CG208 - Hafta 4-5

Gelişim Psikolojisi II Ders Notu
Ergenlik: Toplumsal Geçişler
Dr. Aylin SALTÜRK
CG208 | Salı | 15:00-17:50 | Z01

Ne zaman sonunda bir ergen olduğunuzu anladınız?
Yetişkinliğe geçişinizi tamamlayan nedir?
Ergenliğe giriş ve ergenlikten çıkış bütün dünyada değişmekte:

Tonga gelenekleri…
Çağdaş toplumlarda az törensel ve belirgin…
Biyolojik & bilişsel olduğu kadar toplumsal rollerdeki geçişler...

Rollerin yeniden tanımlanması…
Bireyleri yaşa göre farklılaştırıyoruz..
Ergenlik ve yetişkinliğe geçiş uzadı, daha belirsiz ve zorlu…
Gelişim Psikolojisi II
CG208 | Salı 15:00-17:50 | Z01 2 Dr. SALTÜRK
Toplumsal Olarak Yeniden Tanımlanma
Toplumsal olarak yeniden tanımlanma bireyin davranışı üzerinde
daha belirleyici
Örn, kimlik açısından genç bir kadın olmak iş ve aile rollerini
değiştirecek, daha fazla sorumluluk verecek, benlik kavramını
değiştirecek…
Oy vermek, bara gidebilmek, ehliyet sahibi olmak… Bağımsızlık

ve özgürlükteki bu değişmeler özerklik gelişimini etkileyecek…
Kişilerarası ilişkilerin türündeki değişmeler: yakınlık, evlilik,
cinsellik…
İşgücüne katılım: başarı…
Toplumsal Bir Buluş Olarak Ergenlik
Biyolojik, bilişsel gelişimler kendi başına önemli, ama bir dönem
olarak ergenliğin tanımlanması toplumsal bir buluş (Fasick,
1994; Lapsley et al, 1985)…
«Buluşçular»
Ergenliği toplum nedeniyle mi olduğundan farklı görüyoruz?
Her zaman ergenler var mıydı?

Buluşçulara göre…
o 19.yy ortasına kadar (Sanayi devrimi)
o 16 ve 17nci yy. tarım toplumlarında «minyatür yetişkinler» iş
gücüne katılım, mülk sahibi olmaya göre ayrım…
o Sanayileşme ile birlikte ortaya çıkan yeni örüntüler…
o Katılımdan çok bir hazırlanma dönemi olarak ergenlik tanımı
yapılması değişen ekonomik yapıya uygundu (azalan iş
fırsatları, yetişkinlerle rekabet)…
o Daha az yetkin, daha çok rehberliğe ihtiyaç duyan bireyler
o Sanayileşmenin getirdiği kaygı verici değişimler… «çocuk
korumacılar»
o 19ncu yy sonuna kadar böyle değildi… şimdi neredeyse her
toplumda «ergenlik» mevcut
o Ergenlik tanımının diğer iki terminolojisi: yeniyetme (teenager)
& gençlik
Statülerdeki Değişimler
Ergenlikte toplumsal statüdeki değişimler çift yönlüdür: hem
ergene belli ayrıcalıklar verilir, hem de bu artan güç toplumsal
olarak kendisinden beklenenlerde de artış sağlar.
Kişilerarası Statülerdeki Değişimler

Bayramlarda kurulan sofralarda yetişkin-çocuk ayrımı, genç
insanın «yetişkin» masasına oturabilmesi…
Siyasal Statülerdeki Değişimler

Toplum kararlarına katılım hakkı: oy verebilme, askerlik…
Ekonomik Statülerdeki Değişimler
Ayrıcalıklar kadar yeni yükümlülükler… mülk sahibi olabilme vb.
Belli iş rollerine katılım…
Yasal Statülerdeki Değişimler

Alkollü içki kullanma/alma, araç kullanma…
Yeni yasalara tabi olma:
o Hangi kronolojik yaş? Ciddi şiddet suçunda nasıl hareket
edilmeli? Görüş ayrılıkları…
o Ergen gebelikleri, doğum kontrol yöntemi kullanımı
konusunda vasi gerekliliği…
Ergenlik: Aileler
Dr. Aylin SALTÜRK
CG208 | Salı | 15:00-17:50 | Z01

Orta Yaşlı Ana Babalar
40’lı yaşlar… Orta Yaş Bunalımı
Ana baba ve ergenin gelişimsel kaygıları özünde birbirini

tamamlıyor…
Bedensel & ruhsal değişimler…
Zaman & gelecek kaygısı…
Güç & statü, seçenekler…
30 yıl öncesinden durum çok farklı, artık ana babalar

daha yaşlı…
«Ergenlik ana babalığın en zor dönemi…»
Aile Gereksinimlerinde Değişimler
Bir sistem olarak ailenin ihtiyaçları….
«Sandviç kuşağı» olmanın zorlukları…

Mali baskılar…
Akran grubunun önemi…
Çocuğun toplumsal dünyası dar ama ergenlikte bambaşka… bazı

kültürlerde aile yükümlülüklerine verilen önem fazla… **Değişime
ayak uydurmanın kültürel boyutu var
Aile işlevlerinde değişimler… «Yetişkinliğe hazırlama»
Aile İlişkilerinde Değişimler
Daha eşitlikçi ilişkiler…
Ama gerçeklikler çok farklı (SED, kültürel ardalan vb)…
Aile yaşamı hakkında farklı anlayışa sahip olma çatışma
yaratıyor…
Ergenlikte bilişsel & biyolojik olgunlaşma sistemi bozuyor…
Güç kimdeyse, onun dediklerini yapmaya zorlanma tipik
tartışmaları başlatıyor…
Yakınlık derecesindeki azalma (duygusal değil fiziksel mesafe,
mahremiyetin artması)…
Ana babanın ruh sağlığı da etkileniyor…
Boyun eğme, katılmama, çekip gitme…
Çatışmada artış ergenliğin sonundan önce görülmüyor (Asya

kökenli Amerikalılarda)… Özerklik gelişimi toplulukçu
kültürlerde daha yavaş/geç oluyor…
Çatışmaların bir diğer kaynağı iletişim dili…
Bilişsel becerilerin gelişimi: yaşla birlikte ideal ve gerçek aile

portresi arasındaki boşluk açılıyor…
Ergenlik bir özgürlük devri değil miydi?...

Ergenliğe ait inanç türleri ve bilgi kaynakları kafa karıştırıcı
oluyor…
Aile İlişkilerinde Cinsiyet Farkları
Aslında çocuğun cinsiyetine göre K/E ayrımı çok çok az…

Ama ana babanın cinsiyetine göre farklılıklar daha belirgin…
Anne daha yakın, baba nesnel bilgi kaynaklarında destek ve
rehberlik sağlıyor…
**anneyle daha sık kavgalar (ama ilişkiyi zedelemiyor)
Toplumsal cinsiyet rollerindeki değişimler…
Aile İlişkileri ve Ergen Gelişimi
Bazı ana babalık modelleri sağlıklı gelişimle ilişkili midir?

**Toplumsallaşma çift yönlü bir yoldur!
Ergenin mizacı…
Genetik aktarımlar…
Çift yönlü olmaya dikkat: İlgisiz ana babası olan çocukta

antisosyal davranış bekleriz, ama öfkeli mizacı olan ergende
sorunlu ana babalık daha fazla olur…
Ana Babalık Tutumları ve Etkileri
Baumrind (1967): ana baba talepkarlığı ve duyarlılığı

Birbirinden bağımsız boyutlar, birleşimleri farklı tipolojiler
yaratıyor…
4’lü sınıflandırma
o Yetkili (açıklayıcı otoriter – demokratik)

o Yetkeci (otoriter)
o İlgisiz/kayıtsız
o İzin verici
Ana Babalıkta Diğer Konular
o Ana babalıkta etnik farklılıklar…

o Özerklik ve bağlanma…
o Kardeşle ilişkiler…
o Modern toplumlarda ergen aileleri: değişen toplumsal roller…
o Ergen gelişimi & değişen aileler: evlilik çatışmaları ve
boşanma, ana babanın çalışması, ekonomik stres…
Ergenlik: Akran Grupları
Dr. Aylin SALTÜRK
CG208 | Salı | 15:00-17:50 | Z01

Modern toplumlarda ergenler akranlarıyla hatırı sayılır bir ölçüde
fazla zaman geçiriyorlar… arkadaşlarla geçirilen zaman ergenlik
boyunca daha da ödüllendirici bir hal alıyor…
Okullar çocukların arkadaşlıklarını belirlemede önemli role sahip

(modernleşme insanları yaşa göre sınıflandırıyor)…
«akran grubu» kavramı..
Ergende kimlik gelişimi ve cinsellikten bahsedeceksek akran

gruplarını mutlaka değerlendiriyor olmalıyız…
Akran Gruplarının Kökeni
Bütün toplumlarda görülüyor…
Akran ilişkileri evrensel olsa da «yaşa göre ayrışmışlık» evrensel

değil, modern toplumlara özgü…
Yetişkin-çocuk yalıtılmış halde, sadece akraba olan yetişkinle bağı

var… Asya ülkelerinde, daha az sanayileşmiş toplumlardaysa daha
çok ana babayla vakit geçirme söz konusu… ABDde %15,
Hindistan’da %40 oranında anne babayla vakit geçirmek…
Akran Gruplarının Eğitimsel Kökeni
Eğitimciler ilk defa 19ncu yy ortalarında yaşa göre «sınıflama»

gerçekleştirdiler… Yine de 20nci yy’ın ikinci çeyreğine kadar bir
çok ergen bundan etkilenmedi (okulda arkadaşlığa dayalı akran
grupları 1930lara kadar yaygınlaşamadı)
1930dan önceki ergenlerde durum: bilinmiyor… okulda olmayan

gençler çalışıyor ve yetişkinlerle iletişime geçiyordu…
Eğitimsel yaşa göre sınıflamanın etkisi toplum yaşamının her

alanına yayıldı…
İş, Aile ve Akran Grupları
Çocuk işçilere yönelik yasaların varlığı…
Ortaöğretimin yükselişi…
Annelerin işgücüne katılması…
Nüfustaki Artış
Ergen nüfusundaki artış (baby boom, 2nd WW…)
Değişen sh, maddi kaynak, eğitim, sağlık ihtiyaçları…
«Bölük»lerin davranışlarını anlamak:

*Bölük: belli dönemde doğan kişiler
Akran Grupları: Sorun mu Gereklilik mi?
1. «gençlik kültürü« nün gelişmesine yol açıyor…
James Coleman – 1961, Ergen Toplumu

Okul başarısına daha az önem verme: ana babanın
talepleriyle daha az ilgililer…
İşsizlik, ergen intiharı, madde/alkol kullanımı ile ilgili
sorunlar…akran gruplarının doğası ve gücü tarihsel
dönemlerle değişiyor…
Akran baskısı: hem olumlu hem olumsuz yönlerde…
Özetle, modernleşmenin kaçınılmaz ve gerekli bir yan ürünü
2. Yetişkinler tek başına yeterli gelmiyor, akran grupları
şart…
Az gelişmiş toplumlarda her şey ailenin etrafında dönüyor…

*akrabalığa dayalı toplumlar
«kişiye özel normlar»
Modernleşme ailenin önemini azalttı… tüm bireyler aynı norm

dizileri öğrenmek durumunda «evrensel normlar»
Evrensel normlar geçerliyse aileyle sınırlandıramazsınız, akran

grupları önemli…
Margareth Mead, 1928/1978: «postfigüratif kültürler»
Sadece büyük dedelerimizin bildiklerini bilsek, bu teknoloji

dünyasında hayatta kalmamıza yeter miydi?
«kofigüratif kültürler» şuan içinde bulunduklarımız, devinim

inanılmaz hızlı… yeni bilgiler edinmek için akran rehberliği şart…
Örn, kofigüratif kültürdeki ergen çiftçilik yapmayı büyük dedesinden

öğrenebilir, ama telekonferans programında on-line sunum yapmak
konusunda akranından tavsiye alır…
«prefigüratif kültürler» gençler yetişkinlerin öğretmeni olacak…
Akran Gruplarının Doğası
Ergenlik öncesinde de var, ama ergenlikte önemli değişimler
geçiriyor…
o Sürede anlamlı bir artış
o «önemli başkaları (significant other, s.o.)» sıralamasında
akranlar en başta…
o Yetişkin denetimi olmadan daha fazla işlevde bulunuyorlar…
o Karşı cinsten ilişkiler artıyor… çocuklukta «cinsiyete göre
bölünme» vardı
o Daha büyük akran grupları oluşuyor…
Bilişsel, biyolojik, toplumsal geçişlerin bir sonucu olarak bu
değişimler gerçekleşiyor…
Klikler ve Geniş Arkadaş Grupları
«klikler» aynı cinsiyetteki 2-12 kişilik grup
**ergenin etkileşimde bulunduğu temel toplumsal ortam
Klik üyeleri
Bağlantılılar
Yalıtılmışlar
İlginç sonuçlar:
Sandığımızdan daha az ergen klik üyesi… Kızlar erkeklerden daha
fazla klik üyesi… Erkekler daha fazla yalıtılmış olma eğiliminde…
Okulların toplumsal ağındaki yerleri zamanla değişmiyor…
**değişmeyen şey kliklere katılma eğilimleri, kliklerin kendisi
değişebilir
«geniş arkadaş grupları» birbirlerini arkadaş olarak kabul etmeyip
vakit geçirmeseler de benzer imgeyi,kökeni paylaşan ergenler. Sporcular,
hapçılar, inekler, popülerler, ezikler…
**ergenin etkileşimde bulunduğu arkadaş ortamı değildir, 3 farklı amaca hizmet
eder:
o Ergeni okulun toplumsal yapısına yerleştirmek

o Bazı akranlarla ilişki kurmaya yönlendirmek
o Diğerlerinden uzak tutmak
Toplumsal etkileşimden çok ün ve kalıpyargı üzerine kurulu

birlikteliklerdir. Somut arkadaşlığa dayalı kliklere üyelikten çok farklıdır.
Diğer gruplara ilişkin algı abartılı ve karikatürize edilmiştir.
Klikler arkadaşlığa, sosyal becerilerin gelişimine; geniş gruplar ise kimlik
ve kendilik gelişimine katkı sağlar.
Klikler ve Geniş Arkadaş Gruplarında
Zamana Bağlı Değişimler
«katılımcı gözlem»
o Erken ergenlikte aynı cinsiyet eğilimli
o Zaman ilerledikçe ilgi karşı cinse geçiyor
o Sonra karmaşık cinsiyetli gruplara dönüyor
o Ergenliğin sonlarında gruplar çözülüyor, 2li ilişkiler ağırlık
kazanıyor…
**yakınlığın gelişiminde önemli rol oynadığını anlamak

mümkün… bu değişimlerin kaynağı ergendeki bilişsel
ilerlemeler…
Daha ayrışmış, daha geçirgen, daha az hiyerarşik gruplara
dönüşür…
Toplumsal dünya görüşleri üzerinde de belirleyici rol oynar…

**akran baskısına ilişkin duyarlıktaki artış ve azalma, akran
gruplarının önemini de belirliyor…
o Kimlik gelişiminde oldukça belirleyici rolü var… ilk ergenlik grupları

kendini tanımanın başlangıcını oluşturuyor
o Kimlik konusunda güveni arttıkça grupların önemi azalıyor
Geniş Arkadaş Grupları
Ergenliğin Sosyal Haritası
Yetişkin kültürüne katılma

inekler beyinler
sporcular
popülerler
normaller
particiler
aykırılar maddeciler
Akran kültürüne katılma
Bir Referans Grubu Olarak Geniş
Arkadaş Grupları
Ergenin okuldaki sosyal sistemin neresinde yer aldığını
gösterir… üyelerine diğer ergenlerin gözünde bir statü/kimlik
kazandırır… ancak bu çift yönlü bir durumdur: ait olduğu
üyelik bir süre sora kendi benlik kavramının da bir parçası olur
Akran baskısının niteliği ait olunan gruba göre değişiyor…

Akran grubunun statüsü ne kadar yüksekse öz saygı da okadar
yüksek oluyor…
Akran gruplarına aidiyet etnik köken, kültür gibi ardalana göre

değişiyor mu?
Bu geniş akran grupları geçici tanışıklıklar da sunabiliyor…
Lise yıllıklarınıza bir göz atın ☺
Geçici sınıf tanışıklıkları vs. Yakın arkadaşlar…
1-alıcıya hoş şeyler söyleme

2-alıcıyla ilişkisine dair şeyler söyleme
3-alıcıya tavsiye ver/bilgece sözler söyle/iyi dileklerini sun
Kliklerin Özellikleri
Neden bir klik diğerinden daha çekici oluyor?
Klik üyeleri arasındaki benzerlikler:

(i) yaş
(ii) cinsiyet
(iii) toplumsal sınıf
(iv) ırk
Ortak ilgiler:
(i) okula karşı yönelim
(ii) ergen kültürüne karşı yönelim
(iii) anti-sosyal etkinliklere katılım
Arkadaşlar arasındaki benzerlik en başta kendilerine
benzeyeni seçmelerinden mi kaynaklanır, birlikte
toplumsallaşmanın bir sonucu mudur?
Yanıtı kimi hangi bağlamda incelediğimize göre değişiyor…
Suça eğilimli davranışlarda seçim söz konusu iken, diğer

alanlarda seçim ve toplumsallaşma eş düzeyde güçlüdür…
Özetle…
akran gruplarının psikososyal gelişim üzerindeki etkisi,
o Psikolojik & davranışsal sorunlar
o Kimlik gelişimi
o Özerkliğin gelişimi
o Yakınlık & cinsellik
o Akademik planlar
üzerinde olmaktadır…
Sorularınız için,
asalturk@aku.edu.tr
Dr. Aylin SALTÜRK

CG208 - Hafta 4-5

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

CG208 - Hafta 4-5

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Gelişim Psikolojisi II Ders Notu

Ergenlik: Toplumsal Geçişler

Dr. Aylin SALTÜRK

CG208 | Salı | 15:00-17:50 | Z01

Yetişkinliğe geçişinizi tamamlayan nedir?

Ergenliğe giriş ve ergenlikten çıkış bütün dünyada değişmekte:

Biyolojik & bilişsel olduğu kadar toplumsal rollerdeki geçişler...

Bireyleri yaşa göre farklılaştırıyoruz..

Ergenlik ve yetişkinliğe geçiş uzadı, daha belirsiz ve zorlu…

Oy vermek, bara gidebilmek, ehliyet sahibi olmak… Bağımsızlık

Ergenliği toplum nedeniyle mi olduğundan farklı görüyoruz?

Her zaman ergenler var mıydı?

Kişilerarası Statülerdeki Değişimler

Siyasal Statülerdeki Değişimler

Yasal Statülerdeki Değişimler

Dr. Aylin SALTÜRK

CG208 | Salı | 15:00-17:50 | Z01

Ana baba ve ergenin gelişimsel kaygıları özünde birbirini

30 yıl öncesinden durum çok farklı, artık ana babalar

«Ergenlik ana babalığın en zor dönemi…»

«Sandviç kuşağı» olmanın zorlukları…

Çocuğun toplumsal dünyası dar ama ergenlikte bambaşka… bazı

Aile işlevlerinde değişimler… «Yetişkinliğe hazırlama»

Çatışmada artış ergenliğin sonundan önce görülmüyor (Asya

Çatışmaların bir diğer kaynağı iletişim dili…

Bilişsel becerilerin gelişimi: yaşla birlikte ideal ve gerçek aile

Ergenlik bir özgürlük devri değil miydi?...

Aslında çocuğun cinsiyetine göre K/E ayrımı çok çok az…

Bazı ana babalık modelleri sağlıklı gelişimle ilişkili midir?

Çift yönlü olmaya dikkat: İlgisiz ana babası olan çocukta

Baumrind (1967): ana baba talepkarlığı ve duyarlılığı

o Yetkili (açıklayıcı otoriter – demokratik)

o Ana babalıkta etnik farklılıklar…

Dr. Aylin SALTÜRK

CG208 | Salı | 15:00-17:50 | Z01

Okullar çocukların arkadaşlıklarını belirlemede önemli role sahip

«akran grubu» kavramı..

Ergende kimlik gelişimi ve cinsellikten bahsedeceksek akran

Bütün toplumlarda görülüyor…

Akran ilişkileri evrensel olsa da «yaşa göre ayrışmışlık» evrensel

Yetişkin-çocuk yalıtılmış halde, sadece akraba olan yetişkinle bağı

Eğitimciler ilk defa 19ncu yy ortalarında yaşa göre «sınıflama»

1930dan önceki ergenlerde durum: bilinmiyor… okulda olmayan

Eğitimsel yaşa göre sınıflamanın etkisi toplum yaşamının her

Çocuk işçilere yönelik yasaların varlığı…

Annelerin işgücüne katılması…

Ergen nüfusundaki artış (baby boom, 2nd WW…)

Değişen sh, maddi kaynak, eğitim, sağlık ihtiyaçları…

«Bölük»lerin davranışlarını anlamak:

1. «gençlik kültürü« nün gelişmesine yol açıyor…

James Coleman – 1961, Ergen Toplumu

Özetle, modernleşmenin kaçınılmaz ve gerekli bir yan ürünü

Az gelişmiş toplumlarda her şey ailenin etrafında dönüyor…

Modernleşme ailenin önemini azalttı… tüm bireyler aynı norm

Evrensel normlar geçerliyse aileyle sınırlandıramazsınız, akran

Sadece büyük dedelerimizin bildiklerini bilsek, bu teknoloji

«kofigüratif kültürler» şuan içinde bulunduklarımız, devinim

Örn, kofigüratif kültürdeki ergen çiftçilik yapmayı büyük dedesinden

«prefigüratif kültürler» gençler yetişkinlerin öğretmeni olacak…

o Ergeni okulun toplumsal yapısına yerleştirmek

Toplumsal etkileşimden çok ün ve kalıpyargı üzerine kurulu

**yakınlığın gelişiminde önemli rol oynadığını anlamak

Toplumsal dünya görüşleri üzerinde de belirleyici rol oynar…

o Kimlik gelişiminde oldukça belirleyici rolü var… ilk ergenlik grupları