Ñorairo Guasu 70 guare

ATYGUA
Jasypa, 1862-pe
General Francisco
Solano López
ojeiporavo tendotárõ,
ha upe guive ndaha’éi
ko ojeiko porãmbáva
tetãguéra oĩva ñane
retã rembe’ýre ndive.
Jasyapy, 1865-pe “Congreso
Extraordinario”
oñembyatý Paraguaýpe
oñehesa’ỹijóvo pe apañuãi
oĩhápe Paraguái ha
oñemoñepyrũvo ñorãirõ
Argentina-ndi. Upéicha
oñepyrũ pe ñorãirõ guasu,
omotenondéva Mariscal
Lopez, ha opava’ekue Cerro
Corá-pe, ary 1870-pe.
Pe ñorãírõ guasu hérava Triple
Alianza-pe oĩva’ekue guarani,
urukuéra ha chavolái oipuru
tembiporu ñongatupýicha,
ojeipuru umi residentas, kuña,
mitã, tuja opytáva tapykuépe.
Mariscal López ningo
oikuaa ha oipurukuaa
guaraní, he’iháicha
General Mitre, ha’e
ndajeko ohendu
“Mariscal Lopez jurúgui
ñe’ẽ poravopyre guaraní
rehegua. Oikuaa
porãiterei, he’i”.
(Centurion, Historia de la
Cultura Paraguaya)
Pe ñorãiro guasu aja ojehaíva’ekue momaranduha ñe’ẽkõime, castellanoguarani:
Kavichu’i, El Centinela, Cacique Lambare..
Ko’ã momaranduha oguereko
kuatiañe’ẽ, ñe’ ẽpoty, ta’anga,
ñe’ ẽ ñembohoryha ha
opaichagua marandu omokyre’ỹ
haǧuáicha chavolaíkuérape.
Ohai porãiterei guaraníme:
Natalicio de Maria Talavera,
Andrés Maciel, Carlos Riveros,
José del Carmen Moreno ha
ambueve.
Mariscal Lopez ojeipy’apy iñambueitereígui pe guaraní jehai ojeipurúva
umi momaranduhápe,upévare omoheñói peteĩ “Comisión Especial”
omopeteĩ haǧua jehai guaraníme. Pe Comisión-pe oĩ Ministro Luis
Caminos, Juan Crisóstomo Centurion, Carlos Riveros ha Andrés Maciel.
Oñemoĩ hikuái peteĩ ñe’ẽme
ojeipuru haǧua tai “j” pe “y”
ryapu rãgue castellano-
peguáicha, ha ojeheja ko tai
ohechauka haǧua pe tyapu
ahy’ogua, ja’eháicha “agua”
guaranime.

Ojehechaukuaa avei pe “h”

ipuha ñane pytuhẽ ramo ha “k”
ojeipuruva’erã pu’ae “e –i–y”
renondépe.
Umi puraheihakuéra ogueraha avei ñe’ẽ guaraní ñorãirõhápe. Ko ára
guarehína purahéi “Campamento Cerro León” ojeikuaa’ỹva ijapohare. Pe
purahéi ojeguereko tetã techauka ramo, áǧa katu nhojepuraheiriva’erã,
Mariscal López voi ndoipotái opuraheihaguére peteĩ pu’akakue,
Uruguayana.
Uperõguare avei, pe ñorãirõ ñepyrũ
mboyve, pe purahéi mborayhu
rehegua, ikatu ha’e pe itujavéva
ojehaiva’ekue guaraníme, hérava
“Che Lucero Aguai’y” ko’aǧaite peve
ojepurahéiva. Juan Manuel Avalos,
ojeheróva “Kangue Herrero”,
chavolái norãirõ guasúpe guare
ndajeko ojapo ko purahéi.
aguyje