Tema 10 (Kap.

16)

Ekuilibri
 Ekuilibri i Tregut

 Njëtreg është në ekuilibër nëse sasia

e përgjithshme e kërkuar nga blerësit
është e barabartë me sasinë e
përgjithshme të ofruar nga shitësit.
 Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
q=S(p)

q=D(p)

D(p), S(p)
 Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
q=S(p)
D(p*) = S(p*); tregu është
në ekuilibër.
p*
q=D(p)

q* D(p), S(p)
 Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
q=S(p)
D(p’) < S(p’); një tepricë
p’ e sasisë së ofruar mbi
sasinë e kërkuar.
p*
q=D(p)

D(p’) S(p’) D(p), S(p)

 Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
q=S(p)
D(p’) < S(p’); një tepricë
p’ e sasisë së ofruar mbi
sasinë e kërkuar.
p*
q=D(p)

D(p’) S(p’) D(p), S(p)

Çmimi i tregut duhet të bjerë drejt p*.

 Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
q=S(p)
D(p”) > S(p”); një tepricë
e sasisë së kërkuar mbi
sasinë e ofruar.
p*
p” q=D(p)

S(p”) D(p”) D(p), S(p)

 Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
q=S(p)
D(p”) > S(p”); një tepricë
e sasisë së kërkuar mbi
sasinë e ofruar.
p*
p” q=D(p)

S(p”) D(p”) D(p), S(p)

Çmimi i tregut duhet të rritet drejt p*.

 Ekuilibri i Tregut

 Një shembull i llogaritjes së ekuilibrit

të tregut kur kurbat e kërkesës dhe
ofertës së tregut janë lineare.

D(p )  a  bp

S( p )  c  dp
 Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
S(p) = c+dp

p*

D(p) = a-bp

q* D(p), S(p)
 Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
S(p) = c+dp

Cilat janë vlerat e p*

p* dhe q*?

D(p) = a-bp

q* D(p), S(p)
 Ekuilibri i Tregut
D( p )  a  bp
S( p )  c  dp

Në çmimin ekuilibër p*, D(p*) = S(p*).

Kjo është, a  bp*  c  dp*
e cila jep * ac
p 
bd
* *
dhe q  D(p )  S(p )  ad  bc
*
.
bd
 Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
S(p) = c+dp
p* 
ac
bd
D(p) = a-bp

* ad  bc D(p), S(p)
q 
bd
 Ekuilibri i Tregut

A mund të llogarisim ekuilibrin e

tregut duke përdorur kurbat e
anasjellta të kërkesës dhe ofertës së
tregut?
 Po, është e njëjta llogaritje.
 Ekuilibri i Tregut
aq 1
q  D( p )  a  bp  p   D ( q),
b
ekuacioni i kurbës së anasjelltë të kërkesës
së tregut. Dhe

cq 1
q  S( p )  c  dp  p   S ( q),
d
ekuacioni i kurbës së anasjelltë të ofertës
së tregut.
 Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e anasjelltë
D-1(q),
e tregut Oferta e anasjelltë
S-1(q)
e tregut

S-1(q) = (-c+q)/d
p*

D-1(q) = (a-q)/b

q* q
 Ekuilibri i Tregut
D-1(q), Kërkesa e anasjelltë e tregut
S-1(q) Oferta e anasjelltë e tregut
S-1(q) = (-c+q)/d
Në ekuilibër,
p* D-1(q*) = S-1(q*).
D-1(q) = (a-q)/b

q* q
 Ekuilibri i Tregut
1 aq 1 cq
pD ( q)  dhe p  S ( q)  .
b d
Në ekuilibër sasia q*, D-1(p*) = S-1(p*). Kjo është,
* *
aq cq

b d
* ad  bc
që jep q 
bd
* 1 * 1 * ac
dhe p  D (q )  S (q )  .
bd
 Ekuilibri i Tregut
D-1(q), Kërkesa e Oferta e
S-1(q) tregut tregut
S-1(q) = (-c+q)/d
p* 
ac
bd
D-1(q) = (a-q)/b

* ad  bc q
q 
bd
 Ekuilibri i Tregut

 Dyraste speciale:
sasia e ofruar është fikse, e pavarur
nga çmimi i tregut, dhe

sasia e ofruar është jashtëzakonisht

e ndjeshme ndaj çmimit të tregut.
 Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Sasia e ofruar e tregut është
p
tregut fikse, e pavarur nga çmimi.
S(p) = c+dp, so d=0
and S(p)  c.

D-1(q) = (a-q)/b

q* = c q
 Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Sasia e ofruar e tregut është
p
tregut fikse, e pavarur nga çmimi.
S(p) = c+dp, pra d=0
dhe S(p)  c.
p*

D-1(q) = (a-q)/b

q* = c q
 Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Sasia e ofruar e tregut është
p
tregut fikse, e pavarur nga çmimi.
S(p) = c+dp, pra d=0
dhe S(p)  c.
p* = p* = D-1(q*); kjo është,
(a-c)/b p* = (a-c)/b.
D-1(q) = (a-q)/b

q* = c q
 Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Sasia e ofruar e tregut është
p
tregut fikse, e pavarur nga çmimi.
S(p) = c+dp, pra d=0
dhe S(p)  c.
p* = p* = D-1(q*); kjo është,
(a-c)/b p* = (a-c)/b.
D-1(q) = (a-q)/b
* ac q* = c q
p  * ac
bd p 
b
ad  bc
* me d = 0 jep
q  *
bd q  c.
 Ekuilibri i Tregut

 Dy raste speciale janë

kur sasia e ofruar është fikse, e
 pavarur nga çmimi i tregut, dhe

kur sasia e ofruar është

jashtëzakonisht e ndjeshme ndaj
çmimit të tregut.
 Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Sasia e ofruar e tregut është
p
tregut tepër e ndjeshme ndaj çmimit.
S-1(q) = p*.

p*

D-1(q) = (a-q)/b

q
 Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Sasia e ofruar e tregut është
p
tregut tepër e ndjeshme ndaj çmimit.

S-1(q) = p*.

p*

D-1(q) = (a-q)/b

q* q
 Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Sasia e ofruar e tregut është
p
tregut tepër e ndjeshme ndaj çmimit.
S-1(q) = p*.
p* = D-1(q*) = (a-q*)/b pra
p* q* = a-bp*

D-1(q) = (a-q)/b

q* = q
a-bp*
 Taksat mbi sasinë
 Një
taksë mbi sasinë e vendosur me një
normë prej $ t është një taksë prej $ t e
paguar për secilën njësi të tregtuar.
 Nësetaksa është vendosur mbi shitësit,
atëherë bëhet fjalë për akcizën.
 Nësetaksa u vendoset blerësve, atëherë
është një taksë mbi shitjet.
 Taksat mbi sasinë

 Ciliështë efekti i taksës mbi sasinë

në ekuilibrin e një tregu?
 Si ndikohen çmimet?
 Si ndikohet sasia e tregtuar?
 Kush e paguan taksën?
 Si ndryshojnë përfitimet nga tregtia?
 Taksat mbi sasinë

 Njënormë tatimore (t) e bën çmimin

e paguar nga blerësit, pb, i cili është
më i lartë nga çmimi i marrë nga
shitësit (t).
pb  ps  t
 Taksat mbi sasinë

 Edhe me taksë tregu duhet të vij në

ekuilibër.
 Dmth sasia e kërkuar nga blerësit me
çmimin pb duhet të barazojë sasinë e
ofruar nga shitësit për çmimin ps.

D(pb )  S( ps )
 Taksat mbi sasinë
pb  ps  t dhe D(pb )  S(ps )
përshkruan ekuilibrin e tregut.
Vini re që këto dy kushte zbatohen pa marrë
parasysh nëse taksa u është vendosur
shitësve ose blerësve.

Prandaj, një tarifë e taksës së shitjes $ t ka

të njëjtin efekt si vendosja e akcizës $ t.
Taksat mbi sasinë & Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut

Pa taksë

p*

q* D(p), S(p)
Taksat mbi sasinë & Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
Një taksë akcize ngre
kurbën e ofertës të
$t tregut me $t
p*

q* D(p), S(p)
Taksat mbi sasinë & Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
Një taksë akcize ngre
kurbën e ofertës të
pb $t tregut me $t, ngre
çmimin e blerësve dhe ul
p*
sasinë e tregtuar.

qt q* D(p), S(p)
Taksat mbi sasinë & Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
Një taksë akcize ngre
kurbën e ofertës të
pb $t tregut me $t, ngre
çmimin e blerësve dhe ul
p* sasinë e tregtuar.
ps

qt q* D(p), S(p)
Dhe shitësit marrin vetëm ps = pb - t.
Taksat mbi sasinë & Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut

Pa taksë

p*

q* D(p), S(p)
Taksat mbi sasinë & Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
Një taksë mbi shitjet ul
kurbën e kërkesës së
tregut me $t
p*
$t

q* D(p), S(p)
Taksat mbi sasinë & Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
Një taksë mbi shitjet ul
kurbën e kërkesës së
tregut me $t, ul çmimin
e shitësve dhe zvogëlon
p* sasinë e tregtuar.
ps
$t

qt q* D(p), S(p)
Taksat mbi sasinë & Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
Një taksë mbi shitjet ul
kurbën e kërkesës së
pb tregut me $t, ul çmimin
e shitësve dhe zvogëlon
p* sasinë e tregtuar.
ps
$t

qt q* D(p), S(p)
Dhe blerësit paguajnë pb = ps + t.
Taksat mbi sasinë & Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
Një taksë mbi shitjet e
vendosura në masën
pb $t $ t ka të njëjtat efekte
në ekuilibrin e tregut,
p* siç bën një taksë
ps akcize e vendosur në
$t nivelin $ t.

qt q* D(p), S(p)
Taksat mbi sasinë & Ekuilibri i Tregut

 Kush e paguan taksën prej $ t për

njësi të tregtuar?

 Ndarjae $ t midis blerësve dhe

shitësve është barra e taksës.
Taksat mbi sasinë & Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut

pb
p*
ps

qt q* D(p), S(p)
Taksat mbi sasinë & Ekuilibri i Tregut
Kërkesa e Oferta e
p tregut tregut
Taksa e paguar
nga blerësit
pb
p*
ps Taksa e paguar
nga shitësit

qt q* D(p), S(p)
Taksat mbi sasinë & Ekuilibri i Tregut

 P.sh.
supozoni që kurbat e kërkesës
dhe ofertës së tregut janë lineare.

D(pb )  a  bpb
S( ps )  c  dps
Taksat mbi sasinë & Ekuilibri i Tregut
D(pb )  a  bpb dhe S(ps )  c  dps .
Me taksën, ekuilibri i tregut kënaq
pb  ps  t dhe D(pb )  S(ps ) pra
pb  ps  t dhe a  bpb  c  dps .

Zëvendësimi i pb jep
a  c  bt
a  b( ps  t )  c  dps  ps  .
bd
Taksat mbi sasinë & Ekuilibri i Tregut
a  c  bt
ps  dhe pb  ps  t jep
bd
a  c  dt
pb 
bd

Sasia e tregtuar në ekuilibër është:

t
q  D( pb )  S( ps )
ad  bc  bdt
 a  bpb  .
bd
Taksat mbi sasinë & Ekuilibri i Tregut
a  c  bt
ps 
bd t ad  bc  bdt
q 
a  c  dt bd
pb 
bd
ac
Kur t  0, ps dhe pb  b  d  p *,
çmimi ekuilibër nëse nuk ka taksë (t = 0)
dhe qt  ad  bc ,
bd
sasia e tregtuar në ekuilibër kur nuk ka
taksë.
Taksat mbi sasinë & Ekuilibri i Tregut
a  c  bt
ps 
bd t ad  bc  bdt
q 
a  c  dt bd
pb 
bd

Nëse rritet (t), ps bie,

pb ngrihet,
dhe qt bie.
Taksat mbi sasinë & Ekuilibri i Tregut
a  c  bt
ps 
bd t ad  bc  bdt
q 
a  c  dt bd
pb 
bd
Taksa e paguar për njësi nga blerësi është
* a  c  dt a  c dt
pb  p    .
bd bd bd
Taksa e paguar për njësi nga shitësi është

* a  c a  c  bt bt
p  ps    .
bd bd bd
Taksat mbi sasinë & Ekuilibri i Tregut
a  c  bt
ps 
bd t ad  bc  bdt
q 
a  c  dt bd
pb 
bd

Taksa totale e paguar (nga blerësit dhe

shitësit së bashku) është
t ad  bc  bdt
T  tq  t .
bd
Barra e taksës dhe elasticiteti në lidhje
me çmimin
 Barra e një takse mbi sasinë varet
nga elasticiteti i kërkesës dhe ofertës
në lidhje me çmimin.
Barra e taksës dhe elasticiteti në lidhje me
çmimin
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut

pb $t
p*
ps

qt q* D(p), S(p)
Barra e taksës dhe elasticiteti në lidhje me
çmimin
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut

Ndryshimi në çmimin
pb $t e blerësve është pb - p*.
p* Ndryshimi në sasinë e
ps kërkuar është Dq.

qt q* D(p), S(p)

Dq
Barra e taksës dhe elasticiteti në lidhje me
çmimin
Rreth p = p* elasticiteti i kërkesës në lidhje
me çmimin është përafërsisht
Dq
* *
q * Dq  p
D  *
 pb  p 
*
.
pb  p D  q
*
p
Barra e taksës dhe elasticiteti në lidhje me
çmimin
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut

pb $t
p*
ps

qt q* D(p), S(p)
Barra e taksës dhe elasticiteti në lidhje me
çmimin
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
Ndryshimi në çmimin
$t e shitësve është ps - p*.
pb Ndryshimi në sasinë e
p* kërkuar është Dq.
ps

qt q* D(p), S(p)

Dq
Barra e taksës dhe elasticiteti në lidhje me
çmimin
Rreth p = p* elasticiteti i ofertës në lidhje
me çmimin është përafërsisht
Dq
* *
q * Dq  p
S  *
 ps  p 
*
.
ps  p  S q
*
p
Barra e taksës dhe elasticiteti në lidhje me
çmimin
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
Taksa e paguar
nga blerësit
pb
p* Taksa e paguar
ps nga shitësit

qt q* D(p), S(p)
Barra e taksës dhe elasticiteti në lidhje me
çmimin
Kërkesa e Oferta e
p tregut tregut
Taksa e paguar
nga blerësit
pb
p* Taksa e paguar
ps nga shitësit

qt q* D(p), S(p)
*
pb  p
Barra e taksës = * .
p  ps
Barra e taksës dhe elasticiteti në lidhje me
çmimin
*
pb  p
Barra e taksës = * .
p  ps
* *
* Dq  p * Dq  p
pb  p  . ps  p  .
* *
D  q  S q
*
Pra pb  p S
  .
*
p  ps D
Barra e taksës dhe elasticiteti në lidhje me
çmimin
*
pb  p S
Barra e taksës është   .
*
p  ps D

Pjesa e një takse mbi sasinë $ t e paguar nga

blerësit rritet kur oferta bëhet më elastike
në lidhje me çmimin ose kur kërkesa bëhet
më pak elastike në lidhje me çmimin.
Barra e taksës dhe elasticiteti në lidhje me
çmimin
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
Kur kërkesa e tregut
pb $t bëhet më pak elastike në
lidhje me çmimin, barra e
p* taksës zhvendoset më
ps
shumë tek blerësit.

qt q* D(p), S(p)
Barra e taksës dhe elasticiteti në lidhje me
çmimin
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
Kur kërkesa e tregut
bëhet më pak elastike në
pb $t lidhje me çmimin, barra e
p* taksës zhvendoset më
ps shumë tek blerësit.

qt q* D(p), S(p)
Barra e taksës dhe elasticiteti në lidhje me
çmimin
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
Kur kërkesa e tregut
pb $t bëhet më pak elastike në
lidhje me çmimin, barra e
ps= p* taksës zhvendoset më
shumë tek blerësit.

qt = q* D(p), S(p)
Barra e taksës dhe elasticiteti në lidhje me
çmimin
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
Kur kërkesa e tregut
bëhet më pak elastike në
pb $t lidhje me çmimin, barra e
ps= p* taksës zhvendoset më
shumë tek blerësit.

qt = q* D(p), S(p)
Kur D = 0, blerësit paguajnë tërë taksën, madje
megjithëse u është ngarkuar shitësve.
Barra e taksës dhe elasticiteti në lidhje me
çmimin
*
pb  p S
Barra e taksës është   .
*
p  ps D

Në mënyrë të ngjashme, pjesa e një takse mbi

sasinë $t e paguar nga shitësit rritet kur oferta
bëhet më pak elastike në lidhje me çmimin
ose kur kërkesa bëhet më elastike në lidhje
me çmimin.
.
Humbja neto dhe elasticiteti i lidhur
me çmimin
 Njëtaksë e vendosur mbi sasisë në një
treg konkurrues zvogëlon sasinë e
tregtuar dhe kështu ul përfitimet nga
tregtia (d.m.th shuma e tepricave të
konsumatorëve dhe prodhuesve).

 Tepricatotale e humbur është humbja nga

taksa ose ngarkesa e tepërt.
Humbja neto dhe elasticiteti i lidhur
me çmimin
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut

Pa taksë

p*

q* D(p), S(p)
Humbja neto dhe elasticiteti i lidhur
me çmimin
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut

Pa taksë
CS
p*

q* D(p), S(p)
Humbja neto dhe elasticiteti i lidhur
me çmimin
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut

Pa taksë

p*
PS

q* D(p), S(p)
Humbja neto dhe elasticiteti i lidhur
me çmimin
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut

Pa taksë
CS
p*
PS

q* D(p), S(p)
Humbja neto dhe elasticiteti i lidhur
me çmimin
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut

Pa taksë
CS
p*
PS

q* D(p), S(p)
Humbja neto dhe elasticiteti i lidhur
me çmimin
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
Taksa i zvogëlon të dyja
pb CS $t CS dhe PS
p*
ps PS

qt q* D(p), S(p)
Humbja neto dhe elasticiteti i lidhur
me çmimin
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
Taksa i zvogëlon të
dyja CS dhe PS,
pb CS $t
transferon tepricë
p* Tax në qeveri
ps PS

qt q* D(p), S(p)
Humbja neto dhe elasticiteti i lidhur
me çmimin
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
Taksa i zvogëlon të dyja
CS dhe PS, transferon
pb CS $t
tepricë në qeveri
p* Tax
ps PS

qt q* D(p), S(p)
Humbja neto dhe elasticiteti i lidhur
me çmimin
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
Taksa i zvogëlon
të dyja CS dhe PS,
pb CS $t
transferon tepricë
p* Tax në qeveri,dhe ul
ps PS tepricën totale.

qt q* D(p), S(p)
Humbja neto dhe elasticiteti i lidhur
me çmimin
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut

pb CS $t
p* Tax
ps PS Humbja neto

qt q* D(p), S(p)
Humbja neto dhe elasticiteti i lidhur
me çmimin
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut

pb $t
p*
ps Humbja neto

qt q* D(p), S(p)
Humbja neto dhe elasticiteti i lidhur
me çmimin
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
Humbja neto bie kur
pb $t kërkesa e tregut bëhet
më pak elastike në lidhje
p* me çmimin.
ps

qt q* D(p), S(p)
Humbja neto dhe elasticiteti i lidhur
me çmimin
Kërkesa e Oferta e
p
tregut tregut
Humbja neto bie kur
pb $t kërkesa e tregut bëhet
më pak elastike në lidhje
p* me çmimin.
ps

qt q* D(p), S(p)
 Humbja neto dhe elasticiteti i lidhur
me çmimin
Kërkesa e Oferta e
p tregut tregut

Humbja neto bie kur

pb $t kërkesa e tregut bëhet
më pak elastike në lidhje
ps= p* me çmimin.

qt = q* D(p), S(p)
Nëse D = 0, taksa nuk shkakton humbje
neto.
Humbja neto dhe elasticiteti i lidhur
me çmimin
 Humbja neto për shkak të një takse
mbi sasinë rritet nëse kërkesa e
tregut ose oferta e tregut bëhen më
elastike në lidhje me çmimin.
 Nëse D= 0 ose S = 0 atëherë humbja
neto është zero.
Humbja neto nga një taksë

 -(A+B) – humbja në tepricën e

konsumatorit
 -(C+D) - humbja në tepricën e
prodhuesit
 +(A+C)- fitimi në të ardhurat
qeveritare
 -(B + D) – mat humbjen neto nga
taksa

tDq
BD
2
Efiçensa Pareto

Tregu konkurencial përcakton

një sasi Pareto efiçente të
produktit, sepse për q*, çmimi
që dikush është I gatshëm të
paguajë për të blerë një sasi
shtesë të të mirës, është i
barabartë me çmimin që
dikush duhet të paguhet për
të shitur një sasi shtesë të të
mirës