25.

Dyplomacja w XXI wieku

Współczesna dyplomacja znacząco różni się od tej, która występowała jeszcze przed kilkoma
dekadami, dlatego współczesną dyplomację określa się często jako “dyplomację 2.0”. Na zmianę
charakteru dyplomacji wpłynęły głównie: rozwój technologii cyfrowych (przede wszystkim Internetu)
i upowszechnienie dostępu do tych technologii, a także zmiany w strukturze współczesnych
stosunków międzynarodowych (np. pojawienie się nowych aktorów stosunków narodowych) oraz
zmiany w układzie sił na świecie (z układu jednobiegunowego w kierunku wielobiegunowości). Do
najważniejszych zjawisk i procesów we współczesnej dyplomacji należą:

• Rozwój dyplomacji publicznej, czyli komunikacji państwa skierowanej do zagranicznej opinii

publicznej, polegającej na budowaniu pozytywnego wizerunku państwa. Z dyplomacją
publiczną wiąże się nieodłącznie pojęcie soft power (miękkiej siły), która stanowi jeden ze
sposobów oddziaływania państwa, realizacji jego celów i interesów oraz składników jego
potęgi
• Soft power odgrywa coraz bardziej znaczącą rolę w polityce zagranicznej państw
współczesnych. Dzieje się tak m.in. dlatego, że stosowanie hard power (zwłaszcza
instrumentów militarnych) spotyka się bardzo często ze sprzeciwem i krytyką ze strony
międzynarodowej opinii publicznej i może być bardzo kosztowne (nie tylko finansowo, ale
także wizerunkowo).
• W tradycyjnej dyplomacji udział brali (prawie wyłącznie) zawodowi dyplomaci, którzy
utrzymywali kontakty wyłącznie ze sobą (i z rządami państw). We współczesnej dyplomacji
mogą skutecznie uczestniczyć inne osoby, które nie są zawodowymi dyplomatami. Celebryci,
sportowcy, biznesmeni, artyści coraz częściej stają się nieformalnymi dyplomatami
(dyplomacja celebrycka) i reprezentują swoje państwa za granicą oraz budują ich dobry
wizerunek wśród zagranicznej opinii publicznej lub promują określone wartości i projekty
(np. ambasadorzy dobrej woli UNICEF).
• Nowym zjawiskiem w dyplomacji jest również udział pojedynczych obywateli w jej tworzeniu
– tzw. dyplomacja obywatelska. Dzięki coraz powszechniejszemu dostępowi do nowych
mediów (przede wszystkim mediów społecznościowych), a także coraz większej mobilności,
obywatele mają możliwość brać udział np. w promowaniu własnego państwa i jego kultury
za granicą (każdy może stać się niejako “ambasadorem” własnego kraju, zwłaszcza jeśli
chodzi o kontakty z obywatelami innych państw).
• Dawniej dyplomacja opierała się spotkaniach przedstawicieli państw oraz wymianie oficjalnej
korespondencji. Współczesna dyplomacja – dyplomacja cyfrowa - wykorzystuje osiągnięcia
najnowszych technologii. Coraz więcej spotkań i kontaktów polityków i reprezentantów
państw ma formę wideokonferencji, rozmów telefonicznych czy wymiany korespondencji
elektronicznej. Obecnie nie jest nawet konieczne, by dyplomata akredytowany w państwie
przyjmujący przebywał w nim na stałe. Coraz częściej ambasadorzy i konsulowie pracują na
co dzień w MSZ swojego państwa i wykorzystują narzędzia cyfrowe w swojej pracy, a w
państwie przyjmującym bywają jedynie kilka razy w roku (gdy wymaga tego sytuacja, interes
państwa lub względy kurtuazyjne).
• Od kilku lat można zauważyć rozwijanie się tzw. dyplomacji twitterowej, która wywodzi się z
dyplomacji cyfrowej. Rosnąca popularność mediów społecznościowych (zwłaszcza twittera)
spowodowała, że wykorzystaniem tych platform zainteresowali się politycy. Z pojęciem
dyplomacji twitterowej związany jest przede wszystkim obecny prezydent Stanów
Zjednoczonych – Donald Trump, w mniejszym stopniu również np. premier Indii (N. Modi)
lub premier Kanady (J. Trudeau).
• Wzrost znacznia pozapaństwowych aktorów w stosunkach międzynarodowych spowodował
pluralizację dyplomacji. Obecnie działania o charakterze dyplomatycznym podejmują coraz
częściej np. Korporacje transnarodowe, ruchy społeczne, NGO’s, w nawet grupy przestępcze
i organizacje terrorystyczne (dobry przykład to ISIS). Coraz większego znaczenia nabiera
zwłaszcza dyplomacja realizowana przez regiony (zwłaszcza regiony autonomiczne lub duże
jednostki samorządu terytorialnego np. Katalonia, Szkocja, Kalifornia) - protodyplomacja i
dyplomacja miast (zwłaszcza wielkich aglomeracji np. Nowy Jork, Szanghaj, Tokio, Londyn)-
paradyplomacja.
• W nawiązaniu do poprzedniego podpunktu można wspomnieć o tzw. paradoksie legitymacji
Ulricha Becka – ci, którzy są wybrani w wyborach przez nas, nie maja prawdziwej władzy.
Należy ona do tych, którzy nigdy nie są wybierani – aktorów niepaństwowych. Współcześnie
każdy wybrany rząd jest w swoich działaniach bardzo ograniczony przez aktorów
niepaństwowych – posiada coraz mniejszą realną władzę.