 वोल्टेज रे गुलेट गने diode ल ई जेनर (zener) र सिस्प्लेको ल सग backlight बन उने diode ल ई

LED िसनन्छ |

जेनर diode को सचत्र र सचन्ह

 diode को एक ि गल ई येनोड़ (Anode) र अको ि गल ई क्य िोि (cathode) िसनन्छ |

 िर्कि टम Rectifier diode ल ई forward bias म य नी येनोड़म positive र क्य िोिम negative
जोसिन्छ | तर जेनर diode ल ई reverse bias म य नी rectifier diode को उल्टो जोसिन्छ |
 Rectifier diode ले forward bias म 0.7v ख एर ब की रहेको अग िी प ि गछि तर reverse bias
म यिले वोल्टेज प ि गदैन |

PY
 जेनर diode ले reverse bias म सनध िररत िन्द धेरै वोल्टेज प उद , सनध िररत िन्द म सिको
वोल्टेजल ई ground गछि र बढी वोल्टेज ब ट ic हरुल ई बच उछ | जेनर diode को यो क मल ई
वोल्टेज रे गुलेट गरे को िसनन्छ |

O
C
EE

वोल्टेज रे गुलटे को ल सग जेनर diode

 Diode सबसिद िटि हुने, सलके ज हुने र जल्ने गछि | िर्कि टम Diode सबिेको नसबिेको ि ह प उन कु ल
testing गनुिपछि | Diode ले कु ल testing म क्य प सिटरको जस्तै reading देख उछ |
 मोब इल िर्कि टम जेनर diode को ठ उाँ म rectifier diode र rectifier diode को ठ उाँ म जेनर
FR

diode प्रयोग गनि समल्दैन |

 diode सबिेर आउने िमस्य ल ई जम्पर िोलुशनले िम ध न गनि समल्दैन |

५. ट्र सन्जस्टर (Transisitor-BJT) र मोस्फे ट (MOSFET)

 ट्र सन्जस्टर र मोस्फे ट िम्बसन्धत ज नक रील ई अग िी बढ उनु िन्द पसहल प ठकहरुले िर्कि टम करे न्ट
बग्ने सनयमिंग पररसचत हुनुपछि |
 मोब इल िर्कि टम 0v ल ई प्र य ground व neutral िन्ने गररन्छ |
 करे न्ट जैलेपनी बढी वोल्टेजब ट कम वोल्टेज सतर बग्ने गछि | तलको सचत्रले सवसिन्न अवस्ि म करे न्ट बग्ने
कदि देख उछ |
 करे न्ट बग्ने दिसा

करे न्ट बग्ने दिसा

करे न्ट बग्ने दिसा

करे न्ट बग्ने दिसा

सवसिन्न अवस्ि म करे न्ट बग्ने कदि
 ट्र सन्जस्टर र मोस्फे ट सस्वचचंग सिव ईिहरु हुन | िर्कि टम सयनको प्रयोग सस्वचको रुपम गररन्छ |
 ट्र सन्जस्टरल ई करे न्ट प्रयोग गरी ON/OFF गररन्छ र मोस्फे टल ई वोल्टेज प्रयोग गरर ON/OFF

PY
गररन्छ |

1
2
3 O
ट्र सन्जस्टरको सचत्र र सचन्ह
C
 ट्र सन्जस्टर NPN र PNP गरी दुई प्रक रको हुन्छ |
 ट्र सन्जस्टरम B- Base (बेि), C – collector (कलेक्टर ) र E – Emitter (ईसमटर) गरी सतन ओट
EE

सपनहरु हुन्छ |
 NPN ट्र सन्जस्टरम 1 नम्बर सपन Base, 2 नम्बर सपन Collector र 3 नम्बर सपन Emitter हुन्छ |
 PNP ट्र सन्जस्टरम 3 नम्बर सपन Base, 2 नम्बर सपन Collector र 1 नम्बर सपन Emitter हुन्छ |
FR

 NPN ट्र सन्जस्टरल ई ON गनि Base म करे न्ट कदनुपने हुन्छ व िनौ base ब ट emitter सतर करे न्ट
बग उनु पने हुन्छ | Base म करे न्ट कदन व बग उन Emitter वोल्टेज िन्द Base वोल्टेज कसम्तम
0.7v ले ठु लो हुनुपछि | उद हरर्क ल सग emitter वोल्टेज 1v हुने बेल base वोल्टेज कसम्तम 1.7v
हुनु पछि असन म त्रै ट्र सन्जस्टर on हुन्छ |
न्टबग्ने
करेन्ट
करे दिसा
बग्नेदिसा

NPN ट्र सन्जस्टर OFF अवस्ि म NPN ट्र सन्जस्टर ON अवस्ि

 म सि सचत्रम देख एअनुि र NPN ट्र सन्जस्टर ON हुद collector ब ट emitter सतर करे न्ट बग्छ |
त्यिैले collector को वोल्टेज emitter को िन्द ठु लो हुनुपछि |
 िमिम िन्ने हो िने NPN ट्र सन्जस्टर ON गरे र करे न्ट बग उन collector वोल्टेज, emitter र base
को िन्द ठु लो हुनुपछि | र base वोल्टेज emitter को िन्द ठु लो हुनुपछि |

करे न्ट बग्ने दिसा

PY
PNP ट्र सन्जस्टर OFF अवस्ि म PNP ट्र सन्जस्टर OFF अवस्ि म

 ON अवस्ि म PNP ट्र सन्जस्टरको emitter ब ट collector सतर करे न्ट बग्छ त्यिैले emitter वोल्टेज
collector को िन्द ठु लो हुनुपछि |
 O
PNP ट्र सन्जस्टरल ई ON गनि base ब ट करे न्ट सनक ल्नु पने हुन्छ त्यिक ल सग base को वोल्टेज
कसम्तम 0.7v ले emitter को िन्द ि नो हुनुपछि |
C
 िमिम िन्ने हो िने PNP ट्र सन्जस्टर ON गरे र करे न्ट बग उन collector को वोल्टेज िन्द Base
र emitter को वोल्टेज ठु लो हुनुपछि | र emitter वोल्टेज base को िन्द ठु लो हुनुपछि |
EE

D S
FR

MOSFET सचत्र र सचन्ह

 ट्र सन्जस्टर जस्तै MOSFET (मोस्फे ट ) पसन N-चेनल र P-चेनल गरी दुइ ककसिमको हुन्छ |
 मोस्फे टम पसन G -gate (गेट), S –Source (िोिि ) र D –Drain (ड्रेन) गरी सतन ओट सपन हुन्छ|
 मोस्फे ट धेरै करे न्ट छमत हुने सस्वच हो र यो on हुद Drain र Source सबच धेरै कनेट बग्न्ने गछि |
त्येिैले यिल ई बच उन Drain र Source सबच diode को प्रयोग गररन्छ |
 N - चेनल मोस्फे ट OFF अवस्ि म N - चेनल मोस्फे ट ON अवस्ि म

 सचत्रम देख एअनुि र N चेनल मोस्फे ट ON हुन गेटको वोल्टेज िोिि वोल्टेज िन्द ठु लो हुनुपछि |
 N चेनल मोस्फे ट on अवस्ि म ड्रेन ब ट िोिि सतर करे न्ट बग्ने गछि त्यिैले ड्रेनको वोल्टेज िोििको

PY
िन्द ठु लो हुनुपछि |

O
C
EE

P- चेनल मोस्फे ट OFF अवस्ि म P - चेनल मोस्फे ट ON अवस्ि म

FR

 सचत्रम देख एअनुि र P चेनल मोस्फे ट ON हुन गेटको वोल्टेज िोिि वोल्टेज िन्द कम हुनुपछि |
 P चेनल मोस्फे ट on हुद िोिि ब ट ड्रेन सतर करे न्ट बग्छ त्यिैले ड्रेनको वोल्टेज िोििको िन्द कम
हुनुपछि |

 ट्र सन्जस्टर र मोस्फे ट सबसिद प्र य िटि, ओपन र जल्ने गछि र यी िमस्य हरु िसजलै multimeter को
सबप रे न्जम ि ह प उन िककन्छ |
 youtube म ट्र सन्जस्टर र मोस्फे ट टेस्ट िम्बसधत धेरै video हरु उपलब्ध रहेक ले प ठकहरुल ई सत
video हरु हेनि अनुरोध गररन्छ |

 यसह प ाँच कम्पोनेन्ट र ic हरु समलेर पुरै मोब इल mother बोिि बनेको हुन्छ | त्यिैले प ठकहरुले यी
प ाँच कम्पोनेन्टको testing/cheking को ब रे म ि ह निएको खण्िम youtube म यी कम्पोनेन्ट
िंग िम्बसन्धत video हरु हेनि र testing को practice गनि अनुरोध गररन्छ |
सिसजटल ic ( Digital ic ) र यिक आवस्यकत हरु

 पुर नो रे सियो, TV जस्त िबै इलेक्ट्रोसनक ि म नहरु एन लोग device हो र असहले प्रयोग हुने
मोब इल, कम्प्युटर, LED TV इत्य दी सिसजटल device हरु हो |
 सिसजटल ि म नहरुम सिसजटल ic हरु को प्रयोग गररन्छ | मोब इलम हुने च जिर ic ,प वर ic ,
cpu ,emmc इत्य दी सिसजटल ic हरु हो |
 सिसजटल ic ले क म गनि 4 ओट सिगनल असनव यि रुपम प उनुपने हुन्छ | सत सिगनलहरु तल उल्लेख
गररएको छ |

PY
O
सिसजटल ic क असनव यि सिगनलहरु
C
 power supply – जुनिुकै ic ल ई सनध िररत क म गनि power च सहन्छ | power supply सवसिन्न
रे न्जम हुनिक्छ त्यो ic को ककसिमले फरक प छि | कु नै ic ले 1.8 v कु नैले 3.3v र यस्त धेरै प्रक रक
वोल्टेजहरु ic अनुि र प्रयोगम ल्य ईन्छ |
EE

 Reset – सिसजटल ic हरुले के र किरर क म गने िबै सनध िररत गररएको हुन्छ | ic ON हुने सबसतकै
पसहल कु न क म गने तेिपसछ के गने, असन्तमम के गने िबै सनध िररत हुन्छ | Reset सिगनलले
सिसजटल ic ल ई िबिन्द पसहल के क म गने र कह ाँब ट स्ट टि गने िनी ज नक री कदन्छ | यो
सिगनल नप उद सिसजटल ic ले क म गदैन |
FR

 clk (क्लोक)- सिसजटल ic ले कु नै क म कु न िमयम स्ट टि गने, त्यो क मल ई कसत िमय कदने र
कु नबेल खतम गने िसन ज नक री clk ले कदने गछि | क्लोक सिगनल निएम सिसजटल ic ले यस्त
ज नक री प उदैन र क म गनि छोड्छ |
 Ground – कु नैपसन ic ले positive वोल्टेज प ईिके पसछ पूर्ि रुपले क म गनि ground व negative
वोल्टेज च सहन्छ |

 मोब इलम प ईने ic हरु मध्ये धेरै ic ले एउट म त्र क म गने गछि | उद हरर्क ल सग backlight
ic, यो ic ले सिस्प्लेक ल सग backlight बन उने क म म त्रै गछि | यस्त ic हरुल ई reset सिगनल
च सहदैन र यिको ि टो en (ईनेबल) सिगनलको प्रयोग गरे को हुन्छ | ईनेबल सिगनलले ic ल ई
च सहएको बेल ON/OFF गने गछि |
 सिसजटल ic हरु ओन िईिके पसछ एउट ले अकोल ई data र command कदनुपने हुन्छ | अको िब्दम
िन्ने हो िने ic हरुले एकआपिम कु र क नी गनुिपने हुन्छ | उद हरर्क ल सग मोब इलम फोन आउद
cpu ले नेटवकि ic ल ई एकसतरको आव ज पठ उछ र अको सतर को आव ज cpu ले नेटवकि ic ब ट
सलन्छ | यिरर दुई ic सबच data र command लेनदेन गनि सवसिन्न प्रक रक सनयमहरु छन | यी
 सनयमहरुल ई प्रोटोकोल िन्ने सगरन्छ | मोब इलम प्रयोग हुने धेरै प्रोटोकोलहरु मध्ये दुईवट प्रचसलत
प्रोटोकोलहरु SPI र I2C रहेक छन |

Master Slave

PY
SPI प्रोटोकोल
 म सि सचत्रम देख एअनुि र spi प्रोटोकोलम miso, mosi, sck र cs गरी 4 ओट ल ईन हुन्छ |
 spi प्रोटोकोलम एउट ic ल ई master र अकोल ई slave िन्ने गररन्छ |
 Master ले data लेनदेन गनि च हेको बेल cs(chip select )ल ईन प्रयोग गरी slave ic ल ई on


गने गछि | O
Data लेनदेन गने बेल च सहने sck (serial clock ) master ले slave ल ई कदने गछि |
C
 Master ले slave ल ई data पठ उन mosi(master out slave in) ल ईनको प्रयोग गछि |
 Slave ले master ल ई data पठ उन miso(master in slave out) ल ईनको प्रयोग गछि |
EE
FR

i2c प्रोटोकोल
 i2c प्रोटोकोलम master र slave िन्ने हुदैन | यिम SDA सपन data लेनदेनक ल सग प्रयोग हुन्छ
िने sck (serial clock) clock क ल सग प्रयोग हुन्छ |

 प्रोटोकोलक ल सग प्रयोग हुने सपनहरु ओपन व िटि िएम दुई ic सबच data लेनदेन रोककन्छ र ic
ले क म गनि छोड्छ | यस्त िमस्य हरु आउद िम ध न गने प्रकक्रय आउने अध्य यहरुम सवस्तृत
गररने छ |
 बेटरी र बेटरी कनेक्टर

Temp

 बेटरीम ‘+’ र ‘-‘ ब हेक BSI र TEMP महत्वपूर्ि सपनहरु छन |

 BSI (battery status indicator) – सपनले मोब इलम बेटरी ल गेको व नल गेको ज नक री cpu
अिव pm ic ल ई कदने गछि |
 Temp (temprature) – सपनले बेट्रीको त पक्रम ब रे cpu अिव pm ic ल ई ज नक री कदन्छ |

PY
 DC मेसिन प्रयोग गरी मोब इल ओन गने बेल प्र य BSI ल ई ground गनुिपने हुन्छ तर नय ाँ
मोब ईलहरुम BSI ल ई ground गरे रपसन ओन हुदैन त्यिक ल सग बेट्री कनेक्टर त र प्रयोग गनुिपछि|

च जिर कनेक्टर

 O
मोब इलम सवसिन्न प्रक रको च जिर कनेक्टर प ईन्छ
तर सत िबैम प ाँच ओट सपनहरु महत्वपूर्ि हुन्छ |
C
 मोब इल च जि हुन च सहने + र ground सपनहरू एक
अक िको सवपररत कदि म हुन्छ |
 ‘+’ सपनको छेउम DM र त्येस्पछी DP हुन्छ िने
EE

ground छेउम ID िन्ने सपन हुन्छ जुन OTG को ल सग

प्रयोग हुन्छ |

 DP र DM सपन कम्प्युटर व ल्य पटप िंग data

FR

लेनदेनको ल सग प्रयोग हुन्छ |

 नय ाँ मोब इलहरुम DP र DM सपनहरुल ई data
लेनदेन ब हेक मोब इलम च जिर ल गेको छ व छैन
पत लग उन पसन प्रयोग गररन्छ र यस्त मोब इलम
DP र DM को कनेक्िन खर ब िएम मोब इल च जि
नहुन सन िक्छ |

प वर िप्ल ई

 मोब इलम LDO, Buck र Boost गरी जम्म सतन ककसिमको प वर िप्ल ई प्रयोग हुन्छ |
 LDO र buck ले ठु लो वोल्टेजल ई ि नो बन उने क म गदिछ |
 कम वोल्टेज र कम करे न्ट प्रयोग हुने ठ उाँ हरुम LDO को प्रयोग गररन्छ | उद हरर्क ल सग emmc ल ई
1.8v र 3.3v च सहन्छ र करे न्ट िोरै िए पसन पुग्छ | त्येिैले emmc ल ई वोल्टेज कदन pm ic सित्र हुने
LDO को प्रयोग गररन्छ |
 PY
LDO को सचत्र

 म सिको सचत्रले 5v input र 3.3v output हुने LDO देख उछ | LDO ले en सपनम 1.8v प एपसछ
म त्रै output बन उने गछि | कसतपय LDO म input कदने सबसतकै output बन्ने गछि त्यस्त LDO म en
सपनको प्रयोग गरको हुदैन |

O
C
EE
FR

out-put 3.3v
input 5v

BUCK IC

BUCK कन्िटिरको सचत्र

 कम वोल्टेज र धेरै करे न्ट प्रयोग हुने ठ उाँ हरुम BUCK कन्िटिर को प्रयोग हुन्छ | उद हरर्क ल सग cpu
ल ई धेरै कम वोल्टेज 1.1v, 0.9v इत्य दी च सहन्छ तर करे न्ट धेरै हुनुपछि | त्येिैले cpu ल ई वोल्टेज कदन
pm ic सित्र हुने BUCK कन्िटिरको प्रयोग गररन्छ |
 buck कन्िटिर ic को out-put म coil को प्रयोग गररएको हुन्छ |
 Coil
input 5v

enable (en)
BOOST IC

PY
Diod

out-put 20v

O
C
EE
FR

BOOST कन्िटिर को सचत्र

 जुन ठ उाँ म वोल्टेज धेरै र करे न्ट िोरै च सहन्छ सत ठ उाँ को ल सग वोल्टेज बन उन boost कन्िटिरको प्रयोग
गररन्छ | उद हरर्क ल सग LCD backlight वोल्टेजक ल सग boost िर्कि टको प्रयोग गररन्छ |
 boost कन्िटिर िर्कि टको input म coil प्रयोग गररएको हुन्छ |
 चर्जिंग िेक्शन र प वर िेक्शनम buck र boost कन्िटिरको धेरै प्रयोग गररएको प ईन्छ | यी िेक्िनहरुको
ज नकरी आउने अध्य यहरुम सवस्तृत गररने छ |
 PY
Chapter-2
चार्जिंग सेक्शन
O
C
EE
FR