf]ifhgs
gePdf lghnfO{ v/fa cfr/0f u/] jfkt lgod %^ adf]lhd ;hfo ug{ ;lsg]5 .
-#_ pklgod -!_ cGt{utsf] Dofb ;DalGwt sd{rf/Ln] a'lem glnPdf jf lghnfO{ jf lgh u}/ xflh/ ePdf
lghsf] gfp‘sf] Dofb lghsf] 7]ufgfdf x'nfsaf6 /lhi6/ u/L k7fO{ ;f] sf] k|ltlnlk ;+:yfsf] ;fj{hlgs
;"rgf kf6Ldf 6f‘;L ;f] 6f‘;]sf] d'r'Nsf u/L ;f] d'r'Nsfdf slDtdf tLg hgf JolQmnfO{ ;fIfL /fv]df ;f]
Dofbsf] hfgsf/L lgh sd{rf/LnfO{ ePsf] dflgg]5 .
-$_ ;hfosf] cfb]zsf] jf/]df ;DalGwt sd{rf/LnfO{ lnlvt ?kdf hfgsf/L lbg]5 .
62. ;hfo pk/ k'g/fj]bg
-!_ ;hfo kfpg] sd{rf/Ln] pQm ;hfo pk/ ;~rfns ;ldlt ;dIf k'g/fj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ k'g/fj]bg ug]{ sd{rf/Ln] cfkm\gf] gfdaf6 k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/LnfO{ ;Daf]wg u/L lzi6 efiffdf ;hfosf]
cfb]z k|fKt ePsf] ldltn] #% lbgleq k'g/fj]bg ug{' kg]{5 .
-#_ k'g/fj]bg ug]{ sd{rf/Ln] cfkm\gf] ;kmfO{sf] lgldQ hf] ePsf] ;a"b k|df0f, cfb]zsf] gSsn ;d]t ;+nUg
/fvL plrt / cfb/;"rs efiffdf :ki6 hLls/ ;lxt k'g/fj]bg ug{' kg]{5 .
-$_ o; lgod adf]lhd /Lt gk'u]sf] k'g/fj]bg vf/]h x'g]5 .
63. k'g/fj]bg pk/sf] lg0f{o
-!_ k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/Ln] k'g/fj]bg k/]sf] ldltn] ;fdfGotof () lbgleq lg0f{o lbO{ ;Sg' kg]{5 / o:tf]
lg0f{o clGtd x'g]5 .
-@_ k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/Ln] k'g/fj]bg pk/ sf/jfxL ubf{ h'g cleof]u nufO{ ;hfo ePsf] xf] ;f] k|dfl0ft
ePsf] 5 5}g, k]z ePsf k|df0fx? ;hfosf] lgldQ kof{Kt 5, 5}g / ;hfo pko'Qm 5, 5}g eGg] s'/fdf
ljrf/ u/L ;hfosf] cfb]z sfod /fVg jf 36fpg jf ab/ ug{ ;Sg]5 .
-#_ k'g/fj]bg ;'Gg] clwsf/Ln] k'g/fj]bg ;DaGwdf u/]sf] lg0f{osf] hfgsf/L k'g/fj]bsnfO{ lbO{g]5 .

kl/R5]b !!
;]jfsf] ;dflKt
64. ;]jfsf] ;dflKt
b]xfosf cj:yfx?df ;]jfsf] ;dflKt x'g]5 .
-s_ sd{rf/Ln] cfkm\gf] kbaf6 /flhgfdf lbO{ l:js[t ePsf] cj:yfdf ;]jfsf] ;dflKt x'g]5 . Ps dlxgf k"j{
sfd 5f8\g]jf/] clu|d ;'rgf glbO{ /flhgfdf lbg] sd{rf/Lsf] Ps dlxgfsf] tna j/fj/sf] /sdlghsf]
jfFsL /sdjf6 s§L ul/g]5 .
-v_ zfl//Ls tyf dfgl;s ?kdf c:j:y 7x/LPdf lghnfO{ Ps dlxgfsf] tna lbO{ ;]jfaf6 x6fpg ;lsg]5.
-u_ sf/jfxLdf k/L ;]jfaf6 x6fOPsf sd{rf/Lsf] x6fOPsf] ldlt b]lv;]jf ;dflKt x'g]5.

k]h g+= 26÷29


-3_ ;+:yfsf] nflu s'g} kb cfjZos gePsf] eGg] ;+rfns ;ldltnfO{ nfu]df ;f] kbdf sfo{/t sd{rf/Lx?nfO{
Ps dlxgf clu|d ;"rgf lbO{ jf ! dlxgfsf] cu|Ld tna lbO{ ;+:yfsf] ;]jfaf6 x6fO{ ;]jfsf] ;dflKt ug{
;lsg]5 .
65. Joj:yfkg ;ldlt ;dIf k]z x'g] cjsf; ;DaGwL Joj:yfM
-!_ dfyL pNn]lvt bkmfx?sf cltl/Qm ;+:yfdf sfo{/t s'g}klg sd{rf/Lx?nfO{ lghn] sd{rf/Lk|zf;g
sfo{ljwLdf Joj:yf ePsf bkmfx? cg'?ksf cfr/0f, cg'zf;g, dof{bf nufot ;+:yfsf] sd{rf/L ljlgod
cg';f/sf] lgodsf] cj1f u/]sf] ljifosf] hfgsf/L u/fpg ;do ;dodf lghx?nfO{ ljefluo k|d'vn] ;r]t
kq tyf :kli6s/0f h:tf k|s[ofx? ckgfO{ To:tf sd{rf/Lx?nfO{ sfo{sIfdf af]nfO{ ;'w|g kof{Kt df}sf lbg'
ljefluo k|d'v / dfgj ;+;fwg k|d'vsf] klxnf] st{Jo x'g]5 .
-@_ dfyL pNn]lvt ljleGg k|s[ofx? ckgfpbf ;d]t To:tf sd{rf/Lx?sf] ;+:yfk|ltsf] sfo{df lrQa'em\bf]
gePdf ljefluo k|d'vn]] k|dv
' sfo{sf/L;dIf lnlvt hfgsf/L u/fpg' kg]5
{ .
-#_ pkbkmf ! / @ adf]lhdsf] k|lqmof4f/f g;'lw|Pdf To:tf sd{rf/Lx?sf] xsdf Joj:yfkg ;ldltn];]jfaf6
x6fpg] lg0f{o ug{ ;Sg]5 .
66. cjsfz
-!_ ^) jif{ pd]/ k"/f u/]sf] jf :jf:Yosf] sf/0fn] (Medically)sfd ug{ c;Ifd egL k|dfl0ft ePsf
sd{rf/LnfO{ ;]jfaf6 cjsfz lbOg]5 .
-@_ ;+:yfdf sfo{/t sd{rf/Ln] ^) jif{ pd]/ k'lu jf #) jif{ ;]jf cjlw k'/f ul/ jf :j]R5fn] /flhgfdf lbO{
;]jfaf6 cjsfz lng ;Sg]5g\ .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd /flhgfdf lbPsf sd{rf/Lsf] /flhgfdf k|zf;g, sDKnfoG; tyf ;'rgf k|ljlw ljefu
k|d'v / sfo{sf/L k|d'vsf] l;kmfl/;sf] cfwf/df ;~rfns ;ldltn] l:js[t ug]{5 .
-$_ sd{rf/Ln] cjsfz kfp‘bf o; sfo{ljwLdf Joj:yf ul/Psf] pkbfg, ;+rosf]ifsf]] /sd, sd{rf/L art j[lQ
cjsfz sf]if, jLdf, pkrf/ vr{nufotsf e'QmfgL kfpg]5g\ .
67. ;Demf}tfaf6 cjsfz
-!_ s'g} klg sd{rf/LnfO{ ;+:yfsf] ;+rfns ;ldltsf] lg0f{o cg';f/ plrt tna j/fj/ Ifltk"lt{ lbO{ ;]jfjf6
cjsf; lbg(Golden Handsake);lsg]5 .
-@_ k/LIf0fsfndf /x]sf] jf k|lzIffyL{ sd{rf/LnfO{ lghsf] sfo{ ;Dkfbg ;Gtf]ifhgs gb]v]df jf lgh jxfn
/x]sf] kbsf] nflu cg'ko'Qm b]v]df lgo'lQm lbg] clwsf/Ln] To:tf] sd{rf/LnfO{ ljgf k"j{ ;"rgf h'g;'s}
a]nfdf ;]jfaf6 x6fpg ;lsg]5 .
-#_ s/f/ jf e}kl/ cfpg] sd{rf/LnfO{ lgo'lQmsf] a]nfdf lbOPsf] lgo'lQmkq jf s/f/gfdf d'tfljs x'g]5 .
68. kb vf/]hL
;ldltn] kb ldnfg jf c? s'g} plrt sf/0f ;lxt s'g} kb vf/]h ug]{ lg0f{o ug{ ;Sg]5 . To:tf] cj:yfdf pQm
kbdf axfn /x]sf] sd{rf/Lsf] kb :jtM vf/]hLdf kg]{5 / lghnfO{ o; sfo{ljwL adf]lhd kfpg] pkbfg,
;+rosf]if, pkrf/ vr{, aLdf tyf cGo ;'ljwf k|bfg ul/g]5 .

k]h g+= 27÷29


69. :jf:Yosf] cfwf/df ;]jfaf6 x6fO{g]
-!_ ;+:yfsf] Joj:yfkg ;ldltsf] /fodf ;DalGwt sd{rf/L zfl//Ls jf dfgl;s ?kn] c;Ifd /x]df :jf:Yosf]
cfwf/df lghnfO{ ;~rfns ;ldltsf] lg0f{o cg';f/ Ifltk"lt{ lbO{ ;]jfaf6 x6fpg ;lsg]5 . ;+:yfn] To:tf]
sd{rf/LnfO{ plrt ;Dem]sf] /sd Ifltk'lt{ sf] ?kdf lbg]5 .
-@_ s'g} sd{rf/Ln] pk lgod -@_ df pNn]v u/] d'tfljs lrlsT;saf6 :jf:Yo k/LIf0f u/fpg gdfg]df To:tf]
c:jLs[lt ;]jfaf6 x6fpgsf] nflu kof{Kt cfwf/ ePsf] dflgg]5 .
70. cjsfz cGtjf{tf{
;+:yfsf] ;]jfaf6 cjsfz x'g] k|To]s sd{rf/Ln] ;+:yfsf] ;]jfdf /x‘bf k|fKt u/]sf] cg'ej tyf cGo ljljw kIfdf
lghsf] :jtGq / lgikIf wf/0ff a'em\g k|zf;g, sDKnfoG; tyf sfg"g ljefu k|d'vn] lglb{i6 9f‘rfdf cjsfz
cGtjf{tf lnO{ ;f] cGtjf{tf kmf/d ;+:yfs Joj:yfkg ;dIf k|:t't ug{' kg]{5 .
71. a/a'emf/y
cfkm' /x]sf] kbdf csf]{ sd{rf/L lgo'lQm eO{ cfPdf jf cfkm\gf] kbjf6 /fhLgfdf lbOPdf cfk\mgf] lhDdfdf /x]sf
;Dk"0f{ sfuhft / gubL lhG;Lsf] nut tof/ kf/L & lbgleq cg';"rL * sf] 9fFrfdf a/ a'emf/y ug'{kg]{5 .

kl/R5]b – !@
ljljw
72. a]kQf ePsf] dflgg]
-!_ s'g} klg sd{rf/Ln] kfpg] pkbfg, ;+rosf]ifsf] /sd / cGo ;'ljwf lghsf] kl/jf/nfO{ lbg] jf ;+:yfn]
kfpg' kg]{ /sddf s§f u/L c;"n pk/ ug]{ k|of]hgsf nflu Ps jif{ eGbf a9L cjlw;Dd ;Dks{ gePsf] /
d/] af‘r]sf] kQf gnfu]sf] ePdf a]kQf ePsf] dflgg]5 .
-@_ a]kQf ePsf] sd{rf/L kl5 km]nf k/]df lghsf] kl/jf/nfO{ e'QmfgL e};s]sf] jf ;+:yfn] kfpg' kg]{ /sd
c;"n ug{ s§f ul/Psf] pkbfg, ;+rosf]if / cGo ;'ljwf jfktsf] /sd lghn] bfjL ug{ kfpg] 5}g .
-#_ ;+:yfn] a]kQf ePsf] sd{rf/Lsf] pkbfg, ;+rosf]if / cGo ;'ljwf jfkt kfpg] /sdaf6 e'QmfgL kfpg' kg]{
/sddf s§f u/L af‘sL x'g cfPsf] /sd dfq lghsf] kl/jf/nfO{ e'QmfgL lbOg]5 . To;/L s§f ubf{ gk'u x'g
uPsf] /sd lghsf] xsjfnf kl/jf/sf] rn crn hfoh]yfaf6 c;'n pk/ ul/g]5 .
-$_ a]kQf ePsf] sd{rf/Lsf] 3/3/fgfaf6 /sd c;'n ubf{ klg gk'u x'g uPdf ;+:yfn] ckn]vg ug]{5 . kl5
sd{rf/L km]nf k/]df ;d]t ckn]vg ul/Psf] /sd lghn] :j]R5fn] lt/]sf]df afx]s ;+:yfn] bfjL ug{ ;Sg]5}g
.
73. s/s§L
s'g} sd{rf/Lsf] kfpg] tnjjf6 k|rlnt s/ sfg"g cg';f/ s/ s§L ug'{kg]{ eP lghn] kfpg] tnaaf6 s§L
ul/g]5 .
74. ljz]if kb l;h{gf ug{ ;Sg]
;+:yfsf] b}lgs sfo{ ;+rfng ug{ ljBdfg hgzQmLjf6 dfq ;Dej gx'g] b]lvPdf ;+rfns ;ldltn] ljz]if kb
;[hgf ul/ cfjZos kbfjlw ;Dd sfddf nufpg ;Sg]5 .

k]h g+= 28÷29


75. cg';"rLdf x]/km]/ Pj+ yk36
;dfofg's"n cg';"rLx?df ;+rfns ;ldltsf] lg0f{on] x]/km]/ jf ;+zf]wg Pj+ yk36 ug{ ;lsg]5 .
76. clwsf/ k|Tofof]hg
;+rfns ;ldltsf] lg0f{oaf6 ;+rfns ;ldlt / cGodf /x]sf clwsf/x? dWo] ;a} jf s]xL cGo ;ldlt jf
;+rfns ;ldltsf kbflwsf/L, ;b:o Pj+ sd{rf/LnfO{ k|Tofof]hg ug{ ;lsg]5 .
77. d'2fdfdLnf ;DalGw clwsf/
;+:yfsf] lj?4df s;}n] d'2f dfldnf u/]df jf ;+:yfaf6 s;}sf] lj?4df Goflos, cw{ Goflos jf cGo lgsfodf
k]z ul/g] lkm/fb, k|ltpQ/, k'g/fj]bg, l/6 lgj]bg cGo lnlvt k]z ug{ jf sfg"g Joj;foL lgo'lQm ug]{ clwsf/
;+rfns ;ldltn] tf]s] adf]lhd x'g]5 .
78. vf/]hL / arfp
-!_ gjsflGtk'/ art tyf C0f ;xsf/L ;+:yf ln= sf] o; cl3 hf/L ePsf] sd{rf/L k|zf;g sfo{ljwL / ;do
;dodf ;+zf]lwt ePsf sd{rf/L k|zf;g sfo{ljwL ;d]t vf/]h ul/Psf] 5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd vf/]h ePsf] sfo{ljwL cGtu{t eP u/]sf ;a} sfd sf/jfxLx? o;} sfo{ljwL
adf]lhd eP u/]sf] dflgg]5 .

k]h g+= 29÷29


gjsflGtk'/ art tyf C0f ;xsf/L ;+:yf lnld6]8
alQ;k'tnL, sf7df08f}
cg';"rL—!
>])fL tx tyf kb

>])fL tx kb
k|d'v sfo{sf/L clws[t
clws[t ljlzi& >])fL
10= l;lgo/ lrkm d]g]h/
;xfos k|d'v sfo{sf/L clws[t

9= lrkm d]g]h/
dxfk|jGws
;x dxfk|jGws
pk dxfk|jGws

clws[t k||yd >])fL


8= l;lgo/ d]g]h/ k|jGws÷ljefuLo k|d'v
k|yd
l$tLo
t[tLo

7= d]g]h/ al/i& clws[t -n]vf÷gub÷k|zf;g, sfg"g÷shf{÷ahf/_


k|yd
l$tLo
t[tLo
clws[t t[tLo >])fL
6= *]k'^L d]g]h/ clws[t -n]vf÷gub÷k|zf;g, sfg"g÷shf{÷ahf/_
k|yd
l$tLo
t[tLo

;xfos k|yd >])fL

5= l;lgo/ cl;:^])^ al/i& ;xfos -n]vf÷gub÷k|zf;g, sfg"g÷shf{÷ahf/_


k|yd
l$tLo
t[tLo
;]jfk|j]z
;xfos l$tLo >])fL
4= cl;:^])^ ;xfos -n]vf÷gub÷k|zf;g, sfg"g÷shf{÷ahf/_
k|yd
l$tLo
t[tLo
;]jfk|j]z
;xfos t[tLo >])fL

3= h'lgo/ cl;:^])^ slgi^ ;xfos -n]vf÷gub÷k|zf;g, sfg"g÷shf{÷ahf/_


k|yd
l$tLo
t[tLo
;]jfk|j]z
sfof{no ;xof]uL÷;jf/L rfns
k|yd
l$tLo
t[tLo
;]jfk|j]z
gjsflGtk'/ art tyf C0f ;xsf/L ;+:yf lnld6]8
alQ;k'tnL, sf7df08f}
cg';"lr @
sfo{ ljj/0f
Zffvf k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/
 ;+:yfsf] >]itf, ef}r/ k|dfl0ft ug]{ Pj+ clen]v tyf x/lx;fa cBfjlws /fVg], /fVg nufpg] ;fy} ;+:yfdf k|fKt x'g cfPsf] aLn ef}r/
cfjZos k|lqmof k"/f ul/ l:js[lt k|bfg ug]{ .
 ;DalGwt ljefux?af6 dfl;s k|ltj]bg k|fKt ug]{ / sfof{Gjog ug]{ .
 zfvfdf ePsf] ;Dk"0f{ sfo{x?sf] lhDdf lng] .
 dfl;s sd{rf/L a}7s ug]{ .
 sd{rf/Lsf] sfo{ ;Dkfbg d'Nof+sg ug]{ .
 cfˆgf] clwsf/;Ddsf] C0f :jLs[t ug]{ .
 b}lgs ?kdf sd{rf/Lx?sf] lgu/fgL ug]{ .
;b:o ;]jf tyf lgIf]k ljefusf] sfd, st{Jo / clwsf/
 of] ljdfusf] cfufld dlxgfsf] dfl;s of]hgf, ut dlxgfsf] of]hgfsf] cj:yf tof/ ul/ zfvf k|d'v;Fu 5nkmn u/L lnlvt lgisz{
lgsfNg] .
 ;+:yfsf] ;b:otf cfj]bg kmf/fdx? ;+sng Pj+ ljt/0f ug]{ sfdsf nflu ;b:ox?nfO{ cfjZos ;"rgf pknAw u/fpg] .
 gfd, ;+Vof, yk36, ;lqmo, lgl:qmo, kl/jf/ ;+Vof, dlxnf, k"?if ;lxtsf] dfl;s ;b:o k|ltj]bg tof/ ug]{ . ;f] k|ltj]bgdf ;'emfj, of]hgf
klg ;dfj]; ug'{ kg]{5 .
 cfjlws lgIf]ksf] Dofb ;lsPsf] hfgsf/L u/fpg] / gljs/0fsf] nflu kxn ug]{ .
 ;b:otfsf] ljj/0f cBfjlws u/fpg] .
 ;b:ox?sf] vftf vf]Ng] / ;b:otf ;DalGw sfuhftx? slxNo} gdfl;g] ul/ ;'/lIft /fVg] .
 z]o/ k|df0fkq tof/ kfg]{ .
 ahf/df uO{ ;b:ox?;+u e]63f6 tyf /sd ;+sng ug]{ .
 ahf/af6 ;+slnt /sdsf] lni6 tof/ ug]{ .
 lni6 adf]lhd gub l8gf]ldg];g ef}r/ tof/ ul/ gub ljefudf bflvnf ug]{ .
 ;+:yf4f/f ;+rflnt ;]jfx?sf] ahfl/s/0f ug]{, ;b:ox?nfO{ ;]jf lng k|f]T;flxt ug]{, ;+:yfsf] a|fl08Ë ug]{ .
 ;+:yfaf6 lbO{Psf ahf/ nIo k'/f ug{ k|oTg ug]{ .
 ;b:ox?sf ;d:of Handle ug]{ / ;dfwfgsf] nflu kxn ug]{ .
 ;+:yfsf] sf/f]jf/ clej[l4sf] nflu ljleGg k|j4{gfTds ;fdfu|Lx? tof/ ug]{ .
 ;:yfsf] ;"rgf tyf hfgsf/Ld'ns ;fdfu|Lx? sf] df; ldl8ofdf ;Dk|]if0f ug]{ .
C0f nufgL tyf c;"ln ljefusf] sfd, st{Jo / clwsf/ M
 C0f nufgL yk, lkmtf{, v/fa ;fy} cfjZos ;Dk"0f{ hfgsf/L ;lxtsf] dfl;s k|ltj]bg tof/ ug]{ .
 shf{sf] Dofb ;lsPsf] hfgsf/L u/fpg] / kq k7fpg] tyf kmfO{n cBfjlws u/fpg] .
 lwtf] aGws lnvt tyf cGo sfg"lg sfuhft tof/ ug]{ .
 hUuf /f]Ssf, km's'jf, lkmN8 gS;f, 6«]; gS;fsf] lr7L tof/ ug]{ . /f]Ssf, km's'jfsf] nflu k|ltlglw tf]Sg] .
 Loan sf] Document file cWoog ul/ Loan Disburse ug]{ .
 shf{sf] sfg"gL sfuhft cWoog ul/ k|dfl0ft ug]{ .
 v/fa shf{sf] lwtf] lnnfdL k|lqmofsf] nflu cfjZos ;Dk"0f{ sfo{ ug]{ .
 Joj;flos of]hgf, cfo;|f]t sfuhft k|df0fLt ug]{ .
n]vf tyf cfO 6L ljefusf] sfd, st{Jo / clwsf/ M
 dfl;s lx;fa ldnfg
 dfl;s s/s§L e'QmfgL ul/ l;:6ddf ck8]6 ug]{ .
 s/s§L ;DalGw n]6/ tof/ ul/ ;b:ox?nfO{ pknAw u/fpg] .
 tna lx;fa ug]{ tyf ;DalGwt vftfdf kf]li6Ë ug]{ .
 ETDS ug]{ bflvnf ug]{ / Verify u/fpg] .
 vr{sf] Centralized System af6 O{lG6« ul/ Voucher filing u/fpg] .
 sd{rf/Lsf] ;+rosf]if, nufgLsf]ifsf] dfl;s bflvnf ul/ ljj/0f tof/ ul/ ;DalGwt sfof{nodf k]z ug]{ .
 sd{rf/Lsf] ;+rosf]if, nufgLsf]ifsf] :6]6d]06 ?h' ul/ l/sG;fO{n ug]{ .
 ;+:yfsf] Accounting Database sf] b}lgs Backup lnO{ zfvf sfof{nodf / External Hard Drive df Backup /fVg] .
 k] c8{/ l:nk tof/ ug]{, afO{l08Ë ug]{, /]s8{ /fVg] / /]s8{ kmfO{n ;'/lIft /fVg] .
 ;+:yfsf] a}+s sf/f]jf/x?sf] lgoldt cg'udg tyf l/sG;fO{n ug]{ .
 gub, eN6, uf8L, tyf d]l;g/L ;fdfgx?sf] aLdf cBfjlws ug]{ .
 sfof{no ;fdfgx?sf] /]s8{ tyf ef}lts cj:yf cBfjlws ug]{ .
 cfjZos k|lqmof k'/f ul/ aLn x?sf] e'QmfgL gub jf r]s dfkm{t ug]{ .
gub ljefusf] sfd, st{Jo / clwsf/ M
 b}lgs ?kdf ef}r/ agfpg] .
 gubsf] b}lgs n]h/ tof/ ul/ gub ljj/0f 7Ls b'?:t /fVg] .
 ATM af6 ePsf gub sf/f]jf/sf] lx;fa b'?:t /fVg] .
 /]ld6 e'QmfgL lx;fa /fVg] .
 /]ld6 vftf l/sG;fO{n ug]{ .
k|zf;g, sDKnfoG;, sfg'g ljefusf] sfd, st{Jo / clwsf/ M
 sd{rf/L k|zf;g ;DaGwL o; lgodfjnL adf]lhd cfjZos sfo{ ug'{ pQm ljefusf] st{Jo x'g]5 .
 dfgj ;+;fwg ljefusf] k|d'v sfo{ b]xfo adf]lhd x'g]5 M
 dfl;s ?kdf eP u/]sf sfo{s|dx?sf] lnlvt hfgsf/L k|d'v sfo{sf/LnfO{ u/fpFg] .
 ;+:yfdf cfjZos sd{rf/Lsf] kbk"lt{sf] nflu cfjZos sfo{ tyf ;"rgf hf/L ul/ b/vf:t cfXjfg ug]{] .
 sd{rf/Lx?sf] JolQmut clen]v /fVg] lhDdf o; ljefusf] x'g]5 . ;fy}sd{rf/Lx?sf] sfo{ ljj/0f tof/ ug]{] tof/ u/]sf] sfo{ljj/0f
adf]lhg sfo{ ;Dkfbg eP gePsf] lgoldt cg'udg u/L ;f]sf] hfgsf/L ;+:yfsf] sfo{sf/L k|d'v ;dIf k|:t't ug{' kg]{5 .
 ;a} ljefu;Fu ;dGjo ug]{ .
 sfg'g kfngfsf] cj:yf s] s:tf] hfgsf/L lnP/ u/fpg] .
 aflxl/ JolQm jf ;+:yf;Fu ;dGjo ug]{ .
 ;a} ljefu / zfvfaf6 ;do l;df leq} k|ltj]bg k|fKt ul/ Joj:yfkg ;ldltdf k]z ug]{ .
 n]vfkl/Ifs;Fu ;dGjo ug]{, n]vfkl/If0fsf] s}lkmot ;+:yfdf nfu" u/fpg] .
 btf{ gljs/0f, ljdf, ;Demf}tf cflbsf] lhDdf of] ljefusf] x'g]5 .
 ;Dkltsf] /]s8{, ;+/If0f, ;lx ;b'k|of]u ug]{ u/fpg] .
 ;do tflnsf adf]lhd sfo{ ug]{ u/fpg] .
 sfuhft agfpg], /]s8{ /fVg] .
 sd{rf/Lx?sf] labfsf] /]s8{ cBfjlws ug]{ .
 ATM Card sf] nflu k|lqmof ug]{, kmd{ kmfO{lnË ul/ ;'/lIft /fVg] .
 ATM Card sf] /]s8{ /fVg] .
 ATM Card sf] ;d:of Handle ug]{ / ;dfwfg ug]{ .
 ATM Card sf/f]jf/sf] vftf l/sG;fO{n ug]{] .
 Mobile Apps sf] k|lqmof ug]{, kmfO{n tyf /]s8{ ;'/lIft /fVg] .
 Mobile Apps sf] ;d:of Handle ug]{ / ;dfwfg ug]{ .
 Mobile Apps sf/f]jf/sf] vftf l/sG;fO{n ug]{ .
 KYC cBfjlws ug]{ .
 AML Report tof/ ul/ g]kfn /fi6«a}sdf k|]l;t ug]{ .
 lgofds lgsfo nufot cGo lgsfoaf6 k|fKt kqsf] hjfkm tof/ ul/ k|]l;t ug]{ .
 ;+:yfdf cfjZos kg]{ :6]zg/L tyf 5kfO{ ;fdfu|Lx?sf] Joj:yfkg ug]{ .
 ;+:yfsf] j]e;fO{6 cBfjlws ug]{ .
 ;+:yfsf] km];a's k]h cBfjlws ug]{ .
 ;+:yfdf cfjZos kg]{ lgtL tyf lgodx?sf] 8«fkm\6 tof/ ul/ ;~rfns ;ldltdf k]z ug]{ .
 aflif{s sd{rf/L d'Nof+sg k|ltj]bg tof/ ug]{ .
 ;+:yfdf cfjZos kg]{ kmd{, a|';/, tyf cGo hfgsf/Ld'ns ;fdfu|Lx? tof/ ug]{ .
 ;+:yfdf cfjZos kg]{ lg0f{ox?sf] 8«fkm\6 tof/ ul/ lg0f{ofy{ k]z ug]{ .
 dfl;s, q}dfl;s tyf aflif{s ljQLo k|ltj]bg tof/ ug]{ .
 sf]kf]ld; cBfjlws ug]{ .
 cfGtl/s tyf afXo n]vfk/LIf0f tyf s/n]vfk/LIf0f sfo{df cfjZos ;xof]u / ;dGjo ug]{ .
cg';"rL #
-lgod @# ;Fu ;DalGwt_
gjsflGtk'/ art tyf C0f ;xsf/L ;+:yf lnld6]8
alQ;k'tnL, sf7df08f}
zky u|x0f

d o; ;+:yfsf sd{rf/L]============================================ o; ;+:yfdf k"0f{ cg'zf;gdf /xL b]xfoadf]lhdsf] cfr/0f kfngf


ug]{5' elg lnlvt k|lta¢tf hfx]/ ub{5' . sd{rf/L ;]jf zt{df pNn]lvt cfr/0f pNn+3g u/]df o; pk/ x'g] sf/afxL ef]Ug
tof/ 5' .
!= ;+:Yffdf lgwf{l/t ;dodf lgoldt ?kn] xflh/ x'g]5' / labf a:g} kg]{ cj:yfdf k"j{ :jLs[tL lnO{ ljbfdf a:g]5' .
@= cfk\mgf] sfd OdfGbf/L, kl/>d / tTk/tfsf ;fy ug]{5' . tbg';f/ cfOkg]{ lhDd]jf/LnfO{ dof{bfk"j{s axg u/L
lgikIftf, :jR5tf / b[9tfsf;fy kfng ug]{5' .
#= cfk\mgf] sfo{ ljj/0f cg';f/ sfo{x? :jo+ ug]{5' .
$= ;+:yfsf kbflwsf/L, :jo+;]js / cfk"meGbf dflysf ;a} sd{rf/Lx?k|lt plrt cfb/ ug]{ 5' / tNnf] txsf
sd{rf/LnfO{ Gofof]lrt / dfofn' Jojxf/ ug]{5' .
%= cfk\mgf] lhDdfdf ePsf] ;+:yfsf] ;DklQsf] plrt ;+/If0f ug]{5' .
^= sfof{nosf]sfd, cfk\mgf] lhDd]jf/L / ;donfO{ c;/ kg]{ u/L Jofkf/, Joj;fo tyf cGo gf]s/L ug]{5}g.
&= cfk"mn] ug'{kg]{ sfd;Fu ;DaGw ePsf s'g} JolQm;Fu -a}+safx]s_ cg'lrt b[li6sf]0faf6 ;fk6L cyjf lghsf] cfly{s
s[t1tfdf kg]{5}g .
*= cfk\mgf] ;+:yfsf]sfd sf/afxLsf] lgldQ ag]sf lgodsf lj/f]w ug]{ / ;+:yfsf] cfbz{ Pj+ l;4fGt ljk/Lt s'g} klg
ultljlwdf ;+nUg x'g]5}g . t/ sfg"gaf6 k|fKt dt lbg] cfk\mgf] clwsf/nfO{ o;af6 afwf k'Uglbg]5}g .
(= ;w} ;+:yfk|lt cf:yf / ;+:yfsf] uf}/j a9fpg] lsl;dsf] cfr/0f ug]{5' .
!)= k|ToIf jf ck|ToIf ?kdf ;+:yf jf ;xsdL{ k|lt cgf:yf k}mnfpg] jf ;+:yflj?4 s'g} sfd sf/afxL jf k|sfzg ug]{
jf u/fpg] 5}g .
!!= ;+:yfaf6 k|fKt u/]sf];'ljwf h:t}M 6]lnkmf]g, O{d]n, a]a kx'r, kmf]6f]skL cflbsf] k|of]u ;+:yfsf]] lxtsf] lgldQ dfq
k|of]u ug]{5' .
!@= ;+:yf;Fu ;DalGwt sfddf s'g} klg k|sf/sf] k|lts"n c;/ kg]{ u/L s'g} JolQmut nfesf] nflu bfg, pkxf/, rGbf
dfUg] jf :jLsf/ ug]{5}g .
!#= cfk\mgf] cf]xf]bfsf] st{Jo kfng ubf{sf] l;nl;nfdf 1ft x'g cfPsf] s'/f k|ToIf jf k/f]If ?kaf6 ;+:yfsf] clxt
x'g] u/L k|s6 ug]{5}g . of] ;]jfaf6 cGoq x'Fbf klg d}n] kfng ug'{kg]{ bfloTj ddf /xg] Joxf]/f cjut 5' .
!$= cfk"m axfn /x]sf] cj:yfdf k|fKt u/]sf] sd{rf/L kl/ro—kq / ;+:yfsf] ;DklQsf] ;d'lrt k|of]u / kbaf6 d'Qm
ePkl5 ;+:yfdf lkmtf{ a'emfpg]5' .
!%= ln+u, hft / ef}lts ckfªutfsf] cfwf/df s'g} klg e]befa ug]{ 5}g .
!^= ;+:yfnfO{ clxt x'g] s'g} klg uf]Ko hfgsf/Lx? v'nf;f ug]{ 5}g .
!&= cfly{s cg'zf;g kfng ug]{5' ;fy} cfly{s lxgfldgf ug]{ 5}g .
!*= sfof{no leq dfbs jf nfu"kbfy{sf] ;]jg ug]{ 5}g .
@!= d ef}lts ?kdf sfd ug{ ;Ifd 5' / d df xfn s'g} klg ;?jf /f]u gePsf] hfgsf/L u/fpF5' .

============================================
b:tvt
sd{rf/Lsf] gfdM
kbM
ldltM
cg';"rL – $
gjsflGtk'/ art tyf C0f ;xsf/L ;+:yf lnld6]8
alQ;k'tnL, sf7df08f}
-lgod #$ -@_ ;‘u ;DalGwt_
sd{rf/L ;fk6L tyf k]ZsL
C0f tyf u|fx\o
;fk6Lsf] ;]jf k|of]hg clwstd lkmtf{
k|sf/ cjlw - /sd e'QmfgLsf] Jofh b/
k"/f cjlw
u/]sf]
;]jf
cjlw_
v/Lb /sdsf] *) clwstd % jif{ x/]s ;do ;fk]If ;~rfns
sf/÷df]6/;fOsn k|ltzt jf ^ jif{ dlxgf j/fj/L x'g] u/L ;ldltn] lgwf{/0fu/]
!= ;jf/L ;fwg ^dlxgf v/Lb ug{ ;Ddsf] jflif{s ls:tfaGbL adf]lhd
shf{ tnasf] Ps
ltxfO{ dWo] h'g
sd x'G5
sd{rf/L jf lghsf] clwstd @ aif{ x/]s
kl/jf/sf] clwstd ! nfv dlxgf a/fal/ ;do ;fk]If ;~rfns
clwstd –cf}iflw pkrf/sf] ;Dd ls:tfaGbL ;ldltn] lgwf{/0fu/]
@=sd{rf/L @ jif{ nflu adf]lhd
JolQmut shf{ –ljjfx jf ;fdflhs
sfo{sf] nflu

v/Lb /sdsf] &% !% jif{ ;do ;fk]If ;~rfns


k|ltzt jf x/]s dlxgf j/fj/L ;ldltn] lgwf{/0fu/]
#=hUuf shf{ # jif{ hUuf lsGg !) jif{sf] tnj x'g] u/L ls:tfjGbL / adf]lhd
dWo] h'g sd x'G5 jflif{s jf]g;sf] %)
k|ltzt
sd{rf/Lsf] gfddf lgdf{0f vr{ !% jif{ ;do ;fk]If ;~rfns
lgh cfkm}+ a:g] /sdsf] *) x/]s dlxgf j/fj/L ;ldltn] lgwf{/0fu/]
$= 3/ shf{ $ jif{ k|ofhgsf] nflu 3/ k|ltzt jf (^ x'g] u/L ls:tfjGbL / ad]lhd
agfpg jf lsGg - dlxgfsf] tnj – jflif{s jf]g;sf] %)
jxfn lbg] k|of]hgsf] clwstd /sd k|ltzt
nflu gx'g]_ $),)),))). df
ga9\g] u/L

k'gZr M
 tna eGgfn] v'b tna tyf eQfdf ;+rosf]if tyf s/ s6fO{ afsL x'g] /sd a'emfpg]5 .
 sd{rf/Ln] lnPsf] ;Dk"0f{ C0f tyf k]ZsLsf] dfl;s ls:tf /sd lghsf] xftdf kg]{ tnasf] cfwf eGbf a9L
x'g gx'g] .
 olb ;Dk"0f{ C0f tyf k]ZsL r'Qmf gu/L sd{rf/Ln] ;+:yfsf] ;]jf 5f8\g] ePdf ;+:yfn] cfkm\gf] :jljj]sdf
;Dk"0f{ afFsL /sd t'?Gt ltg{ nufpg jf cfkm\gf] ;b:o;Fu lng] Jofhb/df C0f tyf k]ZsL rnfO{ /xg lbg
;Sg]5 .
 Jofhb/ tyf clwstd /sd ;~rfns ;ldltsf] lg0f{on] ;do ;dodf x]/km]/ u/] adf]lhd x'g]5 .
 sd{rf/L ;fk6L tyf k]ZsL lng cfjZos Go"gtd ;]jf cjlw -k"/f u/]sf] ;]jf cjlw Joj:yfkg ;ldltn]
36fpg ;Sg]5 .
 dfly pNn]lvt shf{ dWo] s'g} Ps lzif{sdf shf{ lnPsf] eP ;fdfGotof pQm shf{ r'Qmf eP kl5 dfq csf]{
lzif{ssf] shf{ k|bfg ul/g]5 . cGoyf ;+rfns ;ldltsf] lg0f{ocg';f/ x'g]5 .
 3/ lgdf{0f shf{ sd{rf/Lsf] tdfd ;]jf cjlwe/ dWo] Ps k6s dfq pQm ;'ljwfsf] shf{ k|bfg ul/g]5 . t/
km]/L lng' kg]{ ePdf hUuf v/Lb k|of]hgsf] nflu ltg{' kg]{ Jofh adf]lhd shf{ lbg] lg0f{o ;~rfns ;ldlt
af6 ePdf shf{ /sd lbg ;lsg]5 .
 cg';"rL – $ adf]lhdsf] ;"ljwfsf] shf{ afx]s yk shf{ lng rfxg] sd{rf/Lsf] xsdf lghsf] cfo>f]t tyf
nufgLsf] If]q x]/L cfjZos lwtf] ;'/If0f lnO{ k|rlnt Aofhb/df ;+rfns ;ldltsf] lg0f{osf] cfwf/df shf{
nufgL ug{ ;lsg]5 .
pDd]bjf/sf] xfn;fn}
lvlrPsf] kf;kf]6{
;fO{hsf] kmf]6f]
pDd]bjf/sf] b/vf:t kmf/fd

ldltM ÷ ÷
>Ldfg\ k|d'v sfo{sf/L clws[t Ho",
gjsflGtk'/ art tyf C0f ;xsf/L ;+:yf lnld6]8
alQ;k'tnL, sf7df08f}

laifoM b/vf:t k]z ul/Psf] af/] .


dxf]bo,
pk/f]Qm ;DaGwdf o; ;xsf/L ;+:yf4f/f ldlt ÷ ÷ df =============================================/fli6«o
b}lgsdf k|sflzt lj1fkg adf]lhd ;+:yfdf============================================= kbsf] cfjZostf ePsf] Joxf]/f yfxf
kfO{ pQm kbsf] nflu cfjZos sfuhft ;lxt of] b/vf:t k]z u/]sf] 5' .
lgj]bs
gfdM afa' ÷ kltsf] gfdM
7]ufgfM afh]sf] gfdM
;]jfsf] k|sf/M ;Dks{ kmf]g÷df]jfO{n gDa/M
gful/stf g+=M hfl/ ul/Psf] :yfgM ÷ ÷ -
===========================_
nfO{;]G; g+=M hfl/ ldlt / :yfgM ÷ ÷ -
===========================_
hGd ldltM ==============÷=====÷======= a}aflxs l:yltM
cg'ejM
lgj]bsnfO{ lrGg] b'O{ k|ltli7t JolQmx?sf] ljj/0f
!= gfdM 7]ufgfM kmf]g g+=
@= gfdM 7]ufgfM kmf]g g+=
dfly pNn]lvt ljj/0f 7Ls ;fFrf] 5 . em'§f 7x/] sfg"g adf]lhd ;x"Fnf a'emfpFnf .

bf= af=
=============================
b:tvt
gjsflGtk'/ art tyf C0f ;xsf/L ;+:yf lnld6]8
alQ;k'tnL, sf7df08f}
Uof/]G6L ;DalGw ljj/0f

o; ;+:yfdf sfo{/t ================================ d]/f]======================= gftf kg]{ ÷ glhsaf6 ;'kl/lrt JolQm ePsf]n] lghn]
o; ;+:yfdf sfo{ ubf{ cfly{s lxgfldgf nufPt ;+:yfsf] lxt lj?4 x'g]ul/ s'g}klg sfo{ u/]df d k"0f{ ?kdf hjfkmb]lx x'g]5'
.

Uof/]G6L a:g]sf] gfd, y/ M—


7]ufgf
:yfoL M
c:yfoL M
k]zf M
sfof{nosf] gfd M
kb M
;Dks{ kmf]g g+= M
O{d]n 7]ufgf M
x:tfIf/ M
sd{rf/L a;f]af; u/]sf] :yfgsf] gS;f
-sfof{nosf] sd{rf/Ln] eg]{_
dfly pNn]lvt sd{rf/L÷Uof/]G6/ sf] ljj/0f d cfkm}n] a'lem tof/ u/]sf] x'“ .

gfd M
kb M
x:tfIf/ M
gjsflGtk'/ art tyf C0f ;xsf/L ;+:yf lnld6]8
alQ;k'tnL, sf7df08f}
labf dfu kmf/d

gfd M==============================================================================================================================================
kb M===================================================================================ljefu M===================================================

lrGx nufpg] ljbfsf] lsl;d ljbf cjlw sf/0f


kj{ tyf :yflgo ljbf
3/ ljbf
lj/fdL ljbf
k|;'lt ljbf
lsl/of ljbf

ljbfsf] ldlt=====================================b]lv=================================================

;xL================
ldltM===============

k|zf;g, sDKnfoG; tyf sfg"g ljefun] eg]{

ljbfsf] lsl;d Kflxn]sf] afFsL xfn dfu u/]sf] ljbf AffFsL ljbf
kj{ tyf :yflgo ljbf
3/ ljbf
lj/fdL ljbf
k|;'lt ljbf
lsl/of ljbf

;xL M===================
k|zf;g zfvf ldltM================================

olb s]xL s'/f ePdf ==================================================================================================================


l;kmfl/; ePsf] l;kmfl/; gePsf]
lgs6td dflyNnf] clws[tsf] ;xL M===========================================

:jLs[tug]{sf] ;xL M===============================kb M============================ldltM===============================

gf]6 M ljbf clwsf/sf] s'/f xf]Og of] Pp6f ;x'lnot dfq xf] .
gjsflGtk'/ art tyf C0f ;xsf/L ;+:yf lnld6]8
alQ;k'tnL, sf7df08f}
cg';"rL—*

s|=;+= Kfb Tfx Go'gtd z}lIfs jf~5gLo of]Uotf cg'ej a}lsË tyf
of]Uotf -;DalGwt ljlQo If]qdf
laifodf_ slDtdf

! k|d'v sfo{sf/L clws[t :gfts :gftssf]Q/ !)


@ ;xfos k|d'v sfo{sf/L clws[t ljlzi6 >]0fL :gfts :gftssf]Q/ ^
clws[t, dxfk|jGws, ;x
dxfk|jGws, pk dxfk|jGws
# k|jGws÷ljefuLo k|d'v, clws[t k|yd :gfts :gftssf]Q/ %
al/i& clws[t >]0fL
$ clws[t
clws[t t[tLo :gfts :gftssf]Q/ %
>]0fL
% al/i& ;xfos ;xfos k|yd >]0fL k|df0fkq :gfts %
^ ;xfos l4tLo >]0fL P; Pn l;=÷P; k|df0fkq
;xfos O{ O{
& slgi& ;xfos ;xfos t[tLo >]0fL P; Pn l;=÷P; k|df0fkq
O{ O{
* sfof{no ;xof]uL÷;jf/L >]0fL ljxLg P; Pn l;
rfns
gjsflGtk'/ art tyf C0f ;xsf/L ;+:yf lnld6]8
alQ;k'tnL, sf7df08f}
cg';"rL—(
-JolQmut clen]v_
lgb]{lzsfM
!= pd]/ v'n]sf] z}lIfs k|df0fkqdf pNn]v ePsf] hGdldlt n]Vg] .
@= o; cl3 ;/sf/L÷cGo ;]jfdf /lx :yfoL kbdf sfd u/]sf] eP ;f] sf] ljj/0f :ki6;+u pNn]v ul/ tt\ ;DalGw sfuhftsf]
k|dfl0ft k|ltlnlk k]z ug]{ .
#= z}lIfs of]Uotf / gful/stfsf] k|ltlnlkx? k]z ug]{ .
sd{rf/Lsf] gfd M
;+s]t g+=-k|zf;g, sDKnfoG; tyf sfg"g ljefun]] eg]{_M
!= sd{rf/Lsf] k'/f gfd y/M
@= :yfoL 7]ufgfM==================c~rn========================lhNnf=======================uf=lj=;=÷g=kf, jf8{
g+=================6f]n===================================;8s÷dfu{==============3/ g+===================
#= c:yfoL 7]ufgfM==================c~rn========================lhNnf=======================uf=lj=;=÷g=kf, jf8{
g+=================6f]n===================================;8s÷dfu{==============3/ g+===================
$= 3/ ePsf] lhNnfM %= hGd ldltM
^= ^) aif{ pd]/ k'Ug] ldltM &= ;]jf cjlw #) aif{ k'Ug] ldltM
*= gful/stfsf] k|sf/M (= wd{M
!)= lnËM !!= x'lnofM
!@ ljjflxt eP klt ÷klTgsf] gfdM
!#= klt÷klTgsf] k]zfM
!$= 5f]/fsf] ;+VofM !%= 5f]/Lsf] ;+VofM
!^= afa'sf] gfdM !&= afa'sf] k]zfM
!*= afh]sf] gfdM
!(= cfdfsf] gfdM @)= cfdfsf] k]zfM
@!= O{R5fO{Psf] JolQmsf] gfdy/M
@@= 7]ufgf ==================c~rn========================lhNnf=======================uf=lj=;=÷g=kf, jf8{
g+=================6f]n===================================;8s÷dfu{==============3/ g+===================
@#= sd{rf/Lsf] lgh;+usf] ;DaGwM
@$= lgo'QmLsf] ljj/0fM
kbM
>]0fLM
lgo'QmL ldltM
@%= o; cl3 ;/sf/L ;]jf÷ cGo ;]jf df /lx :yfoL kbdf sfd u/]sf] eP ;f] sf] ljj/0fM
sfof{nosf] gfdM
kbM
>]0fLM
lgo'Qm ldltM
5f]8]sf] ldltM
dfly n]lvPsf] ljj/0f 7Ls ;fFrf] xf] . ;/sf/L ÷;+:yfsf] ;]jfsf] lgldQ cof]Uo x'g] ul/ dnfO{ s'g} ;hfoF ePsf] 5}g . s'g}s'/f e'm§f]
n]lvPsf] jf hflghflg ;fFrf] s'/f bafpg] n'sfpg] p4]Zon] n]lvPsf] 7x/] sfg"g adf]lhd ;hfoF l:jsf/ ug]{5' .

===========================
sd{rf/Lsf] b:tvt
k|dfl0ft ug]{ sfof{no k|d'vsf]
gfdM
b:tvt
bfofF afofF

k|zf;g, sDKnfoG; tyf sfg"g ljefun]] eg]{M


!= sd{rf/Lsf] ;+s]t g+=
@= ^) aif{ pd]/ k'Ug] ldltM
#= ;]jf cjlw #) aif{ k'/f x'g] ldltM

ljefuLo k|d'v÷clwsf/ k|fKt clws[tsf]


gfdM
b:tvtM
sfof{nosf] 5fkM

You might also like