Professional Documents
Culture Documents
ΙΛΙΑΔΑ 1-247
ΙΛΙΑΔΑ 1-247
ΡΑΨΩΔΙΑ Α΄
ΕΝΟΤΗΤΑ 1
ΠΡΟΟΙΜΙΟ – ΙΚΕΣΙΑ ΤΟΥ ΧΡΥΣΗ (1-53)
Στ. 1-7: Προοίμιο Συνιστά τον πρόλογο του έπους και χωρίζεται σε τρία δομικά
μέρη
Επίκληση στη Μούσα (στ. 1): η Μούσα είναι η
Καλλιόπη, Μούσα της επικής ποίησης, κόρη του Δία και της Μνημοσύνης.
Μπορούσε να βρίσκεται παντού, να ξέρει τα πάντα και να θυμάται τα
πάντα. Ο ποιητής γνωρίζει πόσο δύσκολο είναι το έργο του και γι΄ αυτό
επικαλείται τη Μούσα, ώστε να τον καθοδηγήσει στο δύσκολο εγχείρημα
της δημιουργίας του έπους, να του δώσει έμπνευση, να του δυναμώσει την
αυτοπεποίθηση, αλλά και να προσδώσει στο έργο του κύρος και να το
καταστήσει αναμφισβήτητο ως θεόπνευστο που θα είναι (ο ποιητής ζητά
από τη μούσα να ψάλλει το θυμό του Αχιλλέα).
Διήγηση (στ.2-5): σύντομη παρουσίαση της υπόθεσης
(παρουσιάζονται οι καταστροφικές συνέπειες του θυμού του Αχιλλέα).
Παράκληση Μούσας (στ.6-7): ο ποιητής ζητά από τη
Μούσα να του ορίσει το χρονικό σημείο εκκίνησης της αφήγησης (εδώ, αντί
της τυπικής παράκλησης, έχουμε ορισμό της χρονικής αφετηρίας της
αφήγησης, καθώς απαντάται το πότε και το γιατί έγιναν όλα αυτά που
περιγράφονται στο προοίμιο).
Στ. 1-7: Το ξεκίνημα του έπους διέπεται από μία αοριστία και η αφήγηση
είναι ελλειπτική (δεν ακούγεται ο πόλεμος και η πολιορκία της Τροίας, αλλά
το κοινό αναγνωρίζει το γνωστό μύθο βήμα βήμα).. έτσι, οι ακροατές
βρίσκονται σε εγρήγορση και αδημονία.. εξάλλου, το θέμα του θυμού
παρουσιάζεται με συναισθηματική φόρτιση γύρω από τις συνέπειές του,
οπότε γεννιούνται συναισθήματα αβεβαιότητας, έντασης και αγωνίας..
Θέμα: Θέμα του έργου είναι ο θυμός του Αχιλλέα που αποτελεί την
απώτερη αιτία όλων των δεινών των Αχαιών.. Η αφήγηση λοιπόν ξεκινά
από έναν μόνο ήρωα, η δράση του οποίου θα διαποτίσει το γενικό χώρο
του ποιήματος, τα άλλα πρόσωπα και όλο τον πόλεμο.. μάλιστα, το θέμα
είναι στενό κι εσωτερικό, αφού μας οδηγεί στην ψυχή και όχι στη δράση
ενός συγκεκριμένου ανθρώπου ( ο θυμός είναι ένα συναίσθημα υπόγειο,
σκοτεινό και με απρόβλεπτες συνέπειες, το οποίο οι αρχαίοι πίστευαν πως
έχει θεϊκή προέλευση.. γι’ αυτό η έννοια της προσωπικής ευθύνης στην
Ιλιάδα απουσιάζει.. εδώ, ο θυμός του Αχιλλέα καταστρέφει αμέτρητες ζωές,
αλλά υπεύθυνος κατά βάση είναι ο Δίας που πήρε την απόφαση, στ. 5)..
Άταφοι νεκροί (στ. 4-5): Τα άταφα σώματα αποτελούν τη μεγαλύτερη
ατίμωση και η εικόνα δημιουργεί αποστροφή, αγανάκτηση και ψυχική
ταραχή.. σύμφωνα με τους αρχαίους, η ψυχή των άταφων νεκρών δεν
έβρισκε το δρόμο για τον Άδη, έμενε μετέωρη, δυστυχισμένη μεταξύ του
κόσμου των ζωντανών και των νεκρών και δεν αναπαυόταν..
Σχήμα του κύκλου: Το όνομα του Αχιλλέα αναφέρεται στον πρώτο και
στον τελευταίο στίχο του προοιμίου και υπογραμμίζεται έτσι ο
πρωταγωνιστικός ρόλος του ήρωα στην ιστορία.
Δομή σκηνής:
ο ρόλος του Απόλλωνα (στ. 8-11) (οι στίχοι αυτοί έχουν μεταβατικό ρόλο, καθώς
συνδέουν το προοίμιο με την κύρια αφήγηση: αυτός που άναψε την έχθρα Αχιλλέα –
Αγαμέμνονα ήταν ο θεός Απόλλωνας, που οργίστηκε με τον Ατρείδη, επειδή δε
σεβάστηκε τον Χρύση, τον ιερέα του)
ο Χρύσης ικέτης στο στρατόπεδο των Αχαιών (στ. 12-22)
η απόρριψη της ικεσίας και η αποπομπή του Χρύση από τον Αγαμέμνονα (στ. 23-
33)
η προσευχή του Χρύση στον Απόλλωνα για τιμωρία των Αχαιών (στ. 34-43)
η εκδικητική τιμωρία των Αχαιών από τον Απόλλωνα (στ. 44-53)
Η παρουσία και το αίτημα του Χρύση: Ο Χρύσης έρχεται στο στρατόπεδο των
Αχαιών ως πατέρας – ικέτης και ως λειτουργός του Απόλλωνα – φορέας θεϊκής
εξουσίας.. αν και γέροντας, είναι γενναίος, στοργικός πατέρας και θαρραλέος (ήρθε
ως ικέτης στο στρατόπεδο των αντιπάλων και διακινδυνεύει τη ζωή του για την κόρη
του)..διαθέτει πλούτο και κύρος (συνοδεύεται από πολλά λύτρα και προφανώς από
πολλούς συνοδούς), είναι αξιοπρεπής, σοβαρός, περήφανος, διακριτικός, ήπιος,
ευγενικός, διπλωμάτης.. ως εκπρόσωπος του θεού (σκήπτρο από πολύτιμο μέταλλο
με τα εμβλήματα του Απόλλωνα) προκαλεί δέος.. μάλιστα, η προτροπή του για
ευσέβεια στον Απόλλωνα που περιγράφεται ως δυνατός και με τοξευτική δεινότητα
λειτουργεί ως απειλή (αν οι Αχαιοί δεν συμμορφωθούν, θα αντιμετωπίσουν το θεό)
και συνιστά μια έξυπνη και δραματική κίνηση..
Ομιλία του Χρύση: Ο λόγος του Χρύση, ακριβής και περιεκτικός, διαρθρώνεται ως
εξής:
γονυκλισία και προσφώνηση στους Αχαιούς, ιδιαίτερα στους Ατρείδες
διπλή ευχή
αίτημα με προσφορά λύτρων
προτροπή για ευλάβεια προς Απόλλωνα (κρυμμένη απειλή)
Στόχος του Χρύση είναι να επηρεάσει συναισθηματικά τους Αχαιούς..
Θέση του λαού στην κοινωνία της Ιλιάδας: Η ύπαρξη γενικής συνέλευσης του
στρατού δεν υποδεικνύει δημοκρατικότητα.. το πολίτευμα ήταν απόλυτη μοναρχία
και στη συνέλευση των πολλών επιβαλλόταν η θέληση του ενός (αν και ο στρατός
επιδοκίμασε το αίτημα του Χρύση, όταν ο Αγαμέμνονας ύψωσε το ανάστημά του, δεν
ακούστηκε καμία διαμαρτυρία)..
Η αντίδραση του Αγαμέμνονα: Αγνοεί την επιδοκιμασία της συνέλευσης των
Αχαιών προς το Χρύση και επιβάλλοντας τη θέλησή του διώχνει τον ιερέα με τρόπο
σκληρό και προσβλητικό.. έτσι, φανερώνεται ένας άνθρωπος που έχει το ύφος, αλλά
όχι και το ήθος ενός μεγάλου ηγέτη, ένας χαρακτήρας αλαζονικός, απόλυτος,
κυνικός, βάναυσος, αναίσθητος, άπονος, ιδιοτελής, ευερέθιστος, που τυφλώνεται από
την έπαρση, χάνει την ευθυκρισία του και δεν αντιλαμβάνεται την επικείμενη θεϊκή
τιμωρία.. όντας ασεβής προς τον ιερέα και τον Απόλλωνα, διαπράττει ύβρη που θα
επιφέρει τη νέμεση του θεού και την τίση (λοιμός στο στρατόπεδο των Αχαιών).
Εικόνα του λοιμού: Τα βέλη του θεού προκαλούν επιδημία στους Αχαιούς που
μεταδίδεται από τα ποντίκια.. η περιγραφή ακολουθεί το σχήμα της
κλιμάκωσης και το νόμο των τριών, καθώς ο θεός πλήττει πρώτα τα σκυλιά (τα
λιγότερο ανθεκτικά και σημαντικά για τη διεξαγωγή του πολέμου), μετά τα μουλάρια
(δυνατά και απαραίτητα ως υποζύγια στον πόλεμο) και τέλος τους ανθρώπους που
συνιστούν το τελειότερο είδος (από το μικρότερο στο μεγαλύτερο, ενώ το τρίτο
στοιχείο είναι το πιο σημαντικό και το καλύτερο)..
Καύση νεκρών: αποτελεί αναχρονισμό, καθώς συνηθιζόταν στην ομηρική
περίοδο αλλά όχι και στη μυκηναϊκή, κατά την οποία οι νεκροί ενταφιάζονταν.. η
εικόνα με την καύση πάντως προκαλεί ένταση, αγωνία και υποβάλλει την
τραγικότητα των στιγμών..
Σχήμα του κύκλου: Η σκηνή του Χρύση ακολουθεί το σχήμα του κύκλου με κέντρο
τον ίδιο το Χρύση και περίμετρο την οργή του Απόλλωνα (στην αρχή και στο τέλος
της σκηνής επισημαίνεται η αποστολή του λοιμού από το θεό στο στρατόπεδο των
Αχαιών)..
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
Η ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΑΧΑΙΩΝ
ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΑΧΙΛΛΕΑ – ΑΓΑΜΕΜΝΟΝΑ
Στ. 54-188
Δομή:
σύγκληση του στρατού των Αχαιών σε συνέλευση με πρωτοβουλία του Αχιλλέα για
την αντιμετώπιση του κακού που τους μαστίζει (στ. 54-68)
ο μάντης Κάλχας εκφράζει δισταγμούς, αλλά μετά τη διαβεβαίωση του Αχιλλέα για
εγγύηση της προσωπικής του ασφάλειας, αποκαλύπτει την αιτία του κακού και
προτείνει λύση (στ. 68-101)
Κάλχας: κατείχε το χάρισμα της μαντικής τέχνης από τον Απόλλωνα και γι’ αυτό
γνώριζε τα μελλούμενα, αλλά μπορούσε να ξεδιαλύνει κι όλα τα δυσερμήνευτα του
παρελθόντος και του παρόντος.. Η παρουσία του πάντως μας γυρίζει πολύ πίσω στο
παρελθόν του τρωικού πολέμου και μας θυμίζει πως ο μάντης είχε προβλέψει ότι η
Τροία θα κυριευόταν μετά από 10 χρόνια πολιορκίας και ότι η άλωση της πόλης δε θα
γινόταν χωρίς τη βοήθεια του Αχιλλέα..
Ο δισταγμός του μάντη: η παρουσία του μάντη γίνεται από τον ποιητή με τρόπο
επίσημο και μεγαλοπρεπή, προκειμένου να μην υπάρχει καμιά αμφιβολία για την
αλήθεια των λεγομένων του.. ο Κάλχας όμως φοβούμενος να αποκαλύψει τον υπαίτιο
της συμφοράς, καθώς αυτός μπορεί να γίνει πολύ επικίνδυνος, εφόσον του
καταλογισθούν τα σφάλματά του (έτσι, στήνεται το ψυχολογικό υπόβαθρο της
αντίδρασης που θα ακολουθήσει από τον Αγαμέμνονα), ζητά από τον Αχιλλέα να
δεσμευτεί προσωπικά και έμπρακτα πως θα τον προστατεύσει.. ο υπαινιγμός αφορά
ξεκάθαρα τον Αγαμέμνονα, τον οποίο «φωτογραφίζει», ενώ το γνωμικό «όταν
θυμώσει στο μικρό, νικά ο βασιλιάς» υποδηλώνει ότι οι ανίσχυροι άνθρωποι όταν
έρχονται σε σύγκρουση με την εξουσία συντρίβονται, ακόμη κι αν έχουν δίκιο..
Η αποκάλυψη της αιτίας του κακού: ο Κάλχας, μετά τις διαβεβαιώσεις του
Αχιλλέα, αποκαλύπτει άμεσα και απροκάλυπτα την αιτία της οργής του Απόλλωνα,
που ήταν η προσβλητική συμπεριφορά του Αγαμέμνονα στο Χρύση και η άρνηση επί
του αιτήματός του.. προτείνει μάλιστα ως λύση την επιστροφή της Χρυσηίδας στον
πατέρα της χωρίς λύτρα και θυσία στον Απόλλωνα..
Δομή:
οργισμένη αντίδραση του Αγαμέμνονα στο άκουσμα της μαντείας (στ. 102-121)..
απαντητικός λόγος του Αχιλλέα και προτροπή του για συμμόρφωση του
Αγαμέμνονα (στ. 122-130)..
λόγος του Αγαμέμνονα και συμφωνία για επιστροφή της Χρυσηίδας, αλλά με
προβολή απαιτήσεων (στ. 131-148)..
δεύτερος λόγος του Αχιλλέα, οργισμένη αντίδρασή του και απειλή για αποχώρησή
του από τον πόλεμο (στ. 149-172)..
ανταπάντηση του Αγαμέμνονα, περιφρόνηση του Αχιλλέα και απειλή για αρπαγή
της Βρισηίδας (στ. 173-188)..
Δομή:
Το τρομερό δίλημμα του Αχιλλέα (στ. 189-193)
Η εμφάνιση (επιφάνεια) της Αθηνάς (στ. 194-199)
Η αντίδραση του Αχιλλέα και ο λόγος του προς τη θεά (στ. 200-206)
Η συμβουλή και οι υποσχέσεις της Αθηνάς στον Αχιλλέα (στ. 207-215)
Η υπακοή του Αχιλλέα και η αποχώρηση της θεάς για τον Όλυμπο (στ. 216-223)
Το ξέσπασμα του Αχιλλέα προς τον Αγαμέμνονα και η δέσμευση του ήρωα για
οριστική αποχώρηση από τον πόλεμο (στ. 224-248)