Laseroterpia w profilŃtyce i leczeniu stomatologiczqłrr

Kamińska Milenal, Czubacryński Marcinl, Żyłkiewicz Michalinal,

Maciej czyk Mateuszl, Przystupa Adrian Woj ciech2, KnaśMałg or
7,ata3,
Lr. \r.l2 poz. 473 zpóźn.
1!l

t zalewska Annaa
j przy zawadzie stomatologii zachowawczej
* ' Interdyscyplinarne koło Naukowe Biochemii stomatologiczne
i-]9 roku wydane w poro-
a Uniwersltetu Medycznego w BiaĘmstoku
b,em i obiegiem środków Przystupa w Bielsku Podlaskim
:
Specjalistyczna Przychodnia Lekarska dr n. med. Adrian Wojciech
I ]
Instl.tut ochrony Zdrowia Państwowej
,ńIyższej SzkoĘ Zawodowa im. prol E. Szczepanika w Suwałkach

rcl \aukowe Organizacji Uniwersltetu Medycznego w BiaĘmstoku

' Zakład Stomatologii Zachowawcze.j
l
a ustaryodawstw państw
.-. LE L 262z29.9.1976,
t Laseroterpia w profilaktyc e ileczeniu
t stomatologicznym
lzarta 2009.
ku rr sprawie okreśIenia
\r 125 poz 1168). Wprowadzenie
\arszalr-a2011.
emission of
\\i dawnictwo WSZ- Termin ,,laser" pochodzi od angielskich słów light amplification by stimulated
--E.
oznaczawzmocnienie światłaza pomocą emisji wymuszonej
promieniowania,
radiation, co
wi-
lJ rządzenialaserowe emiĘ ą promieniowanie elekroma gnety czne w zakresie światła
5:ne:\-czn,v, ż0 lI, r, 36 -39.
dzialnego, podczerwieni lub ultrafioletu [ 1 ] ,

ernicznr-ch (Dz. U. z 200I

Wmedycynielaseryużl'wanesąniemalżeodpoczątkuichwynalezienia.Porazpierrvszv
18 z drua 16 grudnia 2008 _1970 zaczętowykorzystpyać techno_
zastosowano je wdermatologii w 1963r. W latach1967
i mleszanin zmieniające i Sognnaes po raz pierrvsn-
logię laserową podczas zabiegów chirurgicznych. W 1964 r. Stern
r

rca rozporądzenie (WE) rubinowe mogą zmniejszać prze,

wykorzystali lasery w stomatologii. udowodnili, że lasery
Rozwój różnych dziedzin
puszczalność odsłoniętego przez demine raltzacjęszkliwa |2,3,4].
u do obrotu. Prokurator,
nauki,m.in.fizyki,chemii,materiałoznawstwa,atakżeogólnypostęptechnologiipozwolił
w stomatologii
na stĄrozwój systemów laserowych. IJrządzenialaserowe wykorzyst,r,wane
rpaliorl,aniowych (Dz. U.
cechuje współcześnie brak bezpośredniego kontaku ze
zdrowl,mi tkankami jamy ustnej,
procesy takie jak cięcie, spawanie, chirurgia
duża szybkość pracy oraz wyjątkow aprecyzja.
rŃorte UM w Poznaniu,
ipomiarylaserowesąobecniecorazczęściejwykorzysĘwanewstomatologicznejpraktyce
ciągu ukazują nowe możli_
klinicznej. Nieustanie prowadzone badania naukowe w dalszym
,nrricza NIA, Łódź 2003.
wości zastosowania laserów.

9 z dnia 30 listopada 2009

r.rakórr 2004.

32l
Laseroterpia rv orofi]:k:,:: : ,:

100kW). Ośrodliiem;:
tlenkuwęgla oraz hel.i
Ro dzaj e l as eró w w yko r zy sty w any ch w s to m at ol o gii podczerwień). Fala t.j
Światło wykorzystywane w laserach jest falą elektromagnetyczną, identyczną jak światło się w tkankach mięL<

naturalne. Działa ono na wszystkich poziomach organizmu: molekularnl.m, biochemicznym, COZ wykor zyst\-\f a]ii-
'
komórkowym, tkankowym i narządowym. Światło laserowe wyróżnia się pewnymi cechami: sterylne i bezkrrr arn-e

. okresem fali, który stanowi odstęp czaso\ł7 (mierzony w sekundach) między kolejnymi COZ działajątaliże na:
wartościami makslrrnalnl.łni amplitudy
Kolejną grupa ia-*
. długościąfali, czyli odległościąw przestrzeni (mierzoną w metrach) między sąsiednimi
jako ośrodek czrrrnl,k
maksimami amplitudy.
gośćfali laserórr- Er:\l
W stomatologii niezwykle istotny jest dobór właściwejdługościfali, ponieważ determinuje dobrze absorbortane ;
ona zdolnościabsorpcyjne i transmisfne danego §pu tkanki [1, 5]. Wpóżnia się trzytryby W prakyce dent}-sn,.z:
pracy iaserów: ciągĘ, ciągĘ modulowany oraz impulsowy. W trybie ciągĘm laser p racujebez próchnicy. Podczas pra
przerury, emitując promieniowanie o stałej, określonejmocy. W przlpadku pracy impulsowej od tradycyjnych iriert.
w określonych odstępach czasu emitowane są takie same impulsy światła[6, 7], izębiny. Laser Er:\_\C

Lasery można klaslńkować ze względu na moc promieniowania. Wyróżnia się wzą- Wysokiej mocr,_:,_ł
dzenia o małej (1-6 mW), średniej (1-500mW) i dużej mocy (po$Tżej 500mW). Podział podobnie jak lasen-E:
ten jest powszechnie stoso\^/any w praktyce klinicznej [7]. W stomatologii użl,wanych jest cz}Tmym laserórt Er:1,
pięć podstawowych typów laserów: diodowe, CO2, Er:YAG (erbowo-yagowe), EaCr:YSGG, nów erbu. Czasem dt :
Nd:YAG (neodlrrnowo-yagowe). Różnią się one długościągenerowanych fal, mocą, trybem w leczeniu endodonn,c
pracy oraz energią [6].
Wysokoenergen-cu
Lasery diodowe, naąłvane także laserami półprzewodnikowyrni, są najbardziej wszech- spektfum zastosorl anj,
stronnymi urządzeniami emitującymi spójnąwiąĄ światłalaserowego.IJrządzeniate są małe, stomatologii zach orłain
tanie oraz wydajne. Osiągają dośćwysokie moce (z reguĘ od 5 do 20 W), zapewniającłatwość - kryształ YAG, kón .

modulacji prądem sterującym o wysokiej częstotliwości. Diodowe laserywysokoenergeqczne pracy ciągłej lub imp:
stosou.ane są w endodoncji, periodontologii, chirurgii, implantologli oraz przy wybielaniu dzenie operowanr ch tlr
zębow.Łrządzenie to selektywnie absorbuje pigmenĘ (chromofory) zawarte w melaninie, w postaci przegrzania i
hemoglobinie , a także pigmenty bakterii powodujących periodontopatie [7, 8] . Warto pod-

kreślić,że laser diodorły ma działanie bakteriobójcze iprzyczynia się do zmniejszenia stanu Oddziaływania śv"ia
zapalnego w kieszonce przyzębnej [9, 10]. Iedną z największych wad laserów diodowych jest Światło lasera ulega rt
ograniczone stosowanie w kieszonkach poddziąsłowych, p onieważprrypadkorłykontakt lasera sorpcji, transmisji oraz
z powierzchnią korzeni może doprowadzić do poważnego i nieodwracalnego uszkodzenia zależy od struktun-. zal
zębiny i miazgi, zębów. }ednakże, jest on bezpteczny w pracy bezsĘkowej, ponieważ energia komórkach [5,7], Skut
Iasera nie jest kierowana bezpośrednio na powierzchnię korzenia [ 11 ] . fototermiczny, fotoj or:,
styrnulacflny) t6, 9_
Lasery CO2 należą do grupy laserów gazowych o dużej mocy promieniowania (rzędu

322

,denn,czną jak światło
mlrn, biochemicznym,
, si€ pewnymi cechami:
rch międzykolejnlrni
ch r miedzy sąsiednimi
, ponierl-aż determinuje
\-r-rożnia się trzy tryby
rehm 1aser pracuje bez
rdk-u pracyimpulsowej
aua i6. i ].
ią \\iróżnia się urzą-
źej -;00mW). Podział
toloqii uąĄManych jest
,,-agolr-e), Er,Cr:YSGG,
ry-ch r-al, mocą, trybem
sa naibardziej wszech-
, Lnadzeniate sąmałe,
-
t. zapermiając łatwość
"l,llr-sokoener getyczne
i oraz przy wybielaniu
zah,alte w melaninie,
łie -, , 8]. Warto pod-
,3o zmniejszenia stanu
xerorr diodowychjest
laikorrr kontakt lasera
acalnego uszkodzenia
porueważ energta
1l-ej,
:omieniowania (rzędu
Laseroterpia w profilaktyce i leczeniu stomatologiczn}Tn
100 k\M). Ośrodkiem czpln)4Tl wtego Ępuurządzeniach jest mieszaninagazów: azotu, d\Ą,tl-
tlenku węgla oraz helu. Laser CO2 generuje promieniowanie o długościfali 10600 nm (daleka
podczerwień). Fala tej długościjest absorbowana w dużym stopniu przez wodę znajdującą
się w tkankach miękkich, przez co wnikanie światłalaserowego jest bardzo płytkie. Laser
COZ wykorzystl,wany jest w mikrochirurgii tkanek miękkich, ponieważ powstałe cięcia są
sterylne i bezkrwawe [6, 7]. Według najnowszych badań, przy długościfali 9300 nm lasery
CO2 działajątakże na tkankę twardą |I2,I3l.
Kolejną grupą laserów stosowanych w stomatologii są lasery Er:YAG, wykorzystujące
jako ośrodek czynny kryształ granatu itrowo-aluminowego z domieszką jonów erbu, Dłu-
gośćfali laserów Er:YAG wyrosi 2940 nm. W tych warunkach promieniowanie jest bardzo
dobrze absorbowane przez podstawowy składnik tkanek twardych zębów - hydroksyapaĘĄ,
W praktyce denĘsĘcznej lasery te użlrtane są przede wszystkim do bezbolesnego usuwania
próchnicy. Podczas pracy laserów Er:YAG nie są wytwarzane żadne wibracje. W odróżnieniu
od tradycyjnych wierteł eliminuje się znacznie ryĄo mikropęknięć oraz uszkodzeń szkliwa
i zębiny. Laser Er:YAG stosowany jestwyłącznie w trlpie impulsacyjnlm [14].
Wysokiej mocy lasery Er,Cr:YSGG wykorzystywane są do cięcia i ablacji tkanek twardych,
podobnie jak lasery Er:YAG. Warunkuje to długośćfali wl,rrosząca 2790 nm. Ośrodkiem
cżynnymlaserów Er:YAG jest kryształ granatu itrowo-skandowo-galowego z domieszką jo-
nów erbu. Czasem dodawana jest również niewielka ilośćjonów chromu. Laser,v te poiecane
w leczeniu endodontycznl.łrr zewzflędu na jego dziŃanie bakteriobójcze [15, 16].
Wysokoenergeqcżne lasery Nd:YAG o długościfali 1064 nm posiadają bardzo szerokie
spektrum zastosowania w różnych dziedzinach stomatologii: pieriodontologii, endodoncji,
stomatologii zachowawczej, atabe chirurgii. Wykorzystują, jako ośrodek czynny ciało stałe
domiesĄ jonów neodyrnołych. Lasery
- kryształ YAG, który zavńera te pracują w trybie
pracy ciągłej lub impulsowej |7,I7). Podczas pracy laserem Nd: YAG niezbędne jest chło-
dzenie operowanych tkanek za pomocą spralłr wodnego. Zabieg ten niweluje skutki uboczne
w postaci prz egrzania otaczających tkanek [8].
O d dzi aływ ani a świ atł a l as er o w e go n a o r ganizm człow i eka
Światło lasera ulega w organizmach żlrłychróżnym zjawiskom: odbiciu, rozproszeniu, ab-
sorpcji, transmisji oraz długościzanikania. Głębokośćpenetracji promieniowania laserowego
zależy od struktury, zawartości wody oraz ilościmelaniny i hemoglobiny w poszczególnych
komórkach [5, 7]. efeĘ:
Skutkami oddzlał}ryvania promieniowania laserowego na tkanki są
fototermiczny, fotojonizacfny, fotochemiczny, fototoksyczny oraz fototsĘmulaclny (bio-
s§lrnulacfiny) [6,9].
r
I
l

Iaser theraPy) [21]. \M procesie biosĘmulacji użl,wane są głownie lasery helowo,neonowe

protetycznego. Poleca
(He-Ne), PÓłPrzewodnikowe oraz neodymowo-jagowe (Nd:YAG) w przedzialedługości
fal od nie wlłrnagaj ą założ e :-
600 nm do 1300 nm. Pod wpływem światłalaserowego dochodzi do zmiany równowagi
między dzenia tkanek położc,
Procesami utleniania i redukcji na poziomie mitochondriów i cltoplazmy komórko wej |22].
1mm [7,30].
Klinicznie działanie laseraprzejavńasię działaniem przeclwzapalnym,przeciwobrzękowyrn,
znieczulająq'n, jak również pobudzeniem procesów odnorły i regeneracji tkanek pod Wybielanie zebc,.,
[23].
rłPłYwemPromieniowania pobudzone komórki głębszych warstw tkanek zapoczątkovlllją społeczeństwa nie ies: ]

łńcuch reakcji fotochemicznych, prowadząc do poprawy krążenia, stymulacji biosyntezy zębów propono\\-aJ]- i,

białka, regeneracjinaczyńWwionośnych, wzrostu akrywnościfibroblastów i produkcjiwłókien lalącego oraz ślrjatła:

kolagenowych oraz wzlostu miejscowej odpowiedzi immunologicznej
|2I,23]. Biostlmu- stosowane są 1asen- al*
lacja laserowa znajduje więc liczne zastosowanie w terapii wspomagającej konwencjonalne nm) oraz diodorr,e Sl
metodY Leczenia chorób przyzębla, LLLT pomocne jest w leczeniu zapalenia dziąseł, jako penetracji nadtlenk: ,

leczenie uzupełniające tradycyjne metody Iecznicze. Prowadzi do lepszych i bard ziejtrwałych właściwości
utleniaj a;
efektów terapeutycznych [24).Przyśpiesza gojenie tkanek po zabiegach chirurgicznych na żelu wybielającego jc;
tkankach miękkich oraz zmniejsza ich obrzęk i stan zapalny [23 Laseroterapia biostymula,
].
cf na Pełni pomocną rolę w leczeniu schorzeń błony śluzowej jamy ustnej, takich jak 1iszaj
wilsona, pemfigoid, pęcherzyca, infekcje wirusem Hsv afty, zespół pieczenia jamy ustnej, podsumort i
kserostomii [23]. WłaŚciwoŚci terapii biostymulacfnej są iłykorzysĘwane również w chi-
rurgii stomatologicznej po operacyjnych ekstrakcjach zębodołów orazw celu zmniejszenia Podsumowując do:,-.1
odczuwania poziomu bólu [25]. Biostymulacja jest przydatna także w schorzeniach stawów wachlarz zastosoli,a:: ln

skroniowo-Żuchwowych [26]. Zastosowanie LLLT podczas leczenia ortodontyczneg o znacznie obecnie jedno z poi.:.
przyśpieszaruch zębów, skracając znacznie czasleczeniaortodontyczn ego tologicznego. Terap:e _,

|27).
ciwbólowe, Śu-iatło _a.,
Lasery znalazĘ równieŻ zastosowanie jako monoterapia w leczeniu nadwrażIiwości infekcji. Z tego por,,c:
zębinY. UwaŻa się, że LLLT jako metoda efektlrvna, nieinwazf na oraz d,ającadługotrwałe jamy ustnej. Laser-; ,;
efekty powinna byĆ sposobem z wyboru w leczeniu nadwrażliwościzębiny
[28].
pod wphr,wem generacji nerrr-Órr-. l.;:
Prornieniorvania niskiej mocynastępuje zwiększenie amplitudypotencjału błonykomórkowej i nieodwracaln;,-ch. ;c ;
i rt'konsekrr-encji blokowanie przewodnictwa nocycept},wnego włókien nerwowych. Laseroterapia pozu,:' 3
\Jżycle
laserólr-dużej mocy HLLT (ang. high-level laser terapy) powoduje z kolei koagulację pĘnu niektórych dolegLirtc i;
kanalikoir'ego, a następnie spiekanie i zeszkliwienie powierzchniowej warstły zębiny, zamy- pozytywny rłpłrrtn:
kając rr.ten sposób kanaliki zębinowe [28,29l. łvywołujewibracji o:.,
pacjentów z dentotbb.a
Inną grupą laserów wykorzysty,wanych w stomatologii są lasery łysokiej mocy (§. jest szczególnie u pac:.
laserY CO2, diodowe, Er:YAG, Er:Cr:YAG). Znalazły one zastosowanie m. in. w |eczeniu

ProtetYcznlłn oraz implantologicznl.m, Lasery diodowe lub erbowe stanowią alternatlrvę dla Praca laserem pcr
doĘchczasowYch sPosobówretrakcji dziąsła. Suchość szczeliny dziąsłowej zostaje uzyskana z tr ady clnny m rr-ier:ł. :
bez szkodliwego działania środków chemicznych, które są składnikiem nici retrakqjnych. uzyskać długotermincl
WYsokoenergeqrczne lasery CO2 oraz lasery erbowe są także stosowane do korekty podłoża prowadzac ze ścisłap:t
dołączonąprzez proćj.

sen, helowo-neonowe
zedziale długościfal od
an§ równowagi między
anv komórkowej |22].
.
Przeci\Vobrzękoq,rn,
eracji tkanek [23]. Pod
ranek zapoczątkowują
strmulacji bioslłrtezy
ńrt i produkcji włókien
'21.
Lei 23]. Biostryrnu-
riacei konwencjonalne
zapalenia dziąseł, jako
rch i bardziej trwaĘch
ach chirurgicznych na
eroterapia biostymula-
rtnei, takich jak liszaj
pieczenia jamy ustnej,
l.,l-ane również w chi-
u rl- celu zmniejszenia
; schorzeniach stawów
Ńonh-cznego znacznie
trltrYU i.a / ],
zeniu nadlvrażliwości
zz daiąca długotrwałe
ni,_:8] Pod wpĘ,wem
ia]u błonv komórkowej
en ner\\-o\rych. Użycie
kolei koagulację pĘnu
ll-ar strrl zębiny, zamy-
n, r,r-sokiej mocy (tj.
łnie m. in. w leczeniu
łnorrią aliernaĘwę dla
łoltei zostaje uzyskana
em nici retrakcfnych.
ne do korekty podłoża
Laseroterpia w profilaĘce i lecreniu stomatologicznlm
protetycznego. Polecane są do tego Ępu zabiegów ponieważ nie powodują krwawienia oraz
nie wlT nagają założeniaszwów. Wiązka lasera CO2 z zŃecaną mocą nie prowadzi do uszko-
dzenia tkanek położonych poniżej linii preparacji. Usuwa tkanki warstwowo do głębokości
1mm [7,30].
Wybielanie zębów stało się współcześnie zjawiskiem bardzo popularnym. Większość
społeczeństwa nie jest bowiem zadowolona z koloru własnego uzębienia. Techniki wybielania
zębów proponowane w gabinetach denĘstycznych oparte są na zastosowaniu środkawybie-
Iającego oraz światłahalogenowego, ultrafioletowego lub laserowego. Do rł7bielania zębów
stosowane sąlaseryargonowe (514nm), Er:YAG (2940 nm), Nd:YAG (1064nm), CO2 (10600
nm) oraz diodowe (810-980 nm). Mechanizm działania środkawybielającego oparĘ jest na
penetracji nadtlenku wodoru do zębiny oraz produkcji wolnych rodników posiadających
utleniające pigmenty organiczne. W celu wzmocnienia efektu wybielania do
właściwości
żelu wybielającego dodawane są także środki zwięks zające absorpcję światłalaserowego [3 1].
podsumowanie
Podsumowując doĘchczasowe rozważania należy stwierdzić, iż lasery posiadają szeroki
wachlarz zastosowń w klinicznej praktyce stomatologicznej.LJrządzenia laserowe stanorvią
obecnie jedno z podstawowych urządzeńprofesjonalnego i nowoczesnego gabinefu stoma-
tologicznego. Terapię laserową cechuje działanie przeciwzapalne, przecirrobrzękorve i prze-
ciwbólowe. Światło laserowe przyśpieszareeenerację tkanek oraz nilveluje ry4-ko portstarua
infekcji. Z tego powodu znajduje ono różnorodne zastosowanie rł, leczeniu rrielu schorzeń
jamy ustnej. Lasery uż}nvane są m. in. w celu usprawnienia gojenia się ran, sĘmulacji re-
generacji nerwów, leczeniu próchnicy średniej i głębokiej, terapii pulpopatii odwracalnych
i nieodwracalnych, podczas ostrego i przewlekłego zapalenia tkanek okołowierzchołkowych.
Laseroterapia pozwala skrócić czasleczenia oraz wyeliminować leczenie farmakologiczne
niektórych dolegliwości jamy ustnej. Zastosowanie lasera podczas zabiegu może miećtakże
poz\Fywny wpłyv/ na psychikę niektórych pacjentów. Praca laserem jest bezbolesna, nie
q.wołuje wibracji oraz głośnychdźwięków. skutkiem te8o jest zmniejszenie lęku wśród
pacjentów z dentofobią (obawa przed leczeniem stomatologicznym). Laseroterapia polecana
jest szczególnie u pacjentów pediatrycznych.
Praca laserem pozwala zachować większą ilośćzdrowej tkanki twardej w porównaniu
z tradyclnnym wiertłem, W efekcie zachowane zosta1ą zdrowe struktury zęba, co pozwala
uzyskać długoterminowe, pozltprrrre efeĘ leczenia. Terapię laserową jednaknależy prze-
prowadzac ze ścisłąprecyzją, zgodnie 7,przeznaczeniem oraz zgodnie z instrukcją obsługi
dołączonąprzez producenta, Szkolenie zzasadbezpieczeństwaorazmetod posługiwania się
Laseroterpia w profilakyce i leczeniu stomatologicznlłn

laserem powinien przejśćzarówno lekarz, asysta jak i cĄ personel, który może mieć nawet 16. Singh C.\.. Shanru
prrypadkowy kontakt z urządzeniem laserowlłn. Rehabiłtation. ]i ]

17. Schlvendicke F.: i

Anall,sis, }ourrrai c
piśmiennictwo 18. Goodis H.E., Frled
laser used tbr cane
1. ConvissarR.A.: PrinciplesandPracticeoflaserDentistry,MosbyElsevier,St.Louis2011.
19. MountG.J., \so H
2. Stern R., Renger H.L., Howell F.V.: Laser effect on vital dental pulps. British Dental }o-
2006.
urnal, 1969, I27 (I), 26- 28.
20. WuY., \\'ang I.. Co
3. Borggreven J.M.P.M., van Dijk J.WE., Driessens F.C.M.: Effect of laser irradiation on
cell proliferation: a
permeabilĘ of bovine dental enamel. Archives of Oral Biology, L980,25,83I- 832.
21. Karu T.I.: ^\litocFlł
4. Glinkowski W, Pokora L.: Lasery w terapii. Wydawnictwo LekarskiePZWL, Warszawa
radiation. photoó
I995.
22. Carroll J,D., }ti}vr
5. Niemierzycka A,JanczakZ.: Właściwościfizycznepromieniowania laserorvego wpĘ-
(LLLI) for dendsn
wające na sposób i technikę wykoq.,wania biostr4nulacji. Postępy Rehabilitacji, 1994,
23. Aykol G,, Baser L-_.
8(4),101- 109.
to Non-Surgrcal Pt
6. Dembowska E.: Lasery w stomatologii. Wyd. CZELE|, Lublin 2015.
24. Ferrante M., Petrtr
7, Parker S.: Lasers in dentistry. London: British Dental Association, London 2007.
of impacted lor,-er
8. Miserendino L.J., Ler,y G., Miserendino C.A.: Laser interaction with biologic tissues [w:]
25. Demirkol \., Sari ]

Lasers in dentistry, Miserendino L.}., Pick R.M. (red.). Quintessence, Chicago 1995.
therapy on m\otai
9, Coluzzi D.|.: Fundamentals of lasers in dentistry: basic science, tissue interaction, and
26. Genc G., Kocadere.
instrumentation. |ournal of Laser Dentistry 2008, 16, 4- I0.
tooth movement_ ]
10. Giannelli M., Formigli L., Lorenzini L, et al.: Combined photoablative and photodl,rramic
27. Pesevska S., \a]ror
diode laser therapy as an adjunct to non-surgical periodontal treatment: A randomized
and root plarrnine
split-mouth clinical trial. Journal Clinical Periodontology, 2012,39,962-970.
Medical Science. ]
11. Baburao N., Neelkanń B.G, Vivek H.R. et al.: Effect of diode laser on periodontally
28. Namour, A,, \anu
involved root surfaces: An in vitro environmental scanning electron microscope study.
bymeans of \& \-_

}ournal of Laser Dentistry, 2014, 8,2-7Rechmann P., Charland D.A., Rechmann B.M. 2014,10,3n6a+3
et a1.: In-vivo occlusal caries prevention by pulsed CO2 - laser and fluoride varnish
29. A0-Omari \\'.\1.. }
treatment - a clinical pilot study. Lasers in Surgery and Medicine, 2013,45,302- 3I0.
retention of full ca
12. Rechmann P., Fried D., Le C.Q. et a1.: Caries inhibition in vital teeth using 9.6-pm CO2
tistry,2013,21(1 .

- laser irradiation, Journal of Biomedical Optics, 20II,16(7),071405-I-071405,6 30. Dostalova T., }elin
13. Stock K., Hibst R., Keller U.: Comparison of Er:YAG and Er:YSGG laser ablation of den-
Dental }ournal, 20
ta1 hard tissue§. The International SocieĘ for Optical Engineering, 2000,3192,88- 98.
14. Yildirim T., Ayar M.K., YesiĘrt C.: Influence of different EaCr:YSGG laser parameters
on long-term dentin bond strength of self-etch adhesive. Lasers in Medical Science,
2015, 30 (9), 2363 -2368.
15. DiVito E., Crippa R., Iaria G. et aI.: Lasers in endodontics. Laser 2012,4, 10- 18,
 Laseroterpia w plofilaktyce i lecreniu stomatologicznlm

ltór-l, może mieć nawet 16. Singh C.Y, Sharma N., Soi S.: Lasers in endodontics, |ournal of Dental Sciences and Oral
Rehabilitation , 2013, 3,20- 2I.

17. Schwendicke F.: Detecting Proximal Secondary Caries Lesions: A Cost-effectiveness

Analysis. }ournal of Dental Research, 20 I 5, 9 4(2), 27 2 -28)
18. Goodis H.E., Fried D., GansĘ S. et aI.: Featherstone J.D.: Pulpal safety of 9.6 m TEA CO2
laser used for caries prevention. Lasers in Surgery and Medicine, 2004,35(2), 104- 1 10.
Elserier, St. Louis 201 1.
19. Mount G.J., Ngo H.: Stomatologia mało interwencyjna. Med. Tour Internadonal, Otwock
uĘs. British Dental |o-
2006.
20. Wu Y., Wang |., Gong D. et al.: Effects of low-level laser irradiation on mesench).mal stem
oflaser irradiation on
ceIl proliferation: a microarray analysis. Lasers in Medical Science, 2012,27(2),509- 519.
1980,25, 83I- 832.
żI. Karu T.I.: Mitochondrial signaling in mammalian cells activated by red and near-IR
skie PZWL, Warszawa
radiation. Photochemistry Photobiology, 2008, 84, 109 1 - 1099.
22. Carroll }.D., Milward M,R., Cooper P.R. et a].: Developments in low level light therapy
mia laserowego !vpły-
(LLLI) for dentistry. Dental Materials, 2014,30(5),465- 475.
py Rehabilita cji, 1994,
23. Aykol G., Baser U., Maden L et al: The Efect of Low-Level Laser Therapy as an Adjunct
to Non-Surgical Periodontal Treatment. }ournal of Periodontology, 201 1, 82, 48I- 488.
Il5-
24. Ferrante M., Petrini M., }entini P. et al.: Effect of lowłevel laser therapy Ńer extraction
n, [nndon 2007.
of impacted lower third molars. Lasers in Medicine Science, 2013,28,845- 849.
iń biologic tissues [w:]
25. Demirkol N,, Sari F., Bulbul M. et al.: Effectiveness of occlusal splints and low-level laser
ence, Chicago 1995.
therapy on myofascial pain. Lasers in Medicine Science, 2014, 30.3, 1007 -I0l2.
tissue interaction, and
Genc G., Kocadereli I., Tasar F, et a1.: Effect oflowlevel laser terapy (LLLI) on orńodontic
tooth movement. Lasers in Medicine Science, 2013,28,4I- 47.
tive and photodlnamic
27. Pesevską S., Nakova M., Ivanovski K. et al.: Dentinal Hypersensitivity following scaling
ntment A randomized
and root planning: comparison of low-level and topical fluoride treatment. Lasers in
§,962-970.
Medical Science, 2010, 25(5), 647 - 650.
bser on periodontally
28, Namour, A., Nammour, S., Peremarrs, A., et al.: Tieatment of Dentinal HypersensitiviĘ
tron microscope study.
by means of Nd: YAP Laser: A Preliminary In Vitro Study. The Scientific World }ournal,
Dś.,Rechmann B,M.
2014, l0, 323604-32361,I
r and fluoride varnish
29. A0-Omari WM., Patamara }.E., ALmohammed S.N.: The effect of laser irradiation on
ą2OI3,45,302- 3I0.
retention of full cast crowns. European |ournal of Proshodontics and Restorative Den-
xth using 9.6-pm CO2
tistry, 2013, 2I(I), 34- 39.
'l,t05- 1-071405-6
30. Dostalova T., |elinkova H., Housova D.et a1.: Diode laser-activated bleaching. Brazilian
Ghser ablation of den-
Dental Journal, 2004, 15, 13- I8.
,8,2000, 3192, 88- 98.
YSffi laser parameters
rs in }Iedical Science,

2x)12,4, 10- 18.