Professional Documents
Culture Documents
Priracnik Za Integralna Evaluacija
Priracnik Za Integralna Evaluacija
ИНТЕГРАЛНА
ЕВАЛУАЦИЈА
НА УЧИЛИШТАТА
Благодарност
Работна група
КРАТЕНКИ
инспекторат
ИК Индикатори за квалитет
5
Преглед и преземање на
документацијата што ја
поседува училиштето во
електронска или во друга
достапна форма.
`` Методологија за ПФИ 8
дистрибуција на ПФИ 9
прашалници основно/
средно
`` Известување за ПФИ 9-а/б
родителите
`` Известување за
учениците
`` Дневен ред за состанок
со училишниот одбор
`` Дневен ред за состанок ПФИ 10
со советот на родители ПФИ 11
`` Дневен ред за фокус- ПФИ 12
група од наставници
`` Дневен ред за фокус- ПФИ 13
група од стручни
соработници
`` Дневен ред за состанок ПФИ 14
со локалната и со
деловната заедница ПФИ 15
`` Дневен ред за состанок
на тимот со директорот
`` Дневен ред за состанок ПФИ 16
со координатори со
тимови ПФИ 17
ПФИ 17а
Доставување на прашалник
15 дена пред
за надлежно лице за Раководител на
фазата на ПФИ 20
образование во општината инспекциски тим
имплементација
на електронска адреса
Директорот на училиштето
ги доставува пополнетите
прашалници со општи
10 дена пред
податоци за училиштето,
фазата на Директор на
директорот, наставниците,
имплементација училиште
учениците, родителите
и ненаставниот кадар,
до Раководителот на
инспекцискиот тим.
Добивање пополнет
10 дена пред
прашалник од надлежно Надлежно лице
фазата на
лице за образование во ПФИ 20 за образование во
имплементација
општината на електронска општината
адреса
9
Раководителот на
инспекцискиот тим ја
Најдоцна 10 споделува релевантната
дена пред документација од
Раководител на
фазата на училиштето со сите членови
инспекциски тим
имплементација на инспекцискиот тим и им
ги распоредува подрачјата
што ќе бидат во нивна
надлежност
Предавање на
Најдоцна 8 дена прашалниците од ученици,
Раководител на
пред фазата на родители, наставници и
инспекциски тим
имплементација ненаставен кадар на тимот
за статистичка обработка
Обработка на
прашалниците од ученици, Апликација за
Најдоцна 5 дена
родители, наставници и од сумирање на Тим за статистичка
пред фазата на
ненаставен кадар на тимот резултати - ПФИ 18 обработка
имплементација
во рок од 3 дена од денот на (а-г)
добивањето
Првичен состанок
(договарање) на тимот
Анализа на пополнетите
прашалници и изработка на
резимеа
5 работни дена Раководител на
Агенда за состанокот
пред фазата на Подготовка/читање на инспекциски тим и
- ПФИ 19
имплементација клучните документи членови на тимот
Одговор на евентуални
понатамошни прашања од
директорот на училиштето
во врска со интегралната
евалуација
10
ДЕТАЛЕН
ОПИС период - 15 работни дена пред фазата на импле-
ментација - раководителот на инспекцискиот
тим треба подготвен да го посети училиштето,
осигурувајќи дека ги има сите релевантни по-
Подготовка за евалуацzија: датоци и инструменти што треба да ги сподели
прибирање првични факти и податоци со директорот на училиштето при посетата.
Раководителот на инспекцискиот тим е Подготовка на евалуацијата и
клучната личност што ќе ги изведува овие ак- посета на директорот на училиштето
тивности со одредено вклучување на: 1) тимот
на ДПИ, 2) лицето одговорно за статистичка По добивање на планот за интегрална ева-
обработка/анализа на податоците (анализа на луација од страна на Директорот на Државни-
прашалниците) и 3) другите инспектори што от просветен инспекторат, раководителот на
ќе бидат членови на инспекцискиот тим (при- инспекцискиот тим отвора Дневник на актив-
суство на првичниот состанок/договарање на ности на Интегрална евалуација - ПФИ-0, кој
тимот, читање на материјалите и подготовка). го води во текот на целиот процес. Исто така,
отвора досие (папка за интегрална евалуација
Директорот на училиштето, исто така, има за воспитно - образовна установа) во кое се
одреден број на клучни задачи што треба да ги ставаат сите документи преземени од устано-
изврши, а пред сè: да го пополни прашалникот вата и изработени од инспекцискиот тим. Ра-
за општи податоци за училиштето; да органи- ководителот, по ова, се подготвува за посета на
зира дистрибуција, прибирање и доставување училиштето и ги печати сите документи посо-
на прашалници до наставниците, родителите, чени во претходната табела кои му се даваат
учениците и ненаставниот кадар според утвр- на директорот на училиштето. Еден ден пред
дената методологија и да ги достави пополне- посетата, раководителот на инспекцискиот
тите прашалници повратно до раководителот тим телефонски го известува директорот на
на инспекцискиот тим, како и да ги информи- училиштето за неговата посета.
ра вработените, родителите и учениците за
процесот на евалуација. На состанокот со директорот на училиште-
то, раководителот на тимот ги соопштува дату-
мите кога ќе се спроведе фазата на имплемен-
Имајте предвид дека временската
тација. Раководителот на инспекцискиот тим
рамка за овој дел од оваа фаза е краток и
накратко ги претставува фазите на интеграл-
треба да се завршат многу подготвител-
ната евалуација, а потоа ги образложува актив-
ни активности. Сите вклучени страни
ностите што треба да се реализираат за време
треба да обезбедат нивните задачи да се
на подготвителната фаза.
извршени навремено и целосно.
е важно, пред сé, е дали училиштето има квалитетот. Во прирачникот се дадени допол-
тренд на подобрување или не во послед- нителни и детални насоки (ИФИ 10) за начи-
ните неколку години? нот на кој индикаторите за квалитет може да
помогнат во процесот на евалуација.
2. Училишна документација. Докумен-
тација што се однесува на училишните Инструментите за фазата на имплемента-
политики, записници од состаноци, ција (ИФИ 2-8) даваат детални насоки за ева-
евиденција за работата на учениците, луирање на секое од седумте подрачја на ра-
извештаи за родителите, подготовки на ботата на училиштето: наставни планови и
наставниците, фотографии, ученички програми, постигнувања на учениците, учење
творби изложени во училниците, писме- и настава, поддршка на учениците, училишна
ни работи на учениците итн. клима,ресурси и раководење, управување и
креирање политики. Инспекторите треба да
3. Ставови и мислења на луѓето. Оваа ги земат предвид насоките за подрачјето(-а-
категорија се однесува на ставовите за та) за кои раководителот на инспекцискиот
училиштето што ги имаат различните тим ги назначил да бидат одговорни. Секој од
вклучени страни. Тука се вклучени и ста- овие инструменти дава преглед на активно-
вовите и мислењата на самите ученици стите што треба да се преземат. Инструментот
(како богат извор на веродостојни ко- содржи пет колони, од кои првата е показател
ментари!), персоналот (наставен и нена- според ИКРУ, втората е колона за констатира-
ставен), родителите, локалните власти, ните состојби која треба да ја пополнува ин-
локалната заедница итн. Инспекцискиот спекторот, а последните три (документација,
процес треба да се заснова на репре- набљудување, гледишта/мислења/интервју) се
зентативни ставови во оваа категорија, изворите на докази од кои инспекторот треба
добиени преку анкетни прашалници и да црпи информации. Имајте предвид дека ко-
дискусии во фокус-групи, како и инди- лоната Документација во овие инструменти ги
видуални разговори со лица што може вклучува и квантитативните податоци што беа
да му се обратат на инспекцискиот тим издвоени погоре.
(имајте предвид дека овие лица може
да имаат цврсти ставови што се форми- Дневните редови за состаноците (видете по-
рани врз основа на сопствен сплет на долу), исто така, имаат за цел да им помогнат
околности). на инспекторите да ги поставуваат вистински-
те прашања за време на интервјуата и диску-
4. Набљудувањата на инспекторот и сиите во фокус-групите. Инспекторот одгово-
специфични наоди. Во оваа категорија рен за подрачјето учење и настава треба да ги
се вклучени наодите од посетите на ча- прегледа планирањата на наставниците и да
совите и од набљудувањето на сето она го пополни образецот ИФИ 23, кој ќе биде ос-
што се случува во и околу училиштето, нова за изведување заклучок за планирањето
на односите што постојат во училишни- на наставата и од кој ќе се црпат информации
те работни групи или за време на соста- за вреднувањето на наставниците. Оваа актив-
ноците на активите на кои присуствува ност обично се организира кај еден од прет-
инспекторот како набљудувач итн. ставниците на стручната служба, каде што тре-
ба да се обезбеди преглед на планирањата на
При одлучувањето за нивото на квалитетот
сите наставници (годишни, месечни, тематски,
на кој било аспект од работата на училиштето,
процесни, дневните, долгорочни, среднорочни,
инспекторот треба да се осигури дека докази-
краткорочни и сл.). На ваков начин, останатите
те од неколку различни извори упатуваат на
инспектори ќе бидат ослободени од обврска-
истиот заклучок (процес на триангулација).
та секој да ги прегледува сите планирања на
поред тоа инспекторот треба да биде сигурен
наставниците што ќе ги посети или кои ќе ги
дека доказите од различни извори комбинира-
ни му дозволуваат да даде севкупна оценка за вреднува, а ќе се избегне и евентуалното пре-
клопување на овие активности.
19
Состаноци на тимот
Состаноците на тимот се исклучително важ-
ни. Раководителот на инспекцискиот тим мора
да обезбеди споделување на информациите и
донесување тимски одлуки за квалитетот би-
дејќи ниту едно подрачје од работата на учи-
лиштето не постои само за себе. Состаноците
на тимот се можност да се споделат наодите на
формален начин. Заради тоа, изготвен е Дне-
вен ред за состаноците на тимот на крајот на
првиот и на вториот инспекциски ден (ИФИ
17) и Дневен ред за завршниот состанок на
тимот на крајот од третиот инспекциски ден
(ИФИ 18). Овие дневни редови треба да му по-
могнат на тимот да ги покрие сите потребни
теми за дискусија и да ги споделат првичните
согледувања за квалитетот на работата на учи-
лиштето.
ÂÂ Да информира: да ги запознае
раководството на училиштето и сите
заинтересирани страни со утврдените
силни и слаби страни во работењето на
училиштето како резултат од извршената
интегрална евалуација;
ФОРМА И СОДРЖИНА НА
ИЗВЕШТАЈОТ
Општи насоки за пишување на
извештајот од интегралната евалуација
Извештајот мора да дава реална слика за учи-
ПРИМЕР:
лиштето. Извештајот треба да даде оценка за
квалитетот на воспитно-образовниот процес, Не треба: Образовните профили во
а не да ја опишува состојбата во училиштето. училиштето не се усогласени со реше-
Читателот на извештајот мора да добие јасна нијата за верификација од Министерство
слика за силните страни и за областите за по- за образование и наука во поглед на ис-
добрување, колку ја почитува училиштето за- полнетоста на условите за вршење на вос-
конската регулатива и што треба да направи питно образовната дејност под бр.:
за да ги исполни барањата утврдени со закон.
Поединечните делови на извештајот мора да 11-3199/1 од 5.06.2006 година за I година
бидат целосно и меѓусебно усогласени. 11-1394 од 15.03.2007 година за II година
Кога училиштето исполнува одредени ба- 11-793 од 7.06.1996 година за III година
рања утврдени со закон, тоа не мора експли-
цитно да се наведе во извештајот. Всушност, Треба: Училиштето нема Решение за
ако се наведат сите исполнети барање пое- верификација за образовниот профил
динечно, извештајот ќе се претвори во суво- „машински техничар“, иако има запишано
парен каталог на законски одредби. Од друга ученици и реализира настава во прва
страна, пак, кога одредено законско барање не година од оваа учебна година во овој
е исполнето, тоа мора јасно да се наведе и да профил.
се дадат докази за ваквиот заклучок за да има
училиштето јасна слика што треба да подобри Во интерес на подобрувањето на воспит-
во своето работење. но-образовниот процес и интегралната евалуа-
ција инспекциските тимови вршат прибирање
и споделување примери на добра практика во
училиштата. За таа цел, секој тим во текот на
секоја интегрална евалуација внимателно ги
документира примерите на добра практика во
Образец за добра практика (ИФИ 22).
Добра практика: Овој дел треба да го отсликува секој аспект за кој тимот
се согласил дека е добра практика што треба да се сподели на национално
ниво. Треба да биде вклучено дополнително поглавје за добра практика на
почетокот на секцијата, со зборот „други“ вметнат пред „силни страни“ во
почетокот на потсекцијата. (Добра практика; Други силни страни; Препораки)
Насоки за обемот: Секој дел треба да содржи најмногу 1000 збора и да биде во
обем од 800 до 1000 збора.
30
`` дизајн на извештајот,
`` стил на пишување и
`` структура на извештајот.
Дизајнот на извештајот
Зошто е важен дизајнот на извештајот?
Денес повеќето читатели настојуваат да
читаат што е можно помалку иако секојд-
невно се преоптоварени со значителен
обем пишан материјали за читање. Поради
ова, четивата си конкурираат меѓу себе да
го привлечат вниманието и да го добијат
времето на читателот. Известувачите, за
да го добијат и за да го задржат внимани-
ето на читателот, треба да ги земат пред-
вид сите три фактора што придонесуваат
за ефективен извештај: дизајнот, стилот на
пишување и структурата на извештајот.
Препорачуваме за:
Оформување на насловите
Насловите и поднасловите им помагаат на
читателите во наоѓање на потребните инфор-
мации.
Препорачуваме:
Големи букви
Почетна голема буква се користат за пишу-
вање имиња на лица, места и називи, како и за
започнување реченица или наслов. Со голема
почетна буква се пишуваат:
Кога реченицата има повеќе истородни Доколку во реченицата има набројување (по
членови, односно членови со иста или слична интерпункцискиот знак „:“), елементите што се
функција, обидете се и тие да бидат оформени набројуваат треба исто така да бидат во иста
на ист начин. форма.
ПРИМЕР: ПРИМЕР:
Препорачливо: „Преку содржини на „Придобивки од воннаставните активно-
наставните предмети основи на демокра- сти се: рационално користење на слобод-
тијата и граѓанска култура, учениците ното време, развивање на креативноста
стекнуваат знаења за раководење, сора- на учениците, продлабочување на зна-
ботување, договарање, развивање само- ењата по определени предмети, промо-
доверба и за разрешување конфликти.“ вирање на училиштето пред локалната
средина и пошироко, меѓусебно сорабо-
Наместо: „Преку содржини на настав- тување на учениците, учествување на
ните предмети Основи на демократијата литературни и ликовни конкурси, уче-
и Граѓанска култура, учениците стекну- ствување на натпревари, постигнување
ваат знаења за раководење, соработка, високи резултати и добивање дипломи,
како да се договара, да се развива само- пофалници, признанија и награди.“
довербата и како да се разрешуваат кон-
фликтите.“ „Родителите се запознаваат со наставни-
те планови и програми: на првата роди-
Кога реченицата содржи една главна и по- телска средба во септември од страна на
веќе зависни дел-реченици, обидете се дел-ре- одделенскиот раководител, на сопствено
чениците да бидат од ист вид. барање на родителот или на индивиду-
ални средби со предметните наставни-
ци.“
ПРИМЕР:
Препорачливо: „За подобрување на усло-
вите во кои се одвива наставата потреб-
Избегнувајте двосмисленост
но е да се зголеми фондот на современи на речениците
наставно-нагледни средства и помагала и
да се прилагоди просторот во училишна- За да оствариме јасна комуникација, неоп-
та зграда.“ ходно е да избегнуваме двосмислени речени-
ци. Реченицата е двосмислена кога постои по-
Наместо: „За подобрување на условите веќе од едно толкување на нејзиното значење.
во кои се одвива наставата потребно е да Во основа разликуваме три вида двосмисле-
се зголеми фондот на современи настав- ност: лексичка, референтна и синтаксичка
но-нагледни средства и помагала и при- двосмисленост.
лагодување на просторот во училишната
Лексичката двосмисленост настанува кога
зграда.“
во реченицата ќе се употреби збор кој може да
има повеќе значења.
51
ПРИМЕР:
„Од посетите направени на часовите се Избегнувајте непотребен воведен говор
констатира дека скоро сите наставници
им даваат домашни задачи на учениците, Избегнувајте непотребен воведен говор би-
а мислењето на учениците и на родители- дејќи тој ќе може да ја ослаби или да ја сокрие
те е дека тие се оптоварени со домашни поентата на кажаното ако се употребува несо-
работи.“ Во реченицата е двосмислено на одветно и пречесто.
кого се однесува заменката „тие“ односно
Примери за воведен говор се следните фра-
дали се однесува на наставниците, учени-
зи:
ците или родителите.
ÂÂ Да потенцираме дека .....
Треба да биде: „Од посетите направе-
ни на часовите се констатира дека скоро ÂÂ Важно е да додадеме дека ......
сите наставници им даваат домашни за-
дачи на учениците, а мислењето на уче- ÂÂ Може да се потсетиме дека ........
ниците и родителите е дека учениците се
ÂÂ Интересно е да нагласиме дека .......
оптоварени со домашни работи.“
Ист е случајот и со реченицата: „Роди- ÂÂ Во овој контекст значајно е дека .......
телите истакнаа дека по доаѓањето на Овие фрази се покарактеристични се за ус-
нивните деца од училиште, тие не се жа- ната комуникација. Во писмената, може да го
леле на психичко, физичко или друг вид оптоварат читателот, но понекогаш може да
на малтретирање.“ бидат корисни за смисловно поврзување на па-
Треба да биде: „Родителите истакнаа сусите во текст или за да му се остави простор
дека по доаѓањето на нивните деца од на читателот да се „одмори“. Затоа во писмена-
училиште, учениците не се жалеле на та комуникација, воведниот говор треба да се
психичко, физичко или друг вид на мал- употребува многу умерено и исклучиво ако е
третирање.“ неопходно.
52
ПРИМЕРИ:
А) „Родителите учествуваат во работата 4. Дијагностицирање на идејната
на училиштето преку одборот на роди- реченица – во овој чекор од градење
тели на паралелка, советот на родите- на пасусот се искажуваат причините
ли и училишниот одбор.“ што ја предизвикале идејата.
Б) „Во споредба со минатата учебна годи- ПРИМЕРИ:
на бројот на изостаноци на учениците А) „Поради двојно поголемата застапе-
е значително зголемен.“ ност на родителите во училишниот од-
бор нивното влијание во одлучување-
то е пресудно.“
Користете зборови и фрази што те или меѓу речениците во однос на тоа што е
смисловно ги поврзуваат дејствијата причина, а што последица, времето, времетра-
и речениците ењето и степенот во кој се случуваат, редосле-
дот на случувањето и слично.
Во еден добар ефектен пасус, сите реченици
се поврзани и меѓусебно и со главната идеја. Во продолжение се наведени некои почесто
Тоа се постигнува со користење определени користени зборови и фрази што смисловно ги
зборови и фрази што обезбедуваат мислата во поврзуваат речениците во пасус, во зависност
пасусот „да тече“ , со тоа што ги определува- од целта за која се наменети:
ат или ги поврзуваат дејствијата во реченици-
Пример
На пример
Посебно
Со други зборови
Особено
Односно
56
ÂÂ регулатива,
ÂÂ документи за основање,
ÂÂ документи за дејноста,
ЕВАЛУАЦИЈА
тролната инспекција претставува потврда за
јавноста дека работата на ДПИ дава резул-
тати. За повеќето училишта, таа претставу-
ва уверување дека преземените активности
навистина водат кон подобрување бидејќи
инспекторите имаат не само консултативна,
туку и контролна улога. Таа е начин на про-
верка дека препораките дадени во извеш-
тајот се соодветно и навремено спроведени.
Контролната инспекција се спроведува од
страна на еден или на двајца инспектори во
времетраење до два инспекциски дена.