CREOLE PIONEERS

Ni Benedict Anderson

Inihanda ni:

Kaiser Banta
Buhay at Akda ni Dr. Rizal
Faculty, Liberal Arts Department
Unang Taong Creole Sa Amerika
• Ang mga bagong Amirekanong bansa ng huling
bahagi ng ikalabinwalong siglo hanggang sa
unang bahagi ng ikasiyam na siglo ay
masasabing hindi pangkaraniwang interes
sapagkat sila ay tutuon na dominantihan ang
panlalawigang European pag-iisip tungkol sa
pag-usbong ng nasyonalismo.
Una, isipin man natin ang Brazil, USA, o ang mga dating
kolonya ng Espanya, ang wika ay hindi isang elemento
na nagpaiba sa kanila mula sa kani-kanilang mga
metropoles ng imperyal. Makatarungang sabihin na
ang wika ay hindi isang elemento na nagpaiba sa kanila
mula sa kani-kanilang mga metropoles ng imperyal.
Lahat kasama ang USA, ay mga creole states, na binuo
at pinamumunuan ng mga taong may iisang wika at
karaniwang pinaggalingan.
Pangalawa, may mga seryosong dahilan
para pagdudahan ang applicability sa
karamihan ng Western hemisphere na
sinasabi sa thesis ni Nairn na:
Ang pagdating ng nasyonalismo sa isang katangi-tanging
modernong kalagayan ay nakatali sa pampulitikang
bautismo ng mga nakabababang uri. Bagama't kung
minsan ay laban sa demokrasya, ang mga
nasyonalistang kilusan ay palaging populist sa pananaw
at hinahangad.
READING SNOBBISH RHYTHM MIDDLE CLASS: CREOLE FAMILY
Sa North and Central Amerika, ang istilong European na 'middle
class' ay hindi gaanong mahalaga sa pagtatapos ng ikalabing
walong siglo sapagkat kakaunti ang nagtuon sa pagbabasa
tungkol sa snobbish rhythm ng buhay ng tao. Sa pagsasaliksik to
“induct the lower classes into political life”, ang isa sa
pangunahing dahilan para isulong ang kasarinlan sa Madrid gaya
ng Venezuela, Mexico, at Peru, ay ang takot sa 'mababang
politikang uri ng mobilisasyon katulad sa nangyari sa Indian o
Negro-slave uprisings. Sa mga mahahalagang kaso gaya ng
Venezuela, Mexico, at Peru, ang takot sa 'mababang politikang
uri' ng mobilisasyon ay isang pangunahing daan na nag-udyok
para sa kalayaan mula sa Espanya.
Creole Anniversary From Madrid Community
Noong 1789, naglabas ang Madrid ng bago at
mas makataong batas alipin na nagsasaad ng
mga karapatan at tungkulin ng amo at alipin.
Ang mahabang pakikibaka laban sa Espanya ay
isang pangalawang-rate na kapangyarihang
Europeo.
Ang dahilan na nakabalik ang Madrid sa
Venezuela mula 1814-1816 ay dahil nakuha nila
ang suporta ng mga alipin at mga Indians.
Ugnayan ni Simon Bolivar kay San Martin

Simon Bolivar Jose de San Martin

 Magkagayunman, nagkaroon ng nasyonal na
‘independence movements’. Nabago ang pag-iisip ni
Bolivar tungkol sa mga alipin at ang kanyang ‘fellow-
liberator na si San Martin ay naglabas ng decree
noong 1821 na ‘ang mga aborigines ay hindi
tatawaging Indian o katutubo'.
Ang dahilan kung bakit ang dalawang Spanish-
American empires makalipas ang tatlong siglo ay
naghiwalay at bumuo ng kani-kanilang nasyon ay: 1)
ang mahigpit na kontrol ng Madrid; 2) ang
paglaganap ng liberayong kaisipan.
Carlos III ng Espanya, Mahigpit na Pinuno
Ang mga patakarang ito ay itinuloy ng
naliwanagang pinunong mahigpit na si
Carlos III subalit kalaunan ay nadismaya,
nagalit, at naalarma sa naging mataas na
uri ng creole. Ang mga buwis at ang
paglaganap ng liberalisasyon ng mga ideya
ng Enlightenment ay may papel sa
ikalawang pananakop ng mga Americano.
Victor Turner at ang Kanyang Asawa na si Ginang
Edith Turner
Para maipakita ang adminisrative units as
fatherland hindi lang sa Amerika konti sa ibang
panig ng mundo kinailangan na mabigyan ng
kahulugan ang administrative organizations. Dito
tinukoy ni Victor Turner ang “journey” between
times, statuses and places as a meaning-creating
experience. Dito tinutukoy ang ‘modal pilgrimage.
Hindi lang sa isipan ng mga Kristiyano, Muslim o
Hindu ang mga lungsod ng Roma, Mecca, o
Benares ay Sentro ng sacred geographies.
Anglo Saxon: As Development of English Language
Ang human interchangeability ang nagbunsod para
umunlad ang standardized language-of-state. Ang
stately succession ng Anglo-Saxon, Latin, Norman, at
Early English sa London mula ikalabing-isa hanggang
ikalabing-apat na siglo ay nagpapatunay ng
pangyayaring ito.
Gayunpaman, maaaring ipangatuwiran ng isa na
kung saan ang mga katutubong wika, sa halip na
Latin, ang nagkataon na humawak sa monopolyo,
ang isang karagdagang sentralisadong tungkulin ay
nakamit.
Expansion of the Great Kingdoms & the Transcontinental
Bureaucracies
In principle, ang extra-European exapansion
of the great kingdoms ay patunay ng pag-
unlad ng grand, transcontinental
bureaucracies. Pero ito ay hindi nagyari. Ang
instrumental na katwiran ng absolutist-
apparatus-higit sa lahat ng tendensya nito
na kumalap at magsulong batay sa talento
rather than of birth at umiral lang ito sa
Silangang baybayin ng Atlantiko.
The Pattern Is True In America
The pattern is true in Americas. Halimbawa, sa 170 viceroys
in Spanish american noong 1813, 4 lamang ang creoles.
Patunay pa rin na 5% sa 3,200,000 creole ‘whites sa
Western empire. Noong gabi ng rebolusyon ng Mexico,
mayroon lamang isang obispo na creole bagamat ang
creole sa viceroyalty ay na outnumbered ang peninsulares
by 70 to 1. Magkagayunman, bihira na may creole na nasa
mataas na puwesto sa gobyerno ng Espanya. Kung ang mga
opisyal ng peninsulares ay maaaring maglakbay sa kalsada
mula Zaragoza hanggang Cartagena, Madrid, Lima at muli
sa Madrid, ang 'Mexican o 'Chilean creole ay karaniwang
pinadadala lamang sa mga teritoryo ng Kolonyal na Mexico
o Chile.
Anggulo sa Pananaw ng Soberanya Sa Amerika
Mula sa anggulo ng pananaw ng soberanya, ang mga
American creole, kasama ang kanilang patuloy na
lumalaking bilang at dumaraming lokal na ugat, ay
nagpakita ng isang natatanging suliraning
pampulitika sa kasaysayan. Sa unang pagkakataon,
kinailangan ng mga metropoles na harapin - para sa
panahong iyon - ang napakaraming 'kapwa-
European' (mahigit tatlong milyon sa Spanish
Americas noong 1800) malayo sa labas ng Europa.
Ang Paglaki ng Populasyon ng Creole
Bilang karagdagan, ang paglaki ng mga komunidad
ng creole, pangunahin sa Americas, ngunit
gayundin sa mga bahagi ng Asia at Africa, ay hindi
maiiwasang humantong sa paglitaw ng mga
Eurasian, Eurafricans, at pati na rin ng mga
Euramerican, hindi bilang paminsan-minsang mga
kuryusidad kundi bilang mga nakikitang grupo.
Dahil dito, ang paglaki ng mga komunidad ng
creole ay naglalarawan ng modernong kapootang
panlahi.
Padre Alessandro Valivagno at ang Pagpasok ng
mga Hapones
Gayunpaman, aktibong hinikayat ni Valignano
ang pagpasok ng mga Hapones, Koreano,
Tsino, at 'Indochinese' sa pagkaparing
tungkulin. Subalit ang mga Portuges na
Pransiskano sa Goa ay marahas na tinutulan
ang pagpasok ng mga creole sa orden, na
sinasabing 'kahit na ipinanganak ng purong
puting mga magulang'.
Age of the Enlightenment : Rosseau Pombal
(1755-1777)
 Sa isang dako, enlightenment also influenced the
crystallization sa pagitang ng metropolitans at
creoles. Sa panunungkulan ni autocrat Rousseau
Pombal (1755-1777) ay pina-alis niya ang mga Jesuits
sa Portuguese na lupain subalit naglabas siya
tuntunin na isang kriminal na labag sa batas na
tawagin ang isang tao na ‘nigger’ o ‘mestiso’.
Binigyang-katwiran niya ang kautusang ito sa
pamamagitan ng pagbanggit sa mga sinaunang
Romanong konsepto ng pagkamamamayan ng
imperyal, hindi ang mga doktrina ng mga Pilosopiya.
Pilgrimages
Ang viceregional pilgrimages ng ikalabing walong siglo ay
nauna nang lumitaw ang pambansang kamalayan ng
Amerika sa pagtatapos ng ikalabing walong siglo. Ang
masikip na viceregal pilgrimages ay walang mapagpasyang
kahihinatnan hanggang sa ang kanilang teritoryal na sketch
ay maisip na mga bansa, sa madaling salita hanggang sa
pagdating ng print kapitalismo. Ang America ay
estratehikong mahalaga ngunit maliit pa rin ang mga
mundo - sila ay mundo na, kasama ang kanilang mga
salungatan sa pagitan ng mga peninsulares at creole, ay
nauna pa sa pambansang kamalayan ng America.
 National Consciousness

Penisulares Vs. Creoles Benjamin Franklin Figures

Ang conflicts sa pagitan ng mga peninsulares at creoles ay
yumabong noong huling bahagi ng ikalabingwalong siglo na
naging daan sa american national consciousness.
Maagang kumalat ang prints tungkol dito sa New Spain,
ngunit sa loob ng dalawang siglo ay nanatili itong nasa ilalim
ng mahigpit na kontrol ng Espanya at simbahan. Kalaunan ay
kumalat sa mga press sa Mexico City at Lima.
Ang pigura ni Benjamin Franklin ay hindi maalis-alis na
nauugnay sa creole nationalism sa Northern America. Sa
Spanish America, kahit na mas mabagal at paulit-ulit, ang mga
katulad na proseso ay gumawa sa kasaysayan.
Metropoles Creoles Commercial
Ano ang mga katangian ng mga unang pahayagan sa
Amerika, Hilaga o Timog? Mga naunang pahayagan ay
naglalaman - bukod sa mga balita tungkol sa metropole-
commercial news katulad ng: 1) kailan ang dating at alis
ng mga barko at ang mga presyo ng mga commodities;
2) colonial appointments, marriages of the wealthy, etc.
Nang maglaon, siyempre, inaasahan na papasok ang
mga elementong pampulitika na bumuo ng
komunalidad ng mga mambabasa na kung saan ang mga
barko, ikakasal, bishops at mga presyo ay nakapaloob sa
pahayagan.
Nostros Americanos
Mga mambabasa ng pahayagan ng Mexico
City, Buenos Aires, at Bogota, kahit na hindi
sila gaanong nagbabasa ay nalalaman ang
mga pangyayari sa ibang mga kolonyal na
sitwasyon. Dahil dito, ay nagkaroon ng
Spanish-American nationalismong kaisipan
na naging sanhi ng pagsulat ng Mexican
nationlists na sila ay ‘nosotros Americanos’.
 Symbol of World Events Development

Experience of Spanish American Technology and Capitalism

Kaalinsabay nito, ang mga pahayagan ay
sumisimbolo ng ‘world events’ na bumuo ng isang
malawakang grupo ng mambabasa. Ang pagiging
simultaneity ng Spanish American Empire at ang
paghihiwalay ng mga bahagi nito, ay naging
mahirap na isipin.
Ang kabiguan ng Spanish-American eksperyensa
na bumuo ng permanenteng Spanish-American
wide nationalism ang nag-refelct sa parehong pag-
unlad ng kapitalism at technology.
 Economic Interest: Important Aspect

Enlightenment :Ancien Reigmes Liberalism Ideological Criticisms

Bilang konklusyon. maaring sabihin na ang
economic interests ang pinakamahalagang
aspeto.
Liberalismo at ang Enlightenment ay malinaw
na nagkaroon ng malakas na epekto, higit sa
lahat sa pagbibigay ng ideological criticisms
of imperial at ang ‘anciens regimes’.
MARAMING SALAMAT
SA INYO!
PAKIKINIG.
ANG BUHAY AT
MGA AKDA NI
RIZAL

Kaiser J F. Banta
09165310510
KAISERJBANTA@GMAIL.COM

1st semester A.y. 2022-2023

45
PANGKAHALATIANG TERMINO

LINGGO 7-12

46
 III. ANG URING PINAGMULAN AT
KONTEKSTONG HISTORIKAL NI RIZAL

47
A. ANG PAG ANGAT NG MGA
MESTISONG TSINO
(Wickberg)

48
 Ayon kay Wickberg (1964),walang
masyadong naiulat hinggil sa mestisong
tsino noong 18th at 19th siglo. Ito ay sa
kadahilang ang salitang ‘mestiso’ ay
nakakalito.
 Magkagayunman, ang salitang ito ay
pinapalagay na ‘Spanish mestiso’
(a person of mixed spanish ancestry) sa
kadahilanang ang mga pangyayari ay
naganap noong kapanahun ng mga
kastila. 49
 Noong dumating ang mga araw na
dumami ang ‘chinese mestiso’, ang
populasyn ay hinati ng mga kastila sa
apat:
1. Spanish at Spanish mestiso- mga hindi
nagbabayad ng buwis;
2. Indios -Malayan inhabitants;
3. Iyong mga tinatawag ngayon na
Filipinos;
4. Chinese at chinese mestizos
50
 Ang mga 2-4 na naturang grupo ay mga
nagbabayad ng buwis.
 Ang chinese mestizos ay doble ang binabayad
na buwis.
 Pagkalipas ng kapanahunan ng mga kastila,
ang mga chinese mestiozo ay nag-ambag ng
malaki sa ekonomiya ng bansa.
 Sila ang nagdala ng mga kalakal sa pagitan ng
Tsina at Pilipinas.

51
Ang mga naiambag ng mga instsik sa Pilipinas
ay ang mga sumusunod:
1. Tagapagtustos ng pagkain
2. tinging pangangalakal
3. Ang pagiging artisan (worker who practise
trade)

 Ito ang naging dahilan ng hindi

pagpapalagayang loob ng mga kastila sa mga
intsik
52
B. ANG UGNAYANG AGRARYO AT
LUPAING PRAYLE

53
 Alinsunod kay Rizal sa kanyang sa La
Solidaridad(1898) may dalawang artikulo
na tinawag na ‘Petitions’ at ‘the Authorities
in the Philippines’ na nagsasad ng mga
hinaing at reklamo ng mga tao laban sa
mga ‘principales’ ng bayan dahil sa
kanilang kasinungalingan, pandaraya at
paggawa ng hindi mabuti sa mga tao.
 Kinuha ng mga principales ang loob ng
mga ‘cabeza de barangay’ na umanib sa
kanila laban sa mga tao sa pamamaitan ng
pananakot. 54
 Ang sistema ng pangangalap ng buwis ay
puno ng anomalya. Walang ibinibigay na
resebo ang mga nagbabayad ng buwis.

 Ang ‘cabeza de barangay’ ang inaatasan

na mangolekta ng buwis. Ang bayad sa
sedula at ang pera ay sinusulong sa
provincial government. Siya ang
nagbabayad ng pasahe papunta sa
provincial government at sa mga lugar na
kanyang kinokolektan ng buwis.
55
 Sinabi ni Roth (1982)na noong ika 20th siglo
ang monastic haciendas ang pinaka
dominanteng porma ng land tenure na
matagtagpuan sa kapaligiran ng Manila.

 Na ang ecclesiatical estates ang pangunahing

umuukupa sa 40% ng mga probinsya ng
Rizal, Bulacan, Cavite at Laguna.

 Ang kaalaman tungkol dito sa mga lupaing

ito ang nagpapatunay ng agraryang historya
ng rehiyon ng katagalugan.
56
 Noong 19th siglo, ayon sa mga manunulat na
Kastila at Amerikano ito ang nagbunsod ng
pagaaklas laban sa mga sa mga lupaing prayle.

 Ayon na rin kay Roth noong gabi ng Philippine

revolution 1896, apat na religious orders ang
may pagmaymay- ari ng 21 haciendas sa palibot
ng Manila.

 Makalipas ng 7 taon, para masupil ang pag-

aaklas, 17 agrariang lupain ang binili ng mga
Amerikano para ipagbili sa mga Pilipino. 57
 Noong 19th siglo, ang mga dominikano ay ang may
ari ng 10 lupain na kung saan ito ang pinaka
malaking landlord sa rehiyon.

 Sunod sa dominikano ay ang mga Augustinians na

mayroon 7 lupain.

 Ang Order of St John ay may malaking hacienda sa

Bulacan at ang Recolle cts naman ay mayroong 2
malaking lupain sa Cavite.

 Ang Archdiocease ng Manila ay nagmamay ari ng

hacienda sa Dinalupihan sa Bataan. 58
 Ang pinagmulan ng lupain ng
mga kastila
 Ang mga lupain ng mga kastila ay nagmula sa bigay
(grant) na lupa sa mga unang grupo ng Spanish
‘conquistadores’ noong mga huling bahagi ng 16th
siglo.

 120 mga kastila ang nabiyayaan ng nasabing ‘grant’ na

binubuo ng malalaking sukat ng lupain. Ito na tinawag
na ‘sitio de ganado mayor’ katumbas ng 42.5 hektarya

59
 Ang nasabing lupain ay hindi nasasakop ang mga
lupain na pagmamay ari na ng mga Pilipino.

 Subalit may mga pagkakataon na hindi ito

nasunod kung kayat ito na rin ang isang dahilan
ng pagka galit ng mga pilipino.

 1612 noong ang mga land grants ay pinagsama

sama na nakabuo ng 34 ranches.

 Ang mga kastilang may ari ng naturang lupain ng

ibenenta sa kasamahang mga kastila na kalaunan
ng isinanla or idinonate sa reliheyosong prayle.
60
Mga kadahilanan kung bakit hindi nagtagal ang
pag aari ng mga lupain ng mga kastila

1. Hindi nawili ang mga kastila na arugain ang

mga lupain dahil sa kanilang palipat lipat ng
lugar;
2. Ang kawalan ng pagmiminahan at
malakihang economic activities;
3. Ang mahigpit na pagpapatupad ng livestock
na produkto sa merkado;
4. Ang nakakaakit na malaking tubo sa
paglahok sa galleon trade.
61
 Saan nanggaling ang mga lupain ng
mga prayle
 Dahil sa walang interes ang mga kastila sa mga lupain na
pinagkaloob (grant) sa kanila, ang mga rancho at agrikulturang
lupain ay naiwan sa mga kamay ng reliheyosong orders;

 Ang iba ay galing sa mga tao na nag-donate ng lupa para

makamit ang spirituwal na benepisyo;

 Bumili ang mga prayle direkta sa mga may-ari ng lupain;

 Ang ibang lupain naman ay nakuha sa pamamagitan ng sanla

na tinawag na ‘capellanias’

62
Ang Sanlibutan at ang kaugnayan sa
produksyon
 Alinsunod kay Aguilar (1998), ang mga
katutubo bago pa nasakop ang bansa ay
binubuo ng ‘hierarchized social order’ sa
pamamagitan ng karisma at prestihong
ekonomiya ayon sa kumpas ng spiritu.

 Ang mga suporters ng Datu maging ito ay

mandirigma or dependents ang bumubuo
ng barangay na kung saan ay mayroong 30
hanggang 100 sambahayan.
63
 Upang pamanatili ang kaayusan at
katahimikan ng kanyang nasasakupan pati na
rin upang mapanatili ang kanyang
kapangyarihan, ang Datu kung hindi man
nakikidigma laban sa ibang barangay ay
nakikipag-ayos sa ibang datu sa pamamagitan
ay pag alok na kasal sa kanyang anak.

 Itoang pinaka mabisang paraan para

mawalan ng kalaban at ito rin ang paraan sa
epektibong pakikilakal sa iba pang barangay.
64
 Ang pagpapanatili ng barangay ay alinsunod
din sa pagtingin ng mga nasasakupan sa
kosmos. Ang kaugaliaang ito ay kaakibat sa
kanilang relasyon sa ekonomiya at politikal.

 Ang mataas na pagtingin ng mga nasasakupan

sa Datu ay kaakibat ang kanilang pagbibigay ng
materyal na bagay katulad ng parte ng
kanilang mga ani.

65
 Para sa pananaw ng mga nasasakupan, ang
Datu ay tinuturing na kanilang ‘esteemed
father’ na bigay ng kalangitan. Na ang
masaganang ani ay dahil sa espirituwal na
katangian ng Datu.

 Kanilang inaasahan na ang Datu ay hindi

nanamantala sa mga kahinaan ng
nasasakupan. At kung mangyari man ito, ang
naturang tao na apekdato ay lilipat sa ibang
barangay.
66
 Sa ilalim ng pamamahalang koloniyal, ang
konkeptong Datu ay unti unting napalitan ng
pribadong pag-aari ng lupa ng indibiduwal. Ang
pagbibili ng lupa ay naging mainit na kalakalan na
kung saan ay nagkaroon na ng ‘legal titles’ ang mga
may-ari ng lupa.

 Dahil dito ang ideya ng ‘peasant automy’ ay

nasimulang umusbong.

 Nagkaroon ng tinatawag na ‘cabeza’ na siyang taga

kolekta ng buwis at tumatayong pinuno ng village.
67
 Ang mga chinese mestizo ang siyang
nilalapitan ng mga katutubo sa produksyon.
Sila ang nagpapautang ng binhi at pera para
sa mga gamit na kailangan sa bukid. Sila rin
nagpapaarkela ng karabaw.

 Dahil sa ‘money lending device’ ng mga

mestizo, lalong lumago ang kanilang kapital
na pera na naging daan para makabili sila ng
marami pang mga lupain

68
Ayon pa rin sa isang artikulo ni Aguilar, ang
kolonyal na produksyon ng asukal sa Calamba at
sa Negros ay may dalawang mukha:
1.Ang hacienda de Calamba ay sumisimbolo ng
malakihang lupain sa ilalim ng mga reliheyosong
korporasyon.

2.Samantalang ang Negros ay binubuo ng

maraming haciendas na kinalalahukan ng mga
katutubo sa ilalim ng dayuhang mangangalakal.

69
 Sa parehong produksyon ng asukal ang mga
magtatanim ay puno ng pag-aaklas dahil sa
hindi makatarungang pamamahala ng mga
prayle.

 Sinaad pa rin ni Rizal ang hindi patas na

pagbibigay ng kabahagi sa Hacienda de Calamba
ng mga prayle na kung saan ang pamilya ni Rizal
ay isa sa pinakamaking leaseholder sa tubuhan.

70
 Alinsunod din kay Rizal na sinasabi ng mga
prayle na ang mga lupain ay umasenso dahil
sa kanilang pangangalaga. Ngunit ito ay
panabulaanan ng mga katutubo at sinasabing
ang agrikulturang tubuhan ay umasenso kahit
hindi pinakialaman ng mga prayle.

 Halimbawa nito ay ang Haciendas sa Bauan,

Taal, Balayan at Lipa na sakop ng probensya
ng Batangas ay matagumpay na nilinang ng
mga katutubo na hindi nasa ilalim ng
pamamahala ng mga prayle.

71
 Sa gitna ng hindi makatarungang
pamamahagi ng share sa mga magtatanim,
ang asukal ang naging pangunahing export
commodity ng bansa noong 1820s.

 Ang 9 na probinsya sa bansa lalo na ang

Pampanga, Cebu, at Bulakan ang
pangunahing kinukunan ng asukal

72
 C.TUNGALIAN SA PAGITAN NG MGA
KAPARIAN AT ANG MUTIN SA KABITE

73
 Ang artikulo ni Blanco (2010) ay nagsasaad ng
kaalaman hinggil sa creole pilipino (a person of
mixed european and black descent). Na noong
19th siglo sina Padre Pedro Pelaez at Jose
Burgos ang mga tanyag na clergyman ng bansa.

 Si Padre Pelaez ay naghayag ng kanyang

‘reformist ideas’ na nagpapaliwanag ng mga
gawa at strateheya kung paano niya
denepensahan ang mga pilipino secular na pare
na kung saan ang kanilang mga karapatan ay
binalewala ng ‘royal orders’ of 1848-1861. 74
 Si Pelaez ang naging tagapagtanggol ng mga
sekular na Pilipinong pare hinggil sa kanilang
pagiging lehitimo.

 Kinuwestyon ng archbishop ang mga gawain ng

Pilipino clergy na naka destino sa Antipolo parish.
ang parish na ito ang pinaka mayaman na parish sa
bansa.

 Subalit si Pelaez ay namatay noong 1863 sanhi ng

lindol

75
 Si Pelaez na tinawag na ‘oracle’ (a person
serving as agency of divine communication)
ng Pilipino clergy ay siniraan ng archbishop
kahit sa kanyang kamatayan.

 Sinasabi na hindi sya namatay sa lindol

kundi dahil sa pag-aaklas niya laban sa mga
kastila kasama ang mga membyo ng ‘cabildo’
(an insurrection against Spain).

76
 Sa pagnanais na maipagtanggol ang mga
Pilipino clergy ay sumulat si Pelaez ng aklat
“Documentos importantes para la cuestion
pendiente de cuaratos en Filipinas”. Dito
nakapaloob ang mga mabubuting gawa ng
mga Pilipinong pare.

 Sinasaad pa rin ni Pelaez ang pagkakaroon ng

reporma sa simbahan. ito ay nakapaloob sa
mga sinulat ni Gainza sa kanyang liham
“Reflexiones sobre la reforma de los regulares
de ultramar” 77
 Noong 25, Pebrero 1863, isang liham ni
Gainza ang nilagdaan ng 3 bishop na ikansela
ang royal order 1795 tungol sa tenure ng mga
sekular na pare at ang pagpapaalis ng mga
regular na pare na kung saan ang kanilang
walang katapusang ‘tenure’ ay iginawad ng
Benedict XIV.
 Ang walang katapusang “tenure” ng mga
regular na pare ang naging daan sa kanilang
mga hindi pagsunod sa canonical laws at
pagkakaroon ng mababang moral satandard.
78
Ang usapin sa pagpapaalis sa mga regular na pare
ay gagampanan ng provincial superior o ng
obispo. Ito ang magiging daan sa pagpapalakas
ng diocesan jurisdiction sa simbahan ng
Pilipinas.

 Marso 1862 nagsulat ng petisyon si Pelaez

hinggil sa deficiences sa sedula. ayon sa canon
law, sinaad niya ang mga prebiliheyo ng sekular
na pari at ang outmoded na pontifical
previliges ng religious orders. Kinondina niya
ang pakikialam ng mga prayle sa parokya na
sinasabi na ang mga sekular na pari ay walang
 Dahil dito ag mga sekular na pari ay hindi
nabigyan ng karapatang umangat sa posisyon na
naging sanhi ng pagpapawalang bisa ng royal order.

 September 10, 1861 ng ilunsad ang royal sedula na

nag-uutos na ang mga sekular na pari ay
bakantehin ang parokya ng Cavite na papalitan ng
mga Recollects.

80
 Ang Pagpatay kina padre Burgos,Gomez
at Zamora
 Sa artikulung sinulat ni Schumancer (1999), ang
kamatayan nina Padre Burgos, Gomez at Zamora noong
1872 ay sumisimbolo sa historya ng nasyonalismo ng mga
Pilipino. Ito ang naging daan para magkabuklod-buklod
ang damdaming pagbabago ng mga Pilipino tungo sa
pagiging independenteng makabayan.

 Ito rin ang pagkakataon na lalo pang nadebelop ang

pagiging nationalist ni Rizal ay pinakita sa kanyang liham
para sa mg kapwa Pilipino nong nasa Barcelona noong
1889.

81
 Kaalinsabay nito ay ang pag-usbong ng mga
matatapang na Pilipinong kolonya sa Europa sa
pangunguna nina Plaridel, Jaena at Sanciano.

 Kung hindi rin dahil dito ay hindi masusulat ni

Rizal ang Noli Me Tangere at bagkus ay
kabaliktaran nito.

 Sinabi rin ni Schumancer na ang mga hindi

makatarungan at pagmamalupit ng mga kastila
na kanyang nasaksihan noong kanyang
kabataan ang nagbunsod sa kanya na mag aral
at usulat ang lahat ng kaganapan. 82
 Mga ugat ng Movement ng Pilipino
klergy
 Ang ugat ng kontrobersya sa simbahan ay
lalo pang lumalim sa 3 kadahilanan:
1)ang straktura ng patronato real- Ang
pakikibaka ng mga Pilipinong klergy para sa
pantay na pagtingin ng mga kastila at
kanilang mga karapatan ay humina dahil sa
pagkamatay ng 3 pari. Kaalinsabay ang
paghina ng Propaganda movement noong
1880s at 1890s.

83
Ang pakikibaka ng mga Pilipinong
klergy para sa pantay na pagtingin ng
mga kastila at kanilang mga karapatan
ay humina dahil sa pagkamatay ng 3
pari. Kaalinsabay ang paghina ng
Propaganda movement noong 1880s
at 1890s.

84
 Ang walang pantay na pagtingin sa mga
Pilipinong klergy at kastilang prayle ay hindi
nakatuon sa ‘Holy See’ kung saan ito ng
magiging sympathetic sa mga demands ng
mga klergy. Bagkus ang pamahalaang Kastila
sa Pinas ay nakatutok sa pamahalaan ng
Spanya.

2. Ang kontrobersyal na pagbisita ng bishop-

Ang isa pang kadahilanan ng ugat ng movement
ng mga sekular na simbahan ay mapanatili ang
kanilang corporate freedom and unity laban sa
kagustuhan ng bishop na pakialaman ang
kanilang pamamahala sa kanilang mga parokya.
85
 3) Ang huli at mali-maling pag-unlad ng
Pilipinong klergy- ang hindi
matagumpay ng paghikayat ng mga
kastilang misyonaryo sa mga Pilipino
klergy. Katunayan, walang Pilipino na
pari na na-ordenahan bago dumating ang
1698.

86
 Ang polisiya ng sekyularisasyon
 Sa pag-akyat sa trono ni haring Charles III
noong 1759 ang naging daan para sa
politico-ecclesiastical policy na naglalayon
na ang simbahan ay ilalagay sa ilalim ng
pamamahala ng hari para sa epektibong
pamamahala.
 Dahil dito ang unang naapektuhan ay ang
mga Jesuits na kung saan sila ay inalisan
ng karapatan sa mga sa mga Spanish
dominions sa pamamagitan ng royal
87
 Sa ilalim ni Charles III, ang religious at
secular clergy ay mananatili sa kani-kanilang
mga parokya. Na ang mga Pilipino clergy ay
hayaan sa kanilang pamamahala ng parokya
para matuto sa epektibong pamamahala.
subalit ito ay de facto sa tunay na buhay na
naging sanhi sa pagkaunti ng bilang ng mga
Pilipino clergy.

 Kalaunan, ang sekyularisasyon ay tuluyang

hindi naipatupad.
88
 Ang pag-aaklas ng mga Pilipino
Klergy
 Ang hindi pagtitiwala ng Spanish government sa
mga Pilipino klergy ang naging sanhi sa pag
kuha sa kanilang pamamahala ng kanilang
parokya.

 Ang mga karapatan ng Pilipino klergy ay

ipinaglaban nina Padre Pelaez, Gomez at Burgos
na naging sanhi ng kanilang kamatayan.
Kaalinsabay na rin nito ang kamatayan ng
karapatan ng Pilipino klergy na maging pantay-
panaty sa ilalim ng iisang simbahan. 89
 Ang pag-aaklas ng cavite
 Ang pag-aaklas ay nangyari noong January 1872.
Ito ay nagsimula sa arsenal ng Cavite.

 Ito na binubuo ng mga army at navy forces. Ang

dahilan ng pag- aaklas ay upang wakasan na
ang pamamahala ng kastila at magtayo ng
provisional government sa ilalim ng
pamamahala ni Burgos. Ito ang naging daan
upang arestuhin sina Burgos, Zamora, Guevara,
Pardo de Tevera, Antonio Regidor at iba pa. Sila
ay kinulong sa Fort Santiago.
90
 Ang 3 Pilipinong pari ay pinaratangan
ng pagtataksil sa Espanya na naging
sanhi na hatulan sila ng kamatayan
noog 1872.

 Ang kamatayan ng 3 pari ay bunga ng

kanilang pagmamahal sa bayan na
katulad ni Rizal ay namatay sa pagiging
nationalist.

91
 IV. SI RIZAL SA EUROPA, ANG KILUSAN
PROPAGANDA AT ANG NOLI ME TANGERE

92
93
Ang mga unang aktibidades ng mga
Pilipinong mag-aaral sa Espanya
 Alinsunod sa artikulo ni Schumancer
(1997) makalipas ang mga pangyayari noong
1872, ang pag-aalab na makabayan ng mga
pilipino sa Espanya at Pilipinas ay humina
dahil sa pagkamatay ni Burgos at ang
pagtatapon sa mga Pilipino klergy into exile.

Kasabay pa nito ang pag-alis sa puwesto ni

Archbishop Meliton Martinez na mayroong
puso para sa mga Pilipinong pari.
94
 Ang mahihinang aktibidades ng mga Pilipino sa
Espanya ay tumagal hanggang pumutok ang rebolusyon
noong 1896.

 Ang mga Pilipinong mag-aaral sa Espanya ay binubuo

galing sa mga mayayamang angkan. sila ay binubuo ng
mga creoles (kastilang ipinanganak sa Pilipinas),
Spanish mestizos at chinese mestizos.

 Katunayan, ang mga creoles at Spanish mestizos ay

identified sa pagiging peninsular spaniards.
samantalang ang chinese mestizos ay kilala bilang
katutubong Pilipino o Indio. Bagaman ang lahat na
ipinanganak sa Pilipinas ay mayroon iisang damdamin.
95
 Nang bumalik sa Pilipinas ang mga mag-aaral lalo na si
Antonio Canovas del Castillo, siya ang namuno sa
pagtatatag ng ‘Restoration’.

 Sa pag-upo ni Haring Alfonso XII noong 1875, si

Canovas ay nagtatag ng ‘Partido Liberal Conservador’
na naging tanyag sa pangalang Conservatives.

 Ang nilalaman ng Bagong Saligang Batas ng 1876 ay

ang programa ni Canovas. Ito ang nagbigay daan sa
protesta laban sa Vatican at mga bishops. Bagaman ito
ay nagpapahayag ng Catholism, pinapayagan din nito
ang practise ng ibang relihiyon.
96
 Isa pang partido ang nabuo sa pamumuno ni
Praxedes Mateo Sagasta na tinawag na
‘Constituionalist o Liberal Party’. Ito ay sinasabing
Left Party na naglalayon na makibaka sa mga
monarchists na sumusunod pa rin sa Constituion of
1869 pero supporters ni Alfonso XII.

 Ang dalawang partido bagaman walang doctrinal

basis ay nagkaka-isa laban sa Alfonsist monachy.

 Si Canovas ay pinatay noong 1897 ng mga anachists

na naging sanhi ng pagiging mabuway na kondisyon
ng dalawang partido.
97
 Pedro Paterno at Gregorio Sanciano
 Ang iba pang Pilipino na galing ng Espanya noong 1880
ay sina Pedro Paterno at Gregorio Sanciano. Si Paterno
ay nag-aral ng Philosophy at Theolgy at nagtapos din
ng doctorate of law.

 Ang pamilya niya ay isa sa mga itinapon sa Marianas.

Siya ay sumulat ng mga tula at isa dito ay ang
‘Sampaguitas’

 Katulad ni Paterno, si Sanciano ay nagtapos din ng

Doctorate of Law at nag-ambag ng mga artikulo sa
pahayagang’ El Democrata’
98
 Pilipino Kolony
 Ang unang sinyales ng sama-samang aktibidades ng
mga Pilipino sa Madrid ay noong lumabas ang aklat ni
Sanciano noong 1881.

 Ang aklat ay nagsasaad ng mahabang discussion

hinggil sa Decree na nag-aalis sa pamahalaan ng
Tobacco Monopoly sa Pilipinas. Ang Decree ay kapaki-
pakinabang sa ekonomiya ng bansa at sa pagtatapos ng
mga pag-abuso sa operasyon ng monopoly.

99
 Pamamahayag at Politika
 Isinasad ni Schumancer (1997)sa kanyang artikulo na
ang mga Pilipino sa ‘Madrid colony’ ay naging
manunulat upang ihayag ang kanilang
pagmamalasakit sa bayan at upang magtatag ng
political ng contacts.

 Ang pahayagan ng ‘Los dos Mundos’ noong 1883 ng

nauukol sa mga kastilang nasa ibayong dagat.
Bagamat ito ay hindi proyektong Pilipino, masasabing
ito ay maypagka-Pilipino dahil ang mga staff ay
Pilipino katulad nina Grciano Lopez Jaena at Pedro
Govantes y Azcarraga. 100
 Ang nilalaman nito ay ang mga sumusunod:
1. Ang paghingi ng pantay na karapatan para sa
Cuba, Puerto Rico, Pilipinas at iba bang probinsya
ng Spanya;
2. Pag-ambag ng efforts para sa promosyon ng
pangkahalatang kapakanan ng inang bayan;
3. Ipalaganap ang pag-asenso sa iba pang mga
bansa;
4. Ibigay ay idea ng pag-unlad sa mga luma at
bagong bansa
101
 Isinaad pa sa nasabing pahayagan na hindi
pagsang-ayon ni Lopez sa isinulat ni Valentin
Serrano sa ibang pahayagan na kailangang
magkaroon ng sapat na mga sundalo sa Pilipinas
sapagkat ang mga mestizos ay hindi tapat at
laging galit sa mga kastila, kaalinsabay sa mga
tamad na mga indio at walang pagpupunyagi at
interes sa pag-unlad.

 sinabi pa ni Lopez na ang pagiging tamad ng

mga Indio ay dahil sa ‘peninsular’s failure’ na
bigyan ang mga Indio ng sapat na edukasyon at
insentibo. 102
 Inihambing pa ni Lopez ang Pilipinas sa ibang
koloniya ng Spanya. Sinabi niya na sa Singapore,
Calcuta at Java ang mga Indio ay hindi tamad at
nagpursige sa kanilang mga gawain at aktibidades.

 Na sa ating bansa, ang mga Indio ay hindi iminulat

ng mga colonizers sa pagiging bukas para sa pag-
unlad at naging tamad katulad nila.

 Sinabi din ni Lopez, na ang pagbibintang sa mga

Indio na hindi tapat sa mga mestizo ay sanhi ng mag
pagaabuso. Na sa hanip igiya nila sa adhikaing pag-
unlad ay bagkus hinayang nilang maging
mangmang ang mga Indio para kanilang
mapagsamantalahan ang pagiging inosente.
103
 Ang bagong Dereksyon
 Noong 1884 nagkaroon ng pagbabago sa mga
aktibidades ng mga Pilipino sa Madrid. ang
mga Pilipino ay pinayagang bukas sa
paglalahad ng saloobin sa pagsulat at
pamamahayag.

 Sa mga isinulat ni Lopez nakapaloob ang mga

depekto ng pamamahal ng kastila sa Pilipinas
at ang mapang-abusong kapangyarihan ng
mga prayle sa lokal na pamahalaan.
104
Sa artikulo ni Lopez sa ’La logica en Filipinas’ sinaad nito
ang mga pagmamalabis ng kastila katulad ng mga
sumusunod:
 Kakuangan ng ‘modern code s of law;
 Ang malimit na pagpapalit ng gobernador-heneral na
walang panahon na malaman ang tunay na situwasyon
ng bansa;
 Ang incompetence ng provincial governor;
 Ang pagpapawalang kibo sa malawakang anomalya;
 Ang kawalan ng komunikasyon;
 Ang walang kuwentang edukasyon sa ilalim ng mga
prayle;
 Ang pagsupil sa pamamahayag.
105
 Sa panahong ito 1885, sinimulan ni
Rizal ang pagsulat sa kaniyang political
novel na kung saan sya ay umalis
papuntang Paris galing sa Spain.

 Sumulat si Rizal ng 2 artikulo sa

Republican newspaper ‘La publicidad’
sa Barcelona noong siya ay naglalakbay
na papuntang Paris.

106
Sinasabi sa Staff (1889)na ang La Solidaridad ay
isang pahayagang na naglalayun ng mga
sumusunod:

1. Ang mangalap at mangulekta ng liberal na ideas

sa laging matatagpuan sa kampo ng mga politiko,
fields of science, arts, letters commerce,
agriculture and industry;

2. Pagtalakay sa mga problema sa nauukol sa

pangkahalatang interes ng bansa at magbigay ng
solusyon na purely national and democratic.

107
 Ang bagong pahayagan ng Pilipino sa
Barcelona 1888
 Samantalang pinagsusumikapan nina Del Pilar ang
pagbagsak ng mga prayle sa Pilipinas, ang Nationalist
Movement naman sa Espanya ay bumabangon. Ang
Madrid colony at ang pahayagan ay patuloy sa kanilang
mga aktibidades. Inilipat nila ang headquarter mula
Madrid patungong Barcelona.

 Si Mariano Ponce na studyante na taga Bulakan ang

naging kapahera ni Del Pilar sa Nationalist Movement.
Sa kalaunan ay lumipad siya papuntang Barcelona
upang ipagpatuloy ang pag-aaral ng medisina. Doon
naging aktibong siyang meyembro ng movement.
108
 Ang pagiging makabayan ang
nagbunsod kay Ponce na sumulat ng
artikulo na pinamagatang ‘Cartas de
Filipinas’ na makikita sa pahayagan ng
‘La Publicidad”

109
 B. NOLI ME TANGERE
Ano ang Konteksto kung saan
isinulat ni Rizal ang Noli Me
Tangere?
anong mga estraheyang
pampanitikan ang ginamit Ni
Rizal sa pagsusulat ng
nobela?
Ano ang ipinakita ng nobela
sa pambansang kamalayan?
110
 Liham ni Rizal kay Vicente Barrantes
 Ang liham ni Rizal(1890) sa kagalang-galang na
Vicente Barrantes, (member of the spanish
Royal Academy)ay upang sagutin ang pagtuligsa
sa kanyang nobelang Noli Me Tangere na siya
daw ay puno ay ‘inconsistencies’ at ang stilo sa
masama bilang isang novelist.

 Ipinaliwanag ni Rizal na ang kanyang aklat ay

naghahangad ng reporma para sa mga Pilipinos.
Na ang kanyang aklat ay ‘satire and not an
apology’
111