Kombinatorika elementlari

1-mavzu: Elementlari takrorlanmagan to’plamni tanlash. ( Takrorsiz o’rin almashtirish )

2-mavzu: 𝑛 ta takrorlanmagan elementdan tuzilgan to’plamni 𝑚 tadan o’rinlashtirish
3-mavzu: 𝑛 ta elementdan tuzilgan elementlari takrorlanmagan to’plamni 𝑚 tadan tanlab takrorsiz
kombinatsiyalar tuzish

4-mavzu: Elementlari takrorlangan to’plamni tanlash

5-mavzu: 𝑛 ta elementdan tuzilgan elementlari takrorlanmagan to’plamni 𝑚 tadan tanlab takrorli
o’rinlashtirish
6-mavzu: 𝑛 ta takrorlanmagan elementdan tuzilgan to’plamni 𝑚 tadan tanlab takrorli kombinatsiyalar
tuzish
 7-mavzu: Kombinatsiyalarni qo’shish qoidalari

Masala: Guruhda 25 ta o’quvchi bor, ulardan 11 tasi o’g’il bolalar va 14 tasi qizlar. Guruhdan bir jinsga ta’luqli
ikki kishilik o’quvchini necha xil usulda tanlash mumkin?

Yechish:

1) 11 o’g’il bolalardan 2 tasini tanlash usullari soni:

2
11!
𝐶11 = = 55
2! ∙ (11 − 2)!
2) 14 qizlardan 2 tasini tanlash usullari soni:
2
14!
𝐶14 = = 91
2! ∙ (14 − 2)!
2 2
Shunday qilib, bir jinsga ta’luqli ikki kishilik o’quvchini 𝐶11 + 𝐶14 = 146 usulda tanlash mumkin.

8-mavzu: Kombinatsiyalarni ko’paytirish qoidalari

Masala: Guruhda 25 ta o’quvchi bor, ulardan 11 tasi o’g’il bolalar va 14 tasi qizlar. Guruhdan ikki o’quvchini
shunday tanlash kerakki ulardan biri o’g’il bola, ikkimchisi esa qiz bola bo’lsin. Bu ikki o’quvchidan iborat
to’plamni necha xil usul bilan tanlash mumkin?

Yechish:

1) 11 o’g’il bolalardan 1 tasini tanlash usullar soni:

1
11!
𝐶11 = = 11
1! ∙ (11 − 1)!
2) 14 qizlardan 1 tasini tanlash usullari soni:
1
14!
𝐶14 = = 14
1! ∙ (14 − 1)!
1 1
Shunday qilib, 1 ta o’g’il bola va 1 ta qiz boladan iborat ikki o’quvchini tanlash usullari soni: 𝐶11 ∙ 𝐶14 = 154
ga teng.
 Qo’shimcha ma’lumotlar

▪ 𝑛 ta to'g'ri chiziq tekislikni eng ko'pi bilan nechta tekislikga (qismga) ajratishi:

𝑛2 +𝑛+2
■ (1 + 2 + 3+. . . +𝑛) + 1 yoki 2

▪ Tekislikdagi 𝑛 ta aylana o'zaro (ko'pi bilan) nechta nuqtada kesishishi:

■ 𝑛(𝑛 − 1)

▪ Tekislikda 𝑛 ta aylana kesishganda, tekislikni o'zaro nechta tekislikka ajratishi:

■ 𝑛(𝑛 − 1) + 1

▪ Tekislikda 𝑛 ta aylana kesishganda, tekislikni ko'pi bilan nechta qismga ajratishi:

■ 𝑛(𝑛 − 1) + 2

▪ To'g'ri to'rtburchak n qator va m qator kvadratchalarga bo'lingan bo'lsin. Ushbu holatdan foydalanib,
chizmada ko'pi bilan nechta to'g'ri to'rtburchak borligini aniqlash:
𝑚𝑛(𝑚+1)(𝑛+1)
■ (1 + 2 + 3+. . . +𝑛)(1 + 2 + 3+. . . +𝑚) yoki 4

▪ 𝑛 ta to'g'ri chiziq eng ko'pi bilan nechta nuqtada kesishishi:

𝑛(𝑛−1)
■ 2

▪ Tekislikda a va b to'g'ri chiziqlar o'zaro kesishmaydi. a to'g'ri chiziqda 𝑚 ta, b to'g'ri chiziqda 𝑛 ta nuqta
berilgan. Berilgan nuqtalar bir-biri bilan tutashtirilganda nechta uchburchak hosil bo'lishi:
𝑚𝑛(𝑚+𝑛−2)
■ 2

▪ 𝑛 qatorli kvadratchalarga ega bo'lgan kvadratga jami nechta kvadrat borligi:

𝑛(𝑛+1)(2𝑛+1)
■ 1² + 2² + 3²+. . . +𝑛² yoki 6

▪ Aylanada yotgan ixtiyoriy n ta nuqtadan nechta vatar chizish mumkinligi:

 𝑛(𝑛−1)
■ 2

Birlashmalarning turlari va ularning sonini hisoblash formulalari

Kombinatorikaga doir formulalar
Muallif: Sardor_Salohiddinov