Consumentenrecht

DEEL 1: Wat is consumentenrecht?

= geen aparte rechtstak, leunt aan bij privaatrecht, publiekrecht, strafrecht en economisch recht

 Consumentenrecht sensu stricto

= geheel van regels van toepassing tussen beroepsbeoefenaars en consumenten
è Consument neemt deel aan de markt ( burger, persoon)
 Consumentenrecht sensu lato
= geheel van regels die tot doel hebben, de economische zelfbeschikking van de
consument te garanderen
è Basisvoorwaarden (constitutieve elementen):
 Contractsvrijheid
 Vrije mededinging
è Compenserende maatregelen indien constitutieve elementen niet volstaan
om economische zelfbeschikking te garanderen
 Informatieverplichtingen (positief & negatief)
 Bedenktermijn
 Reguleren contractinhoud

Rechtsbronnen:

 EU-recht
 Heel sterke invloed Europees recht
 Zowel vorderingen als richtlijnen
 Belangrijke rechtspraak Hof van Justitie

2 categorieën van bronnen:

è Primair recht (Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie)

-> m.b.t. consumentenrecht:
 Art. 4, lid 2, onder f + art. 114 & 169 vh Verdrag
betreffende de werking van de Europese Unie
 Duidelijke gedeelde bevoegdheid inzake
consumentenbescherming
-- > EU + LS, maar voorrang Europees recht
è Secundair recht (vorderingen en richtlijnen)
-> verordeningen
 Algemene strekking
 Verbindend in al hun onderdelen
 Rechtstreeks toepasselijk in elke lidstaat

-> richtlijnen:

 Doel in richtlijn bepaald is bindend

 LS kiezen vorm en middel om doel te bereiken
 Omzetting in nationaal recht (termijn)

Regel; enkel wat via de Europese Verdragen toegewezen werd = bevoegdheid EU

 Van minimumharmonisatie naar volledige harmonisatie (EU-wetgever)

 Nationaal recht
 Het Burgerlijk Wetboek
è Contractuele aansprakelijkheid
è Buitencontractuele aansprakelijkheid
è Verbintenissenrecht
è Productaansprakelijkheid
è Wettelijke garantie
 Het Wetboek Economisch Recht
 Het Gerechtelijk Recht

DEEL 2: Bescherming van de consument tegen gebrekkige en

onveilige producten
Consumentenkoop:

1. Algemeen
 Rechtsbronnen:
 Algemeen Verbintenissenrecht
 Bijzondere regels inzake consumentenkoop
è Art. 1649 bis ev Oud Burgerlijk Wetboek: ‘Bepalingen met betrekking tot de
verkopen aan consumenten’
è Ingevoerd bij wet van 1 september 2004 betreffende de bescherming van de
consumenten bij verkoop van consumptiegoederen
è Omzetting Europese richtlijn consumentenkoop 1999/44 EG
è Rechtspraak: verhouding met Europees recht: Hof van Beroep Antwerpen 20
juni 2020
-> De bepalingen van het consumentenkooprecht, die een omzetting
in het nationale recht zijn van de Europese Richtlijn 1999/44/EG van
15 mei 1999, moeten worden beschouwd als normen die
gelijkwaardig zijn aan nationale regels die in de interne rechtsorde als
regels van openbare orde gelden. De nationale rechter is verplicht om
iedere bepaling van consumentenkooprecht die haar oorsprong vindt
in het Europees recht, ambtshalve toe te passen
 è 2 nieuwe richtlijnen:
 Richtlijn 2019/771 inzake overeenkomsten voor de verkoop van
goederen  omzetting tegen 1 juli 2021
-> maximale harmonisatie, maar heel wat opties voor LS
 Richtlijn 2019/770 inzake levering digitale inhoud & digitale diensten
 omzetting tegen 1 juli 2021

-> maximale harmonisatie met beperkt aantal opties

è Omzetting in Oud BW (wet 20 maart 2022, datum van inwerkingtreding

bepaald op 1 juni 2022)

2. Toepassingsgebied
= van toepassing op overeenkomsten voor de verkoop van consumptiegoederen gesloten
tussen consument en verkoper

Consumptiegoederen:
 goederen: lichamelijke roerende zaken
è Zowel nieuw als tweedehands
è Onroerend door bestemming of incorporatie
è Overeenkomsten m.b.t. de verkoop van levende dieren zijn in principe
uitgesloten (maar in afwachting van eigen regels blijven oude regels van
toepassing)

!! art. 1649bis, §2, lid 2 oud BW

 digitale inhoud & digitale diensten

è Digitale inhoud: gegevens die in digitale vorm worden geproduceerd en

geleverd
è Digitale diensten:
  Diensten die consument in staat stellen gegevens in digitale vorm te
creëren, te verwerken en op te slaan en toegang tot die gegevens te
krijgen
 Dienst die voorziet in de mogelijkheid van het delen van gegevens of
andere interactie met gegevens in digitale vorm die door de
consument of door andere gebruikers van die dienst worden
geüpload of gecreëerd

Verkoper:

 oefent duurzame economische activiteit uit

 enkel eindverkoper

 rechtspraak: Cassatie 21 januari 2010 : Onder verkoper in de zin van artikel 1649bis BW
dient te worden begrepen iedere natuurlijke persoon of rechtspersoon die op duurzame wijze
een economische activiteit ontplooit, met uitsluiting van de persoon die niet beroepshalve
handelt. Een hobbyfokker valt niet onder voormelde definitie.

Consument:

= natuurlijk persoon

 bestemmingscriterium >< specialisatiecriterium

 rechter dienst ambtshalve na te gaan of de koper als consument kan gekwalificeerd

worden

 rechtspraak : Rb Antwerpen 28 november 2016: Het loutere gebruik van een elektrische
fiets voor woonwerkverplaatsingen is geen beroepsmatig gebruik in die zin dat de koper van
die fiets niet meer beschouwd zou kunnen worden als een consument in de zin van de
bepalingen met betrekking van de verkoop aan consumenten

 rechtspraak: Henegouwen 22 maart 2018: Het voornaamste criterium om de

hoedanigheid van consument te beoordelen zoals gedefinieerd in art. 1649bis van het
Burgerlijk Wetboek bevindt zich in de doelstelling van de handeling die de betrokkene heeft
verricht, wat betekent dat de aankoop moet strekken tot het bevredigen van familiale of
persoonlijke behoeftes.

De aankoop van een kat voor de kweek door een persoon die katjes verkoopt die ze
zelf kweekt, doet zich uitsluitend voor in het kader van een economische activiteit,
hoe gering die ook moge zijn, gelet op het klein aantal jaarlijkse nestjes. Voor deze
aankoop kan de koper niet worden beschouwd als consument en kan hij dus geen
beroep doen op de waarborg van het Burgerlijk Wetboek voor de koop van
consumptiegoederen.

 rechtspraak: Antwerpen 2 januari 2017: Een vzw die als sportclub volleybalwedstrijden
organiseert voor liefhebbers, handelt bij de aankoop van sportkledij voor haar spelers niet in
het kader van een economische activiteit of beroepsuitoefening. Ze is een consument in de
zin van de handelspraktijkenwet 1991. Ze kan bijgevolg een beroep doen op de bepalingen
over de consumentenkoop in art. 1649ter & art. 1649quater BW
3. Wettelijke garantie
 goederen: 3 voorwaarden voor aansprakelijkheid verkoper:
 Gebrek aan conformiteit
è Kernbegrip = overeenstemming met de overeenkomst =
conformiteitsvereiste
è Verhouding algemene wet – specifieke wet :
*algemene wet: art. 1604 BW -> de verkoper moet aan de koper een zaak
leveren die met de overeenkomst in overeenstemming is
*specifieke wet: art. 1649ter BW -> voor de toepassing van art. 1604, 1 ste lid,
wordt het door verkoper aan consument geleverde consumptiegoed geacht
slechts in overeenstemming met de koopovereenkomst te zijn indien het
voldoet aan de in de paragrafen 2 tot 8 gestelde eisen
è Nieuwe regeling inzake conformiteitscriteria
-> herformulering oude criteria met enkele aanvullingen
è Het ontbreken van 1 conformiteitscritium volstaat om de conformiteit te
weerleggen
-> nuance: een bepaald criterium (vb. bijzonder gebruik) is niet van
toepassing
è Bewijslast: consument

= geschikt voor doeleinden waarvoor consumptiegoederen van hetzelfde type

gewoonlijk zouden worden gebruikt

 objectief criterium

 algemene maatstaf, los van eventueel gedane mededelingen

 Rechtspraak: Antwerpen 11 april 2008: Als men bij een professionele

handelaar een tweedehandse auto koopt die in de publiciteit wordt
voorgesteld als instapklaar, waarvoor een keuringsbewijs wordt afgeleverd
dat geldig is voor 1 jaar, zonder vermelding van enig mankement en waarvoor
door de verkoper een wettelijke garantie van 1 jaar wordt gegeven, is het een
normale verwachting dat men hiermee minstens 1 jaar kan rijden zonder
reeds na 4 maanden te worden geconfronteerd met een defecte cilinderkop
en een defecte radiator. Omdat de verwachting in dat geval niet met de
werkelijkheid overeenstemt, is er een gebrek aan overeenstemming in de zin
van art. 1649ter BW
  Rechtspraak Gent 10 oktober 2012: Wanneer bij een normaal gebruik van
een motorhome het max. toegelaten gewicht betekenisvol overschreden
wordt, is de motorhome niet in overeenstemming met de overeenkomst,
aangezien de motorhome niet meer geschikt is voor zijn normale gebruik en
niet meer de kwaliteit en prestaties biedt die voor een motorhome van
dezelfde soort normaal is

è Desgevallend beschikken over de kwaliteit van en beantwoorden aan de door

de verkoper gegeven beschrijven van het monster of model
-> open criterium
è De hoeveelheid hebben en de kwaliteiten en andere kenmerken bezitten, die
normaal zijn en die de consument redelijkerwijs mag verwachten (aard
consumptiegoederen en publieke mededelingen)

-> redelijke verwachtingen consument

-> rekening houdend met de aard van het goed (nieuw VS

tweedehands) & de publiekelijk gedane mededelingen (zware last
verkoper)

Contractsvrijheid: mogelijkheid om af te wijken van objectieve conformiteitscriteria

mits:

-> uitdrukkelijke kennisgeving van specifiek afwijkend kenmerk EN

-> uitdrukkelijke en afzonderlijke aanvaarding

 rechtspraak: Antwerpen 30 juni 2020: Bij de verkoop tussen een

professionele verkoper en een consument moet de verkochte zaak
beantwoorden aan de 4 overeenstemmingscriteria vermeld in art. 1649ter, §1
BW. Als de verkoper van een tweedehandsauto bevestigt dat de auto
ongevalvrij is, terwijl korte tijd na de levering blijkt dat dit niet het geval is, is
deze auto niet in overeenstemming met de door de verkoper gegeven
beschrijving en beantwoordt deze auto niet aan het eerste van de in art.
1649ter, §1 BW vermelde overeenstemmingscriteria. Deze contractuele
tekortkoming van de verkoper is van voldoende zwaarwegende aard om de
door de koper gevorderde ontbinding van de overeenkomst te rechtvaardigen
Het beding in een overeenkomst van consumentenkoop dat de koper van een
tweedehandsauto op het ogenblik van de levering het voertuig heeft
aanvaard in de toestand waarin het zich bevond, zodat de koper zich niet
 meer zou kunnen beroepen op art. 1649ter, §1 BW m.b.t. een gebrek aan
overeenstemming dat hij op het ogenblik van de levering niet kende, is niet
geldig
è Bijzonder door de consument gewenst gebruik (voorwaarde: mededeling +
aanvaarding uiterlijk bij de sluiting van de koopovereenkomst)
-> mededeling door consument hoeft niet expliciet
-> aanvaarding evenmin (kan blijken uit de feiten)
 Gebrek reeds aanwezig bij levering
è Gebrek moet reeds in de kiem aanwezig zijn wanneer het goed wordt
afgeleverd
-> ook al bestond de niet-conformiteit nog niet op ogenblik van de
koop
è Vermoeden van bestaan van gebrek gaat van 6 maanden naar 2 jaar
-> bescherming consument neemt sterk toe sinds 1 juni 2022
(! Belangrijke wijziging)
 Gebrek veruitwendigt zich binnen de 2 jaar
è Garantietermijn duurt 2 jaar
-> Tweedehandsgoederen: contractuele inkorting mogelijk, maar
minimum 1 jaar + informatieverplichting
-> schorsing tijdens periode herstel of vervanging
-> kennisgevingstermijn (van contractueel naar wettelijk): 2 maanden
è Na 2 jaar: gemeen kooprecht

Verjaringstermijn rechtsvordering: 1 jaar vanaf de dag waarop de consument het

conformiteitsgebrek heeft vastgesteld (art. 1649 quater, §3 oud BW)

Indien verkoper aansprakelijk: wettelijke remedies

è Onderscheid tussen 4 rechtsmiddelen:

-> uitvoering in natura
 herstel OF vervanging = primair rechtsmiddel
-- > kosteloos
- geïnstalleerde goederen

- geen verplichting om transportkosten

systematisch voor te schieten

-- > binnen redelijke termijn & zonder ernstige

overlast

-- > herstel/ vervanging kunnen geweigerd worden

indien disproportioneel in verhouding tot andere
remedies
 -> uitvoering bij equivalent = subsidiair rechtsmiddel (art.
1649quinquies, §5 oud BW)
 passende prijsvermindering OF ontbinding van de
overeenkomst
-- > in principe vrije keuze consument:
- tenzij gebrek van geringe betekenis
-- bewijslast verkoper
-- irrelevant of consument
gecontracteerd zou hebben indien hij
gebreke kende HvJ 14 juli 2022,
volkswagen

- ontbinding leidt tot restitutie

-- wel mogelijks verbruiksvergoeding

 rechtspraak Eupen 11 mei 2009: De

oorspronkelijke eiser had bij
verkoopovereenkomst van 9 juni 2007 bij een
garagist een tweedehands Mini Cooper
gekocht voor een bedrag van €17500. De
kilometerstand op dat ogenblik bedroeg
34200 km. Volgens het contract werd de auto
voor het eerst in het verkeer gebracht op 5
januari 2006. De verkoper vermeldde het
bouwjaar van het voertuig echter alleen in de
verkoopfactuur, namelijk 2004. Blijkbaar werd
het voertuig tussen 2004 en 2006 eerst
gebruikt als toonzaalmodel.

De rechtbank baseert zich op de art. 1649ter

e.v. BW om aan de eiser een vergoeding toe
te kennen van €4000 ex aequo et bono,
overeenstemmend met de
waardevermindering van het voertuig

è Daarnaast mogelijkheid tot aanvullende schadevergoeding

Gevolgen miskenning rechtsmiddelen hiërarchie door consument

è Consument vordert onmiddellijk ontbinding of prijsvermindering

è Consument wendt zich tot derde voor herstel en vordert kosten van verkoper
terug
 digitale inhoud & diensten:
- objectieve conformiteitscriteria:
è Doeleinden normaal gebruik
è Kwaliteit/ presentatiekenmerken die de consument redelijkerwijze mag
verwachten
è Meest recente versie die beschikbaar is
è Updates met het oog op behoud van conformiteit
 - subjectieve conformiteit

- duur garantietermijn:

è Continue levering gedurende bepaalde periode: aansprakelijkheid voor

gebreken die zich voordoen gedurende de volledige duur van die periode
è Enkele levering; aansprakelijkheid voor gebreken die bij levering aanwezig zijn

-> garantietermijn van 2 jaar

- rechtsmiddelenhiërarchie:

è Recht om digitale inhoud of digitale dienst conform te laten maken

-> kosteloos, redelijke termijn, zonder ernstige overlast
-> uitzondering: onmogelijk, disproportionele kosten
è Evenredige prijsvermindering/ ontbinding
4. Commerciële garantie
3 regels:
 Bindend voor de aanbieder
-> inclusief in reclame vastgestelde voorwaarden
 Transparant karakter
 Vermelden dat zij de wettelijke rechten van de consument onverlet laat

Productaansprakelijkheid

1. Toepassingsgebied
 producent = aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door een gebrek in zijn product
(art. 1 Wet Productaansprakelijkheid)
 product = lichamelijk roerend goed
-> onderscheid met dienst
-> fabrikant van het eindproduct (producent) OF onderdeel van een product
MAAR OOK:
- schijnbare fabrikant (producent)
- voor ingevoerde producten: EU-invoerder
Indien niet kan worden vastgesteld wie (schijnbare) producent of EG-invoerder = leverancier
2. Voorwaarden aansprakelijkheid
Algemeen: bewijslast:
 slachtoffer moet bewijzen
 Gebrek (geen fout)
-> veiligheidscriterium >< gevaar
-> algemene maatstraf (beoordeling in abstracto)
-- > veiligheid die het grote publiek gerechtigd is te
verwachten
-> maar ook rekening houdend met specifieke omstandigheden:
-- > presentatie van het product
-- > redelijkerwijs voorzienbaar gebruik
-- > tijdstip waarop het product in verkeer is gebracht
Vb. veiligheid die het grote publiek gerechtigd is te verwachten (kat in
microgolf)
  Schade
-> vergoedbare (dus te bewijzen) schade
-- > lichamelijke schade (fysiek & moreel)
-- > schade aan goederen (“zaakschade”)
-- indien gewoonlijk gebruik in privé-sfeer
>< schade aan gebrekkig product zelf
 Causaal verband
-> moet ook door het slachtoffer worden aangetoond
-> toepassing equivalentieleer
3. Inverkeerstelling
 belang
 notie:
 Intentioneel element
 Materieel element
4. Exoneratiebedingen en fouten begaan door andere personen
 schade aan personen (art. 11, §1 WAP)
 Zowel lichamelijke als morele
 Integrale schadevergoeding

 schade aan goederen (art. 11, §2 WAP)

 NIET: aan het gebrekkig product zelf

 Enkel schade aan goederen bestemd voor gebruik in privé-sfeer >€500
(franchise)

Exoneratiebedingen = in beginsel niet toegelaten (art. 10, §1 WAP)

-> WEL: indien schade ook gevolg van fout slachtoffer (art. 10, §2 WAP)

5. Mogelijkheden om aan aansprakelijkheid te ontsnappen

Art. 8 WAP:
 niet in verkeer gebracht
 geen gebrek op tijdstip van het in verkeer brengen
afwezigheid van economisch doel en beroepsuitoefening
 overeenstemming met dwingende overheidsvoorschriften
 ontwikkelingsrisico
 onderdelenexceptie