Matematik Tingkatan 1 4 Nisbah, Kadar dan Kadaran

4.1 Nisbah
Perbandingan antara dua / tiga kuantiti dalam unit yang sama.

Nisbah a : b adalah dalam bentuk termudah, jika a dan b

(i) ialah nombor bulat
(ii) tidak mempunyai faktor sepunya selain daripada 1.

1. Tulis setiap yang berikut dalam bentuk a:b:c.

Contoh:
2k:7k:6k
2 buah kereta kepada 7 buah kereta kepada 6 buah kereta.
2:7:6

a
7 mm kepada 10 mm kepada 14 mm.

5 cm kepada 80 cm kepada 1 m.

c
3 hari kepada 1 minggu kepada 3 minggu.

250g kepada 0.4 kg kepada 1.5 kg.

80 sen kepada RM1.20 kepada RM4.

a b c

2. Permudahkan setiap nisbah yang berikut.

4:6 5 : 15 10 : 4 1 5
:
4 6

1
Matematik Tingkatan 1 4 Nisbah, Kadar dan Kadaran

2 5 40 saat :3 minit 1 dekad : 5 tahun 500g : 2 kg

:
3 9

3. Permudahkan setiap yang berikut.

6 : 18 : 9 16 : 8 : 12 4 : 16 : 2

3 : 6 : 4.5 1.2 : 2 : 2.8 1 2 2

: :1
6 3 3

4. Bagi setiap pasangan nisbah berikut, isikan petak kosong dengan “=” jika setara atau
“≠” jika tidak setara.

5 : 9 15 : 27 11: 7 121 : 49 0.9 : 0.3 3:1 81 : 18 9:3

2
Matematik Tingkatan 1 4 Nisbah, Kadar dan Kadaran

2:5:7 4 : 15 : 14 4 : 20 : 30 2 : 10 : 15 10 : 3 : 4 9 : 2.7 : 3.6

5. Rajah menunjukkan tiga gulung tali, P, Q dan R.

Nyatakan nisbah P, Q dan R dalam bentuk a : b : c.

6. Nyatakan nisbah bilangan hari dalam bulan Mei kepada bulan Jun kepada bulan Julai.

7. Diberi x : y = 3 : 5. Padankan setiap yang berikut dengan nilai x dan nilai y yang betul.

x y

12   15

9   20

27   45

8a. Rajah menunjukkan dua kotak bola.

3
Matematik Tingkatan 1 4 Nisbah, Kadar dan Kadaran

(i) Nyatakan nisbah bilangan bola pingpong kepada bilangan bola tenis.

(ii) 8 biji bola pingpong ditambah ke dalam kotak P. Berapakah biji bola tennis yang
perlu ditambah ke dalam kotak Q supaya nisbah dalam (i) kekal sama?

8b. Rajah menunjukkan dua buah bakul berisi telur.

(i) Nyatakan nisbah bilangan telur ayam kepada bilangan telur itik.

(ii) Sebilangan telur perlu ditambahkan ke dalam setiap bakul supaya nisbah di (i) kekal.
Cari jumlah bilangan minima telur yang perlu ditambah ke dalam setiap bakul itu.

4.2 Kadar

4
Matematik Tingkatan 1 4 Nisbah, Kadar dan Kadaran

Kadar menunjukkan dua kuantiti yang berbeza unit berhubung antara satu sama lain. Misalnya
RM 2.60
Harga jual tembikal ialah
1kg

1. Tuliskan 2 unit bagi kuantiti yang berikut.

kg , g

2. Tandakan (√) untuk kadar yang logik. Tulis kadar yang betul.

a sebiji kek guna 1.5 kg tepung

sekilogram tepung digunakan untuk membuat 1.5 biji kek.

b Bergerak 1 km dalam masa 4 saat.

Bergerak 15 km dalam masa 1 minit.

3. Nyatakan kadar dan dua kuantiti yang terlibat dalam setiap situasi yang berikut.

Situasi Kadar Kuantiti yang terlibat

5
Matematik Tingkatan 1 4 Nisbah, Kadar dan Kadaran

40 g
Jisim bagi 10 cm3 besi ialah 40 g. 3
10 cm Jisim dan isi padu

a
Sebiji guli bergolek sejauh 64 cm dalam 8 saat.

b
Ali membayar RM3 untuk 2 kg garam.

c
Sebuah kereta menggunakan 1 liter petrol untuk
perjalanan sejauh 12 km.

d
Sebuah kereta bermula dari keadaan rehat dan
mencapai laju 6 m/s dalam masa 3 saat.

4. Rajah menunjukkan jarak dan masa yang diambil oleh tiga haiwan berlainan yang
menyertai suatu perlumbaan.

Jika kesemua haiwan menggunakan kadar kelajuan dan jarak yang sama sepanjang
perlumbaan, apakah keputusan perlumbaan ini?
jarak
[ laja= ]
masa

Kelajuan citah kelajuan gajah kelajuan kuda belang

Keputusan perlumbaan:

1
2
5. Tukarkan unit kadar yang berikut kepada unit dalam kurungan.
108 km/j [m/s] 90 km/j [m/s] 3
RM38 / kg [sen / g]

108 km
=
1 jam

6
Matematik Tingkatan 1 4 Nisbah, Kadar dan Kadaran

108 km×1000 m
=
1 jam× 60 minit × 60 saat

6. Hitung yang berikut.

a Hamid menunggang motosikal dengan laju 15 b Harga cendarawan kering ialah 4.8 sen per g.
m/s. Tukarkan 15 m/s kepada km/j. Nyatakan harga cendawan kering itu dalam RM
per kg.

7. Rajah menunjukkan masa yang diambil oleh tiga jenis kenderaan iaitu kereta, van dan
lori menuju ke lokasi yang sama yang berjarak 325 km.

Tentukan kenderaan yang manakah mematuhi had laju 110 km/j di lebuh raya.

4.3 Kadaran
Kadaran ialah suatu hubungan yang menyatakan kesamaan antara dua nisbah atau dua kadar.
Kadaran diungkapkan dalam bentuk pecahan.

1. Tulis satu kadaran bagi setiap situasi yang berikut.

Puan Azlina membeli 5 biji oren
dengan RM8 manakala Puan
Sumathi membeli 20 biji oren
dengan RM32.
Siti menggunakan 5 m kain
hitam untuk menjahit dua helai
seluar dan 15 m kain untuk
menjahit 6 helai seluar.
Keluarga Lee membayar
RM6.40 untuk penggunaan 8m3
air pada Januari. Pada bulan
Februari, bil air keluarga Lee
ialah RM5.60 untuk

7
Matematik Tingkatan 1 4 Nisbah, Kadar dan Kadaran

penggunaan 7m3 air.

2. Jika y : 168 = 17 : 14, cari nilai y.

3. Harga bagi 2 kg teh ialah RM18. Berapakah harga bagi 10 kg teh?

4. Sebuah kereta bergerak sejauh 570 km dengan penggunaan 60 liter petrol. Jika
kereta itu bergerak sejauh 190 km, berapa penggunaan petrol?

8
Matematik Tingkatan 1 4 Nisbah, Kadar dan Kadaran

5. Sebuah bilik darjah boleh memuatkan 35 orang calon. Jika calon peperiksaan ialah
245 orang, berapakah bilangan bilik darjah yang diperlukan?

6. Vivian menjual 25 helai baju dengan harga RM375. Dia menjual lagi 5 helai baju
dengan harga RM60. Tentukan sama ada Vivian mengalami keuntungan atau
kerugian?

7. Pada hari Isnin, Jenny menjual 12 set kosmetik dengan harga RM600. Dia
memperoleh keuntungan sebanyak RM144. Namun, pada hari Selasa dia hanya
mendapat keuntungan sebanyak RM60.

(a) Berapakah set kosmetik yang dijual pada hari Selasa?

9
Matematik Tingkatan 1 4 Nisbah, Kadar dan Kadaran

(b) Berapakah jumlah harga kos yang dibelanjakan oleh Jemy jika dia perlu membeli
35 set kosmetik dengan pembekal?

4.4 Nisbah, Kadar dan Kadaran

1. Selesaikan setiap yang berikut.

p:q:r = 2 : 5 : 10 p:q:r = 3 : 4 : 12 p:q:r = 3 : 6 : 2

(i) p : q = (i) p : q = (i) p : q =

(ii) p : r = (ii) p : r = (ii) p : r =

(iii) q : r = (iii) q : r = (iii) q : r =

10
Matematik Tingkatan 1 4 Nisbah, Kadar dan Kadaran

2. Cari nilai bagi p : q : r bagi setiap yang berikut.

p : q = 2 : 3 dan q : r = 3 : 7 p : q = 6 : 5 dan q : r = 5 : 4 p : q = 8 : 3 dan p : r = 8 : 5

p q r

p : q = 1 : 4 dan q : r = 6 : 5 p : q = 3 : 4 dan q : r = 2 : 1 p : q = 1 : 6 dan q : r = 4 : 3

p q r

3. Nyatakan nisbah yang berkaitan berdasarkan nisbah yang diberi.

a:b a:a+b b:a-b

7:2

9:4
4. Selesaikan masalah.

a. Nisbah jisim tepung dan gula yang digunakan untuk membuat sejenis kuih ialah 2 : 3. Jika
Puan Maniam menggunakan 500 g tepung untuk membuat kuih itu, hitung jumlah jisim
bahan dalam g, yang digunakan oleh Puan Maniam.

b. Nisbah bilangan pen biru, pen hitam dan pen merah dalam sebuah kotak ialah 5:4:3. Jika
terdapat 360 batang pen di dalam kotak itu, hitung bilangan pen biru yang ada.

11
Matematik Tingkatan 1 4 Nisbah, Kadar dan Kadaran

c. Akmal, Ben dan Chan berkongsi sebilangan guli dalam nisbah 2 : 4 : 5. Jika Ben mendapat
180 biji guli, hitung jumlah bilangan guli yang dipunyai Akmal dan Chan.

d. Nisbah wang simpanan Daniel kepada Elin ialah 2 : 3 dan nisbah wang simpanan Elin
kepada Farah ialah 6 : 5. Jika wang simpanan Farah ialah RM150. Hitung wang simpanan
Danial.

5. Nisbah ketinggian bagi tiga buah bangunan ialah 7 : 4 : 9. Jika jumlah ketinggian ketiga-tiga
bangunan ialah 160m, cari ketinggian, dalam m, setiap bangunan tersebut.

6. Rajah menunjukkan dua buah akuarium P dan Q yang mempunyai bilangan ikan yang
berlainan.

12
Matematik Tingkatan 1 4 Nisbah, Kadar dan Kadaran

(a) Nyatakan nisbah bilangan ikan di akuarium P kepada bilangan ikan di akuarium Q.

(b) Jika 10 dan 12 ekor ikan masing-masing ditambah ke dalam akuarium P dan Q, adakah
nisbah bilangan ikan di P kepada bilangan ikan di Q masaih sama? Buktikan.

7. Gaji bulanan Salmah ialah RM 3 500. Dia memperuntukkan 2/7 dari gajinya untuk kedua ibu
bapanya. Kemudian dia membahagi wang tersebut kepada ibu dan bapanya dengan nisbah
3 : 2. Hitung jumlah yang diterima oleh ibu dan bapa Salmah.

8. Berikut menunjukkan resipi bagi 5 biji kek coklat. Puan Suraya ingin membuat 25 biji kek
coklat untuk sambutan hari raya. Dia mendapati 3 jenis susu kotak yang dijual dengan kuantiti
dan harga yang berlainan seperti dalam rajah di bawah.

Resipi 5 biji kek coklat

500 g tepung gandum

300 ml susu
500 ml air
250g serbuk koko
25 ml aising vanilla
6 biji telur

13
Matematik Tingkatan 1 4 Nisbah, Kadar dan Kadaran

Pembelian susu kotak yang manakah paling menjimatkan? Berapa wang yang dibelanjakan
olehnya?

9. Rajah menunjukkan nisbah skor yang diperoleh Kumpulan A dan Kumpulan B dalam suatu
pertandingan kuiz.

Nisbah skor Kumpulan A Nisbah skor Kumpulan B

Ahmad : Chan : Vinu Bala : Hasni : Yana
5 : 4 : 7 3 : 1 : 2

Jumlah skor yang diperoleh Kumpulan A dan Kumpulan B masing-masing ialah 112
dan 108.

(a) Cari skor yang diperoleh Ahmad.

14
Matematik Tingkatan 1 4 Nisbah, Kadar dan Kadaran

(b) Nyatakan nisbah skor yang diperoleh Chan kepada skor yang diperoleh Yana.

(c) Siapakah juara individu bagi pertandingan kuiz itu? Justifikasikan.

4.5 Perkaitan antara Nisbah, Kadar dan Kadaran dengann Peratusan, Pecahan dan
Perpuluhan.

Suatu peratusan boleh ditulis dalam bentuk nisbah kerana jumlah peratusan ialah 100.

30
30% =
100

1. Tulis peratusan yang berikut sebagai nisbah dalam bentuk a:b dengan keadaan
b = 100.

17% 45% 0.6% 89%

15
Matematik Tingkatan 1 4 Nisbah, Kadar dan Kadaran

17 : 100

2. Tulis nisbah yang berikut sebagai peratusan.

1:2 7 : 20 11 : 25
1 ❑
=
2 100
=

3. Terdapat 96 orang murid dalam suatu pasukan koir dan 42 daripada mereka adalah
murid lelaki. Cari peratusan murid lelaki dalam pasukan koir itu.
bilangan data
[ Peratus data = × 100 % ¿
jumlah data

4. Semasa peperiksaan akhir tahun, Rosnita memperoleh 60 markah bagi subjek

Matematik, manakala Zahra memperolehi lebih 15% daripada markah Rosnita. Cari
nisbah markah Rosnita kepada markah Zahra.

5(a) Arif dan Danial telah membeli sebidang tanah berharga RM 144 000 dengan nisbah
x : 4. Danial membayar sebanyak RM 64 000.

(i) Hitung nilai x.

16
Matematik Tingkatan 1 4 Nisbah, Kadar dan Kadaran

(ii) Kamal ingin berkongsi dengan mereka untuk membeli tanah tersebut. Arif dan
Danial masing-masing membayar separuh daripada bahagian mereka manakala
baki harga tanah itu dibayar oleh Kamal.
Cari nisbah yang baharu bagi Arif kepada Danial kepada Kamal.

5
6. Adam menyimpan RM350. Noah pula menyimpan daripada jumlah simpanan
7
Adam. Luth bercadang untuk menyimpan 45% daripada jumlah simpanan Adam dan
Noah. Hitung jumlah simpanan Luth.

17
Matematik Tingkatan 1 4 Nisbah, Kadar dan Kadaran

6. Jadual menunjukkan harga dan diskaun bagi sebuah pendrive yang djual di sebuah
kedai buku dan dalam talian.

Kedai Buku Dalam talian

Harga: RM 25 Harga: RM20
Diskaun: 30% Diskaun: 15%

Dengan mengaplikasikan konsep kadaran, tentukan pilihan yang terbaik untuk

membeli pendrive itu.

Justifikasikan pilihan itu.

18
Matematik Tingkatan 1 4 Nisbah, Kadar dan Kadaran

7. Puan Aminah membuat sebiji kek dengan mencampurkan beberapa jisim gula,
mentega dan tepung seperti rajah di bawah.

(a) Dengan mengaplikasikan konsep kadaran, tentukan peratusan jisim tepung

daripada jumlah jisim semua bahan yang digunakan dalam pembuatan kek
tersebut.

(b) Nyatakan nisbah jisim tepung kepada jisim gula kepada jisim mentega.

19
Matematik Tingkatan 1 4 Nisbah, Kadar dan Kadaran

8.Rajah menunjukkan harga dan diskaun bagi sebuah beg tangan di sebuah pasar raya
dan atas talian.

Dengan mengaplikasi kongsep kadaran, yang manakah pilihan terbaik yang akan
anda lakukan? Jelaskan alasan anda.

20