ავეჯის გადაზიდვა
გრძელვადიანი მიზანი
სამიზნე ცნება - ძალა, ენერგია
(შედეგი 1.2.3,4).
ქვეცნება - ძალის მომენტი
მექანიკური ენერგია, შინაგანი
ენერგია
თემა - მექანიკური მოვლენები
საკითხი - მარტივი მექანიზმები
ქვესაკითხები
 მექანიკურიმუშაობა
 მარტივი მექანიზმები,
დახრილი სიბრტყე, ჭოჭონაქი
 მექანიკურიენერგია
 შინაგანი ენერგია
 Მარტივი მექანიზმების მქკ
 Მექანიკის ოქროს წესი
საკვანძო შეკითხვა - როგორ წარმოჩენთ ძალის გარდაქმნის პროცესს თქვენ
მიერ შექმნილი მარტივი მექანიზმის - ჭოჭონაქის მოდელის გამოყენებით
და როგორ დაასაბუთებთ მარტივი მექანიზმების გამოყენების
მიზანშეწონილობას დახრილ სიბრტყის და ჭოჭონაქის მაგალითზე?
კომპლექსური დავალების იდეა - მოსწავლე ქმნის ჭოჭონაქის მოდელს და
ატარებს კვლევას ძალის გარდაქმნის შესასწავლად, აანალიზებს მარტივი
მექანიზმების - დახრილი სიბრტყის და ჭოჭონაქის გამოყენების ფიზიკურ
პრინციპებს.
დავალების პირობა:
ავეჯის გადაზიდვა
ნიკას ოჯახი იცვლის საცხოვრებელ ბინას. მძიმე ავეჯის
გადასატანად დაიქირავეს სატვირთო მანქანა და 2 მუშა. მათ
გაუჭირდათ მასიური ხის კარადის აწევა. ნიკამ დაინახა ეზოში ორი
ფიცარი - 6 მ-იანი და 7,5 მეტრიანი და მუშებს შესთავაზა იდეა,
როგორ დაედოთ 150 კგ-იანი კარადა მანქანის 1,5 მ სიმაღლის ძარაზე.
ნიკამ მუშებს მეორედ შესთავაზა დახმარება, როცა ახალ სახლში
ავეჯის ატანისას კვლავ პრობლემის წინაშე დადგნენ: დიდი
მაცივარი, რომლის მასა იყო 120 კგ, ლიფტში არ შეეტია. როგორ უნდა
აეტანათ იგი მე-3 სართულზე აივნიდან?
მოიფიქრეთ, რა დახმარება შესთავაზა ნიკამ მუშებს ორივე
შემთხვევაში. დაადგინეთ, რა მარტივი მექანიზმების დახმარებით
შეასრულეს მუშებმა სამუშაო. გამოიანგარიშეთ, რა ძალით შეეძლოთ
მუშებს კარადის აწევა 1,5მ სიმაღლეზე ნიკას დახმარებამდე და
დახმარების შემდეგ? მოიგეს თუ არა მუშაობაში დახმარების შემდეგ?
დაამზადეთ დახრილი სიბრტყე და ჭოჭონაქი და აჩვენეთ, რომ
მათი საშუალებით შესაძლებელია ძალაში მოგება. დაგეგმეთ და
ჩაატარეთ მარტივი ექსპერიმენტები დახრილი სიბრტყისა და
ჭოჭონაქის გამოყენებით სხვადასხვა ტვირთის აწევაზე. თქვენი

სამიზნე ცნების მკვიდრი
წარმოდგენები
მოსწავლემ უნდა გააცნობიეროს,
რომ:
ძალა
 სხეულებს შორის
ურთიერთქმედება ხასიათდება
ფიზიკური სიდიდით - ძალით.
ბუნებაში ურთიერთქმედების
ოთხი სახე გვხვდება;
 ძალის მოქმედება განსაზღვრავს
სხეულის მოძრაობის ცვლილებას
ან/და მის დეფორმაციას, შედეგი კი
დამოკიდებულია ძალის
მოდულზე, მიმართულებასა და
მოდების წერტილზე;
ენერგია
ენერგია სისტემის მდგომარეობის
ერთ - ერთი ძირითადი
განმსაზღვრელია და ახასიათებს
მის მიერ მუშაობის შესრულების
უნარს;
სისტემის შემადგენელ
სხეულებს/ნაწილაკებს გააჩნიათ
სხვადასხვა სახის ენერგია,
რომელიც შესაძლებელია
გარდაიქმნას ერთი სახიდან
მეორეში. ჩაკეტილი სისტემის
სრული ენერგია მუდმივია;
 სისტემაში ენერგიის გარდაქმნა
განპირობებულია შიდა
ფაქტორებით, ხოლო სისტემის
სრული ენერგიის ცვლილება - გარე
ფაქტორებით.
ვარაუდები, გამოთვლები და კითხვებზე პასუხები წარმოადგინეთ
პრეზენტაციის სახით.
მოსწავლე პრეზენტაციის სახით წარმოადგენს შესასწავლ საკითხს.
შეფასების კრიტერიუმი
(ზოგადი)
მოსწავლეს შეუძლია:
ძალა
 იმსჯელოს, რა სახის
ურთიერთქმედებები ხვდება
მას განსახილველ მოვლენაში
და როგორ აღიწერება ეს
ურთიერთქმედებები;
 გააანალიზოს, რას იწვევს
სხეულზე/სისტემაზე მოქმედი
ძალები და რაზეა
დამოკიდებული ძალის
მოქმედებით გამოწვეული
შედეგები;
ენერგია
 იმსჯელოს, ენერგიაზე,
როგორც სისტემის
მდგომარეობის განმსაზღვრელ
ძირითად სიდიდეზე ან/და ამ
სისტემის მუშაობის
შესრულების უნარზე;
 გააცნობიეროს, ენერგიის
რომელი სახეებით
ხასიათდებიან განსახილველ
მოვლენაში/საკითხში
მონაწილე სხეულები და
როგორ გარდაქიმნება ენერგია;
 დაადგინოს, რომელი შიდა
ფაქტორები განაპირობებს
სისტემაში ენერგიის
გარდაქმნებს და რომელი გარე
- შეფასების კრიტერიუმი - (კონკრეტულ
კომპლექსურ დავალებაზე
მისადაგებული)
ნაშრომში ხაზგასმით წარმოაჩინეთ:
კრიტერიუმი N1
აღწერეთ რომელი ფიზიკური
სიდიდეებით ხასიათდება დახრილი
სიბრტყით და ჭოჭონაქით (უძრავი და
მოძრავი) ტვირთის გარკვეულ
სიმაღლეზე ატანის პროცესი და რა
სახის ურთიერთქმედებებს აქვს ადგილი
თქვენ მიერ განხილულ მოვლენაში?
ხახუნს ნუ გაითვალისწინებთ (ძალა 1.2)
კრიტერიუმი N2
რომელი ძალის გათვალისწინება
მოგიწევდათ რეალურ პირობებში თქვენ
მიერ განხილული მოვლენის
შესასწავლად? იმსჯელეთ ტვირთის
ენერგიაზე მის უკიდეურეს ზედა და
ქვედა მდგომარეობაში. დაადგინეთ,
რომელი შიდა და გარე ფაქტორები
განაპირობებს მოძრაობის პროცესში
ენერგიების ურთიერთგარდაქმნას და
ტვირთის სრული ენერგიის ცვლლებას.
(ძალა 1.2, ენერგია 1,2,3)
კრიტერიუმი N3
დაადგინეთ, რომელი მარტივი
მექანიზმების დახმარებით შეასრულეს
მუშებმა სამუშაო ნიკას რეკომენდაციით
და რამდენად ეფექტური აღმოჩნდა ნიკას
რჩევა? (ძალა 1.2)
 ფაქტორები - სისტემის სრული
ენერგიის ცვლილებას;
კომპლექსური დავალების განხორციელების ეტაპები (აქტივობები, რესურსები, შეკითხვები)
ეტაპი I – კომპლექსური დავალების პირობის გაცნობა
რესურსები/განსახილველი ქეისები:

რესურსი 1. ავეჯის გადაზიდვა_ პირობა გახსენით ჰიპერლინკი

რესურსი 2. ვიდეორგოლი, რა არის ჭოჭონაქი

https://www.youtube.com/watch?v=V9L1eeKjFZU
რესურსი 3. ვიდეორგოლი, რა არის დახრილი სიბრტყე?
https://www.youtube.com/watch?v=sTOWiDDgTIk
რესურსი 4. ვიდეორგოლი, ჭოჭონაქის დამზადება
https://www.youtube.com/watch?v=0z9tE3_svf0

რესურსი 5. მოდელირება:
მოდელირება | CK-12 Foundation (ck12.org)
რესურსი 6. რა არის ფიზიკა #ტელესკოლა, მე-7 წუთიდან - რა არის მოდელი:

https://youtu.be/lah3Zt7-bwc?t=412