FOUCAULT
MICHEL
FILOZOFIA
HISTORIA
POLITYKA
Wybér pism
ysaunienwo Nauowe PWN
Warszawa Wrocta
ical itt
ryCzym jest Oswiecenie?
Kiedy w daisicjazyeh exasach ezasopisme zadaje sum exytelitkom
pytaie obi to pot, by zebra opinie odnognie do tema, na Ky
kid san jut wane adani: nie grozi nam, 2ewslyszymy cos row
fo. W XVIII w,zapytywano racze}publiezns€ o problems, jake jo.
reve vie docackaly sig odpowiedi. Ne Wem, czy praiyka ts bya
‘ardai)skutecen; byl ardzie)zabawna
"W kadym razi, zgodnie» tym zwyerajem, w lstopedzic 17841
siemiecka gazes ,erinische Monatschif”opublikowala odpowied
a pytanis Was ist Auer? Odpowicdzi na nie wall Kan.
"Pornicjzy tekst, byé mote. Fednakts wydaje mi sig, if wraz
1 nitmnieposrzoéeni whraceaw histrie myslen pyteni, no Kee
‘owodytna filzofia nie bylaw stanieopowicdzis, a ksrep0 nwa
‘ental nigdy ni zdoala poming®. Pytanz, ide powtarzano w ex
yeh formach na preestrani dwéch wiekéw. Od Hegl,poprase Nic.
{Gschego czy Mixa Webera, do Hortheimera bad Habermasa nic by-
Jo Filonafis idea potrafiaby, bezposrednio lub posredio, stawiéezoln
tenn samemu pytaniu: ta czyen poleya ovo 2dareni, awane Auf-
Llarung, Hste okresil, preynajtne)ezzSciowo, to, czym jestesmy,
to mislimy {co robimy dus)? Wyobrafmy sobie 2 ,Berimliscks
Monatschat” weig ietnij i 2adaje swym erytetniom pytaie: czy
Jos Blonofia nowoezemna? Byé moze powinitmy odpowiedzieé ni
{xy echo: ilozofa nowoczesn jest ety odpowiedinapytanic po
“Sawions lak nievztropnie dwa wield emu: Was ist Aufrang?
*
“ary ici ay tice Kan, Zastguje ono owe
ila who
a 1. Na to samo pytanie odpowiadal réwniet Moses Mendelssohn
ety nye cae acovedvameges woz), Ware
TEL2 Ran ol lta Menlo, gy psa we). Z pened
come ooi
nie byt to moment, of Ktéego mona dalowaé spotkanie niemieckie-
0 nichu filzoficenego 2 nowy nurtami rozsoju kultary Zydow.
‘hic Mendelssohn 2rajdowal signa tytn radrob jeszeze prez try
aise Lat w towarzystwie Lessnga,Jednak do tego czasu byla to
kewestia zoaleienia miejsea dla zydowskiej kultury W obrebie ysl
niemicekej ~ co Lessing prsbowal bie w Die Jaen ~cxy ted wy do
bywanis problemow wspdlnych mysii2ydowsko filoeoi niemiee
ie): Mendelssohn prcbowal to czynié w sym Phddon; oder, Ober
die Unserbichtit dor See. Wrae 2 owymi dona teksti opi
kowanyri w ,Belinlsche Monatschvf’ nietieckie liane Uy
dowske Haskalauznaj, tz naleig do te same histor posh zo
mig, z jskiego wspdinege procesu sp wywodrg, T byé mode, byl to
sposd oglszeninakceptaci wspélnego pracznaczenia, co ~ wiemy to
ternz— doprowadzilo do wielkigo deamau
2. Jest jednak cos jenzeze, Tekst Kant, rozpatrywany zaréwno samt
1 sobie, jak | obrebie teadyejtehraefljateki, stain tomy problem,
2 pewnoseig nie po raz pierwszy my lovoficena probovalaza-
stanowié sip nad sq traéieszoicla.Jednakbo,nleco upraszezaee,
ipoina pve 2 reset, dad riety lone
fom
~ tereniejz0s® mona predsti ko preynalebca do pewne-
0 okresu w dziejach swat, edzilanogo od innjch dig Kiki
‘akterystyemnym cechom, badd te odrStnianege od innych 7a sprawa
Jakiegos dramatyeznego 2darzenia. Tote w Patskim Polity roz~
wey dosrzegaje i naleda do jdne) 2 tych Svintowych rewelugh,
‘Ww sry swat zaviraca sw6) big, x wath wynikajacymi x tego
‘egatywayim konsskwencami
™ teraficjzodé motna badaé, psbujgerozeryfowat w ne) zna-
‘ie, ziastujgce mdchodzgcezdarzenia. May tua) zasadg swoit hi
sera monet hela ny ony A
esr:
“Toeniosaogé mona akbe anslizowaé jko moment pre
rego aasgpstvem jst natanie nowego Swat To wine episuje
Vico W ostanim reztzale La Sclenza Nuova; méwige 0 Az"
stwicrdaa on: ,Obecnie prawiziva eywilizacja dota ju: wascivie
4o wazytkich narodu iw dzsijszym Swiccie radza tylko neice
‘monarchowie" jst to wnied Europa, ktéea .wyrGéni sig wysoko
a7coymiet mice?
Se
dona yz mf a a pe
rn i, a a tr
Fea terol
Hem eo
So oan
tie i pen oman
= ee ea
va ba et Se ne ate mb
Seren pete ec
see i rem lcs
Feta mesierosmeesto
eae ee te :
‘cdnake ‘powinnismy prayjrzet sig tema bara ean
cp nat a at Wai
come a pee oo
re te i a
Fe ime
severe acta i aca
sil i ee
Tepe conte nal oe aa
sae ae me easly
mesg ole es rig iae gn
iene ean tt ale
wees eae com
race rom tra Dc
aaa e's te
vain ee elo Ce
sem om a a ea oe
“ma He aah ee iar
were pc mam ln ae
iar he ort
ne ie oa
Eee cies
mje Oise?
rowed io ras do coreg tani, aleaiby poxtavie
lela Kata. Moin lato po, vives wc roma
{porn wsztkimcelem param) jet orang sameye pots
Jako jezonks modo tae two p28 wolnose oveyo wei
tae penis w cay nogayeny spond, pprsencsbsak
Sick phy go sawestonwaaia Wa fda psd a
devs pblome wiyie mmm? Ofwizeta ik iat te mesos
frakowas po pros ako ofolnego prceou wpywojcege cle
Indkos re nley go pojmowne em jako obowasamalobone.
0nd pojein ig cna tea jo roblempliyemy Ws
Sym ae Kes et posnanic top, w ad spout potugivane sie
torumem ma yer policing Mra jos! pan, ja
‘pond dvaga by by aya nts ig kana plays fe
Ue, 2) eds sk posta, jo oho lve W reze
ni aot propone Pde I. spond nce zaweaonsny,
‘ede komt ry mona by taza onan rcoalnego de
‘eos woinjm ramen: paca | wolne yee mone
tego romana bp along wera ors, azo ped
‘rune, sua pines Ke) ay resaagn se o
Gi gona zeiwersnys rate
*
Poruémy tutaj ten test. Nie twierdxebynajnne), i aera on ade-
lewatny opis Oowiecenia; sue, de tekst 6w nie zadowoliZadnego hi
sioryka, pragngeego analizowaé spolecane, polityeane { kultirove
przemiany, jake pojawly sig pod Konice XVIII w.
‘Tym niemniej, pomimo Jago okoicznosciowe) natury {nie nada-
je mu praesadnego aczenin w dzicle Kant, jest przekenany, 2
‘onieezne jst podkresenie zwvigzku, jak istiejepomigdy tym Kest-
kim ariykuiem i tczema Kryfytami. Kant opisaje Oswiacenie W 2%.
fie joko moment, w Ktérym lndokoss zamicrzauerynit uiytek re
swego rozumu, nie podporzydkovnjge go jakemukolwickautoyteo-
‘cw tym wlan momencie Kytyka staje sig czy Koniceznym,po-
nwa je rola poleps na okresinix warunk jakich prawomocne
Jest uiyeie ronumu, aby orze, co mena pean, co zea zobie ina
281282
cayman fmt
ete am mrs
a ee
Ce ee nee
cr
sige crea tr
aa eee
temic pa andhe elas
i ae ok
Pee aL w tym aktalnym momenci kay est w pein spose
Sone aie
yu papa
nie ae a eon aps eyoue si na ead reeks Ky
aon eee omer
ip etre tte a
Fe or ee
ee ae ee ep
oct cermin
=i
See olga on tym, de tat on flee nad wisi jako ii-
ieee temo a
Le
srl ere a
one
ee mc cp nn re
"S"Bmee moomoo ras
Sec hn epee a
ee an ii cy
Sain ert aie
Sage en Sata a
Seah
Coymjos Oizo?
‘Wracaje do tekst Kana zastanawinn sig ny moda by po-
takiowad nowoczesnosl acs ja posta, an oka Hioyex-
nego, Paz postaneruimie spos stowbouy aia sido St
tino, dabrowolny ye podemowany prez nicky, | Wre-
face sposob myseia | odezwan ade ditnia | Zachara,
ey trazam omaccapryleinot i javi ia alan Z pee
nos praypomina 10 niewo rece Zor” W renitace, zai,
pesbowad odin ohes noweczesny” od pant” cay sponowocre=
Suego sul, 2 Bade intenebyloby pena, jek posta now
Cees o key ap ubstlowal, praia iW Wale 2 poste
sam anynaoctean"
‘Do keke) charakerstyh te} posty pouty mi prayknd,
lady jest neal onion = Babli, albowem jogo ewladomods
nowocaesnoetpowsrechnle ual i jg ajar perc
(Spee Rik cee Snes ee rs
I, Nowooresnod cao pri sp chaeterowat pope
Sviadomes® nisagosi cae! tervans way pcm noe.
testa, upaaniespuplywageg cil, To fakjezie ze ip
‘ie Banden kidy oles noweezesho® jo efemeryezng pee
too, prygodna”* Dia nego wraie bye nowoczenym al pole
sma rorponnani j akcepag Owego wiecnego chu, przcvni
‘ini prasgiom pons} potny woe too Tua ata debe
woln, toda posawa pocgs a uch yceni cegos niezreanege,
Co nie ana ag geies na zownat porachwiobeen, lee
w nie. Nowoczesnosé réini sig od mody, probujgce} nadazyé za bie-
em cas jst posta, kr poral tyes fo, co yrs”
‘ cl obene} Noworzesot i jot aisle Ulivi
bone fra ee wo boiz tera.
‘Orsaices sie do tego, 60 Baudelaire mn atm wpe
ego mu malas. Batdelaie wySniws malay, key wale
‘bite diewitnastowieeznyeh del 2a zhyt bey ie ch pred
Sawa ofcogo pooa sarlytyel log, jednkde nowectsands
‘W malar nie polgs, weal nego, na fm, by wpa
in rare vain. Nowneenn seen yl te yk
7 Bane, La ered ve made, Oe comet Gal
mu, ate 1976, 5 3S, rn
283284
Came sine
net a eS
Satan
‘Yprazer uniweralne}réwnosi, oes takZe 9 pos SmnOw SS
cba ang at cc
orp cemes eau
ool ace et
Soiree ata 7
a a bert ma char ec, Po
“Se eae
oreanaaaane pet acetate
Slime
Saeed pe
So a ce Pe
ron rc ree
Pocono
tint towencionwcnpoacta’
Set le pace fig
San Se seen es
ree emt
See ie ag cme Re
Sc ie te eS le ae
renee manatee
sp tne mee
iy eka rie
Se on charts
eeerematieeeen! =
Sra ra uta, by nl poplin bia, Contain Gye
al acer ae
Tae ln eee wl
see er dts modone sO
oom je Osun
‘race preeabeida go, Precobrazenie toe polepa na praekrelen =
20, corzeezywiste eee na trdnejerze mipzy prawd reeezywistose
8 praktykowaniem wolnosi eeczy.naturalne” saa si -barizi] nid
naturale, r2eezy «pike sa sig wbariej nit pighne™ a poszeze-
ne preedmioty Ukezuja sip yobdarzone impulsywaym Zyciem, tk
{ik dusza ich twérey"® Da postawy nowoczesnc] wysoka warts te-
‘daleszose jest nierozerwanie 2vigzana 2 wylgionym usilowaniem
“wyobraenia jj bie, ujrenia je inna ni jst oraz packszalenia je}
W taki spossb, by nie zniszezyé eezuchwyeié to, czym jest Bandela-
ireowska aowoezesnos¢ jest Cwizeniom, Ktrym najwy2sza wage
zerécona ku temu, co reczywist, Scier sig paktykowaniem Wol-
rot, Ka ares ae za
szelako nowoezesnosé nie jest dla Buudelare’ajedyaie form,
stosunk do tera ie)zogei jest take yper stosonku, jak nay uae
nowié ze sobg samym. Swidoma postawa nowoczesin wide se nie-
tdlgcenie 2 ascetyzmem. BYE powoczesajm, to ie akeplowval same=
0isbi,kaddy 2 ns jest bowiem srumieniem uplywajqeyeh ch:
{eaklowaé sibie ako praedmiot trudnegoizlozonego proces ksztallo-
‘wani Baudelaire, uéywajae slownika swe epol, nazywa to dandy
mom. Nie bydp tu pezywelywal obras manyeh fragmentSw: 0 nat-
nas prymitywne},pryziemne, pod"; 0 nicodzowaym bance ezlo-
‘nike precio samen sob; 0 doktryieelogan” tére naada
nn swych ambinych i pokomell wyzawedw™ dyscypline bari)