Professional Documents
Culture Documents
MUSIC 2txt (093-230) (071-138) .En - Af
MUSIC 2txt (093-230) (071-138) .En - Af
MUSIC 2txt (093-230) (071-138) .En - Af
com
Ø Joseph Shabalala het die akkuraatheid van ritme en toonhoogte beklemtoon deur stiller en welige
Ø Gewysigde choreografie om die sagter klank van tip-toening deur 'n uitvoering te weerspieël
eerder as om hard op die grond te trap
Ø Die Ladysmith Black Mambazo-stigting gestig met die doel om kinders oor die geskiedenis
van Isicathamiya-musiek te bevorder en te leer
Ø As 'n manier om terug te gee aan hul gemeenskap, sou Ladysmith Black Mambazo talle
werkswinkels oor Isicathamiya hou
• Dit lei tot 'n meer gepoleerde toon in die komende groepe
138
3.6.5 Verhoogvoorkoms/opvoering
Voordat 'n groep die verhoog betree, is daar 'n oomblik van pre-opvoering gebed met die groep wat in
'n kring bymekaar is en bid vir geestelike leiding. Hierdie sirkelformasie herinner aan die veehok van 'n
Zoeloe-dorpie, 'n heilige ruimte waar die mans die teenwoordigheid van hul voorvaders kon voel en tot
DieIsicathamiyagroepe betree die verhoog vir die kompetisie en begin met die groep wat in 'n
halfsirkel staan met die leier voor die groep. Die groep staar die beoordelaars en gehoor in die gesig.
Gewoonlik word die eerste lied gesing met die groep wat stilstaan onder instruksie van die leier in a
makwaya(koor) opset. In die tweede helfte sou die groep beendanse inkorporeer met hul liggame
gesinchroniseer volgens die ritme van die liedjie. Op hierdie stadium sou die deelnemers se vriendinne
a) Harmonie
b) Vokale styl
Ø Bel en antwoord
Ø Tenoorleier se rol: leier van die groep en komponis, hou die groep bymekaar, sing
dikwels in falsetto-reeks
Ø Woorde van liedjies in isiZulu.
139
c) Tekstuur
Ø 'n SATB-tekstuur word gebruik met een persoon (die leier) wat sopraan sing, gewoonlik een of
twee persone op die altparty, gewoonlik 'n paar mense op die tenoorparty, en dan verskeie (of
Ø Homofonies
Ø Dikwels is liedjies in roep-en-reaksie, met die leier (sopraan) wat roep.
d) Melodie
Ø Improvisasie
Ø Kan prysgedigte insluit
Ø Klein vokale reeks
Ø A capella sing
e) Dansbeweging
Ø
Ø Sagte, katagtige beweging (ukucothoza) – tik-toe (danstegniek)
Ø Tenoorleier stel die dans bekend - oproep en reaksie as deel van die beweging •
Choreografeer en goed ingeoefen
f) Sosiale konteks
g) Kleredragkode
Ø Geklee in pakke, met wit handskoene, skitterwit hemde, blink swart skoene en rooi
sokkies.
Ø Leier geklee in opponerende kleure van die groep.
140
3.6.7 Internasionale gewildheid/status
Ø Die styl vanIsicathamiyamusiek het gewild geword in die Verenigde State met die
vrystelling vanDie van Paul Simon1986 multi-platinum rekord,Graceland, wat ingesluit
het Isicathamiyadeur Ladysmith Black Mambazo.
Ø Voor Graceland,Soloman Linda s'nverwerking van 'n tradisionele Zoeloe-melodie,"Mbube
,” (meer algemeen bekend as “The Lion Sleeps Tonight”) was 'n internasionale treffer in die
1930's.
Aktiwiteit
Skryf 'n opstel waarin jy die stelling hierbo bespreek. Koppel die kulturele gebruike aan die
musikale stylkenmerke.
KRITERIA PUNTETOEKENNING
Kulturele gebruike 6
Musikale stylkenmerke 6
Logiese aanbieding en struktuur van die opstel 3
TOTAAL 15
141
4. Afdeling C – Jazz
4.1 Marabi
a) Definisie
Marabi is 'n uitvoeringstradisie wat in die 1930's en 1940's vir vermaak gebruik is.
b) Beskrywing
Marabi, ook bekend as Suid-Afrikaanse “blues”, was hoofsaaklik 'n klawerbordstyl met musikale skakeling
met Amerikaanse jazz, ragtime en blues wat deur die swart werkersklas-migrante ontwikkel is.
Dit was improvisatories en gebaseer op kort, ossillerende, gesinkopeerde akkoordsiklusse wat op 'n
klawerbord, kitaar of banjo gespeel is. Dit was die vertolking van kulturele musiek gespeel in 'n stedelike
c) Oorsprong
Die vroeë deel van die 20ste eeu het die toename in verstedeliking van swart Suid-Afrikaners in
mynsentrums soos die goudmyngebied rondom Johannesburg gesien. Dit het gelei tot die
ontwikkeling van township-krotbuurte of ghetto's, en uit hierdie swaarkry het nuwe vorme van musiek
Marabi was meer as musiek, veel meer die uitdrukking van 'n nuwe kulturele ontwikkeling onder
die groeiende stedelike proletariaat.
142
d) Eienskappe/Elemente van die musiek
ØDie repertorium (wat streeks- en etnies gewissel het) het die sterkste geput
kontemporêre Afro-Amerikaanse jazz-tradisies, wat al hoe meer beskikbaar geword het as
gevolg van die groeiende internasionale sirkulasie van plate en films
Ø Plaaslike volksmelodieë (Sotho, Xhosa, Zoeloe en Afrika Christelike seremoniële
melodieë) is ook algemeen in hierdie groter estetiese raam opgeneem.
Ø Die uitgebreide, improviserende uitvoeringsformaat het musikante toegelaat wat nie opleiding
of lesse by 'n lokaal kon bekostig om hul musikale vermoëns te slyp nie, aangesien hulle
Ø Marabi was die naam wat gegee is aan 'n klawerbordstyl (wat dikwels goedkoop pedaalorrels
gebruik) wat 'n musikale skakel met Amerikaanse jazz, ragtime en blues gehad het, met wortels diep
in die Afrika-tradisie. Vroeë marabi-musikante was deel van 'n ondergrondse musiekkultuur en is
Ø Die vrolike melodieë en pakkende ritmes van marabi het hul weg gevind in die klanke van
gewilde dansgroepe met 'n kenmerkende Suid-Afrikaanse styl.
Ø Marabi word gekenmerk deur 'n paar eenvoudige akkoorde wat herhaal word in verskillende
143
4.1.2 Verteenwoordigende Kunstenaar/Bande
'n groep wat vier wonderlike individuele sangers geloods het,Die Veldlekkerke, bestaande uit
Griffiths Motsieloa).
Ø Die orkes is gestig as 'nvyf-stuk groep(twee viole, tromboon, klavier en tromme).
Ø In 1932 het die groep sy naam verander na die Merry Blackbirds, en omstreeks dieselfde
tyd het een van die violiste vertrek en 'n altsaksofonis is bygevoeg.
Ø Later is 'n tenoorsaksofonis bygevoeg.
144
Ø Die vrolike Blackbirds was bekend as die mees gepoleerde swart swaaigroep van die 1930's en
'40's omdat hulle in staat was ommusiek leeseerder as om net op gehoor te speel.
Ø Die Manhattan Brothers was 'n jazzgroep wat in die 1940's en 1950's gewild was. Die groep
het bestaan uit vier skoolvriende,Joe Mogotsi, Ronnie Sehume, Rufus Khoza en wyle
Nathan Mdlele.
Ø Die groep het hul musikale loopbane begin deur 'n skoolgroep genaamdManhattan
Sterre, en het toe besluit om op hul eie uit te trek en hul band The Manhattan Brothers te
noem.
Ø Die band het nie net 'ngroot impak op die musiek van die dag, maar hulle het ook beïnvloed
mode en neigingsdwarsdeur Suider-Afrika. Die Manhattan Brothers was ewe bekend vir hul
styl en hul uitbundige vertoning van weelde. Hulle het altyd gepoleer voorgekom en het op
hierdie manier die neigings vir baie jong, stedelike Afrika-mans gedikteer. Hul nuwerwetse
modieuse uitkyk was 'n manier om hul menslikheid te laat geld in die aangesig van die
gehelp. Die middel van die 1950's het egter die opkoms
Veldlekkerke.
Figuur 126 - Die Manhattan Brothers
Ø In 1961, moeg van die onmoontlike beperkings wat
deur die regering op hulle geplaas is, het die orkes die geleentheid aangegryp om die land
te verlaat met die musiekblyspel King Kong wat oorsee opgevoer sou word.
Ø Die groep het saam in ballingskap gebly en het voortgegaan om roem in die internasionale
mark te vind. Hulle het deur Europa getoer en opgetree. In die 1960's het hulle drie
albums deur EMI vervaardig, maar dit is nooit buite Londen vrygestel nie.
Ø Die Manhattan Brothers was die eerste Suid-Afrikaanse groep wat 'n rekord in dieTop 100
grafieksaamgestel deur Billboard (Lovely Lies) wat in Maart 1956 nommer 45 bereik het.
Hulle eerste opname saam met Miriam Makeba,Lakutshon 'Ilanga, is in 1953 vrygestel
145
Ø Die groep is ook bekend vir liedjies soosJikela Emaweni, Baby Ntsoare, en
Pesheya' kwezo ntaba.
Ø Die groep het 'nAfrikaanse kinkel op veramerikaniseerde harmonieë. Hulle klank is
beïnvloeddeur Amerikaanse ragtime, jive swing en doo-wopsowel asAfrika koor en
isiZulu harmonieë.Hulle musiek word meestal in Afrikatale gesing. Sikliese
akkoordprogressies word gebruik en hul musiek is herhalend
d) Jazzbriewe
Ø In 1959 die vrystelling van hul albumJazzbrief, Vers 1het die gewordeerste album deur 'n
swart Suid-Afrikaanse band.
Ø Die musikante was betrokke by die gewilde Suid-Afrikaanse jazz-musiekblyspel,King Kong wat
oorsee getoer het
Ø Baie van hierdie musikante het gekiesballingskapenhet hul styl verder ontwikkel deur
kontak met Europese musikante. Hulle het met hul terugkeer hul nuutgevonde kennis en
Ø Alle lede van die Jazz Epistles het huleie oorspronklike materiaalskep dus 'n groot
hoeveelheid werk. Hierdie komposisies het die kultuur en tradisie van hul Afrika-erfenis
bevestig en daarom laat hulle dit as 'n nalatenskap.
Ø Hul invloed, deur harde bop te speel op die ontwikkelende Afrika-jazzkultuur, is hul
nalatenskap. Hulle was die eerste Suid-Afrikaanse groep wat 'n moderne ontwikkel hetavant-
garde jazz klanken hulle het 'n diepgaande invloed op latere musikante gehad.
146
e) The Dark City Sisters
na vernoemAlexandra
meeste bands bestaan het uit 'n vroulike hoofrol wat deur 'n groep mans gerugsteun is.
Ø In hul vroeë dae is die Dark City Sisters deur sanger voorgesitJack Leroleen later deur
Simon "Mahlathini" Nkabinde. Hul agtergrondgroep wasAlexandra Black
Mambazo.
Ø Die nuwe styl van die Dark City Sisters was baie gewild en hulle het gedurende die
1960's verskeie treffers geniet en ook deur Suid-Afrika en buurlande getoer.
Lidmaatskap het gereeld verander, met groepsangers soosFrancisca Mngomezuluen
Caroline Kapentarlater sing vir dieMahotella Queens. Hoof sangerJoyce Mogatusi
het die enigste konsekwente skakel regdeur die Dark City Sisters-reeks gebly. Die
tweede langste dienende lid wasGenade Msika, wat in 1960 by die groep aangesluit
het.
Ø Die groep het in 1971 vir 'n kort tydjie ontbind, voordat hulle in die middel 1970's hervorm het,
hoofsaaklik as 'n lewendige uitvoerende groep, hoewel hulle op verskeie punte gekontrakteer het om
Gallo-Mavuthela, EMIenCCP.
Ø Van hul albumtreffers sluit inBeste van Dark City Sisters(1969),Siyandlula (1971)
enBina O Kata-Kata(1981)
Ø In elk geval 'n eersterangse daad, die een en enigsteDark City Sisterswas 'n belangrike deel
van dieoorkommeisiegroeptoneel van die 1960's.
147
Ø Gestig in 1958en om vinnig Suid-Afrika se gewildste vrouegroep van die vroeë 60's te
word, was die Sisters aan die voorpunt van die verskuiwing van die ou marabi-swaairitmes
na die harder, stewiger en tog meer tradisionele jive-klank van die 1960's.
Ø Aan die stuur van die groep ten spyte van 'n voortdurend veranderende line-up was die soet-stem
Joyce Mogatusi.
Ø Verskeie groeperings van die Susters het ook opgeteken as dieKillingstone Starsen die
Flying Jazz Queens.
Ø Sommige van die mees betekenisvolle stemme om die Susters deur die jare te verheerlik,
afgesien van die grootMogatusiinsluitNunu Maseko,Esther Khoza,Genade Msika,
Audrey Zwane,Doris NtulienEmily Zwane.
ØNa akort skeuring in 1971, het die groep in 1973 met Joyce aan die stuur teruggekeer.
Ø Die susters het voortgegaan om op te neem en op te tree tot in die vroeë 1980's toe hulle
weer uitmekaar is. Hulle was egter teen die einde van die dekade weer terug en het 'n
terugkeer-album in 1994 opgeneem (wat ons hoop om binnekort met EJ-lesers te deel).
148
ØNotas van hul debuut-LP – Star Time – lees soos volg:
geklink nie.
o Hulle het die neiging om hul vokale vermoë in liedjies te vertoon, sommige met 'n solis wat
uitgebeeld word, terwyl die ander op die agtergrond begelei, wat aan die luisteraars net
aangename melodiese klank gee. Hierin bied die Dark City Sisters jou 'n vermaaklike keuse
wat die volgende insluit:
§ Sekusile-Die lied begin met die hane wat kraai om almal aan te moedig om op te
staan en die nuwe dag te begin. Die lirieke is: "Word wakker dames en here nog 'n
dag het begin, so laat ons voorberei vir werk.
§ Roos- Die verhaal van 'n man wat baie erg teleurgesteld in liefde was en besluit het om
tot God te bid dat Rose (sy eks-verloofde) na hom sal terugkeer. Tot sy vreugde is sy
gebede verhoor en hulle is kort daarna getroud.
§ Langa More-'n Immergroen wat 'n nuwe vorm van dans bekendgestel het, anders as
die Flying Jazz, deurdat die armbeweging onveranderd gebly het, maar die
voetbeweging van die dansers het dié van 'n glybeweging langs mekaar geword in 'n
beweging wat aan die Charleston herinner.
§ Verander Jive Bafana-'n Opvolg van Lange More. Hierdie deuntjie het 'n geweldige
treffer oor die hele land geword.
§ Hierdie rekord is die perfekte voorskrif om Party Blues uit die weg te ruim en om jou
gaste in die bui te kry vir Startime with the Dark City Sisters.
149
4.1.3 Opsomming van kenmerke van musiek gevind in die musiek van
bogenoemde Marabi-musikante
• Geslote harmonieë
• Groot tonaliteit
• Sikliese akkoordprogressies
b) Afrika-invloede
• Parallelle vyfdes
• Gesinkopeerde ritmes
c) Jazz-invloede
• Ragtime
• Swaai ritmes
• Sinkopasie
d) Taal
• Verskillende Afrikatale veral Nguni en Sotho
150
4.2 Kwela
Let op die volgende belangrike aspekte:
a) Agtergrond
Kwela-musiek is Marabi-gebaseerde penniefluitjiemusiek, ontwikkel tussen 1954 en 1964. Dit het 'n
swaaislag wat oorspronklik deur kinders vervaardig is in kreatiewe nabootsing van hul gunsteling jazz-
Die woordkwelawas geassosieer met musiek lank voor pennywhistles gewild geword het. Dit is dikwels
tydens 'n optrede geskree om mense te motiveer om op te staan en te dans. In dieJazz Maniacs se
1939opname vanTsaba-Tsaba, byvoorbeeld, skree van "kwela!" hoorbaar is. Die instruksie "kwela!" is
ook tussen musikante gebruik om iemand aan te moedig om 'n solo te neem. Die woord "Kwela-Kwela
b) Pennie-fluit agtergrond
Ø Die Pennywhistle kom uit die tyd toe Afrikaanse kudde-seuns 'n pyp van gemaak het
bamboes. Hulle het daardie pype genoemMahlakaen hulle het die doel van vermaak
tydens beeste. Met verloop van tyd is hierdie vervang deurblikfluitjiesaangesien die
bamboes nie duursaam was nie.
Ø Daardie blikpype is baie verbeter en is wat ons nou noempennie fluitjies. Die pennie-
fluit het diegewilde instrument van Afrikaanse seunsen hulle kon hulle op straathoeke
hoor speel. In die 1930's en 40's, toe daardie 'trop seuns' na stede migreer het op soek
na werk, het die toeganklikeDuits-gemaakte blik fluitjie'n betroubare plaasvervanger
vir die inheemse riet-eweknie geword.
Ø Die blikfluitjie wasveelsydigdeurdat dit in 'n mens se gordel gestoor kan word, en op 'n oomblik se kennisgewing
151
c) Eienskappe/Elemente van Kwela
Ø Kwela word gekenmerk deurherhaling van 'n kort harmoniese sikluswaaroor 'n reeks melodieë,
gewoonlik die lengte van die siklus, herhaal en gevarieer word.
Ø Siklisiteit is 'n eienskap wat kwela deel met baie swart Suid-Afrikaanse tradisionele musiek soos
marabi, en baie ander sub-Sahara neo-tradisionele musiekvorme. Die gebruik vanprimêre
Ø akkoordeis algemeen en daar is gewoonlik vier per siklus. Dieharmoniese siklusis gewoonlik
Ø twee of vier mate lank, en die meeste komposisies het vier kwarte tot 'n maat met
akkoordveranderings wat by elke maat of halwe maat plaasvind.
ØDie meeste komposisies bestaan uit 'n reeks kort melodieë wat isherhaal en
vermeng met improvisatoriese gedeeltes.
Ø Kwela-komposisies bestaan uitdrie motiewevermeng met solo-afdelings.
ØMelodiese herhaling is 'n bepalende aspek van kwela wat uit Afrika-tradisioneel geneem is
bronne.
Ø Alhoewel Spokes Mashiyane voor sy eerste opname net saam met die kitaarspeler France Pilane
gespeel het, is kontrabas en tromme by hul eerste opname bygevoeg en dit het die norm geword
Ø Musikante soos Jack Lerole gevindbusking baie meer winsgewend as opname. Ongelukkig het die
Ø polisie se teistering van buskers vanaf ongeveer 1958 toegeneem, en uiteindelik het arrestasies, boetes
en fisieke mishandeling die strate 'n onlewensvatbare plek vir musikante gemaak.
ix. Struktuur
152
4.2.2 Harmonie
Sikliese herhaling van 'n kort, twee of vier-maat progressie van die primêre akkoorde wat gebruik word in
teenstelling met Amerikaanse swaai wat langer en meer komplekse akkoordprogressies gebruik.
4.2.3 Melodie
Ø Die kort herhalende melodiese motiewe is die mees onvergeetlike komponente van enige
kwela-komposisie, en hulle is die basis waarop alles anders gebou word.
Ø Solo-passasies is geneig om 'n verkenning van die motiewe eerder as van die harmoniese
progressie te wees. Hulle is baie dikwels nou geskoei op die akkoordtone van die harmoniese
progressie.
Ø In baie basiese kwela-komposisies bestaan die motiewe feitlik uitsluitlik uit akkoordtone. Die
Ø twee melodiese motiewe van Spokes Mashiyane'sJika Dintobevat byvoorbeeld slegs drie nie-
akkoordtone tussen hulle. Die figuur hieronder illustreer die harmoniese progressie van Jika
Dinto gevolg deur sy twee motiewe.
4.2.4 Ritme
ØDie basiese ritme in kwela word verskaf deur die kitaar eerder as die dromstel, an
instrument nie teenwoordig in vroeë kwela nie.
Ø Ritme is 'n primêre faktor wat kwela van ander swart Suid-Afrikaanse stedelike musiekstyle
onderskei.
Ø Die perkussielyn in opnames funksioneer grootliks om die kitaarlyn teë te werk of te
Ø versterk. Die Kwela-ritme is beskryf as 'n skommeling.
Ø Die belangrikste ritmiese verskil tussen Kwela en Marabi of Mbaqanga, is dat eersgenoemde
"geswaai" word, terwyl laasgenoemde twee style op 'n ry-reguit maatslag gebaseer is.
Ø Kwela het ritmiese invloede van Jazz. ByvoorbeeldSanny Boy Specialby die Benoni
fluitkwintetbevat blues-tipe “breaks”.
Ø Dromstel gebruik dikwels die 'skop', of 'vul', wat dikwels die einde van 'n vier mate-siklus of 'n vers
aandui.
154
Figuur 134 – Kruisritme in kwela
Ø Die ineensluitende (of haak-) tegniek, sentraal tot baie tradisionele Afrika-musiek, is
duidelik sigbaar in komposisies wat uitroepe of fluitjies op die agste tussen maatslae
insluit. Enkele voorbeelde is: die uitroepe inPeter MacontelaKlein Bob, die fluitjies in
Habo PhatideurPraat Mashiyaneen syneAl die sterre; en die fluitjies inAmagoduka by
dieSwart hamer.
4.2.5 Tempo
Ø Tempo is to as een van die sentrale elemente wat die kwela-gevoel oproep.
Ø Die enkele mees algemene spoed van kwela-komposisies is MM = 138 per maatslag
a) Mashiyane praat
talentverkenner.
Ø Hulle is toe genooi om Mashiyane se eerste opname op te neem,Ace Blueswat uiters goed
verkoop het en vroeg in 1955 het hy gunstige resensies ontvang.
Ø Sy plate is ook gespeel deur dieSuid-Rhodesiese Uitsaaikorporasieen hy het gou
'n aanhang oor die hele Suidelike Afrika verkry.
ØMashiyane se gewildheid word toegeskryf aan sy benutting vanvoetsoolvlak musiekblyspel
elemente.
Ø Hy het wysies uit die gemeenskap gebruik. Hy het mense in hul normale gemeenskaplike
omgewings waargeneem wat hul ou liedjies sing. Spokes Mashiane sou dan die patroon
improviseer op grond van die musiek wat gesing is deur die mense, of kinders wat op straat
Ø speel. Sy komposisie Ace Blues is 'n ou tradisionele liedjie wat van geslag tot geslag oorgedra
is.
ØMashiyane se sukses het gelei tot 'n soektog deur ander platemaatskappye na hul eie
pennywhistle sterre.
b) Lemmy Mabaso
die rolverdeling van diehistoriese King Kong Figuur 136 - Lemmy Mabaso
het
156
Ø Mabaso se baanbrekersrekord,Lemmy Treffer Parade No.1is vrygelaat opGallo se New
Sound-etiket in 1958.
Ø Die etiket was 'n inisiatief deur Gallo om sy meer gewilde jive- en kwela-vrystellings van sy
meer "tradisionele" vrystellings te skei om op stedelike swart musiek te fokus.
Ø Die nuwe musiek gemaak deur Mabaso en ander jazz-, jive- en kwela-kunstenaars van die laat 1950's
en vroeë 1960's - insluitend Spokes Mashiyane, Miriam Makeba and the Skylarks en Reggie Msomi -
ØDie kreatiewe stryd van hierdie musikante het sy hoofopskrif oomblik gevind met die
inhuldiging 1962Cold Castle Nasionale Jazzfees, waar vooraanstaande jazzgroepe in 'n
sokkerstadion in Moroka-Jabavu meegeding het.
Ø Hierdie toenemende gewildheid van jazz het die einde vir kwela-musiek gespel.
Ø Mabaso het die saksofoon opgeneem en aangesluitMsomi's Hollywood Jazz Band in 1963
. Hy het later sy eie groep, dieDown-Beats.
Ø Hy het by dieSoul Brothers in 1979na die dood van twee lede, Tuza Mthethwa en
Mpompi Sosibo.
Ø Hulle het internasionaal getoer en in Oslo gespeel toe Nelson Mandela en FW de Klerk in
1993 hul gedeelde Nobelprys vir Vrede ontvang het.
Ø Mabaso is in 2018 dood
c) Elias Lerole
157
internasionale styging. Die enkelsnit het na raming drie miljoen kopieë verkoop, wat in die 50's
Ø Die groep het begin speeldanssalerondom Johannesburg onder 'n nuwe naam,
Alexandra Black Mambazo.
Aktiwiteit 1
1.1 Noem DRIE kenmerke wat jy in die musiek van die kwela-kunstenaar, Lemmy
Mabaso, sal hoor. (3)
1.2 Gee VIER redes waarom die pennefluitjie 'n gewilde instrument in die 1930's was
1.4 Identifiseer die kenmerke wat Spokes Mashiyane, Lemmy 'Special' Mabaso en Elias Lerole se
musiek tipies van die kwela-styl maak.
Aktiwiteit 2
2.1 Skryf 'n paragraaf waarin jy kwela beskryf. Verduidelik ook kortliks die rol daarvan in die
ontwikkeling van Suid-Afrikaanse jazz. (5)
2.2 Skryf 'n opstel waarin jy kwela as 'n jazz-genre bespreek. Verwys na die musikale oorsprong, sosiale
Jy sal krediet kry vir die logiese aanbieding van feite en die struktuur van jou opstel.
2.3 Marabi en kwela het in die 20ste eeu ontstaan. Skryf 'n opstel waarin jy hierdie TWEE style
bespreek, met verwysing na die volgende aspekte:
158
4.3 Umbhaqanga
Umbhaqangais 'n inheemse styl van Suid-Afrikaanse musiek met plattelandse IsiZulu-wortels. Die styl
het sy oorsprong in die vroeë 1960's. Dit het later die bynaam gekryisimanje-manjeenomgqashiyo–
bedoelende die onvernietigbare maatslag - toe koor bekendgestel isombhaqanga. In IsiZulu, die term "
weerspieël het.
• Die veranderde ekonomiese toestande het swart mense gedwing om werk te soek in hierdie myne
• 'n Nuwe sosiale lewe het begin ontstaan wat weerspieël word in musiek van swart mense as geheel.
• Met baie mense wat na die stede gekom het om werk te kry Sophiatown, wat mense oor
die rasse lyne geakkommodeer het.
• In Sophiatown het verskeie musiekstyle ontwikkel as gevolg van vermenging van kulture.
159
• Die ondergang van Sophiatown as gevolg van die 1950-groepsgebiedewet het tot die ontstaan gelei
usical styl.
4.3.2 Sophiatown
era aangesien die eenheid van kulturele ontwikkeling verbrokkel is; ook die Suid-Afrikaanse blankes wat
hulle aan die kulturele rykdom in die voorstad gesmul het, kon nie daarmee voortgaan nie. Die vernietiging
van Sophiatown het dieombhaqanganegatief, aangesien die genre aan die toeneem was onder die voorstad
4.3.3 Oorsprong
• Alhoewelombhaqangakan gesê word dat dit in die meeste Suid-Afrikaanse townships ontwikkel het,
Sowetoblyk sy te weesbegin plek. Soweto het die meeste van die bevolking wat van Sophiatown gekom
het, geakkommodeer.
enMahotella Queens.
i) Eienskappe
• Een van die meestebelangrike instrumentgebruik in die skepping van Umbhaqanga musiek is die
elektriese kitaar.
• Deur die jare,elektriese orrelis in Umbhaqanga bygevoeg. Vandag sluit die meeste
Umbhaqanga-liedjies elektriese orrel in. Dit is baie waarneembaar veral in
Umbhaqanga van dieSielsbroerswaar 'n orrelklank selde gemis kan word.
161
• Pennie-fluitwat op groot skaal in kwela-musiek gebruik isvervang deur die
saksofoon.
• Die meeste mbaqanga-stukke begin met 'nhoofkitaar(of elektriese orrel, viool of
trekklavier) inleiding voor 'n swaar baslyn
• Die musiek kan genoem wordminimalistiesas gevolg van syherhaling.
• Daar is dikwels 'nhoof sangeren'n groep agtergrondsangerswat harmoniseer.
• Die vokaleteksis gewoonlik inAfrikaanse tale.
• Liggaamsbewegingengebaaris basies vir die styl.
• Ritmein hierdie musiek is uiters belangrik virbeweging.
• Knip van kitaresoms gebruik om 'n liedjie te stem om by die styl te pas.
etniese groepeen dit kan een van die redes wees wat hierdie musiek gemaak hetaanvaarbaar aan
• Vokalisteword gehou as 'neenheidvir alle optredes. Instrumentaliste, aan die ander kant, word
onafhanklik gebruik volgens die vereistes van 'n bepaalde opname of lewendige vertoning.
Westerse kleredrag.
4.3.4 Invloed
• Die tromslag vaninlamu(tradisionele Zoeloe-dans wat gekenmerk word deur die danser
wat een voet oor sy/haar kop lig en dit skerp afbring, vierkantig op die downbeat land) wat
op die dromstel gespeel word, is die dryfveer vanombhaqangamusiek.
162
a) Westerse elemente in Mbaqanga
i. Instrumentasie
• Saksofone
• Elektriese kitaar
• Elektriese bas
• Elektriese orrel
• Trekklavier
• Dromme.
ii. Styl
• Twist wat in Amerika ontstaan het en gewild geword het in 1962. Dit is geassosieer met
swart Amerikaners en kunstenaars soos Chubby Chicken.
• Soul music, is 'n musiekstyl van Swart Amerikaanse populêre musiek wat uit verskeie
style soos gospelmusiek en ritme en blues put. Hierdie musiekstyl het in die 1960's
ontstaan.
• Rock 'n roll wat in die laat 1980's ontstaan het. Dit put uit verskeie style, soos country-
en westerse musiek, swart ritme en blues en boogie-woogie.
iii. Harmonie
• Die gebruik van vierstemmige harmonie is duidelik in die meeste vanombhaqangaliedjies. In die
• Daar is ook 'n voortdurende gebruik van liederemelodieë. Akkoordprogressie is gewoonlik 'n drie-
b) Afrika-elemente in umbhaqanga
Ten spyte van die feit dat hierdie musiek op Westerse instrumente gespeel word,ombhaqangamusiek
beeld baie Afrika-elemente uit. Hierdie musiek put baie uit tradisionele en inheemse Afrika-klanke.
163
i. Herhaling
ii. Gelaagdheid
• Die meesteombhaqangaliedjies het melodiese lae met elke instrument of stem wat 'n melodiese
• Ritmiese lae bestaan uit verskillende ritmiese lyne, verskillende meters en 'n bestendige ritmiese
polsslag.
iii. Choreografie
iv. Taal
• In die meeste gevalle is die teks gewoonlik 'n mengsel van tale en dialekte.
• Sommige liedjies klink soortgelyk in vorm, maar woorde (lirieke) en boodskap maak hulle duidelik.
4.3.5 Mbaqanga-kunstenaars
a) Mahotella Queens
164
as die maatskappy se inwonende meisiegroep en ensemble. Hulle is dikwels gelei deur die
Ø het die maatskappy in 'n soortgelyke dispuut met die vervaardiger verlaat.
Ø Met 'n verandering van lidmaatskap het Mahotella Queens egter produktief en gewild
gebly tot in die 1970's en 1980's.
ØIn 1987 het Mahotella Queens weer verbind en drie van sy oorspronklike sangers. Hilda
Tloubatla, Nobesuthu Mbadu en Mildred Mangxola het saam met Mahlathini na die groep
teruggekeer. Ten spyte van die dood van Mahlathini,Marks MankwaneenWes Nkosi
gedurende die laat 1990's gaan die Mahotella Queens voort om op te tree. Sommige van
Ø hul treffers/Albums sluit inOntmoet The Mahotella Queens(1966) Marena(1972)Beste
van die Mahotella Queens(1977)Tsamaya Moratuoa(1980) Pitsa Tse Kgolo(1982).
b) Sielsbroers
• Tuza Mthethwa en Johannes Chwane Mhlongo – wat albei hoofkitaar speel, het hulself
aanvanklik genoemDie Jong Broers, 'n onbekende band vanHammersdalein KwaZulu
Natal.
• Soul Brothers het bekendheid verwerf in 1976 ná die vrystelling van hul enkelsnitMshoza Wami
saamgestel deur Tuza Mthethwa. Die liedjie het binne drie maande meer as 60 000 eenhede verkoop ('n
besig om te herstel van die impak van die enkelsnit wat Moses Ngwenya gekomponeer het Mamma ka
Sibongile, wie se verkope die hoogte ingeskiet het tot 175 000 eenhede wat dit die eerste liedjie in die
165
• Die gewildheid van hierdie liedjies en vele ander soosDeliwe,Ake Niyeke Botsotsi,
Sibongile, Mantombazane, Ngenzenjaniom maar 'n paar te noem, het gesien hoe hulle
huishoudelike name oor die land en die wêreld in die algemeen geword het.
• Hulle het lande getoer soosDuitsland, Nederland, Kanada, Australië, en die
meeste van dielande in Afrika.
• Hulle het oor vrygelaatvyf en veertig albums, waarvan die meeste goue status verwerf het. In totaal het
het.
• Die Soul Brothers styl vanombhaqangahet gelei tot die bekendstelling van baie ander
groepe wat hulle nagevolg het soosAbangani, Amalunga, Thisha Nzuza,
Abakhwenyana, The Super Tens, Steve Kekana, Abagandayi,en vele ander. Hulle was
trendsetters in alle aspekte van musiekchoreografie, harmoniese stemme en kleredragstyl
wat deur Amerikaanse dapper dressers beïnvloed is.
• 1979 -Maxwell Mngadi, 'n multi-talentvolle kitaarspeler, vervaardiger en leier van die
Super Tens het Tuza Mthethwa vervang, enLemmy Spesiale Mabasodie pennywhistle-
superster van die 50's vervangMpompi Sosibona hul dood.
• Van 1985 tot 2015 het David Masondo en Moses Ngwenya dieeerste
platemaatskappy in swart besit“Sielsbroers”.
• Die meeste van die albums wat hulle onder hul eie etiket vrygestel het, het die grootste verkopers in
die hele land geword en het aan hulle lof en respek verdien:Suid-Afrikaanse Musiek
166
Toekennings (SAMA)in1995,BesteUmbhaqangaAlbumenLewensprestasie-toekenning in
2007.
• Hulle het gehelp om verskillende groepe te vorm en het baie musikante ontdek wat
onder hul etiket opgeneem is:Imitshotshovu, Mbongeni Ngema, Ihashi Elimhlophe,
Impumelelo, Ronald ChaukeenTsonga Kids, Thishaen vele ander.
• Sielsbroersrewolusie gemaak hetombhaqangamusiek met 'n nuwe styl wat tradisioneel
geïnspireer hetamaZulu-ritmesen lirieke, met sielorrel.
• Anders as anderombhaqangagroepe wat gelei en oorheers is deur drie kitare, naamlik
lead, bas en ritme kitaar, hul liedjies wasbekendgestel met die riffs van Moses se
Hammond-orrel.
• Terwyl hulkostuum, choreografieensommige harmonieë vergelyk met die
Amerikaanse sielmusiek wat hulle geïnspireer het, het die groep 'n klank en styl
ontstaan wat Suid-Afrikaanse gehore bekoor het, veral onder trekarbeiders.
• Hulle het 'n kenmerkende klank geskep wat gebaseer is op 'n stadiger maatslag, uitgebreide orrellyne en die
c) Makgonatsotlhe Band
167
• In 1962 het die groep na Johannesburg gereis met die hoop om by die platebedryf aan te
sluit. Hulle het geëindig assessie musikantevirGallo Platemaatskappy, speel in
vervaardigerReggie Msomigroepeer dieHollywood Jazz Band.
• In 1963 het Msomi hulle op 'ntoervanNoord-Rhodesië(Huidige Zambië), maar
politieke onrus het gehore verhinder om die groep se konserte by te woon.
• Gallo-bestuur het die groep se afwesigheid gebruik as 'n geleentheid om Reggie Msomi te
• Bopape wat in die 1950's sukses behaal het met topverkopers soos "the Dark City
Sisters" en "Alexandra Black Mambazo", het vroeg in 1964 'n nuwe Gallo-filiaal gestig
wat aan "swart musiek" gewy is (Mavuthela Music Company).
• Die drie musikante Makwela, Nkosi en Monama moes oudisies vir Mavuthela Music
Company doen toe hulle van Zambië af teruggekeer het.
• Tydens 'n intense jazz-opnamesessie, saam met twee ander musikanteMarks
Mankwane,enVivian Ngubane, 'n splinternuwe musiekstyl wat Marabi met Kwela
gekombineer het, en die moderne elektriese instrumente met die ou tradisionele
amaZulu-, baSotho- en amaXhosa-klanke is geskep en Makgonatsotlhe Bandis
gebore.
• Hulle nuwe musiek is genoemMbaqanga.
• Om hulle te bevorder, het Rupert Bopape 'n nuwe groep vroulike sangers gevorm (Mahotella
Queens) en het hulle met Makgonatsohle-band gepaar. Om die daad voor te sit, het hy 'n jong,
• Hierdie paring van mbaqanga met sang het bekend geword as "omgqashiyo", wat beteken
• Vir die res van die 60's en die meeste van die 70's het die Mahotella Queens en
Makgonatsohle-groep uiters gewild gebly.
• In Augustus 1998, wat steeds invloedryke optredes opgelewer het, was West Nkosi in 'n
motorongeluk betrokke en is in Oktober daardie jaar dood. Op die dag van sy begrafnis is
Marks Mankwane dood weens komplikasies met suikerdiabetes. Die volgende jaar het
Mahlathini ook gesterf en sodoende die Makgona Tsohle Band se bestaan beëindig.
168
ØMarena (1972)
ØMarks Umthakathi (1972)
Crooners gevorm.
• Die Cool 4 het verhoogopvoering bemeester met hulongeëwenaarde danspassies.
• Die Golden Delicious Rhythm Crooners, aan die ander kant, was meesters van
harmonisering.
• Die groep se Mbaqanga-musiek islig, gepoleerenou skool.
• Hulle kombineer hulharmonieë gesingmet 'nkoper afdeling,ritmeenelektriese
kitaar.
• Hulle musiek word geswaai ensaamgesmelt met Jazz.
• In die vroeë dae het hulle inspirasie uit die legendariese geputManhattan Brothers,
Miriam Makeba, die Mills Brothers, die Woody WoodpeckersenDolly Rathebe
• Hulle is ook beïnvloed deur dieswaaiensielvanHarlem se goue era'n unieke interpretasie
van jazz te produseer deur gebruik te maakNdebele, ZoeloeenSwahili.
• Westerse klankeword gemeng metAfrikaanse ritmesentradisionele gesange. Op hierdie
manier het The Cool Crooners 'n ontspanne, koel klank geskepuniek Zimbabwiese.
• Hulle ondersoek die temas van diebevrydingstryd, tronk, die jeug wat Westerse
kultuur absorbeerten koste van Afrika-tradisies,armoedeen die werklikheid van
trekarbeiders, polisieklopjagte, liefdeenhartseer.
• Daar is ookligter temasop township lewe bynawekeen hoesellulêre tegnologie
het die manier waarop mense kommunikeer verander.
• Die groep het tot op hede opgeneem en vrygestelIsilato(2006),Bulugwe Lami(2002)
enBlou lug(2001).
169
• Hul gewildste liedjies sluit inBlou lug('n berugte Suid-Afrikaanse tronk), Bulugwe
Lami, Umkhulu lo Msebenzi, Gubuzela, selfoon, Itshomi Yamien Baleka Mfana.
• Met musiekloopbane wat strek vanaf die 1950's, het die veerkragtige musikante'n voet sit in beide
dieverledeen dieteenwoordig.
• In die 60's het die musikante hul musiek gebruiksteek die vlam aanvan diestryd vir
onafhanklikheiden om koloniale onreg te protesteer soos voorgestaan in die Rhodesiese
regering se Eensydige Onafhanklikheidsverklaring van 1965.
• Die liedjie Blue Sky is geïnspireer deur dieswaarkryhulle het verduur in 'nRhodesiese
gevangenis.
Aktiwiteit
Skryf 'n paragraaf oor die musiekstyl wat die volgende bande verteenwoordig. Noem
die styl in jou antwoord en brei uit oor die musiekkenmerke van hierdie styl.
• Makgonatsohle Band
• Sielsbroers
• Die Cool Crooners
170
4.4 Vroeë Jazz
Vroeë Jazz staan ook bekend asWarm JazzofDixieland Musiek. Dit het gebruik gemaak van die vinnige en
geesdriftige aard van Ragtime. Dit het ook die gebruik van trompette, trombone, saksofone, klarinette,
a) Agtergrond
verkose president.
bydrae tot musiek en die uitvoerende kunste en haar toewyding aan die ideale van
171
b) Dolly Rathebe se musiekbydraes
a) Agtergrond
• Sy is tydens haar tienerjare beseer toesuuris in haar gesig gegooi. Sy was vir 'n jaar in
die hospitaal en haar gesig was permanent vermink en dit het gelyk of haar loopbaan
as kunstenaar gedoem was.
• Sy het haar selfvertroue gekry en aangehou om saam te singDolly Rathebe, Miriam
MakebaenDorothy Masuka.
• Sy was een van die rolspelers toeKing Kongis opgevoer en sy het selfs in opgetree
Londen.
• Nadat die toneelstuk in Londen geëindig het, het sy nie na Suid-Afrika teruggekeer nie,
maar begin internasionaal optreemetPatti LaBelleenRoberta Flack.
172
• Terwyl sy oorsee was, het Thandi deelgeneem aananti-apartheidveldtogte en
voortgegaan metmusiek wat die situasie in haar land aangespreek het.
• Die vorming van die eerste all-girl groep, The Quad Sisters
• 50 jaar se optredes
• Toegeken: Vrou van Onderskeiding - vir uitstaande musikale rol in die politieke stryd
c) Album/treffer
• Sophiatown
a) Agtergrond
blaaskans gegee.
• Dit het haar gehelp om dievroulike sang hoofrol in King Kongin 1959.
• Haar ongelooflike stem het haar die bynaam besorg,Die Keiserin van Afrikaanse Lied.
• Sy het nie na Suid-Afrika teruggekeer nie enin Londen geskuil, waar sy ontmoet hetHarry
• In 1960 wou sy haar ma se begrafnis bywoon, net om uit te vind dat sySA
paspoort is gekanselleer.
• In dieselfde jaar het sy geteken metRCA Victoren het haar album vrygestel“Miriam
Makeba”.
• In 1962 het Makeba en Belafonte by die verjaardagpartytjie vanJF Kennedy. In 1963 het sy
haar tweede album vrygestel, "Die wêreld van Miriam Makeba”.
• Gedurende die laaste deel van 1963 het Miriamteen apartheid in SA getuigvoor die VN
enhaar musiek is in Suid-Afrika verbieden haar SA burgerskap en haar reg om terug te
keer na SA is teruggetrek.
• Sy het in die VSA gebly, maar het ook internasionale paspoorte vanGuinee, België en
Ghanaen so 'n burger van die wêreld geword.
• Sy het getrouHugh Masakelain 1964, en in 1966 geskei.
• Sy het 'n ontvangGrammy-toekenningvirBeste Volksliedopnamemet Belafonte in 1966 en die
album was getiteld,“’n Aand saam met Belafonte/Makeba”. Hierdie album het gehandel oor
politieke lot van swart Suid-Afrikanersonder apartheid. Dit het aangebied tradisionele
• Sy het nooit grimering gedra nie, nooit haar hare gekrul nie en hierdie haarstyl het bekend geword
as dieAfro. In 1967, 10 jaar nadat sy geskryf hetPata Pata, dit is opgeneem en as 'n enkelsnit in die
• Sy het in 1973 van Carmichael geskei en het voortgegaan om in Afrika, Europa en Asië op te
genoem.
• In 2001 het dieVerenigde Nasies Vereniging van Duitslandaan haar dieOtto Hahn
VredesmedaljeinGoud, vir uitstaande dienste aan vrede en internasionale begrip,
veral vir haar dekades van teenkanting teen rassisme en apartheid in Suid-Afrika, wat
haar ’n rolmodel gemaak het in die stryd vir menseregte, menswaardigheid en
verdraagsaamheid.”
• Makeba het die 2001 gedeelPolar Musiekpryssaam met Sofia Gubaidulina. Hulle het hul
prys van Carl XVI Gustaf, die Koning van Swede, ontvang tydens 'n nasionaal televisie-
seremonie byBerwaldhallen,Stockholm, op 27 Mei 2002.
175
b) Makeba se styl, kenmerke en bydrae
• Sy het ook na musiek op die radio en grammofoonplate geluister. Sy was mal oor die
musiek van Ella Fitzgerald.
• Haar musiek is vreugdevol, opbouend, saggeaard en het 'n ernstige politieke boodskap gehad.
• Sy is 'n baanbreker wat style soos blues, gospel, kontemporêre jazz, folk en tradisionele
Xhosa vermeng het.
• Sy het baie verskillende style in haar musiek gebruik –Engelse ballades, Portugese fados,
en gewilde style van regoor die wêreld. Sy het ook krediet ontvang vir die bring van ritme en
176
Skryf 'n paragraaf oor die musiekbydrae van EEN van die volgende Suid-Afrikaanse
vroulike jazzkunstenaars:
• Dolly Rathebe
• Thandi Klaasen
• Miriam Makeba
______________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
177
4.5 Nuwe Jazz
Die New Jazz-styl verwys na die ontwikkeling van Suid-Afrikaanse Jazz na die 1950's. Dit was nie van
Marabi of Kwela afkomstig nie en het nie by die Mbaqanga-kategorie ingepas nie. Die musikante het
a) Agtergrond
• Strelende majeur akkoordemet af en toe sarsies van vinnige spel en passievolle sang
is algemeen in sy musiek.
• Sy instrumentasie beskik oor diekitaar, bas, Afrikaanse trommeenfluitin die meeste
gevalle.
178
b) Stylkenmerke
a) Musiek agtergrond
• Saamgestelliedjiesenkoorwerke
merkwaardigsteHamba kahle
• N pianis met dieManhattan
Brothers
• In 1958musiek gekomponeer vir die
het.Umsindo”
a) Musiek agtergrond
Sponono
b) Stylkenmerke
180
Skryf 'n paragraaf oor EEN van die volgende kunstenaars:
• Todd Matshikiza
• Gideon Nxumalo of
• Philip Tabane.
Verwys na die kunstenaar se musikale agtergrond sowel as stylkenmerke. Noem ook EEN relevante liedjie/
album.
______________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________
181
4.6 Jazz by die huis
Jazz by die huis verwys na die tipe Jazz wat in Suid-Afrika opgevoer word. Dit is 'n musikale mengsel van
plaaslike en internasionale invloede. Suid-Afrika het sy eie sielvolle styl van jazz ontwikkel, wat 'n
unieke en lewendige genre in die Suid-Afrikaanse musiekbedryf geskep het. Die diverse kultuur en
erfenis van Suid-Afrikaners, sowel as 'n Afro-Amerikaanse invloed, het die vroeë Suid-Afrikaanse Jazz-
toneel gevorm.
• Versekeringstradisionele ou Xhosa
(en ander Afrikaanse)ritmes,
melodieëenharmonieëmet sy
interpretasie van moderne Jazz
• Skerp melodiese lyne, onreëlmatige
harmoniese ritmestoon progressiewe
benadering tot frasering en kadens
Ø eBhofolo
Ø San Song
Ø Zimologie,
Ø Ingoma,
Ø Zymphonic Suites
Ø Vadzimu,
182
4.6.2 Sakhile
• Tradisionele Afrikaanwortels
elektriese kitaar
musiek
• Mbaqanga kitaarstyl wat gebruik word (gebruik van melodiese ostinato en hoogs ritmiese
akkoordtrommel) Gebruik 'n kommersiële klank (gebruik van elektriese instrumente algemeen
Ø Sakhile
Ø Isililo
Ø Samesyn
Ø Nuwe Lewe wat ek nodig het
Ø Jou aanraking
183
• Gewilde musiekenjazz(pop-album en omslae) vanAmerikaansenAfrikaanse jazz(12-maat
blues akkoordsiklus)
Jo,
Ø Ek is nou so sterk,
Ø skyn op
Ø Emakhaya,
Ø Geeste juig
184
Bespreek die stylkenmerke van EEN van die jazz at home kunstenaars/groepe hieronder.
• Zim Nqawana
• Sakhile
• Geeste juig
______________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________
185
4.7 Jazz in die afgelope jare
• Jazz in onlangse jare verwys na moderne Jazz wat in die laat twintigste eeu en vroeë een-
en-twintigste eeu vervaardig en opgeneem is
a) Agtergrond
Duke Makasi, Pat Matshikiza, Basel Coetzee, Winston 'Mankunku' Ngozi, Bheki
Mseleku en Abdullah Ibrahim.
• Vir etlike jare het hy saam met Paul van Kemenade Quintet in Nederland gewerk
• In April 2006 het hy 'n twee maande lange verblyfprogram in Switserland deurgebring en saam met
die Switsers-Suid-Afrikaanse Kwintet onderrig en opgetree wat hy saam met die legendariese
• Het ook saam met groot internasionale musikante soos Dave Young, Gustavo Begalli, Larry
Ridley, Colin Vallon, Andy Sherrer, Paul van Kemenade, Eric van der Western, Brice Wassy,
Malcom Braff, Samuel Blaser, Frederic Ljungkvist, Paul Hanmmer, Mcoy Mrubata gewerk.
186
b) Kenmerke van sy musiek
c) Treffers/Albums
a) Agtergrond
Musiektoekennings vir tradisionele jazz gewen, en is aangekondig as die opvolger vir die groot
Marabi-klaviertradisie, wat in die voetspore van die produktiewe Abdullah Ibrahim gevolg het.
187
• Internasionaal het hy by die North Sea Jazz Festival gespeel en saam met die Brasiliaanse sanger
• Hy het ook werk gedoen buite jazz as vervaardiger vir die Kwaito-groep TKZee
• Molelekwa het Herbie Hancock, Bheki Mseleku en Abdullah Ibrahim as groot invloede op
sy musiek benoem
• Ontgin in die streke van Afrika-spiritualiteit, wat die gaping tussen die oudstes en die
toekomskundiges oorbrug
• Sy spel was perkussief en yl, en word dikwels beskryf as "hoekig", en hy het komplekse
en dissonante harmonieë en ongewone intervalle en ritmes gebruik
• Oor die algemeen gekomponeer in 12-maat blues, maar hy het ook gekomponeer in sikliese harmonieë van
Marabi
• Die gebruik van uitgebreide improvisasies met parallelle sesdes wat in sy opvoerings
gebruik word
• 'n Verdere kenmerk van sy werk as begeleier was sy neiging om op te hou speel en 'n
solis met net bas en tromme te laat vir ondersteuning.
• Invloed van Abdullah Ibrahim duidelik in Marabi-pianisme wat gekenmerk word deur
c) Treffers/Albums
• Om jouself te vind
• Gene en Geeste
• Wa Mpona
• Duisternispas
• Woon in Johannesburg negentien nege en negentig
188
4.7.3 Stem
a) Agtergrond
• ’n Suid-Afrikaanse kwintet wat bestaan uit Andile Yenana (klavier), Marcus Wyatt
(trompet), Herbie Tsoaeli (bas), Sydney Mnisi (tenoorsaksofoon), en Morabo Morojele
(tromme).
• Hulle het as 'n uitgesproke groep by die 2005 Kaapstadse Internasionale Jazzfees gespeel.
• al die groep se lede het saam met ander musikante by die fees se vroeëre inkarnasie –
die North Sea Jazz Festival – opgetree.
• Songs for Our Grandchildren is genomineer vir 'n SAMA vir Beste Tradisionele Jazz-
vrystelling vir die 2003-2004
• Sy lede tree ook op in hul individuele hoedanighede en ter ondersteuning van ander vooraanstaande
plaaslike musikante.
b) Lede
• Het opgetree en opgeneem saam met kunstenaars soos Zim Ngqawana, en Europe,
Sibongile Khumalo en Winston Mankunku Ngozi.
• Hy het onder andere Jimmy Dludlu, Gloria Bosman, Louis Mhlanga en Suthukazi Arosi
ondersteun
• Optree saam met internasionaal bekende staaltromspeler Andy Narrell tydens sy 1999 en
jaar 2000 toere deur Suid-Afrika.
• Geproduseer albums vir 'n aantal plaaslike kunstenaars, insluitend Winston Mankuku Ngozis,
"Children of Africa"
189
ii. Sydney Mnisi - Saksofoonspeler
• Hy het saam met van die groot jazzmusikante in Suid-Afrika opgetree, insluitend Bheki
Mseleku, Paul Hanmer, Louis Mhlanga
• Hy is 'n gereelde lid van Carlo Mombelli se Prisoners of Strange, 'n innoverende en
hoogaangeskrewe groep onder leiding van Carlo Mombelli.
• Marcus het musikale sabbatsverlof in Europa geneem, waardeur hy noue
werksverhoudings met musikante van Holland, België en Skandinawië gevestig het.
• Het twee albums onder sy eie naam vrygestel, waarvan die tweede getiteld “Africans in
Space” benoem is vir Beste Tradisionele Jazz-album vir 'n Suid-Afrikaanse
Musiekvereniging (SAMA)-toekenning.
• Meer onlangs het Herbie saam met internasionaal bekende kunstenaars soos
Abdullah Ibrahim en Bheki Mseleku gewerk en aan 'n aantal internasionale
samewerkings deelgeneem.
190
v. Morabo Morojele - Tromspeler
• Van Lesotho
• Het saam met kunstenaars soos Zim Ngqawana, Gloria Bosman, Paul Hanmer en Barney
Rachabane gewerk.
• Hy het ook saam met Sibongile Khumalo gewerk, onder meer by Ronnie Scott's in Londen en
• 'n Veteraan sessie musikant met 'n unieke en boeiende styl van dromme,
• Hulle musiek het invloede van Marabi- en Kwela-style van die vyftiger- en sestigerjare,
• Die kwintet put baie van sy komposisie-inspirasie uit hierdie ryk musikale nalatenskap
d) Treffers/Albums
191
ASSESSERING
KOLOM A KOLOM B
1. Morabo Morojele A.Trompet
2. Marcus Wyatt B. Dromme
3. Herbie Tsoaeli C. Klavier
4. Sydney Mnisi D. Tenoor saksofoon
5.Moses Molelekwa E. Bas
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
4. Verduidelik in jou eie opinie hoekom die groep “Voice” 'n belangrike Jazz-orkes in die Suid-
Afrikaanse Jazz-arena was.
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
5. Beskryf Moses Molelekwa se plaaslike en internasionale stylinvloede.
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
192
4.8 Jazz in ballingskap
Jazz in ballingskap verwys na Suid-Afrikaanse jazzmusikante wat die land onwillig verlaat het en hul
musiekloopbane oorsee uitgebrei het. Ná die Sharpeville-slagting van 21 Maart 1960 het 'n
regeringssluiting gevolg. Prominente musikante is verban en die kans geweier om terug te keer huis
toe. Byeenkomste van tien of meer mense is onwettig verklaar, gemengde-rasgroepe is verbode, swart
musikante is verbied om in klubs wat slegs vir wit is te speel, en 'n 22:00 aandklokreël het mus gelaat.
Mas
perf
Sou
4.8.
•
geïmproviseerde musiektoneel.
• Hulle het 'n grondslag gelê vir ander Suid-Afrikaanse spelers wat gevolg het.
• Die Blue Notes het gehelp om 'nopwindende musikale klimaatwaarin ander spelers
hul idees oor kan ontwikkelmusikale vryheid.
• The Blue Notes, en later McGregor-groepe soosDie Broederskap van Asem, sowel
as diePukwanaenMoholo bands, het 'n noodsaaklike deel van dieEuropese jazz
avant-garde, wat die Afrika-invloed ver buite Suid-Afrika se kuste dra.
193
4.8.2 Broer van asem
a) Band lede
• DieoorspronklikeBroederskap van Asemhet in die laat 70's geëindig, met die dood van
• McGregor het 'ntweede weergawevan die groep inFrankrykin die vroeë 80's
• DinamiesBig Bandensemble
• Improvisasieeneksperimentelemusiek
• Gesofistikeerdemusikale verwerkings
194
c) Liedjie/Album
• Landelike kookkuns
• Eclipse at Dawn
• Broederskap,
• Ja asseblief
Aktiwiteit
6. Skryf 'n paragraaf oor die musiek van Chris McGregor se bands, The Blue Notes
en The Brotherhood of Breath.
7. Skryf aantekeninge oor die groep The Brotherhood of Breath en sy bydrae tot Suid-Afrikaanse
jazz. Fokus op die volgende aspekte:
• Band lede
• Eienskappe van die musiek
• Noem EEN liedjie of album deur hierdie groep.
8. Hoe het Jazz in ballingskap die ontwikkeling van die musiek van Suid-Afrikaanse musikante
beïnvloed?
195
4.9 Kaapse Jazz
• 'n Subgenre van Suid-Afrikaanse jazz word in die suidelike deel van Afrika
opgevoer, veral in Kaapstad
• Is soortgelyk aan marabi, maar is meer improvisatories
• Waar marabi 'n klavierjazzstyl is, het Cape Jazz aanvanklik draagbare instrumente vir
• Geïnspireer deur die blues en volksliedjies wat gesing is deur Kreoolse mense wat van die voormalige
• Geïnspireer 'n jaarlikse straat karnaval parade of Mardi Gras (Coon Carnival)
• Die kunstenaars, bekend as Klopse, het die geverfde gesigte en helder kostuums uit die
minstrel-show-styl van New Orleans geleen
• Hulle het die geverfde gesigte, kostuums, ensovoorts gekombineer met Afrika- en Europese musiek
• Die voorste eksponente (musikante) van hierdie musiekstyl in die 1970's is die pianis
Abdullah Ibrahim (Dollar Brand), die saksofoniste Basil Coetzee en Robbie Jansen
• Hierdie drie kunstenaars, saam met die baskitaarspeler Paul Michaels, die tromspeler Monty Weber en die
saxofoonman Morris Goldberg, het die seminale Cape Jazz-liedjie, Mannenberg, opgeneem.
• Mannenberg gekomponeer deur Ibrahim neem sy naam van die Kaapse Vlakte af
• Musikale invloede
• Slawe volksliedjies
• Kwela
196
4.9.3 Musiekkenmerke
Tekstuurkenmerk: Hoofsaaklik homofonies met elemente van oproep en reaksie (interaksie) Bui:
Wye verskeidenheid word aangewend van intiem tot buitensporig. Improvisasie: Uitgebreid vir alle
pedaalpunte, trosakkoorde
ASSESSERING
Skryf 'n paragraaf oor die musiek van EEN van die volgende Kaapse jazzkunstenaars:
Abdullah Ibrahim
Robbie Jansen
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
197
4.9.4 Kaapse jazzkunstenaars
a) Abdullah Ibrahim
Ghoema- en Swing-elemente
Improvisasie:
• TradisioneelXhosa-ritmes
• Kerkmusiek, optog en blaasorkes
• Ghoema beat: Banjo en kitaar en saksofoon van die Kaapse Klopse/Cape Minstrel
• Elemente van Amerikaanse jazz: Thelonious Monk (klavierstyl), Duke Ellington (Swing),
James Johnson (Stride-klavier
iii. Albums/liedjies
• Township One More Time, Mannenberg, Soweto, Echoes from Africa, Ekaya
198
b) Robbie Jansen
i. Instrumentasie
• Lood-saksofoon
• Fluit
• Klavier
• Bas
• Dromme
• Tromboon, ens.
iii. Harmonie
• gebruik van primêre akkoorde wat langer daarop talm, anders as Afro-Jazz wat vinniger na die volgende
iv. Melodie
• Volksagtige melodieë
v. Tekstuur
vi. Bui
• Wye verskeidenheid
199
vii. Improvisasie
ix. Albums/liedjies
• Nomad Jez
i. Instrumentasie
• Loodsaksofoon
• Klavier,
• Bas,
• Dromme,
• Saksofoon,
• Trompet,
• Tromboon, ens.
200
iii. Harmonie
Klassieke lofsangagtige harmoniese kenmerke vermeng met jazzkenmerke (bv. blues), AmaXhosa-
harmonieë
iv. Melodie
v. Tekstuur
vi. Bui
Wye verskeidenheid
vii. Improvisasie
• Elemente van Amerikaanse jazz: John Coltrane (saksofoonstyl), Horace Silver, Big Band
201
ix. Albums/liedjies
• Kruispad
• Ya Khal 'iNkomo
• Molo Afrika,
• Dudula
Dui aan of die volgende stellings oor Kaapse jazz WAAR of ONWAAR is.
style. ________________________________
4.Dit was oorspronklik hoofsaaklik 'n klavierjazzstyl. __________________________
5.Robbie Jansen is 'n bekende saksofoonspeler wat verbind word met die ontwikkeling van
202
5. Afdeling D – Westerse Kunsmusiek (WAM)
5.1.1 Simfonie
Die woordsimfoniehet twee betekenisse in Westerse Kunsmusiek. Eerstens verwys dit gewoonlik na 'n
musiekwerk wat in 'n sekere vorm geskryf is, waaroor hierdie afdeling gaan. Maar die term word
• Bekende komponiste van die Simfonie sluit Sammartini, CPE Bach, FJ Haydn, WA
Mozart, F Mendelssohn en JS Bach in.
• Haydn en Mozart het die simfonie in die tweede helfte van die agtien eeu vervolmaak.
203
a) Vroeë geskiedenis van die Simfonie
Die Simfonie het 'n paar musikale voorouers, waarvan die Symphonia en die Concerto Grosso
die vernaamste is.
iSimfonie
• Gedurende die Baroktydperk was die Sinfonia 'n orkesvoorspel tot 'n opera,
kantate of orkessuite.
• Teen die einde van die 17de eeu is dit vir die Italiaanse ouverture gebruik.
• Die basiese skema van die bewegings van die simfonie is waarskynlik afgelei van die drie
dele van die Italiaanse ouverture wat is (Fast-Slow-Fast).
iiConcerto Grosso
konsertmusiek.
b) CPE Bach (1714-1788) se bydrae tot die ontwikkeling van die simfonie
• Hy het indirek bygedra tot die vroeë simfonie aangesien hy 'n groot rol in die ontwikkeling van
• Alhoewel hy nie die sonatevorm geskep het nie, maar die eerste was wat binêre in drieledige vorm
204
c) Joseph Haydn (1732-1808) se bydrae tot die ontwikkeling van die simfonie
• Franz Joseph Haydn (1732 – 1809) se bydrae is noemenswaardig, want hy was 'n
dominante krag in die ontwikkeling van die simfonie tot sy huidige vorm.
• Hy het die allegro-sonate-vorm van CPE Bach se klaviersonates aangeneem en dit in die eerste
bewegings van sy simfonieë gebruik. Hy was dieeerste komponis wat die formele struktuur
• Hy is ook deur Mozart beïnvloed en het begin gebruiksterk dinamiese motiewe-dit was
die basis vir tematiese ontwikkeling.
• Hy het die ontwikkelingsafdeling van die eerste beweging uitgebrei deur modulasie en dinamiese
kontras te gebruik.
• Hy het ook dieMenuet en Triotussen die tweede en derde bewegings van die
simfonie. Die menuet is versnel – nie meer andante nie, maar allegretto.
• Meerchromaties melodiesenharmoniese verskeidenheid.
• Oor die algemeen is sy laaste bewegings inrondo vorm, soms selfs insonate vorm
sonder die tweede vak.
• Geleerdes verwys dikwels na hom asdie vader van die simfonieom daardie rede, en ook dat
• Hy het die vorm van klassieke orkes bepaal, meestal twee blasers per instrument,
terwyl hy voldoende snare gebruik het om die volume te balanseer.
• Hy het die individuele kenmerke van die blaasinstrumente begin ontgin. Woodwinds het vir die
• Snare het soms gespeelcol legno(slaan steke met die hout van die boog).
• Hyuitgesluit klarinette, behalwe toe hy die hobo's in 'n paar latere simfonieë
vervang het.
205