Lucius Annaeus Seneca

Αγαμέμνων
Μετάφραση: Άλκης Θεοδωράκης

(αποσπάσματα)

Πέμπτη πράξη

Κασσάνδρα
Ένα σπουδαίο επεισόδιο διαδραματίζεται μέσα, ισοδύναμο με τα δέκα χρόνια. Ε! Τι
είναι αυτό; Ψυχή μου σήκω επάνω και δέξου την ανταμοιβή για τη μανία σου:
Νικήσαμε εμείς οι ηττημένοι Φρύγες. Έχει καλώς, ανασταίνεσαι Τροία· ενώ είχες
πέσει, συμπαρέσυρες τις αντίπαλες Μυκήνες. Τα νώτα στρέφει ο νικητής σου!
Ουδέποτε η μανία του προορατικού μου νου παρουσίασε στα μάτια μου τόσο σαφή
πράγματα. Βλέπω και είμαι παρούσα και απολαμβάνω. Αμφίβολο όραμα δεν εξαπατά
την όραση μου. Ας παρακολουθήσουμε! Εορταστικό συμπόσιο, παρασκευασμένο
στον βασιλικό οίκο, επιτελείται, σαν το γεύμα που υπήρξε το τελευταίο για τους
Φρύγες. Το ανάκλιντρο στίλβει από την τρωική πορφύρα και πίνουν άκρατο οίνο με
το χρυσό κύπελλο του παλαιού Ασσάρακου. Και ο ίδιος με πεποικιλμένη ενδυμασία
έχει ανακλιθεί σε εξέχουσα θέση φορώντας στο σώμα του τα υπέροχα λάφυρα του
Πριάμου.
Η γυναίκα του τον προτρέπει να αποβάλει τα εχθρικά ενδύματα, να ενδυθεί
καλύτερα ένα ρούχο υφασμένο από το χέρι της πιστής συζύγου — φρίττω και τρέμω
στην ψυχή μου. Ο εξόριστος θα σκοτώσει τον βασιλιά και ο εραστής τον άνδρα;
Έφθασε η ώρα των πεπρωμένων. Το έσχατο συμπόσιο θα ατενίσει το αίμα του
οικοδεσπότη και ο λύθρος θα χυθεί μέσα στο κρασί. Το θανατηφόρο ένδυμα που
φόρεσε τον παραδίδει δεμένο σε απιστίας θάνατο: Χαλαρές και αδιαπέραστες πτυχές
περικλείουν το κεφάλι και αρνούνται στα χέρια στην έξοδο. Ο θηλυπρεπής πλήττει το
πλευρό με τρεμάμενο το δεξί του χέρι, όμως δεν προχωρεί σε βάθος· μένει ακίνητος
στα μισά του πλήγματος. Αλλά εκείνος προσπαθεί να διασπάσει τις σκοτεινές πτυχές
που χύνονται από παντού και περίπλεκτος αναζητά τον εχθρό του, όπως ένας δασύς
κάπρος στα πυκνά δάση, που, αν και δεμένος στο δίκτυ, επιχειρεί ωστόσο να
διαφύγει, ενώ με την κίνηση σφίγγει τα δεσμά του και λυσσά μάταια.
Η Τυνδαρίς οπλίζει με μανία το δεξί της χέρι και όπως κάποιος που σημαδεύει
με τα μάτια πρώτα τους αυχένες των ταύρων πλάι στους βωμούς πριν τους πλήξει με
τον σίδηρο, έτσι (και αυτή) πότε προς τα εδώ και πότε προς τα εκεί υψώνει το ανόσιο
χέρι. Δέχεται (το θανάσιμο πλήγμα), τελείωσε. Από ένα μικρό τμήμα κρέμεται το
φρικτά αποκομμένο κεφάλι. Από τη μια πλευρά αναβλύζει αίμα από το σώμα, από
την άλλη κείτεται το πρόσωπο με γογγυσμό. Ακόμη δεν αποχωρούν. Εκείνος
επιτίθεται στον ήδη νεκρό και διαμελίζει το πτώμα, εκείνη τον βοηθά, ενώ αυτός το
κακοποιεί. Ο καθένας τους με ένα τόσο αποτρόπαιο έγκλημα αποδεικνύεται αντάξιος
των συγγενών του. Αυτός είναι γόνος του Θυέστη, αυτή αδελφή της Ελένης.
Ιδού, ο Τιτάνας καθώς τελειώνει η ημέρα, στέκεται διστακτικός να
ακολουθήσει την πορεία του ή αυτήν του Θυέστη.

[…]

Κλυταιμήστρα
Εχθρική προς τη μητέρα σου, ανόσια και θρασεία κεφαλή, σύμφωνα με ποια
συνήθεια επιζητάς τις δημόσιες συναθροίσεις εσύ, μια παρθένος;

Ηλέκτρα
Επειδή είμαι παρθένος εγκατέλειψα το σπίτι των εραστών.

Κλυταιμήστρα
Ποιος θα πίστευε ότι είναι παρθένος —

Ηλέκτρα
Η δική σου κόρη;

Κλυταιμήστρα
Σεμνότερα με τη μητέρα!

Ηλέκτρα
Διδάσκεις τον σεβασμό;

Κλυταιμήστρα
Έχεις ανδροπρεπές φρόνημα στην επηρμένη σου καρδιά· αλλά αφού δαμασθείς με
την τιμωρία θα διδαχθείς να συμπεριφέρεσαι σαν γυναίκα.

Ηλέκτρα
Εάν κατά τύχη δεν απατώμαι, στις γυναίκες αρμόζει ο σίδηρος.

Κλυταιμήστρα
Και νομίζεις, ανόητη, ότι είσαι εφάμιλλή μας;

Ηλέκτρα
Σας; Ποιος είναι εκείνος εκεί ο άλλος Αγαμέμνονας σου; Μίλα σαν χήρα: Ο άνδρας
σου έχει στερηθεί τη ζωή.

Κλυταιμήστρα
Από τώρα και στο μέλλον θα συντρίψω ως ανίκητη βασίλισσα τα λόγια της ασεβούς
παρθένου. Στο μεταξύ λέγε μου πολύ γρήγορα πού είναι ο γιος μου, πού είναι ο
αδελφός σου.

Ηλέκτρα
Μακριά από τις Μυκήνες.

Κλυταιμήστρα
Επίστρεψέ μου τώρα τον γιο μου.

Ηλέκτρα
Και συ τον πατέρα μου επίστρεψε.

Κλυταιμήστρα
Σε ποιον τόπο κρύβεται.

Ηλέκτρα
Σε ασφαλή (τόπο), ήσυχος, χωρίς να φοβάται τη νέα βασιλεία. Αυτά είναι αρκετά για
μια ενάρετη μητέρα.

Κλυταιμήστρα
Λίγα όμως για μια οργισμένη. Θα πεθάνεις σήμερα.

Ηλέκτρα
Μόνο εάν πεθάνω από αυτό εδώ το χέρι. Αποχωρώ από τους βωμούς. Και αν σε
ευφραίνει να βυθίσεις τον σίδηρο στον λαιμό μου, σου παρέχω τον λαιμό μου· ή αν,
όπως συνηθίζεται στα πρόβατα, θέλεις να αποκόψεις τον τράχηλο, ο προτεταμένος
αυχένας μου αναμένει το πλήγμα σου. Το έγκλημα έχει προετοιμασθεί. Απόπλυνε μ’
αυτό το αίμα το δεξί σου χέρι, το ραντισμένο και μιασμένο από τη σφαγή του άνδρα
σου.

Κλυταιμήστρα
Συγκοινωνέ του κινδύνου μου και της βασιλείας μου εξ ίσου, Αίγισθε, προχώρει. Η
θυγατέρα μου με λοιδορίες ερεθίζει ασεβώς τη μητέρα της και κρατά κρυμμένο τον
αδελφό της.

Αίγισθος
Μανιακή παρθένα, πάψε τον ήχο της αθέμιτης φωνής σου και τα λόγια τα ανάξια της
μητρικής ακοής.

Ηλέκτρα
Ακόμη θα νουθετεί ο αυτουργός του ανόσιου εγκλήματος, ο γεννημένος με
εγκλήματα, ένα όνομα αμφίλογο για τους δικούς του, ο ίδιος γιος της αδελφής του και
εγγονός του πατέρα του;

Κλυταιμήστρα
Αίγισθε, διστάζεις να αποκόψεις με τον σίδηρο το ανόσιο κεφάλι της; Ας αποδώσει
αμέσως τον αδελφό της ή την ψυχή της.

Αίγισθος
Κρυμμένη σε σκοτεινό δεσμωτήριο και σε βράχο θα διάγει τον χρόνο της ζωής της.
Αφού βασανισθεί με όλους τους τρόπους των τιμωριών ίσως θελήσει να επαναφέρει
αυτόν που τώρα αποκρύπτει. Χωρίς διέξοδο, ενδεής, έγκλειστη, χωμένη μέσα στη
δυσωδία, χήρα πριν από τον γάμο, εξόριστη, απεχθής σε όλους, στερημένη τον
ουρανό θα υποκύψει κάποτε στα βασανιστήρια.

Ηλέκτρα
Παραχώρησέ μου τον θάνατο.

Αίγισθος
Εάν τον απέφευγες, θα στον έδινα. Αμαθής είναι ο τύραννος που εξαντλεί την ποινή
με τον θάνατο.

Ηλέκτρα
Υπάρχει κάτι πέρα από τον θάνατο;

Αίγισθος
Η ζωή, εάν επιθυμείς να πεθάνεις.
— Υπηρέτες, να απομακρύνετε το μίασμα και αφού την οδηγήσετε μακριά, πέρα από
τις Μυκήνες, στον έσχατο μυχό του βασιλείου, να τη δέσετε φυλακισμένη στη νύκτα
μιας σκοτεινής σπηλιάς, ώστε η φυλακή να καταδαμάσει την ανήσυχη παρθένο.

Κλυταιμήστρα
Αλλά αυτή εδώ η αιχμάλωτη σύζυγος, η παλλακίδα του βασιλικού προσκέφαλου, θα
αποτίσει την ποινή της με το κεφάλι της. Σύρτε την, για να ακολουθήσει τον σύζυγο
που άρπαξε από μένα.

Κασσάνδρα
Μη με τραβάτε, η ίδια θα προχωρήσω πριν από τα βήματά σας. Σπεύσω να μεταφέρω
πρώτη στους Φρύγες μου την είδηση: Η θάλασσα έχει γεμίσει από κατεστραμμένα
πλοία, οι Μυκήνες έχουν αιχμαλωτισθεί, ο αρχηγός χιλίων αρχηγών, προκειμένου να
πληρώσει με όμοια πεπρωμένα για τις τρωικές συμφορές, έχει χαθεί από ένα δώρο,
από τη μοιχεία μιας γυναίκας, με δόλο. Ας μην καθυστερούμε καθόλου, αρπάξτε με,
και μάλιστα σας εκφράζω και ευχαριστίες. Με ευφραίνει το ότι επέζησα της Τροίας,
τώρα πια με ευχαριστεί.

Κλυταιμήστρα
Πέθανε, μανιακή.

Κασσάνδρα
Θα έλθει και σ’ εσάς μανία.

Lucius Annaeus Seneca. 2003. Αγαμέμνων. Επιμ. - Μετ. Άλκης Θεοδωράκης. Αθήνα:

Εκδόσεις Παρουσία.