Professional Documents
Culture Documents
2022 - 06 - 03 Δυνητικοί Κίνδυνοι από Π. Ε
2022 - 06 - 03 Δυνητικοί Κίνδυνοι από Π. Ε
2022 - 06 - 03 Δυνητικοί Κίνδυνοι από Π. Ε
235
U + “θερμικό” 01 n → “θραύσμα 1” + “θραύσμα 2” + 2,5 νετρόνια + Ενέργεια (1)
Κατ’ αυτή ένα θερμικό νετρόνιο «προσβάλλει» ένα πυρήνα 235U, ο οποίος «σχάται»
δηλ σπάει σε δυο ελαφρύτερους πυρήνες (δηλ. το «θραύσμα 1» και «το θραύσμα 2»)
υπό ταυτόχρονη έκλυση ενέργειας (περίπου 200 MeV) και νετρονίων (περίπου 2,43
νετρόνια / σχάση). Η εκλυόμενη ενέργεια είναι κυρίως κινητική ενέργεια των
νετρονίων που ελευθερώνονται.
Το σχήμα που ακολουθεί περιγράφει την κατανομή των προϊόντων της σχάσης του
235
U και συνεπώς βάσει αυτής της κατανομής μπορούμε να υπολογίσουμε τις
σχετικές ποσότητες των θραυσμάτων που παράγονται ως προϊόντα της σχάσης του
235
U με θερμικά νετρόνια, δηλ. τις σχετικές ποσότητες των (ραδιενεργών) πυρήνων
που προκύπτουν από την λειτουργία πυρηνικού αντιδραστήρα.
Σχήμα 1. Μεταβολή της απόδοσης της σχάση που συμβαίνει στο 235U με θερμικό
νετρόνιο, συναρτήσει του Μαζικού αριθμού των παραγομένων θραυσμάτων
1
Ένα απλοποιημένο σχηματικό διάγραμμα πυρηνικού αντιδραστήρα για την παραγωγή
ενέργειας δίνεται στο σχήμα που ακολουθεί.
Τα νετρόνια που εκλύονται από τη σχάση, δηλ. από την αντίδραση (1) έχουν μεγάλη
κινητική ενέργεια είναι δηλ. «ταχέα νετρόνια» Επειδή η σχάση του 235U,
πραγματοποιείται μόνο με θερμικά νετρόνια (σύμφωνα με την αντίδραση (1))
προκειμένου να επιτευχθούν νέες σχάσεις απαιτείται επιβράδυνση των παραγομένων
νετρονίων. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω του επιβραδυντή, δηλ. υλικού τα άτομα του
οποίου συγκρουόμενα με τα νετρόνια προκαλούν απώλεια ενέργειας σ’ αυτά. Έτσι,
μέσω των συγκρούσεων με τον επιβραδυντή τα παραγόμενα νετρόνια τελικά
θερμοποιούνται, δηλ. απομένουν με ελάχιστη κινητική ενέργεια και επομένως
μπορούν να παράγουν νέες σχάσεις, επανατροφοδοτώντας τα αντιδρώντα της
αντίδρασης (1).
2
Η εκλυόμενη ενέργεια από τη σχάση δηλ. περίπου 200 MeV / σχάση μετατρέπεται σε
θερμότητα που απάγεται από την καρδιά του αντιδραστήρα από το ψυκτικό μέσο.
Στο απλοποιημένο διάγραμμα πυρηνικού αντιδραστήρα που δώσαμε προηγουμένως
(βλ. Σχήμα 2) το νερό που είναι επιβραδυντής αλλά ταυτόχρονα και ψυκτικό μέσο.
Αφαιρώντας την θερμοκρασία από την καρδιά του αντιδραστήρα το ίδιο θερμαίνεται,
βράζει, παράγεται ατμός, οποίος περιστρέφει την τουρμπίνα, μέσω της οποίας
παράγεται ηλεκτρική ενέργεια. Στη συνέχεια στον «πύργο ψύξης» ο ατμός ψύχεται,
συμπυκνώνεται και επιστρέφει ξανά στην καρδιά του αντιδραστήρα.
Το φυσικό ουράνιο ουσιαστικά αποτελείται από δυο είδη ατόμων δηλ. 238U και 235U
σε αναλογία 99,3 και 0,7 % αντίστοιχα. Επειδή, όπως είπαμε προηγούμενα, μόνο το
235
U υφίσταται σχάση με θερμικά νετρόνια, το ουράνιο που χρησιμοποιείται σε
αντιδραστήρες είναι συνήθως εμπλουτισμένο, δηλ. περιέχει 235U σε ποσοστό
μεγαλύτερο του 0,7%. Ο εμπλουτισμός κυμαίνεται από 5 (για τους περισσότερους
τύπους αντιδραστήρων) έως 90 % (όπως για ερευνητικούς αντιδραστήρες, πυρηνικά
όπλα και άλλες ειδικές χρήσεις). Αν βαρύ νερό (D2O) χρησιμοποιηθεί ως
επιβραδυντής, (επειδή το 12 D έχει μικρότερη ενεργή διατομή σύλληψης θερμικών
νετρονίων από το 11 H ) προκειμένου να διατηρηθεί η αυτοσυντηρούμενη αλυσιδωτή
αντίδραση δεν είναι απαραίτητη η χρήση εμπλουτισμένου ουρανίου και συνεπώς σ’
αυτή την περίπτωση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πυρηνικό καύσιμο του
αντιδραστήρα «φυσικό ουράνιο», δηλ. με την ισοτοπική σύσταση που υπάρχει στη
φύση.
3
Σχήμα 3. Παγκοσμίως παραγόμενη ισχύς σε MWatt από τους διάφορους τύπους
αντιδραστήρων [W. D. Ehmann, D.E. Vance. «Ραδιοχημεία και Πυρηνικές Μέθοδοι Αναλύσεως» απόδοση στα Ελληνικά
από Π. Δημοτάκη, Π. Μισαηλίδη, Ε. Παπαευθυμίου, Μ. Σουπιώνη και Β. Συμεόπουλο, Μακεδονικές Εκδόσεις, Αθήνα 1998,
σελ. 547]
4
Pressurised Water Reactor (PWR)
(Αντιδραστήρας πεπιεσμένου νερού)
5
Έτσι προκύπτουν ραδιοϊσότοπα των στοιχείων χρωμίου, κοβαλτίου, μαγνησίου και
σιδήρου.
Τα ραδιοϊσότοπα που είναι προϊόντα σχάσης είναι πολύ περισσότερα από τα προϊόντα
της διάβρωσης. Εν τούτοις το σύνολο των διεργασιών που συμβαίνουν κατά την
λειτουργία του αντιδραστήρα κάνει τα προϊόντα της διάβρωσης να απαντώνται στα
υγρά απόβλητα των αντιδραστήρων σε σχετικά μεγαλύτερες ποσότητες.
Πίνακας 1. Καταγραφή ραδιονουκλιδίων μια ημέρα μετά από δυο χρόνια συνεχούς
λειτουργίας του αντιδραστήρα [M. Eisenbud “Environmental Radioactivity” 3rd Edition, Academic Press,
London, 1987, p. 207].
6
_____________________________________________________________________
Οι πρώτες μελέτες που εξετάζουν τις συνέπειες ενός πυρηνικού ατυχήματος μεγάλης
κλίμακας, έγιναν αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και οδήγησαν σε
μεγάλο συντηρητισμό ως προς την επιλογή των θέσεων για την εγκατάσταση των
αντιδραστήρων. Πρέπει όμως να λάβουμε υπόψη μας, ότι όταν έγιναν αυτές οι
μελέτες, δεν υπήρχε καθόλου εμπειρία από την λειτουργία των αντιδραστήρων και
συνεπώς βασίσθηκαν μόνο σε θεωρητικές προβλέψεις.
Οι πρώτες μελέτες [Parker, H.M., and Healy J.W., (1956) Effects of an explosion of a nuclear reactor. Proc. Int. Conf.
Peaceful Uses At. Energy, 1St, Geneva, 1955, p. 482] έκαναν σαφές ότι αν τα προϊόντα σχάσης
απελευθερωθούν στο περιβάλλον εξ αιτίας ατυχήματος, θα προκαλούσαν
εκτενέστατη καταστροφή. Αυτές ανέλυαν τις συνέπειες να διασπαρθεί σε αέρια
μορφή η καρδιά ενός αντιδραστήρα 500MW που απελευθερώνει 4 10 8 Ci σε 24 h. Ο
αντιδραστήρας προβλεπόταν να απέχει 3 miles από μια μεγάλη πόλη. Η μελέτη
πραγματοποιείτο σε χρόνο που η πυρηνική τεχνολογία ήταν σε νηπιακή ηλικία και
απείχε πολύ χρονικά από τον πρώτο διαθέσιμο εμπορικά πυρηνικά σταθμό.
Η χρησιμότητα των πρώτων μελετών εστιάζεται στο γεγονός ότι τόνισαν τις
συνέπειες διασποράς της καρδιάς ενός αντιδραστήρα αυτού του μεγέθους, κατά τον
σχεδιασμό του οποίου δεν έχουν προβλεφθεί προστατευτικά μέσα, δηλ. μέτρα που θα
περιορίζουν τη διασπορά της καρδιάς σε περίπτωση ατυχήματος.
Επίσης, υπέδειξε το είδος της έρευνας που απαιτείτο προκειμένου να προσδιορισθούν
τα ραδιοϊσότοπα που θα διασπαρθούν σε περίπτωση ατυχήματος και τον τρόπο που
θα πρέπει αυτά να περιορίζονται.
7
Βασίσθηκαν στην υπόθεση ότι το 50% της καρδιάς του αντιδραστήρα διασπείρεται
σε αέρια μορφή, προκαλώντας περιορισμούς χρήσης σε 150 000 τετραγωνικά μίλια,
στα οποία δραστηριοποιούνται περίπου 4 εκατομμύρια άνθρωποι. Το κόστος σε μια
τέτοια περίπτωση υπερβαίνει τα 7,2 δισεκατομμύρια δολάρια.
Η υπόθεση ότι το 50% των ραδιονουκλιδίων που υπάρχουν στην καρδιά θα μπορούσε
να διασπαρθεί μέσω αέριας μορφής, απεδείχθη ότι ήταν μη ρεαλιστική.
8
Τα συμπεράσματα αυτής της μελέτης συνοψίζονται στα σχήματα 6 και 7, όπου
εμφανίζεται η πιθανότητα να προκληθεί δεδομένος αριθμός θανάτων (απωλειών) από
διαφορετικές αιτίες (ανθρωπογενείς ή φυσικές αντίστοιχα).
Η πιθανότητα πρόκλησης ενός αριθμού θανάτων από πυρηνικό ατύχημα είναι τάξεις
μεγέθους μικρότερες συγκριτικά με άλλες ανθρωπογενείς αιτίες κινδύνων, όπως οι
θάνατοι από αεροπορικά ατυχήματα, από πτώσεις φραγμάτων, πυρκαγιών και
εκρήξεων. Η πιθανότητα πρόκλησης ενός αριθμού θανάτων από αιτίες φυσικής
προέλευσης είναι ομοίως τάξεις μεγέθους μεγαλύτερες από την πιθανότητα θανάτων
από πυρηνικά ατυχήματα εκτός της περίπτωσης της πτώσης μετεωριτών. Η
πιθανότητα θανάτου ανά έτος από πυρηνικό ατύχημα με την παραδοχή ότι στη
9
συγκεκριμένη περιοχή υπάρχουν 100 σταθμοί πυρηνικής ενέργειας, υπολογίσθηκε σε
5 10-10 συγκρινόμενη με την πιθανότητα θανάτου 3 10-3 από άλλα ατυχήματα. Τα
συμπεράσματα αυτά χαιρετίστηκαν από τους υπέρμαχους της πυρηνικής ενέργειας
σαν απόδειξη της ασφάλειας των αντιδραστήρων, αλλά θεωρήθηκαν ύποπτα από τους
αντιτιθέμενους στην χρήση της.
Αργότερα, συστάθηκε μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων υπό την προεδρία του H.W.
Lewis από το Πανεπιστήμιο της Santa Barbara της Καλιφόρνιας [Lewis W.L., Budnitz R. J.,
Kouts H.J.C., Loewenstein W.B., Rowe, W.D., von Hippel F., Zachariasen F., (1979) “Risk Assessment review group Report to
the U.S. Nuclear Regulatory Commission” Ad Hoc Risk Assessment review Group, Rep. NUREG/CR-0400. NTIS, Springfeld,
με σκοπό να επανεξετάσουν την μελέτη του Rasmussen και να διευκρινίσουν
Virginia.],
τα επιτεύγματα αλλά και τους πιθανούς περιορισμούς της. Η επιτροπή αυτή
εγκωμίασε την μελέτη του Rasmussen και τα πλεονεκτήματά της έναντι των
προγενέστερων μελετών. Συμπέρανε ότι το σφάλμα της μελέτης του Rasmussen
ήταν πιθανώς μεγαλύτερο από όσο εκτιμάται, αν και δεν μπορεί να προσδιορισθεί
αν η πιθανότητα που αποδιδόταν από την επιτροπή Rasmussen ήταν υπερεκτιμημένη
ή υποεκτιμημένη.
Και η υπό τον Lewis επιτροπή, όπως και η προηγούμενη, επαινέθηκε και
κατηγορήθηκε ταυτόχρονα, αν και τεχνολογικά θεωρήθηκε ότι υποστήριζε τις
απόψεις της επιτροπής Rasmussen. Ενδιαφέρον είναι ότι σε παρόμοια συμπεράσματα
με της επιτροπής Rasmussen κατέληξε και επιτροπή που συστάθηκε από την
Γερμανική Κυβέρνηση για τον ίδιο σκοπό. (German Federal Minister of Research and
Technology, 1979).
Μετά το ατύχημα του Three Mile Island στα 1979, ετέθη το ερώτημα της ορθότητας
της υπόθεσης που αφορούσε την απελευθέρωση του Ιωδίου από την καρδιά του
αντιδραστήρα. Παρατηρήθηκε από την μελέτη όλων των ατυχημάτων ότι το κλάσμα
του 131I που απελευθερώνεται από το κτίριο της καρδιάς δεν ήταν 0,25 όπως αρχικά
είχε υποτεθεί από την NRC, αλλά ήταν περίπου 3 10 -9.
10
Τα τεχνολογικώς ανεπτυγμένα χαρακτηριστικά ασφαλείας στους πυρηνικούς
αντιδραστήρες, τα απειλητικώς μικρά αποθέματα σε ορυκτά καύσιμα και τελευταίο
αλλά εξίσου σημαντικό, το πρόβλημα του διοξειδίου του άνθρακα για το περιβάλλον,
συμβάλλουν σημαντικά στην άποψη χρήσης αντιδραστήρων για μελλοντικές
ενεργειακές ανάγκες. Η προμήθεια ενέργειας αυτής της μορφής επιδέχεται ισχυρή
κριτική και αξίζει τον κόπο να ληφθεί υπόψη η βάση αυτής της κριτικής τουλάχιστον
τα κύρια σημεία της.
Οι ενστάσεις όσο αφορά τα εργοστάσια παραγωγής ισχύος προέρχονται όχι τόσο
από την φυσιολογική απελευθέρωση (διαρροή) των ραδιοϊσοτόπων από αυτούς τους
αντιδραστήρες αλλά από κάποιες συνέπειες που οφείλονται σε εργοστάσια
παραγωγής ισχύος ή που μπορούν να προκύψουν από αυτά. Ένα από τα επιχειρήματα
της κριτικής αυτής αφορά το κίνδυνο καταστροφής ενός αντιδραστήρα με
αποτέλεσμα την απελευθέρωση ραδιενεργού υλικού. Το ρίσκο θεωρείται ότι είναι
μεγαλύτερο από αυτό που προβλέπεται από επίσημες μελέτες ασφαλείας, επειδή
τουλάχιστον δύο πολύ σοβαρά επεισόδια έχουν ήδη συμβεί, αυτά είναι στον
αντιδραστήρα στο Harrisburg το 1979 και στον υπέρ αντιδραστήρα στο Chernobyl το
1986. Αυτή δεν περιορίζεται μόνο στους 5.000 – 7.000 γνωστούς θανάτους, κάποιος
θα πρέπει να λάβει υπόψη τους δεκάδες θανάτους από καρκίνο που αυξάνουν τον
αριθμό των θυμάτων όπως υπέδειξε ο Cherousenko, ένας από τους αρχηγούς της
εκκαθάρισης. Περαιτέρω, ένα υψηλό ποσοστό μεταλλάξεων είναι σίγουρο ότι θα
εμφανιστεί στον πληθυσμό που εκτέθηκε στην ραδιενέργεια, στα άτομα που
συμμετείχαν στην εκκαθάριση και στα ζώα που βρίσκονταν στην περιοχή του
ατυχήματος. Ανάμεσα στις άμεσες και προφανείς συνέπειες του ατυχήματος είναι και
η μόλυνση μεγάλων τμημάτων της Ευρώπης με ραδιενεργά κατάλοιπα έκρηξης, που
οδήγησε σε μαζική σφαγή ζώων στην Σουηδία και απώλεια της ετήσιας σοδιάς σε
άλλες χώρες. Περαιτέρω σε μία περιοχή τουλάχιστον 100.000 Km2 το έδαφος έχει
μολυνθεί σε τόσο μεγάλο βαθμό με ραδιενεργά υλικά που δεν μπορεί να
καλλιεργηθεί για ένα ακαθόριστο ακόμη χρονικό διάστημα.
Ένα επιπλέον πρόβλημα προστίθεται από το καύσιμο που ξοδεύεται. Αυτό μπορεί να
αποθηκευτεί ή να επαναχρησιμοποιηθεί. Στην περίπτωση της επαναχρησιμοποίησης,
οι ράβδοι κράματος με υψηλή περιεκτικότητα σε ραδιενέργεια κόβονται μηχανικά σε
κομμάτια και τα διαλυτά μέρη, το ουράνιο και το πλουτώνιο που παράγονται κατά
την διαδικασία της αντίδρασης, όπως και τα περισσότερα από τα προϊόντα της
σχάσεως διαλύονται σε νιτρικό οξύ. Το ουράνιο και το πλουτώνιο απομονώνονται
από το νιτρικό οξύ μέσω εκχύλισης σε οργανική φάση (TBP). Μπορούν μετά για
ακόμη μια φορά να προετοιμαστούν και να χρησιμοποιηθούν ως καύσιμα. Τα
περισσότερα από τα προϊόντα της σχάσης τήκονται μέσα σε γυαλί, γιατί τα
προβληματικά υλικά μπορούν να αποθηκευτούν ευκολότερα σε αυτή τη μορφή παρά
στην αρχική μορφή που έχει το χρησιμοποιημένο καύσιμο. Αν και κάποια ποσότητα
ραδιενέργειας διαφεύγει στο περιβάλλον, αυτή η διαδικασία έχει το εξής
πλεονέκτημα : το πλουτώνιο που έχει μεγάλο χρόνο ημιζωής δεν είναι απαραίτητο να
11
αποθηκευτεί, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο για μια ακόμη φορά σε ένα
εργοστάσιο παραγωγής ισχύος.
Η αποθήκευση των ραδιενεργών αποβλήτων αποτελεί ένα δύσκολο πρόβλημα, από
τη στιγμή που τα προϊόντα της διάσπασης από τις ράβδους καυσίμου πρέπει να
αποθηκευτούν για περίπου 1000 χρόνια μέχρι η ένταση της ραδιενέργειας να γίνει
συγκρίσιμη με αυτή των ορυκτών του ουρανίου που απαντούν στη φύση. Στην
περίπτωση του πλουτωνίου, απαιτούνται 500 000 χρόνια και στην περίπτωση
κάποιων ισοτόπων του ουρανίου απαιτείται ακόμη μεγαλύτερος χρόνος. Για να
συγκρίνουμε, ας παρατηρήσουμε πως το σημερινό είδος ανθρώπου, homo sapiens,
υπάρχει εδώ και 50 000 χρόνια.
Παραμένει αδιευκρίνιστο, αν έχει περισσότερα πλεονεκτήματα να αποθηκεύουμε τα
πυρηνικά απόβλητα σε τάφρους από αλάτι ή σε ξηρούς βράχους, σε μεγάλα βάθη ή
κοντά στην επιφάνεια της γης. Σε κάθε περίπτωση, η αποθήκευση στα βάθη των
ωκεανών συνεχίζει να είναι αποθαρρυντική. Επειδή η αβεβαιότητα συνεχίζει να
υπάρχει όσον αφορά την καταλληλότερη τοποθεσία για την τελική αποθήκευση, και
επειδή μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού δεν έχει αποδεχτεί ένα τελικό μέρος
αποθήκευσης τα ραδιενεργά απόβλητα στέλνονται σε άλλες χώρες για προσωρινή
αποθήκευση. Όμως αυτή η διαδικασία έχει επίσης δεχτεί κριτική επειδή μπορούν να
συμβούν ατυχήματα κατά τη διαδικασία της μεταφοράς των ραδιενεργών αποβλήτων
με πλοία.
Ακόμη ένα πρόβλημα προκαλείται από το γεγονός ότι τα εργοστάσια παραγωγής
ισχύος πρέπει να αποσύρονται μετά από 30 χρόνια λειτουργίας λόγω της συνεχούς
μόλυνσης που υφίστανται. Η διαδικασία της αποσυναρμολόγησης ενός εργοστασίου
και της απομάκρυνσης των μολυσμένων τμημάτων του είναι επικίνδυνη, αλλά και η
διάθεση του μολυσμένου με τρίτιο νερού του αντιδραστήρα αποτελεί επίσης ένα
πρόβλημα.
Εάν υπάρξει διαρροή νερού μολυσμένου με 3Η, το τρίτιο εισέρχεται στον αέρα και
στο πόσιμο νερό και τελικά φτάνει στον άνθρωπο μέσω της τροφικής αλυσίδας. Στη
γύρω περιοχή του εργοστασίου η ακτινοβολία-β του τριτίου θα προκαλούσε
σημαντική βιοχημική καταστροφή στα κύτταρα του ανθρώπου και στους
οργανισμούς. Είναι δύσκολο να αποθηκεύσεις τρίτιο σε μια ασφαλή τοποθεσία
επειδή έχει χρόνο αποθήκευσης 120 χρόνια (δέκα φορές το φυσικό χρόνο ημιζωής
του), κανένα ικανοποιητικό μέσο δεν έχει ανακαλυφθεί για την αποθήκευση του
νερού που περιέχει τρίτιο.
Τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της διάσπασης στοιχείων ως πηγής ενέργειας
έχουν απλά αναφερθεί εδώ, απαιτώντας μια πιο προσεκτική εκτίμηση όλων των
απόψεων. Μερικές προσπάθειες έπρεπε να γίνουν νωρίτερα : ολόκληρη η γη πρέπει
να διατηρείται ως ένα κατάλληλο μέρος, ακόμη και για το μακρινό μέλλον, καθώς
πρέπει να αναπτυχθούν και να χρησιμοποιηθούν περισσότερες εναλλακτικές πηγές
ενέργειας, περισσότερες από όσες έχουν χρησιμοποιηθεί μέχρι σήμερα. Η ενέργεια
σε όλες της τις μορφές πρέπει να θεωρείται ως ένα ανεπαρκές αγαθό και πρέπει εμείς
να το χρησιμοποιούμε πιο οικονομικά από ότι το έχουμε χρησιμοποιήσει σε
προηγούμενες δεκαετίες.
12
238
U + n → 239U → 239Np → 239Pu
13
πολύ καιρό θα προκαλέσει απαραίτητα ένα γενικό λιμό. Μειωμένες θερμοκρασίες
μπορούν επίσης να βλάψουν τα φυσικά οικοσυστήματα. Μια μείωση της
θερμοκρασίας 5 «μόνο» βαθμών θα προκαλέσει σημαντικές αλλαγές στο κλίμα.
Σήμερα υποθέτουμε πως και μια αλλαγή κατά 0,8 οC θα μπορούσε επίσης να
προκαλέσει κλιματικές αλλαγές !.
Η έκρηξη διαφόρων πυρηνικών όπλων οδηγεί σε μεγάλες ποσότητες οξειδίου
του αζώτου, με τοξικές επιδράσεις. Σύννεφα έκρηξης θα μεταφέρουν τα οξείδια του
αζώτου στη στρατόσφαιρα και αυτό θα επιδρούσε στο όζον της στρατόσφαιρας.
Αυτή η σύντομη συζήτηση της πιθανής επίπτωσης της χρήσης των πυρηνικών
όπλων φανερώνει πως ακόμα και ένας περιορισμένος πυρηνικός πόλεμος που
περιέχει μόνο 5000 μεγατόνους ΤΝΤ, θα επηρεάσει το βόρειο ημισφαίριο πολύ
έντονα, η γεωργία για χρόνια θα υποστεί έντονο πλήγμα, θα συμβούν σοβαρές
κλιματικές αλλαγές και τα φυσικά οικοσυστήματα θα καταστραφούν.
14