Strafrecht

Finaliteit straf

Vergelding = iemand laten boeten voor hetgeen hij heeft gedaan

Verzoening = bemiddeling

Herstel = herstelschade

Resocialiseren = heropneming in maatschappij

Algemene preventie = preventie voor gevangenschap door schrik maatstraf

Bijzondere preventie = preventie na gevangenschap, betreft daden zelf

Strafrecht en beleid

Strafbaarstelling => wetgeving

Vervolging:

 Openbaar Ministerie
 Enkel gestraft worden voor iets wat wettelijk bepaald is

Sanctionering;

 Rechterlijke macht (rechters)

 Veel beoordelingsvrijheid = er kunnen over dezelfde soort zaak verschillende vonnissen
worden gesteld

Strafuitvoering:

 Rechtbank
 Kan vervroegd

Vonnisgerechten

 Politierechtbank
 Correctionele rechtbank
 Hof van Assisen

Bronnen:

Grondwet:

 Fundamentele rechten
 Bepalingen i.v.m. de rechterlijke macht
 Strafrechtelijke verantwoordelijkheid politici

Wet:
  Materieel strafrecht
 Strafprocesrecht

Internationaal recht:

 Volkenrecht
 EU -> materieel/ formeel
 Mensenrechten -> EVRM
 Internationaal Strafrecht -> Tribunalen (ICC)

Wet

Strafrecht: Strafvordering:

 Strafwetboek (boek 1 & 2)  Bijzondere wetten

 Bijzondere wetten  Complementaire wetten
è Art. 100 Sw  Gewoonte en gebruik
 Complementaire wetten  Ministeriële richtlijnen
 Defederalisering

Complementaire wett en

Strafrecht: Strafprocesrecht:

 JBW  Gerechtelijk Wetboek

 Interneringswet  Wet Verzachtende Omstandigheden
 Probatiewet  Wet op het Politieambt
 Wet Voorwaardelijke invrijheidstelling  Voorlopige Hechteniswet

Deel 1: De strafwet
Legaliteitsbeginsel

= nullum crimera + nulla ponca sinc lege

= geen misdrijf/ straf zonder vermeld in wet

= basis bescherming tegen willekeur (om te doen wat ze willen doen)

 niet aanwezig => willekeur

*betekenis wet is niet over heel de wereld gelijk

Vb. zweepslagen of hand af na diefstal in Iran / Saudi-Arabië/ China

-> ook doodstraf / executies

 elk land bepaalt eigen strafrecht!

Twijfel = in voordeel van beschuldigde

-> ook geen veroordeling

 Vb. meisje 12 met man 30, hij doet dingen bij haar & als ze 18 is klaagt ze hem aan

-- > alleen een vriendschapsverzoek wordt aangetoond als bewijs

-- > rechter geloofde vrouw, maar man werd vrijgesproken

Interpretati e van de strafwet

1. basisprincipe = letterlijke interpretatie => regel

vb. goede zeden (maatschappelijk verschillend)
 evolutieve interpretatie vb. verkrachting binnen huwelijk
2. teleologische interpretatie (door wetgever bedoeld) => toegelaten
extensief vb. valsheid in geschrifte (-> inloggen op sociale media van iemand
anders om iemand te schaden)
evolutief vb. bedrieglijk wegnemen elektriciteit (-> elektriciteit wegnemen om
canabisplant te onderhouden)  wordt aanvaard als zaak
3. verboden analogische interpretatie (niet door wetgever bedoeld)
vb. gruwelvideo’s (= met extreem gewelddadige inhoud) , necrofilie ( = seks met

lijken)

!! wel toegelaten = als analogie gebeurd in voordeel beschuldigde/ beklaagde

Vb. afpersing door familieleden als verschoningsgrond
*diefstal tussen familieleden is niet strafbaar

Beperkingen t.a.v. de strafwet

Formulering van strafbaarstellingen: Toelaatbaarheid van bepaalde straffen

 vermoeden van onschuld  onmenselijke en vernederende

 recht op privacy straffen
 recht op vrije meningsuiting  doodstraf
 recht op leven  disproportionele straffen
è abortus, euthanasie  recht op eigendom

Toepassing strafwet in de ti jd

Geldingsduur van de strafwet

 beginpunt
 eindpunt
è opheffing door wetgever
è opheffing door onbruik?
è Vernietiging Grondwettelijk Hof

Wetsconflicten in de tijd art. 2 Sw

 Begrip – rechtszekerheid – bescherming

  (strengere) strafwet: niet retroactief
 Mildere strafwet (strafbaarstelling/ straf: wel retroactief

Vb. reclame maken voor prostitutie is voor wetverandering strafbaar, maar erna niet meer

-> de zaak komt voor na wetverandering => conflict in tijd

 nieuwe wet wordt met retroactief met terug toewerkende kracht toegepast -> mildste wet
wordt gebruikt voor de zaak

Straf verkrachting  5 – 10 jaar

-> is niet wat in realiteit wordt uitgesproken  correctionalisering

-- > correctionele rechtbank: max. 5j

! vandaag door wetverandering: 10-15j

 als je een misdrijf pleegt na 01/06/2022  straf = 10-15j

 als je een misdrijf pleegt voor 01/06/2022  straf max. 5 j

Vb. verkrachting gepleegd op 2/06/2022 -> geen conflict -> nieuwe wet toegepast

Beginpunt = invoering wet  wet gaat van kracht

Eindpunt = als wetgeving beslist dat die eindigt / opheffing door onbruik

Overspel  lang strafbaar geweest, maar werd niet vervolgd

Toepassing strafwet & persoon

 Gelijkheidsbeginsel (iedereen is gelijk voor de wet)

 Non-discriminatiebeginsel (mag niet bepaalde groepen discrimineren in een wet)

Vb. bedrijf maakt drank en het is vergiftigd dus mensen sterven -> geen moord want als de
bedoeling er niet is om schade aan te richten is het een accident

Genocide = viseren ve groep & op grote schaal aanvallen vb. massaal deporteren volk

Ecocide = met kwade opzet grote schade brengen aan natuur

Schuldonbekwamen:

 Geestzieke mensen
 Minderjarigen
è Beschermd dus geen klassieke straf, maar maatregelen

! uitzonderingen !

 Volksvertegenwoordigers (= immuun zolang verkozen) vb. ministers/ koning

è Ongestoord functie kunnen doen/ open debat voeren waarbij alle meningen aanbod
komen
 Diplomaten = iemand die in buitenland dienst voor zijn thuisland uitvoert
Vb. als je huispersoneel mishandelt, blijven ze immuun want de link met de
buitenlanden moet blijven duren
Rechtspersonen in het Sw

Principe: art. 5 Sw: eigen strafrechtelijke verantwoordelijkheid voor de rechtspersoon

 Voor alle misdrijven, zolang dat het misdrijf is gepleegd met doel rechtspersoon na te
streven/ in belang van rechtspersonen
 Samenloop: rechtspersoon & natuurlijke persoon samen vervolgen = cumul
Vb. pizzabezorger rijdt te rap -> chauffeur gedagvaart, maar ook bedrijf zelf wordt
gedagvaard

Toepassing vd strafwet in de ruimte

 Belgische strafwet is van toepassing op misdrijven gepleegd op Belgisch grondgebied

=> ieder land heeft een eigen strafwet

!! plaats waar je misdrijf pleegt is van belang hoe je gestraft wordt

!! uitz. !! Extraterrritoriale toepassing van de strafwet = iemand kan vervolgd worden voor
misdrijven gepleegd buiten België

Vb. zwaarste oorlogsmisdaden, genocide, zwaar kindermisbruik

Deel 2: Het misdrijf

Inleiding

= wetgever beslist voor ons wat we niet mogen doen + gevolgen als we het toch doen

3 constitutieve elementen:

 Materieel element: gedraging / handeling

Vb. slagen en verwondingen: je slaat/ duwt = handeling
Vb. diefstal: je neemt iets weg
 Moreel element : opzet
Vb. slagen en verwondingen : opzettelijk => je wilt het doen
Vb. diefstal: je wilt dat die persoon er niet meer over bezit
 Element wederrechtelijkheid: strafbaarheid
Vb. slagen en verwondingen: het mag niet/ wat je doet is niet toegelaten => strafbaar
Vb. diefstal: het is niet toegelaten/ nergens in de wet staat dat je zomaar mag stelen

Vb. je geeft iemand een duw -> het is niet opzettelijk dus is het geen misdrijf want voldoet niet aan de
3 elementen

Vb. je wordt aangevallen en je slaat terug = wettelijke verdediging

Indeling van de misdrijven:

 3 categorieën:
è Overtredingen (= laagste) -> vooral verkeersovertredingen
 è Wanbedrijven
è Misdaden

-- > bevoegdheid wordt bepaald (verkeerovertreding: politierechtbank …)

Wettelijke driedelige indeling:

 M-W-O: criminele straf art. 8 + 9 (misdaad) – correctionele straf (wanbedrijven) art. 25 -

politiestraf art. 28/ art. 38 (overtredingen)
è Verschil opsluiting & gevangenisstraf => opsluiting = letterlijk opgesloten, weg van
alles/ ergste vorm / voor grote wanbedrijven

=> gevangenisstraf = voor kleinere overtredingen

è Boetes in wetboek nu 8 keer zoveel

-- > bepaling van de aard vh misdrijf

 In abstracto = zoals ze in de wet staat, voorlopige straf

 In concreto = straf die uiteindelijk opgelegd wordt  bepaald door aantal
factoren (meestal lager dan in wet vermeld)

Politieke misdrijven:

= een overtreding die gemotiveerd is door de wil om de werking vd instellingen van het land
rechtstreeks te destabiliseren

 Gunstregime -- > voor Hof van Assisen/ hechtenis

 Verschil zuivere (o.b.v. de aard) en gemengde (gewone met specifieke drijfveer) politieke
misdrijven

Persmisdrijven:

= iemand door middel ve openbare publicatie de wet overtreedt of schade veroorzaakt aan
een derde

Vb. je roept op tot genocide

 Gunstregime -- > voor Hof van Assisen / voorhechtenis

Indeling beschermde waarde:

 Fiscale misdrijven
 Economische misdrijven
 Sociale misdrijven

Indeling moreel element

 opzettelijke misdrijven: wetens & willens

 è je weet wat je doet/ opzettelijk

Vb. diefstal, slagen en verwondingen, doodslag (in het moment zelf, zonder plan) /
moord (met voorbedachten rade) , valsheid

 onopzettelijke misdrijven
è onachtzaamheidsmisdrijven

 bijzonder opzet nodig (vb. valsheid in geschriften is pas strafbaar als je

werkelijk de bedoeling hebt het op een slechte manier te gebruiken met als opzet
te bedriegen of voor voordeel uit te halen )

Vb. onopzettelijke slagen en verwondingen/ doding, medische

aansprakelijkheid zaken

è reglementaire misdrijven (verkeer) : de gedraging op zich volstaat

Vb. rood licht met vluchtmisdrijf terwijl je het niet door had

Indeling uitvoeringswijze

 handelings- en verzuimsmisdrijven
vb. slagen en verwondingen – schuldig verzuim (= iemand helpen zonder dat het jou
in gevaar brengt vb. als mama weet je dat jouw kind wordt mishandeld door de
vader en het kindje sterft eraan terwijl jij er aan hebt gedaan om dat te voorkomen)

 aflopende /ogenblikkelijke (= misdrijf voltooid) en voortdurende misdrijven

vb. een diefstal – familieverlating

 eenvoudige (= 1 feit plegen) en voortgezette (= reeks van feiten) of ‘collectieve’ misdrijven

vb. een diefstal – een reeks van diefstallen – diefstal gevolg door witwas

 gelegenheidsmisdrijven (= er doet zich iets voor, en dat ene leidt tot een misdrijf) en
gewoontemisdrijven (= alleen strafbaar als je daar gewoonte van maakt)
vb. slagen en verwondingen – onwettige uitoefening geneeskunde (gewoonte als
constitutief element)

 eigen misdrijven (=er is pas een misdrijf als het feit gepleegd is door iemand die bepaald
statuur hoedanigheid heeft)
vb. beroepsgeheim

 openbare en private- (= openbaar ministerie voert de zaak) of klachtmisdrijven (= als er een

klacht wordt ingediend, daarvan komt er een rechtszaak)
vb. laster en eerroof (als je iets zegt over iemand voor een publiek, terwijl het niet
correct is) , belaging ( = stalking; kon vroeger alleen vervolgd worden als er een klacht
wordt ingediend, nu via openbaar ministerie

 misdrijven op heterdaad
  basismisdrijven en gekwalificeerde misdrijven
vb. diefstal – loondiefstal (= stelen van werknemer)

BASIS:

Rechtvaardigingsgronden:

= niet meer strafbaar, geen misdrijf meer

=> ontneemt wederrechtelijkheid

 wettige verdediging of noodweer art. 416 Sw

!! toepassingsvoorwaarden
 voorwaarden i.v.m. aanvalsdaad
-> onrechtmatig
-> nakend of onafwendbaar
-> aanslag tegen personen
Vb. persoon die inbreekt overdag wordt betrapt, uitbater geeft
messteken, maar wordt ook opgepakt, is hij schuldig of is het wettige
verdediging
 voorwaarden i.v.m. afweringsdaad
-> ogenblikkelijk noodzakelijk
-> proportioneel
-> voor of tijdens, niet na de aanval
-> wettige verdediging kan enkel worden ingeroepen bij doodslag of
slagen en verwondingen
-> verdedigingswil vereist art. 15 nieuw Sw

Art. 417 SW: 2 vermoedens:

 je mocht je verdedigen ALS:

-> afwering bij nacht van de inklimming (= iemand breekt in, dan wordt vermoed dat
afweringsdaad noodzakelijk was, behalve als er geen gevaar zou zijn)
-> verdediging tegen diefstal of plundering met geweld tegen personen