Vermiküler/Silindirik Grafitli Dökme Demir

COMPACTED GRAPHITE CAST IRON

Ferrit
Silindirik grafitler

(Ferrit + Perlit) Matrix

Grafit küreleri
Silindirik, Gri ve Küresel grafitli dökme demirler
arası özelliklere sahip yeni bir sınıf dökme demir
olarak 1980 ' li yıllarda ortaya çıkmıştır. Kendine has
özellikleri nedeniyle ; gri dökme demirlerden daha
fazla mukavemet ile süneklilik gerektiren yerlerde ve
dökülebilirlik ,akma mukavemeti, işlenebilme, ses
sönümü,ısıl iletkenlik ile maliyet avantajının küresel
grafitli dökme demirden daha az olması gerektiği
durumlarda silindirik grafitli dökme demir tercih
edilir ve kullanılır
Silindirik grafitler, lamel grafitlerden daha
kalındır ve uçları yuvarlaklaşmıştır. Ayrıca
küreselde olduğu gibi grafit tanecikleri ayrı
ayrı değil fakat birbiriyle bağlantılı hücresel
bir yapıya sahiptir. Silindirik grafitin akma ve
kopma mukavemetleri gri dökme demirden
%50 daha yüksek; küresel grafitli dökme
demirin ise %85-90'ı kadardır. Elastik
modülüde Küresel Grafitli dökme demir ile
kıyaslanabilir.
Gri D.D.
Silindirik G.D.D.
• Silindirik grafitli dökme demir gri dökme
demirde olmayan bir özellik olan elastik
uzamada gösterir. Tablo 1'de lamel grafitli
dökme demir ( DDL ,küresel grafitli dökme
demir (DDK), ve Silindirik grafitli dökme
demirin bazı mekanik özelliklerinin
karşılaştırılması görülmektedir.
ÖZELLİK DDL SİLİNDİRİK DDK

Kopma dayanımı N/mm² 100-400 300-500 350-900

% 0.2 akma dayanımı N/mm² ------- 250-400 250-600

Kopma uzaması % max.1,5 1,5-8,0 3-2,5

Eğilme dayanımı N/mm² 300-600 500-800 800-1200

Basma dayanımı N/mm² 500-1400 600-1200 600-1200

Brinel sertlik 140-130 140-240 120-350

E-modülü KN/mm² 75-155 140-170 165-185

Isıl iletkenlik W/cm² K 0,46-0,50 0,38-0,50 0,25-0,30

Hacimsel çekme % 1-3 1-5 7-10

• Silindirik grafitli dökme demirler daha fazla,
ağır kamyon kampanaları,uçak fren diskleri,
kamyon eksoz manifoldları ve çelik ingot
kalıpları gibi ısıya maruz yerlerde
kullanılmaktadır. Bu dökme demirin ısıya
dayanımı ve ısı iletimi yüksek , tufal yapma ve
ısı karşısında kalıcı genleşme özellikleri
düşüktür.
Silindirik Grafitli Dökme Demirin hafif ve mukavemetli
olması özelliği ideal bir motor üretimi yapmak için
kullanılabilir. Bir otomobil motoru Silindirik grafitli
dökme demirden yapıldığında % 9 daha hafif olur.
Yalnız motor bloğu ağırlığı 22 oranında azaltılabilir.
Bu uzunlukta yüzde 15 azalmaya ve yükseklik ile
genişlikte yüzde 5 azalmaya karşılık gelir. Bu dökme
demirin otomotiv sektöründe neden popülerlik
kazandığını göstermektedir.
1999 da, Chrysler 4.7 Litre V-8 Motorunun üretimini Gri
dökme demirden Silindirik Grafitli dökme demire çevirdi.
Hyundai Motor 2007 yılında yeni lüks Veracruz aracın
tanıtımını yaptığında, hem yeni bir motor tasarımı hemde
motor bloğunu silindirik grafitli dökme demirden üretmişti.
2010 yılında Dünyada Motor blokları üretiminde
Silindirik grafitli dökme demir kullanımının % 23
artacağı tahmin edilmektedir
 Gri , Silindirik Grafitli ve Küresel Grafitli dökme demirin
özelliklerinin karşılaştırılması
Malzeme Matrix Çekme 0.2% Yorulma Elastik Sertlik, Termal
Muk, akma Muk, Modulus, BHN İletkenlik,
MPa Muk, MPa GPa W/m-K
MPa

Gri D.D. Perlit 230 -300 115 - 210 95 - 110 105 - 115 175 - 230 44 - 52

Silindirik Ferrit 290 - 380 200 - 260 155 - 185 130 - 145 130 - 190 40 - 50
Grafitli
D.D.
Perlit 400 - 520 280 - 350 190 - 225 140 - 155 215 - 250 31 - 42

KGDD Ferrit 400 - 600 285 - 315 185 - 210 155 – 165 140 -200 32 - 38

Perlit 600 - 700 375 - 480 245 - 290 160 - 170 240 - 300 24 - 32
Comparison of thermal conductivity of Grey Iron, CGI and Ductile
Iron is shown in below:
Dökme demirlerin en önemli özelliklerinden biri oluşan
titreşimleri sönümleme kapasitesidir. Aşağıda Gri, Küresel
ve Silindirik grafitli dökme demirlerin sönüm kapasiteleri
mukayese edilmektedir.

(a) Çelik ve
(b) Gri dökme demir.
Endüstriyel uygulamalar ve makine parçalarında
Yorulma en önemli problemlerdendir. Mekanik
yorulma gibi Termal yorulma da makine parçalarının
hasarlarının temel sebeplerindendir.

Gri dökme demirle karşılaştırıldığında çatlak

oluşumuna karşı daha büyük direnç ve Küresel
grafitli dökme demir ile mukayese edildiğinde
çarpılmaya karşı daha iyi direnç göstermeleri,
silindirik grafitli dökme demirlerin özellikle mekanik
yorulma ile karşılaşılan uygulamalarda
kullanılmaları büyük bir avantajdır.
S-N Curves for Grey Iron, CGI and Ductile Iron
 TERMAL YORULMA DİRENCİ

Bir malzeme bir sıcaklık gradyanına maruz

kaldığında, termal gerilimler artar, bunun
neticesinde de termal şok ve termal yorulma ile
malzeme hasara uğrar.
Termal yorulmaya karşı direnç için, şu özelliklere
sahip malzeme seçilmelidir.
(i) Yüksek termal iletkenlik.
(ii) Yüksek elastik sınır veya yüksek çekme mukavemeti ve
dar bir gerilme/genleme histerizis çevrimi
(iii) Basma yükünde düşük sürünme hızı
(iv) tekrarlı plastik gerilmeler altında Yüksek mekanik
yorulma mukavemeti
(v) Yüksek süneklilik.
(vi) iç ve dış oksitlenmeye karşı direnç.
(vii) Mikroyapısal değişimlere karşı direnç.
(viii) Özellikle çekme yüklerinde yüksek sıcaklık özellikleri.
(ix) Düşük termal genleşme katsayısı
 % 10 Küreselliğe sahip Silindirik Grafitli Dökme Demirin Mekanik ve Fiziksel Özellikleri
Özellik Sıcaklık (°C) 70% Perlit 100% Perlit
Çekme Mukavemeti 25 420 450
(Mpa)
100 415 430
300 375 410
0.2% Akma 25 315 370
Mukavemeti (Mpa)
100 295 335
300 284 320
Elastik Modul (Gpa) 25 145 145
100 140 140
300 130 130
Uzama (%) 25 1.5 1.0
100 1.5 1.0
300 1.0 1.0
Dönel Eğme Yorulma 25 195 210
Limiti (Mpa)
100 185 195
300 165 175
 Özellik Sıcaklık (°C) 70% Perlit 100% Perlit
Termal İletkenlik 25 37 36
(W/m°C) 100 37 36
300 36 35
Termal genleşme 25 11 11
katsayısı (µm/m°C) 100 11.5 11.5
300 12 12
Poisson Oranı 25 0.26 0.26
100 0.26 0.26
300 0.27 0.27
0.2% Basma 25 400 430
Mukavemeti (Mpa) 400 300 370
Yoğunluk (gm/cc) 25 7.0 to 7.1 7.0 to 7.1
Brinell Sertliği (BHN) 25 190 to 225 207 to 255
Spesifik Isı Kapasitesi 100 0.45 0.45
(J/g-K)
Entalpi (J/kg) 26 to 200 80,000 80,000
Spesifik Elektriksel 20 50 50
Direnç (µΩ-cm)
Tablodaki verilerden görülebileceği üzere Silindirik Grafitli
Dökme Demir otomobil sektöründe kullanışlılığı yanısıra,
Termal yorulma görülen mühendislik uygulamalarında da
çok faydalı bir malzeme olabilir.
DİĞER KULLANIM ALANLARI
INGOT KALIPLARI
ALUMİNYUM KÜLÇE DÖKÜMÜ İÇİN
YOLLUK VE İNGOT KALIPLARI
KOK FIRINI PARÇALARI
SİNTER FABRİKALARI İÇİN
PELET ARABALARI
PİK DÖKÜMDE KÜLÇE KALIPLARI
Silindirik Grafitli Dökme Demirin otomotiv
endüstrisi dışında kullanımı niçin
büyümüyor?
 NİÇİN GRAFİTİN BU MORFOLOJİSİNİ ÜRETMEK ZOR?

ÇÜNKÜ
GRİ DÖKME DEMİRDE MAGNEZYUM İÇİN MAX LİMİT VAR

KÜRESEL GRAFİTLİ DÖKME DEMİRDE İSE; MINIMUM

MAGNEZYUM SINIRI VAR

SİLİNDİRİK GRAFİTLİ DÖKME DEMİRDE İSE; MAGNEZYUMUN

HEM MİNİMUM HEMDE MAKSİMUM SINIRLARI VAR
VE BU SINIR ÇOK DAR (%0.015-0.020)
SİLİNDİRİK GRAFİTLİ DÖKME DEMİRLERİN ÜRETİMİ
Yapılan çalışmalarda Silindirik Grafitli dökme
demir üretimi için iki ana metod ortaya
çıkmıştır. Bunlardan biri çok dar limitlerde
magnezyum içeriğine sahip dökme demir
üretimi, diğeri kompakt grafit oluşumunu
bastıran böylece daha yüksek artık magnezyum
içeriğine imkan veren belirli bazı alaşım
elementleri içeren dökme demirler ile üretim
Birinci yöntem ,magnezyum içeriğinin çok dar
sınırlarda tutulma gereğinden dolayı sınırlı
uygulama alanı bulmuştur. Çok az miktar
magnezyum tamamen silindirik grafit oluşturmaz,
fazlası ise küresel grafit oluşturur.

İkinci yöntem , magnezyum içeriği %0.015-0.05

arasında değişen ve %0.2-0.5 Ti ve %0.001-0.015
nadir toprak elementleri içeren Silindirik grafitli
dökme demirin üretimini kapsamaktadır.
Silindirik grafit, sıvı metale Titanyum ilavesiyle
küresel grafitin oluşumunun engellenmesi ile
oluşturulmaktadır. Bu yöntemde herşey Küresel
Grafitli Dökme Demir üretimi gibidir, ancak nihai
analizde %0.2-0.5 oranında Ti olacak şekilde saf
titanyum yada ferrotitan ilave edilmiştir. Eriyik
daha sonra bilinen şekilde FeSiMg ile işleme tabi
tutulur ve % 0-5 oranında FeSi ile son aşılama
yapılır.
Silindirik grafit yapısının, kalıcı magnezyumun çok
dar bir aralığında (%0.015-0.020) ancak
üretilebildiği belirtilmektedir. Ancak %0-10
oranındaki titanyum üst mg limitini %0.030 'a
kadar yükseltmektedir. Tam bir silindirik grafit
yapısını elde etmek için Ce ( seryum ) da
bulunmak zorundadır.
TITANYUM PROSESİ
Titanyum Magnezyumun etkisini azaltıyor.