2018-Ci Il 1 Iyun Tarixli 105 Nömrəli: Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MALİYYƏ NAZİRLİYİNİN KOLLEGİYASI
QƏRAR
№ Q-15
Bakı şəhəri 9 dekabr 2019-cu il
“Kiçik və Orta Sahibkarlıq Subyektləri üçün Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına

əsasən mühasibat uçotunun aparılması Qaydaları”nın təsdiq edilməsi haqqında
“Mühasibat uçotu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər edilməsi

barədə” Azərbaycan Respublikasının 2018-ci il 4 may tarixli 1140-VQD nömrəli Qanununun tətbiqi
və “Mühasibat uçotu haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə”
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2005-ci il 7 fevral tarixli 192 nömrəli Fərmanında dəyişiklik
edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2018-ci il 1 iyun tarixli 105 nömrəli
Fərmanının 2.3-cü bəndini və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 9 fevral 2009-cu il tarixli 48
nömrəli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş "Azərbaycan Respublikasının Maliyyə Nazirliyi haqqında
Əsasnamə"nin 7.7-ci, 7.11-ci, 8.48-ci və 8.53-cü bəndlərini rəhbər tutaraq Azərbaycan Respublikası
Maliyyə Nazirliyinin Kollegiyası
qərara alır:
1. “Kiçik və Orta Sahibkarlıq Subyektləri üçün Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq

Standartlarına əsasən mühasibat uçotunun aparılması Qaydaları” təsdiq edilsin (əlavə olunur).
2. Maliyyə Nazirliyinin aparatının Uçot siyasəti şöbəsinə tapşırılsın ki, bu qərarın 3 gün
müddətində Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestrinə daxil edilməsi üçün
Ədliyyə Nazirliyinə təqdim edilməsini təmin etsin.
3. Bu qərarın icrasına nəzarəti öz üzərimdə saxlayıram.
Kollegiyanın sədri,
Azərbaycan Respublikasının
maliyyə naziri Samir Şərifov
Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Azərbaycan Respublikası
Maliyyə Nazirliyinin Kollegiyasının
“09” dekabr 2019-сu il tarixli
Q-15 №li Qərarı ilə təsdiq edilmişdir
KİÇİK VƏ ORTA SAHİBKARLIQ SUBYEKTLƏRİ ÜÇÜN MALİYYƏ HESABATLARININ

BEYNƏLXALQ STANDARTLARINA ƏSASƏN MÜHASİBAT UÇOTUNUN APARILMASI
QAYDALARI
1. Ümumi müddəalar
1.1. Bu Qaydalar “Mühasibat uçotu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu,

“Mühasibat uçotu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər edilməsi
barədə” Azərbaycan Respublikasının 2018-ci il 4 may tarixli 1140-VQD nömrəli Qanununun tətbiqi
və “Mühasibat uçotu haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə”
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2005-ci il 7 fevral tarixli 192 nömrəli Fərmanında dəyişiklik
edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2018-ci il 1 iyun tarixli 105 nömrəli
Fərmanı, Kiçik və Orta Sahibkarlıq Subyektləri üçün Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartları
(bundan sonra – KOS üçün MHBS) əsasında hazırlanmışdır. Bu Qaydalar “Mühasibat uçotu
haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tələblərinə uyğun olaraq maliyyə hesabatlarını
KOS üçün MHBS-a uyğun tərtib edən hüquqi şəxslərə və hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq
fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslərə (bundan sonra – mühasibat uçotu subyekti) şamil edilir.
1.2. Mühasibat uçotu subyektləri KOS üçün MHBS-a uyğun tərtib olunan avtomatlaşdırılmış
proqramlar əsasında mühasibat uçotunu aparmaq və maliyyə hesabatlarını tərtib etmək hüququna
malikdirlər.
2. Əsas anlayışlar
2.1. Bu Qaydalarda istifadə edilmiş əsas anlayışlar aşağıdakı mənaları ifadə edir:
2.1.1. Maliyyə hesabatları - mühasibat uçotu subyektinin maliyyə-təsərrüfat fəaliyyəti, habelə
maliyyə vəziyyəti barədə sistemləşdirilmiş məlumatları özündə əks etdirən hesabatlardır;
2.1.2. Qeydlər - uçot siyasəti ilə bağlı mühüm elementləri və digər izahedici məlumatların
məcmusunu ifadə edir;
2.1.3. Aktiv - keçmiş hadisələr nəticəsində mühasibat uçotu subyekti tərəfindən nəzarət edilən
resursdur. Bu aktivdən mühasibat uçotu subyektinə gələcək iqtisadi faydanın gəlməsi gözlənilir
2.1.4. Öhdəlik - keçmiş hadisələr nəticəsində mühasibat uçotu subyektinin cari öhdəliyidir.
Burada hesablaşma aparılması nəticəsində mühasibat uçotu subyektinin iqtisadi fayda ehtiva edən
resurslarını mühasibat uçotu subyektindən kənara çıxarması gözlənilir
2.1.5. Kapital (xalis aktivlər) - mühasibat uçotu subyektinin bütün öhdəlikləri çıxdıqdan sonra
aktivlərində qalan paydır
2.1.6. Gəlir - hesabat dövründə mülkiyyətçilərin kapital qoyuluşu ilə əlaqəli olmayan, lakin
kapitalda artımla nəticələnən və hesabat dövrü ərzində aktivlərin daxil olması və ya artması və ya
öhdəliklərin azalması şəklində iqtisadi səmərənin artımıdır;
2.1.7. Xərclər - hesabat dövründə mülkiyyətçilər аrаsında kapitalın bölüşdürülməsi ilə əlaqəli
оlmаyаn, lakin kapitalın аzаlmаsı ilə nəticələnən, hesabat dövrü ərzində aktivlərin kənara ахını və yа
аzаlmаsı, habelə öhdəliklərin artması hesabına baş verən iqtisadi səmərənin аzаlmаsıdır;

2.1.8. Qiymətləndirmə - maliyyə hesabatları elementlərinin maliyyə vəziyyəti haqqında
hesabatda, Məcmu mənfəət və zərər haqqında hesabatda tanınmalı və uçota alınmalı olduğu
məbləğlərinin müəyyən edilməsi prosesidir;
2.1.9. Aktivin balans dəyəri - yığılmış amortizasiya və qiymətdən düşmə zərərləri çıxıldıqdan
sonra aktivin maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatda tanınan dəyəridir;
2.1.10. Qiymətdən düşmə zərəri – aktivin balans dəyəri ilə bərpa edilə bilən məbləği
arasındakı fərqi ifadə edən məbləğdir;
2.1.11. Qudvil - müəssisələrin birləşdirilməsi zamanı yaranan, fərdi müəyyənləşdirilməsi
mümkün olmayan və ayrıca tanınmayan aktivlərdən alınacaq gələcək iqtisadi səmərənin əldə
edilməsi müqabilində alıcı tərəfindən edilmiş ödənişdir;
2.1.12. Likvidlik – mühasibat uçotu subyektinin aktivlərinin nominal dəyərinin dəyişilməz
saxlanılmaqla, onların qısa müddət ərzində pul vəsaitlərinə çevrilməsi yolu ilə yaranmış
öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi qabiliyyətidir;
2.1.13. Mühasibat uçotu – mühasibat uçotu subyektlərinin aktivləri, öhdəlikləri, kapitalı, gəlir
və xərcləri barədə məlumatların yığılması, qeydiyyatı və ümumiləşdirilməsi, habelə maliyyə, vergi
və digər hesabatların tərtib edilməsi məqsədi ilə baş vermiş maliyyə-təsərrüfat əməliyyatları üzrə
ilkin uçot sənədləri əsasında məlumatların analitik və sintetik uçotunun aparılmasıdır;
2.1.14. İlkin uçot sənədləri – maliyyə-təsərrüfat əməliyyatlarının aparılması üçün mühasibat
uçotu subyektinin rəhbərinin göstərişini təsdiq edən və ya bu əməliyyatların baş verməsinə hüquq
verən, habelə mühasibat uçotunun aparılmasına əsas verən yazılı və ya elektron daşıyıcılarda olan
təsdiqedici sənədlərdir;
2.1.15. Mühasibat uçotu registrləri – ilkin uçot sənədlərindəki məlumatların mühasibat
uçotunda, maliyyə, vergi və digər hesabatlarda əks etdirilməsi məqsədi ilə həmin məlumatların
xronoloji ardıcıllıqla sistemləşdirilməsi və yığılması üçün nəzərdə tutulan sənədlərdir;
2.1.16. Mühasibat uçotunun Hesablar Planı – uçota alınan obyektlərin və məqsədlərin
mühasibat uçotunun müəyyən edilmiş əlamətlərinə görə qruplaşdırılmış və rəqəmlərlə göstərilmiş
sintetik hesabları və subhesabları məcmusudur. Hesablar planı maliyyə hesabatlarının göstəriciləri
ilə uçot göstəriciləri arasında uyğunluğu təmin edir;
2.1.17. Mühasibat uçotu xidməti - mühasibat uçotu subyektlərində öz işçiləri və ya müqavilə
əsasında sahibkarlıq subyektləri tərəfindən mühasibat uçotunun aparılması, o cümlədən maliyyə,
vergi və digər hesabatların hazırlanması və təqdim edilməsi sahəsində göstərilən xidmətdir;
2.1.18. Bölüşdürülməmiş mənfəət – mühasibat uçotu subyektinin kapitalının komponentləri arasında
köçürmələr, habelə keçmiş hesabat dövrlərinin səhvlərinin düzəldilməsi və uçot siyasətində aparılmış
dəyişikliklər nəticəsində bərpa olunmuş məbləğlər nəzərə alınmaqla, onun hesabat tarixinə qədər yığılmış xalis
mənfəətinin bölüşdürülməmiş hissəsi üzrə maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatında əks etdirilən vəsaitidir;
2.1.19. Ödənilməmiş zərər – mühasibat uçotu subyektinin fəaliyyəti nəticəsində yaranmış və gələcək
hesabat dövrləri ərzində xalis mənfəət, bərpa olunmuş məbləğlər, eləcə də digər köçürmələr və ya düzəlişlər
nəticəsində əvəzləşdirilənə qədər onun maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatında əks etdirilən zərəridir. 1
3. Maliyyə hesabatlarının tərkibi
3.1. Maliyyə hesabatlarının tam toplusu aşağıdakı komponentlərdən ibarətdir:

3.1.1. Maliyyə vəziyyəti haqqında hesabat (1 nömrəli əlavə);
3.1.2. Məcmu mənfəət və zərər haqqında hesabat (2 nömrəli əlavə);
3.1.3. Kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabat (3 nömrəli əlavə):
3.1.4. Pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabat (4 nömrəli əlavə);
3.1.5. Qeydlər.
4. KOS üçün MHBS-a əsaslanan ehtimallar (prinsiplər)

4.1. Mühasibat uçotunun aparılması zamanı KOS üçün MHBS-a əsaslanan ehtimallara
(prinsiplərə), maliyyə hesabatlarının keyfiyyət xüsusiyyətləri və maliyyə hesabatları elementlərinin
qiymətləndirmə metodlarına üstünlük verilir. Mühasibat uçotunu tənzimləyən qanunvericilik
aktlarında əks olunan tələblərin və ya mühasibat uçotu subyektinin iş xüsusiyyətinin dəyişdirilməsi
ilə əlaqədar, mühasibat uçotu subyektinin uçot siyasətinin müvafiq müddəalarında da düzəlişlər
aparılmalı və istifadəçilərin diqqətinə çatdırılmalıdır.
4.2. Mühasibat uçotu subyektləri tərəfindən mühasibat uçotu hesablama metodu əsasında
aparılır və ona uyğun olaraq maliyyə hesabatları tərtib edilir. Bu metoda əsasən əməliyyatların və
digər hadisələrin təsiri onların baş verdiyi (pul vəsaitləri və ya onların ekvivalentlərinin qəbul
edildiyi və ya ödənildiyi vaxt deyil) zaman tanınır və uçot registrlərində qeyd edilir, habelə aid
olduqları dövr üzrə maliyyə hesabatlarında təqdim edilir. Hesablama metodu əsasında hazırlanan
maliyyə hesabatları istifadəçiləri yalnız pul vəsaitlərinin ödənilməsi və alınması ilə bağlı keçmiş
əməliyyatlar barədə deyil, eyni zamanda pul vəsaitlərinin gələcəkdə ödənilməsi üzrə öhdəliklər və
gələcəkdə əldə edilməli olan pul vəsaitlərini ifadə edən resurslar barədə məlumatlandırır. Buna görə
də, onlar iqtisadi qərarların qəbul edilməsi baxımından istifadəçilər üçün daha əhəmiyyətli olan
keçmiş əməliyyatlar və digər hadisələr haqqında informasiyanı təmin edir.
4.3. Maliyyə hesabatları mühasibat uçotu subyektinin fəaliyyətinin davam etməsi və yaxın
gələcəkdə fəaliyyətini davam etdirəcəyi ehtimalına əsaslanaraq hazırlanır. Mühasibat uçotu
subyektinin fəaliyyətinin fasiləsizliyi konsepsiyası mühasibat uçotu subyektinin fəaliyyətinin davam
edəcəyini və onun fəaliyyətinin dayandırılması və ya fəaliyyətinin həcminin əhəmiyyətli dərəcədə
azaldılması (ixtisara salınması) zərurətinin və ya niyyətinin olmadığını nəzərdə tutur.
4.4. Maliyyə hesabatlarının hazırlanması zamanı aktivlərin və öhdəliklərin ilkin dəyəri onların
qiymətləndirmə əsası kimi istifadə edildiyi halda, mühasibat uçotu subyektinin fəaliyyətinin
fasiləsizliyi ehtimalı aktivlərin və öhdəliklərin ilkin dəyəri ilə qiymətləndirilməsinin tətbiq
edilməsinə zəmin yaradır.
4.5. Əgər mühasibat uçotu subyektinin ləğv ediləcəyi ehtimal olunarsa, aktivlərin
qiymətləndirilmə əsası kimi bu aktivlərin alınması üçün çəkilmiş məsrəflər deyil, onların ehtimal
olunan satış dəyərindən (yəni, satış üzrə xərclər çıxılmaqla, satış qiyməti) istifadə olunur. Mühasibat
uçotu subyektinin yaxın gələcəkdə ləğv olunacağı gözlənilərsə, aktivlərin ehtimal olunan satış dəyəri
mühasibat uçotu subyekti tərəfindən onun öhdəliklərinin ödənilməsi üçün tələb olunan pul
vəsaitlərinin gözlənilən mədaxili barədə daha etibarlı məlumatı təmin edir.
4.6. Mühasibat uçotu subyektinin fəaliyyətində müəyyən sabitlik ehtimal olunduqda, onun
uzunmüddətli aktivləri amortizasiya edilir. Əgər mühasibat uçotu subyektinin ləğv olunması
labüddürsə, aktivlər qısamüddətli (dövriyyə) və uzunmüddətli (dövriyyədənkənar) kimi
təsnifləşdirilmir. Bu zaman, bütün aktivlər ləğv olunması gözlənilən qısamüddətli aktivlər hesab
olunur. Öhdəliklər isə, maliyyə hesabatlarının istifadəçiləri üçün bu öhdəliklərin kreditorlara
ödənişlər prioritetləri əsasında təsnifləşdirilməsi, onların ənənəvi olaraq, qısamüddətli və
uzunmüddətli öhdəliklər kimi təsnifləşdirilməsindən daha əhəmiyyətli hesab edilir.
5. Maliyyə hesabatlarının keyfiyyət göstəriciləri
5.1. Keyfiyyət göstəriciləri maliyyə hesabatlarında təqdim olunan informasiyanı istifadəçilər

üçün daha faydalı edən atributlardır. Anlaşıqlıq, münasiblik, etibarlılıq və müqayisəlilik əsas dörd
keyfiyyət xüsusiyyətləridir:
5.1.1. Anlaşıqlılıq: Maliyyə hesabatlarında təqdim olunan informasiyanın əsas xüsusiyyəti
onun istifadəçilər tərəfindən tez başa düşülməsindədir. Eyni zamanda, istifadəçilər biznes, iqtisadi
fəaliyyət və mühasibatlıq haqqında zəruri biliklərə malik olmalı və informasiyanı kifayət qədər
dərindən öyrənməyə hazır olmalıdırlar. İstifadəçilərin iqtisadi qərarlar qəbul etmək üçün
əhəmiyyətinə görə maliyyə hesabatlarında əks etdirilməli olan mürəkkəb məsələlərlə bağlı
informasiya, sadəcə olaraq müəyyən istifadəçilər tərəfindən çətin başa düşüləcəyi səbəbindən
hesabatdan çıxarılmamalıdır;
5.1.2. Münasiblik: Keçmiş, indiki və gələcək hadisələri qiymətləndirməklə istifadəçilərin
iqtisadi qərarlar qəbul etmələrinə təsir edən informasiya münasib hesab olunur. İnformasiyanın
münasibliyi onun xarakterinə və əhəmiyyətliliyinə təsir göstərir:
5.1.2.1. Əhəmiyyətlilik: İnformasiyanın təqdim edilməməsi və ya təhrif edilməsi istifadəçilər
tərəfindən maliyyə hesabatları əsasında qəbul edilmiş iqtisadi qərarlara təsir edə bilərsə, informasiya
əhəmiyyətli sayılır. Əhəmiyyətlilik təqdim edilməmiş və ya təhrif edilmiş informasiyanın həcmindən
asılıdır;
5.1.3. Etibarlılıq: Faydalı olmaq üçün informasiya etibarlı olmalıdır. Tərkibində əhəmiyyətli
səhvlər və qərəzli olmayan informasiya etibarlılıq keyfiyyətinə malikdir:
5.1.3.1. Düzgün təqdimat: Etibarlı olmaq üçün maliyyə hesabatlarında təqdim edilməli olan və
ya təqdim edilməsi gözlənilən əməliyyatlar və digər hadisələr üzrə informasiyalar düzgün təqdim
olunmalıdır;
5.1.3.2. Mahiyyətin formadan üstünlüyü: Maliyyə hesabatlarında əks etdirilən əməliyyatların
və digər hadisələrin düzgün olması üçün həmin əməliyyatlar və hadisələr onların iqtisadi
mahiyyətinin hüquqi formasından üstünlüyü prinsipi əsasında təqdim olunmalıdır;
5.1.3.3. Neytrallıq: Maliyyə hesabatlarında təqdim olunan informasiyanın etibarlı olması üçün
məlumatlar neytral, yəni, qərəzsiz olmalıdır. Maliyyə hesabatlarını hazırlayanlar tərəfindən təqdim
olunan informasiya, onların öncədən müəyyən olunmuş nəticənin əldə edilməsi üçün istifadəçinin
qərarına təsir etdikdə, informasiya neytral hesab oluna bilməz;
5.1.3.4. Ehtiyatlılıq: Ehtiyatlılıq - qeyri-müəyyən şəraitdə qiymətləndirmə zamanı aktiv və ya
gəlirlərin artırılmamasının, öhdəlik və xərclərin azaldılmamasının təmin olunması məqsədi ilə
diqqətli yanaşmanın tətbiqidir. Qeyri-müəyyən şəraitdə aktiv və gəlirin mümkün dəyərlərindən ən
aşağı, öhdəlik və xərcin isə ən yüksək qiyməti istifadə edilməlidir. Ehtiyatlılıq prinsipinə riayət
olunması gizli kapital ehtiyatlarının və həddən artıq həcmdə hesablanmış qiymətləndirilmiş
öhdəliklərin yaradılmasını, habelə aktivlərin və gəlirlərin qəsdən azaldılmasına və ya öhdəliklərin və
xərclərin qəsdən artırılmasına əsas vermir;
5.1.3.5. Tamlıq: Maliyyə hesabatlarında təqdim olunan informasiyanın etibarlı olması üçün bu
informasiya, onun əhəmiyyətliliyi və ona çəkilən xərclər nəzərə alınmaqla, dolğun olmalıdır;
5.1.4. Müqayisəlilik: Müxtəlif dövrlər üçün mühasibat uçotu subyektinin maliyyə
vəziyyətindəki və fəaliyyətinin nəticələrindəki meylləri müəyyən etmək baxımından istifadəçilər
mühasibat uçotu subyektinin maliyyə hesabatlarını müqayisə edə bilməlidirlər. İstifadəçilər
həmçinin müxtəlif mühasibat uçotu subyektlərinin müvafiq maliyyə vəziyyətini, fəaliyyətinin
nəticələrini və maliyyə vəziyyətindəki dəyişikləri qiymətləndirmək üçün mühasibat uçotu
subyektlərinin maliyyə hesabatlarını müqayisə edə bilməlidirilər. Oxşar əməliyyatların və digər
hadisələrin maliyyə təsirlərinin ölçülməsi və göstərilməsi mühasibat uçotu subyekti üzrə və onun
mövcud olduğu dövr üçün və müxtəlif mühasibat uçotu subyektləri üçün eyni üsulla həyata
keçirilməlidir.
6. Qiymətləndirmə
6.1. Maliyyə hesabatlarında müxtəlif səviyyələrdə və dəyişən kombinasiyalarda bir çox

qiymətləndirmə metodları istifadə olunur. Onlara aşağıdakılar daxildir:
6.1.1. İlkin dəyər:
6.1.1.1. Aktivlər üçün ilkin dəyər aktivin əldə edilməsi zamanı ona görə ödənilən pul vəsaiti və
ya pul vəsaitinin ekvivalentləri və ya aktivin əldə edilməsi üçün olan ödəmələrin ədalətli dəyəridir;

6.1.1.2. Öhdəliklər üçün ilkin dəyər öhdəliyin üzərinə götürüldüyü vaxtda öhdəlik qarşılığında
alınan və ya qeyri-pul aktivlərinin ədalətli dəyərində alınan, nağd pul və ya nağd pul
ekvivalentlərinin mədaxilinin məbləğidir, və ya və ya bəzi şəraitlərdə (məsələn mənfəət vergisi)
biznesin normal fəaliyyətində öhdəliklərin hesablaşması üçün ödənməsi gözlənilən nağd pul və ya
nağd pul ekvivalentinin məbləğidir;
6.1.2. Cari dəyər:
6.1.2.1. Aktivlərin cari dəyər əsasında qiymətləndirilməsi cari dövrdə əldə edilmiş eyni və ya
ekvivalent aktivlərə görə ödənilməli olan pul vəsaitləri və ya onların ekvivalentlərinin məbləğini
özündə əks etdirir;
6.1.2.2. Öhdəliklərin cari dəyər əsasında qiymətləndirilməsi cari borcun ödənilməsi üçün tələb
ediləcək pul vəsaitləri və ya onların ekvivalentlərinin diskontlaşdırılmamış məbləğini özündə əks
etdirir;
6.1.3. Mümkün satış (hesablaşma) dəyəri:
6.1.3.1. Aktivlərin mümkün satış (hesablaşma) dəyəri əsasında qiymətləndirilməsi onların
müəyyən edilmiş qaydada satılması hesabına cari dövrdə əldə edilə bilən pul vəsaitləri və onların
ekvivalentlərinin məbləğini özündə əks etdirir;
6.1.3.2. Öhdəliklərin mümkün satış (hesablaşma) dəyəri əsasında qiymətləndirilməsi onların
ödənilmə dəyərini, yəni iş fəaliyyətinin adi gedişində öhdəliyi təmin etmək üçün ödənilməsi
gözlənilən pul vəsaitləri və ya onların ekvivalentlərinin diskontlaşdırılmamış məbləğini özündə əks
etdirir;
6.1.4. Diskontlaşdırılmış dəyər:
6.1.4.1. Aktivlərin diskontlaşdırılmış dəyər əsasında qiymətləndirilməsi onların iş fəaliyyətinin
adi gedişində əmələ gətirməsi gözlənilən gələcək xalis pul vəsaiti daxilolmalarının cari
diskontlaşdırılmış dəyərini özündə əks etdirir;
6.1.4.2. Öhdəliklərin diskontlaşdırılmış dəyər əsasında qiymətləndirilməsi iş fəaliyyətinin adi
gedişində onların ödənilməsini təmin etmək üçün tələb edilməsi gözlənilən gələcək xalis pul vəsaiti
xaricolmalarının cari diskontlaşdırılmış dəyərini özündə əks etdirir;
6.1.5. Ədalətli dəyər:
6.1.5.1. Ədalətli dəyər, müstəqil, yaxşı məlumatlandırılmış və bu cür əməliyyatı həyata
keçirməkdə maraqlı olan tərəflər arasında aktivin mübadilə edilə biləcəyi və ya öhdəliyin yerinə
yetiriləcəyi məbləğdir.
6.2. Mühasibat uçotu subyektləri tərəfindən maliyyə hesabatlarının hazırlanması zamanı ilkin
dəyər və ya ədalətli dəyər əsas qiymətləndirmə metodu kimi qəbul edilir. Bu metodlar digər
qiymətləndirmə metodları ilə birgə istifadə edilir.
7. İlkin uçot sənədlərinin və mühasibat uçotu registrlərinin tərtibi qaydası
7.1. Mühasibat uçotu subyektlərində təsərrüfat əməliyyatlarının baş verməsi faktını əks etdirən
ilkin uçot sənədləri mühasibat uçotu registrlərində yazılışlar üçün əsas hesab olunur.
7.2. İlkin uçot sənədləri özündə sənədin (formanın) adı, nömrəsi, kodu, tərtib edilmə yeri,
tarixi, sənədi tərtib edən mühasibat uçotu subyektinin adı, təsərrüfat əməliyyatlarının məzmunu,
məsul şəxslərin vəzifələri, soyadı, adı, atasının adı, şəxsi imzaları kimi zəruri rekvizitlər əks etdirir.
Əməliyyatların xarakterindən və mühasibat uçotu subyektinin fəaliyyətinin xüsusiyyətindən asılı
olaraq ilkin uçot sənədlərinə digər əlavə rekvizitlərin daxil edilməsinə yol verilir.
7.3. İlkin uçot sənədləri əməliyyatların baş verdiyi anda, bu mümkün olmadıqda isə
əməliyyatlar başa çatdıqdan sonra tərtib edilməlidir.

7.4. Sənədlərin keyfiyyətli tərtibatı, onların vaxtında mühasibat uçotunda əks etdirilməsi üçün
müəyyən edilmiş müddətlərdə təqdim edilməsi, sənədlərdəki məlumatların doğruluğu həmin
sənədləri tərtib etmiş və imzalamış şəxslər tərəfindən təmin edilir.
7.5. İlkin uçot sənədlərinə əsasən məlumatları işləyib qaydaya salmaq və onlara nəzarət etmək
üçün icmal uçot sənədləri hazırlanmalıdır.
7.6. Uçot registrlərində qeydlər üçün əsas sayılan sənədlər qrafiklə müəyyən edilmiş vaxtlarda
mühasibatlığa təhvil verilməlidir.
7.7. Pul vəsaitlərinin, material qiymətlilərinin və başqa əmlakların qəbul-təhvili ilə əlaqədar
əməliyyatlar ilkin uçot sənədləri əsasında həyata keçirilən zaman iştirak edən hüquqi şəxsin
nümayəndələrinə və ya fiziki şəxslərə sənədləşmənin bir nüsxəsi verilir. Əməliyyatda iştirak edənləri
sənədlərin surəti ilə təmin etmək mühasibat uçotu subyektində bu əməliyyatı rəsmiləşdirənin
öhdəsinə düşür.
7.8. Mühasibat uçotunda əks etdirilməli olan uçota qəbul edilmiş ilkin uçot sənədlərindəki
məlumatlar mühasibat uçotu subyekti tərəfindən yığılır və sistemləşdirilir. Mühasibat uçotu
subyektləri tərəfindən müəyyən dövr ərzində aparılmış təsərrüfat əməliyyatları haqqında
məlumatlar uçot registrlərindən qruplaşdırılmış şəkildə mühasibat uçotu hesablarına köçürülür.
7.9. İlkin uçot sənədlərində (ciddi hesabat blankları, kassa və bank sənədləri istisna olmaqla) və
uçot registrlərində qeydsiz düzəlişlərə yol verilmir. Səhvlərin düzəlişi düzəlişin tarixi göstərilməklə
həmin sənədi imza etmiş şəxslərin imzası ilə təsdiq edilməlidir.
7.10. Mühasibat uçotu subyektləri tərəfindən mühasibat uçotunun aparılması memorial-order
forması, jurnal-order forması və ya digər formalar əsasında əllə və ya avtomatlaşdırılmış rejimdə
həyata keçirilir. Sintetik uçotun memorial order forması Azərbaycan Respublikası Maliyyə
Nazirliyinin Kollegiyasının 18 yanvar 2016-cı il tarixli Q-02 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş
“Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına, Kiçik və Orta Sahibkarlıq Subyektləri üçün
Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına və İctimai Sektor üçün Mühasibat Uçotunun
Beynəlxalq Standartlarına uyğun olaraq memorial order forması əsasında sintetik uçotun aparılması
Qaydası”na uyğun həyata keçirilir.
7.11. Elektron məlumat daşıyıcıları vasitəsi ilə mühasibat uçotu registrlərini tərtib edən
mühasibat uçotu subyektləri, uçot məlumatlarının vaxtında daxil edilməsi, istifadəsi və qorunması
üçün mühasibatlığı müasir uçot texnikası və texniki vasitələrlə təmin etməlidir.
7.12. Azərbaycan Respublikası ərazisində fəaliyyət göstərən mühasibat uçotu subyektləri
mühasibat uçotu registrlərini Azərbaycan dilində aparmalıdır. Xaricdə fəaliyyət göstərən mühasibat
uçotu subyektinin Azərbaycan dilindəki mühasibat uçotu registrləri bu xarici ölkələrin
qanunvericiliyi ilə müəyyən olunmuş tələblər əsasında xarici dillərə tərcümə edilə bilər.
7.13. Əllə tərtib olunan mühasibat kitablarında səhifələr nömrələnir. Kitabın son səhifəsində
səhifələrin yekun sayı göstərilməklə mühasibat uçotu subyektinin baş mühasibi və bu mühasibat
uçotu subyektinin rəhbəri tərəfindən təyin edilmiş digər mühasibatlıq işçisinin imzası ilə təsdiq edilir
və möhürlənir. Hər kitabda mühasibat uçotu subyektinin, mərkəzi mühasibatlığın adı və kitabın
açıldığı tarix yazılır. Kitabda açılmış subhesabların adı olmalıdır. Müəyyən bir subhesab üzrə
yazılışlar kitabın digər səhifəsinə köçürülərkən, həmin subhesab üzrə başlıqda, yeni səhifənin
nömrəsi göstərilməklə yazılışın köçürülməsi haqqında qeyd edilir.
7.14. Hesabat dövrü başa çatan zaman mühasibat uçotu kitablarında boş səhifələr növbəti
hesabat dövrünün əməliyyatlarının yazılışları üçün istifadə oluna bilər. Mühasibat uçotunun
registrlərində yazılışlar ilkin uçot sənədlərinə əsasən qələmlə və ya avtomatlaşdırılmış üsulla
aparılır. Mühasibat uçotunun registrləri həmçinin kompyuterlə və ya müasir hesablama texnikası
vasitəsi ilə tərtib edilir. Hər ayın sonunda analitik uçot registrlərində dövriyyənin yekunu
hesablanılır və subhesablar üzrə qalıqlar çıxarılır. İlin əvvəlinə olan dövriyyə balansının məlumatları
(qalıqları) hesabat dövründən əvvəlki dövrün sonuna təsdiq edilmiş yekun balansının

məlumatlarına uyğun olmalıdır. Hesabat ilinin əvvəlinə dövriyyə balansının məlumatları dəyişilərsə
onun səbəbləri aydınlaşdırılmalıdır.
7.15. İlkin sənədlər, uçot registrləri və maliyyə hesabatları arxivə təhvil verilənə qədər
mühasibatlıqda xüsusi yerlərdə və ya baş mühasib tərəfindən məsul edilmiş şəxslərin cavabdehliyi
altında bağlı rəflərdə mühafizə olunur. Mühasibat sənədləri mühasibat uçotu subyektlərinin
mühasibat arxivində müəyyən olunmuş müddət ərzində mühafizə olunur. Mühafizə müddəti
bitdikdən sonra mühasibat sənədləri müəyyən olunmuş qaydada müvafiq dövlət arxivinə təhvil
verilir. Sənədlərin arxivə təhvil verilməsini və ya qanunvericiliyin tələblərinə uyğun olaraq ləğv
edilməsini təsdiq edən aktlar mühasibatlıqda daimi mühafizə edilməlidir. Mühasibat uçotu
subyektlərinin ilkin uçot sənədləri, uçot registrləri, maliyyə hesabatları istintaq orqanları,
prokurorluq və məhkəmə tərəfindən ibtidai istintaq üçün Azərbaycan Respublikasının qüvvədə olan
qanunvericiliyinə müvafiq olaraq bu orqanların qərarı əsasında götürülə bilər. Sənədlər götürülən
zaman protokol tərtib edilir, protokolun surəti iltizam almaqla mühasibat uçotu subyektinin müvafiq
vəzifəli şəxsinə verilir. Sənədləri götürən orqanların razılığı və nümayəndələrinin iştirakı ilə
mühasibat uçotu subyektlərinin müvafiq vəzifəli şəxsləri sənədlərin götürülməsi tarixi və əsasını
göstərməklə onların surətini çıxara bilərlər. İlkin uçot sənədlərinin, uçot registrlərinin və maliyyə
hesabatlarının itməsi hallarında mühasibat uçotu subyektinin rəhbərinin əmri ilə bu halların
səbəblərini araşdıran komissiya yaradılır. Komissiyanın işinin nəticəsi mühasibat uçotu subyektinin
rəhbəri tərəfindən təsdiq olunan aktla rəsmiləşdirilir. Aktın surəti yuxarı təşkilatlara (mövcud
olduqda) göndərilir.
8. Mühasibat uçotu xidməti
8.1. Mühasibat uçotu subyektlərinin mühasibat uçotu bu mühasibat uçotu subyektinin rəhbəri
tərəfindən yaradılmış müvafiq struktur bölmə (mühasibatlıqlar və ya mərkəzi mühasibatlıqlar) və ya
müqavilə əsasında sahibkarlıq subyektləri cəlb edilməklə mühasibat uçotu xidməti göstərən hüquqi
və ya fiziki şəxslər tərəfindən həyata keçirilir. Mühasibat uçotu subyektlərinin mühasibatlıqları və ya
bu mühasibat uçotu subyektlərinin aparatlarının tərkibində təşkil edilmiş mərkəzi mühasibatlıqlar,
bunlar olmadıqda isə mühasibat uçotu xidmətini göstərən hüquqi və ya fiziki şəxslər illik maliyyə
hesabatlarını tərtib və təqdim etməlidir.
8.2. Mühasibat uçotu subyektlərində təşkil edilmiş mühasibatlıqlar, mərkəzi mühasibatlıqlar və
ya mühasibat uçotu xidmətini göstərən sahibkarlıq subyektləri vasitəsi ilə aşağıdakı işlər (xidmətlər)
həyata keçirilir:
8.2.1. mühasibat uçotunun aparılması üzrə Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyinin
tələblərinə riayət etmək;
8.2.2. mühasibat uçotunun aparılmasını həyata keçirmək;
8.2.3. mühasibat uçotunu ilkin uçot sənədləri əsasında, mühasibat uçotu registrlərini tərtib
etməklə fasiləsiz həyata keçirmək;
8.2.4. maliyyə, vergi və digər hesabatların tam və vaxtında təqdim olunmasını təmin etmək;
8.2.5. kommersiya sirri hesab edilən məlumatları məxfi saxlamaq;
8.2.6. müvafiq vəsaitlərin təyinatı üzrə istifadə edilməsini həyata keçirmək;
8.2.7. aktiv, öhdəlik, kapital, gəlir və xərclərin uçotunun həyata keçirilməsini təmin etmək.
8.3. Baş mühasib və ya mühasibat uçotu xidmətinin rəhbərinin hüquqları aşağıdakılardan
ibarətdir:
8.3.1. mühasibat uçotunun aparılması və maliyyə hesabatlarının tərtibi zamanı bütün
mühasibat sənədlərini (bank sənədləri, kassa mədaxil və məxaric orderləri, ödəniş üçün kassaya
təqdim edilən əmək haqqı üzrə ödəniş cədvəlləri və digər mühasibat sənədləri) ikinci imza etmək
hüququna malikdir;

8.3.2. ayrı-ayrı mühasibat uçotu subyektinin tərkibinə daxil olan bölmələrdən, həmçinin
mərkəzi mühasibatlıq tərəfindən xidmət olunan mühasibat uçotu subyektlərindən mühasibat uçotu
və nəzarət üçün lazımi sənədlərin vaxtında mühasibatlığa (mərkəzi mühasibatlığa) təhvil verilməsini
tələb edir.
8.4. Baş mühasibin və ya baş mühasib olmadıqda xüsusi sərəncamla imza etmək səlahiyyəti
verilmiş mühasibatlıq işçisinin imzası olmayan sənədlər etibarsız hesab edilir və icra üçün qəbul
edilmir. Baş mühasib və ya mühasibat uçotu xidmətinin rəhbəri aşağıdakı vəzifələri həyata keçirir:
8.4.1. mühasibat uçotunun aparılmasına və maliyyə hesabatlarının müəyyən edilmiş
müddətlərdə tərtib və təqdim edilməsinə rəhbərlik edir və öz sisteminə daxil olan qurumların
(idarələrin, şöbələrin) mühasibat uçotu xidmətinin icrasını təmin edir;
8.4.2. hər bir işçinin öz vəzifələrini bilməsi üçün mühasibatlığın işçilərinin xidməti vəzifələrini
müəyyən edir;
8.4.3. mühasibatlıqda və mərkəzi mühasibatlıqda işçilər arasında xidməti vəzifələrin bölgüsü
zamanı işin həcmindən və funksional əlamətlərindən asılı olaraq müvafiq işçi qruplarının
yaradılmasını təşkil edir. Bu qruplar mühasibat uçotu subyektinin mühasibat uçotunun əməliyyatları
üzrə bütün ilkin sənədləşmələrin tərtibini, maddi məsul şəxslərdə olan maddi qiymətlilərin
uçotunun aparılmasını və vəzifələrin bölgüsü zamanı nəzərdə tutulmuş digər işlərin yerinə
yetirilməsini təmin edir;
8.4.4. Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin Kollegiyasının 16 iyul 2013-cü il tarixli Q-
17 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Aktivlərin və öhdəliklərin inventarizasiyası Qaydaları”nın
tələblərinə uyğun olaraq inventarizasiyanın aparılmasını təmin edir;
8.4.5. sənədlərlə işləyən dövrdə onların qorunub saxlanılmasının təmin edilməsinə və vaxtında
arxivə verilməsinə məsuliyyət daşıyır;
8.4.6. kassa kitabının düzgün tərtib edilməsinə və kassa əməliyyatlarının aparılmasına nəzarət
edir.
9. KOS üçün MHBS-a uyğun olaraq müəyyən edilmiş mühasibat uçotunun Hesablar Planının
konseptual əsasları
9.1. KOS üçün MHBS-ın tələblərinə cavab verən mühasibat uçotunun Hesablar Planı bu
Standartlara əsaslanan ehtimallar (prinsiplər), maliyyə hesabatlarının keyfiyyət xüsusiyyətləri və
maliyyə hesabatları elementlərinin qiymətləndirmə metodlarına uyğun olaraq hazırlanmış və təsdiq
edilmişdir. Mühasibat uçotu subyektləri tərəfindən tərtib olunan “Maliyyə vəziyyəti haqqında
hesabat”da digər maliyyə hesabatlarından fərqli olaraq informasiya Hesablar Planı vasitəsi ilə daha
dolğun təqdim edilir. Hesablar Planı maliyyə hesabatları elementlərinin qruplaşdırılması və dəyər
ifadəsində vəziyyətinin əks etdirilməsi üçün nəzərdə tutulur. Hesablar Planı artan likvidlik dərəcəsi
qaydasında düzülür. Hesablar Planında mühasibat uçotunun hesablarının nömrəsi, o cümlədən
sintetik hesabların nömrəsi 3 rəqəmdən, subhesabların nömrəsi 4, 5 və ya daha çox rəqəmdən ibarət
olmaqla müəyyən edilir. Nömrənin birinci rəqəmi aid olduğu bölməni, ikinci rəqəm aid olduğu
maddəni, üçüncü rəqəm aid olduğu sintetik hesabı, dördüncü, beşinci və sonrakı rəqəmlər isə
sintetik hesabın müvafiq subhesablarını göstərir. Hesablar Planında təhlilin, nəzarətin aparılması və
maliyyə hesabatlarının tərtib olunması tələblərindən asılı olaraq müəyyən olunmuş subhesablardan
istifadə edilir. Mühasibat uçotu subyekti təsdiq olunmuş uçot siyasətinə uyğun olaraq istifadə etdiyi
hesablar planına əlavə subhesablar daxil etmək hüququna malikdir.
9.2. Mühasibat uçotu subyektləri maliyyə hesabatlarının tərtib olunması üçün mühasibat
uçotunun aparılması zamanı bu Qaydalarla müəyyən edilmiş Hesablar Planından istifadə etməlidir.
9.3. “Maliyyə vəziyyəti haqqında hesabat”ın müvafiq maddələrində mühasibat uçotu subyekti
tərəfindən hesabat dövrünün sonuna sintetik hesabların yekunlaşdırılmış qalıqları əks etdirilir.
Mühasibat uçotu subyektləri özünün qısamüddətli və uzunmüddətli aktivlərini, qısamüddətli və
uzunmüddətli öhdəliklərini maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatlarında təqdim edir. İstisna hallarda
mühasibat uçotu subyektləri likvidlik əsasında etibarlı və daha uyğun məlumatlar təqdim edir. Bu
istisna tətbiq olunduğu halda, bütün aktiv və öhdəliklər təxmini likvid dəyərlə (artma və ya azalma
qaydasında) təqdim edilməlidir.
9.4. Mühasibat uçotu subyektinin fəaliyyəti ilə bağlı baş vermiş maliyyə-təsərrüfat
əməliyyatları vahid Hesablar Planı (sintetik hesabları, subhesabları) vasitəsi ilə müvafiq maliyyə
hesabatlarında əks etdirilir. Sintetik hesablar maliyyə hesabatlarının elementlərinin (aktivlərin,
öhdəliklərin və kapitalın, habelə gəlir və xərclərin) müəyyən edilmiş növlər və əlamətlər üzrə
ümumiləşdirilmiş informasiyasının qruplaşdırılmasını təmin edir. Sintetik hesabın bir hissəsini təşkil
edən subhesab özündə qruplaşdırılmış analitik uçot məlumatlarını əks etdirməklə, göstərilən sintetik
hesabda maliyyə hesabatlarının elementləri barədə ümumiləşdirilmiş informasiyanı açıqlayır.
9.5. Bu Qaydalarla müəyyən edilən Hesablar Planı mühasibat uçotu subyektlərinin iş
xüsusiyyətlərini özündə əks etdirir. Hesablar Planı aşağıdakı bölmələrdən ibarətdir:
9.5.1. Bölmə 1. “Uzunmüddətli aktivlər”;
9.5.2. Bölmə 2. “Qısamüddətli aktivlər”;
9.5.3. Bölmə 3. “Kapital”;
9.5.4. Bölmə 4. “Uzunmüddətli öhdəliklər”;
9.5.5. Bölmə 5. “Qısamüddətli öhdəliklər”;
9.5.6. Bölmə 6. “Gəlirlər”;
9.5.7. Bölmə 7. “Xərclər”;
9.5.8. Bölmə 8. “Mənfəətlər (zərərlər)”;
9.5.9. Bölmə 9. “Mənfəət vergisi”.
Mühasibat uçotu subyektləri üçün Hesablar Planı
Maliyyə Hesabın Subhesabın Adı

hesabatının №si №si
bölməsi/
maddəsi
1 Uzunmüddətli aktivlər
10 Qeyri-maddi aktivlər
101 Qeyri-maddi aktivlərin dəyəri
101-1 Təcrübə-konstruktor işlərinin dəyəri
101-2 Ticarət markalarının dəyəri
101-3 Proqram təminatının dəyəri
101-4 Patentlərin dəyəri
101-5 Müəllif hüquqlarının dəyəri
101-6 Lisenziyaların dəyəri
101-7 Qudvilin dəyəri
101-8 Digər qeyri-maddi aktivlərin dəyəri
Qeyri-maddi aktivlər üzrə yığılmış
102
amortizasiya və qiymətdəndüşmə zərərləri
102-1 Qeyri-maddi aktivlər üzrə yığılmış
amortizasiya
102-1-1 Təcrübə-konstruktor işləri üzrə yığılmış
amortizasiya
102-1-2 Ticarət markaları üzrə yığılmış amortizasiya

102-1-3 Proqram təminatı üzrə yığılmış amortizasiya
102-1-4 Patentlər üzrə yığılmış amortizasiya
102-1-5 Müəllif hüquqları üzrə yığılmış amortizasiya
102-1-6 Lisenziyalar üzrə yığılmış amortizasiya
102-1-7 Digər qeyri-maddi aktivlər üzrə yığılmış
amortizasiya
102-2 Qeyri-maddi aktivlər üzrə qiymətdən düşmə
zərərləri
102-2-1 Təcrübə-konstruktor işləri üzrə qiymətdən
düşmə zərərləri
102-2-2 Ticarət markaları üzrə qiymətdən düşmə
zərərləri
102-2-3 Proqram təminatı üzrə qiymətdən düşmə
zərərləri
102-2-4 Patentlər üzrə qiymətdən düşmə zərərləri
102-2-5 Müəllif hüquqları üzrə qiymətdən düşmə
zərərləri
102-2-6 Lisenziyalar üzrə qiymətdən düşmə zərərləri
102-2-7 Qudvilin qiymətdən düşmə zərərləri
102-2-8 Digər qeyri-maddi aktivlər üzrə qiymətdən
düşmə zərərləri
Qeyri-maddi aktivlərlə bağlı məsrəflərin
103
kapitallaşdırılması
103-1 Təcrübə-konstruktor işləri ilə bağlı məsrəflərin
103-2 Ticarət markaları ilə bağlı məsrəflərin
103-3 Proqram təminatı ilə bağlı məsrəflərin
103-4 Müəllif hüquqları ilə bağlı məsrəflərin
103-5 Patentlərlə bağlı məsrəflərin
103-6 Lisenziyalarla bağlı məsrəflərin
103-7 Digər qeyri-maddi aktivlər ilə bağlı
məsrəflərin kapitallaşdırılması
11 Torpaq, tikili və avadanlıqlar
111 Torpaq, tikili və avadanlıqların dəyəri
111-1 Torpağın dəyəri
111-2 Tikililərin dəyəri
111-3 Maşın və avadanlıqların dəyəri
111-4 Nəqliyyat vasitələrinin dəyəri
111-5 Digər torpaq, tikili və avadanlıqların dəyəri
Torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə yığılmış
112
Torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə yığılmış
112-1
amortizasiya
112-1-1 Torpaq üzrə yığılmış amortizasiya
112-1-2 Tikililər üzrə yığılmış amortizasiya
Maşın və avadanlıqlar üzrə yığılmış
112-1-3
amortizasiya
112-1-4 Nəqliyyat vasitələri üzrə yığılmış amortizasiya
Digər torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə
112-1-5
yığılmış amortizasiya
112-2 Torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə
qiymətdəndüşmə zərərləri
112-2-1 Torpaq üzrə qiymətdəndüşmə zərərləri
112-2-2 Tikililər üzrə qiymətdəndüşmə zərərləri

Maşın və avadanlıqlar üzrə qiymətdəndüşmə
112-2-3
zərərləri
Nəqliyyat vasitələri üzrə qiymətdəndüşmə
112-2-4
zərərləri
Digər torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə
112-2-5
Torpaq, tikili və avadanlıqlarla bağlı
113
məsrəflərin kapitallaşdırılması
Təyinatı üzrə istismar edilməsi üçün əlavə
113-1 məsrəflər tələb edən torpaq, tikili və
avadanlıqlar
Təyinatı üzrə istismara hazır olan torpaq, tikili
113-2
və avadanlıqlar
Tikilməkdə (istehsalatda) olan torpaq, tikili və
113-3
avadanlıqlar
12 İnvestisiya mülkiyyəti
121 İnvestisiya mülkiyyətinin dəyəri
121-1 Torpağın dəyəri
121-2 Binaların dəyəri
İnvestisiya mülkiyyəti üzrə yığılmış

122
122-1 İnvestisiya mülkiyyəti üzrə yığılmış

amortizasiya
122-1-1 Binalar üzrə yığılmış amortizasiya
122-2 İnvestisiya mülkiyyəti üzrə qiymətdəndüşmə
zərərləri
122-2-1 Torpaq üzrə qiymətdəndüşmə zərərləri
122-2-2 Binalar üzrə qiymətdəndüşmə zərərləri
İnvestisiya mülkiyyəti ilə bağlı məsrəflərin
123
123-1 Torpaqla bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması
123-2 Binalarla bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması
13 Bioloji aktivlər
131 Bioloji aktivlərin dəyəri
131-1 Bitkilərin dəyəri
131-2 Heyvanların dəyəri
Bioloji aktivlər üzrə yığılmış amortizasiya və
132
132-1 Bioloji aktivlər üzrə yığılmış amortizasiya
132-1-1 Bitkilər üzrə yığılmış amortizasiya
132-1-2 Heyvanlar üzrə yığılmış amortizasiya
132-2 Bioloji aktivlər üzrə qiymətdəndüşmə zərərləri
132-2-1 Bitkilər üzrə qiymətdəndüşmə zərərləri
132-2-2 Heyvanlar üzrə qiymətdəndüşmə zərərləri
14 Mineral resurslar
141 Mineral resursların dəyəri
142 Mineral resursların tükənməsi
İştirak payı metodu ilə uçota alınmış
15
investisiyalar
151 Asılı müəssisələrə investisiyalar
152 Birgə müəssisələrə investisiyalar
Asılı və birgə müəssisələrə investisiyaların
153
dəyərinin azalmasına görə düzəlişlər
153-1 Asılı müəssisələrə investisiyaların dəyərinin
azalmasına görə düzəlişlər
153-2 Birgə müəssisələrə investisiyaların dəyərinin
azalmasına görə düzəlişlər
16 Təxirə salınmış vergi aktivləri
Mənfəət vergisi üzrə təxirə salınmış vergi
161
aktivlərı
162 Digər təxirə salınmış vergi aktivlərı
17 Uzunmüddətli debitor borcları
Alıcılar və sifarişçilərin uzunmüddətli debitor
171
borcları
Törəmə (asılı) müəssisələrin uzunmüddətli
172
debitor borcları
Əsas idarəetmə heyətinin uzunmüddətli
173
debitor borcları
174 İcarə üzrə uzunmüddətli debitor borcları
174-1 Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli debitor
borcları
174-2 Əməliyyat icarəsi üzrə uzunmüddətli debitor
borcları
Tikinti müqavilələri üzrə uzunmüddətli
175
debitor borcları
176 Faizlər üzrə uzunmüddətli debitor borcları

177 Digər uzunmüddətli debitor borcları
18 Sair uzunmüddətli maliyyə aktivləri
Ödənişə qədər saxlanılan uzunmüddətli
181
investisiyalar
182 Verilmiş uzunmüddətli borclar
183 Digər uzunmüddətli investisiyalar
Sair uzunmüddətli maliyyə aktivlərinin
184
19 Sair uzunmüddətli aktivlər
191 Gələcək hesabat dövrlərinin xərcləri
192 Verilmiş uzunmüddətli avanslar
193 Digər uzunmüddətli aktivlər
193-1 İstifdə hüququ üzrə aktivlər
2 Qısamüddətli aktivlər
20 Ehtiyatlar
201 Material ehtiyatları
201-1 Xammal
201-2 Materiallar
201-3 Qablaşdırma materialları
202 İstehsalat (iş və xidmət) məsrəfləri
İstehsalatda (işdə və xidmətdə) istifadə
202-1
olunmuş xammal və materiallar
İstehsalatla (işlə və xidmətlə) məşğul olan işçi
202-2
heyəti ilə bağlı məsrəflər
İstehsalatla (işlə və xidmətlə) məşğul olan işçi
202-3 heyəti ilə bağlı məsrəflərə görə hesabalanılan
sosial sığorta ayırmaları
İstehsalat (iş və xidmət) aktivlərinin
202-4
amortizasiya məsrəfləri
İstehsalatla (işlə və xidmətlə) bağlı sair
202-5
məsrəflər
203 Tikinti müqavilələri üzrə məsrəflər
203-1 Tikintidə istifadə olunmuş xammal və
materiallar
203-2 Tikinti ilə məşğul olan işçi heyəti ilə bağlı
məsrəflər
203-3 Tikinti ilə məşğul olan işçi heyəti ilə bağlı
məsrəflərə görə hesabalanılan sosial sığorta
ayırmaları
203-4 Tikintidə istifadə edilən aktivlər üzrə
amortizasiya məsrəfləri
203-5 Tikinti ilə bağlı sair məsrəflər
204 Hazır məhsul
204-1
İstehsaldan alınan hazır məhsul

204-2 Kənd təsərrüfatı məhsullarının yığımı üzrə
hazır məhsul
205 Mallar
206 Satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlər
207 Digər ehtiyatlar
Ehtiyatların dəyərinin azalmasına görə
208
düzəlişlər
21 Qısamüddətli debitor borcları
Alıcılar və sifarişçilərin qısamüddətli debitor
211
borcları
Törəmə (asılı) müəssisələrin qısamüddətli
212
debitor borcları
Əsas idarəetmə heyətinin qısamüddətli debitor
213
borcları
214 İcarə üzrə qısamüddətli debitor borcları
Tikinti müqavilələri üzrə qısamüddətli debitor
215
borcları
216 Faizlər üzrə qısamüddətli debitor borcları
217 Digər qısamüddətli debitor borcları
Şübhəli borclar üzrə düzəlişlər
218
22 Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri

221 Kassa
222 Yolda olan pul köçürmələri
223 Bank hesablaşma hesabları
224 Tələblərə əsasən açılan digər bank hesabları
225 Pul vəsaitlərinin ekvivalentləri
23 Sair qısamüddətli maliyyə aktivləri
Satış məqsədi ilə saxlanılan qısamüddətli
231
investisiyalar
Ödənişə qədər saxlanılan qısamüddətli
232
investisiyalar
233 Verilmiş qısamüddətli borclar
234 Digər qısamüddətli investisiyalar
Sair qısamüddətli maliyyə aktivlərinin
235
24 Sair qısamüddətli aktivlər
241 Əvəzləşdirilən vergilər
241-1 Əvəzləşdirilən əlavə dəyər vergisi
241-2 Əvəzləşdirilən aksiz vergisi
242 Gələcək hesabat dövrünün xərcləri
242-1 Satışın maya dəyəri xərcləri üzrə gələcək
hesabat dövrlərinin xərcləri
242-2 Kommersiya xərcləri üzrə gələcək hesabat
dövrlərinin xərcləri

242-3 İnzibati xərclər üzrə gələcək hesabat
242-4 Maliyyə xərcləri üzrə gələcək hesabat
243 Verilmiş qısamüddətli avanslar
244 Təhtəlhesab məbləğlər
245 Digər qısamüddətli aktivlər
3 Kapital
30 Ödənilmiş nizamnamə (nominal) kapitalı
301 Nizamnamə (nominal) kapitalı
Nizamnamə (nominal) kapitalının
302
ödənilməmiş hissəsi
31 Emissiya gəliri
311 Emissiya gəliri
311-1 Emissiya gəliri - adi səhmlər
311-2 Emissiya gəliri – imtiyazlı səhmlər
32 Geri alınmış kapital (səhmlər)
321-1 Geri alınmış kapital - adi səhmlər
321-2 Geri alınmış kapital - imtiyazlı səhmlər
33 Kapital ehtiyatları
331 Yenidən qiymətləndirilmə üzrə ehtiyat
332 Məzənnə fərqləri üzrə ehtiyat
333 Qanunvericilik üzrə ehtiyat
334 Nizamnamə üzrə ehtiyat
335 Digər ehtiyatlar
Bölüşdürülməmiş mənfəət (ödənilməmiş
34
zərər)
341 Hesabat dövründə xalis mənfəət (zərər)
Mühasibat uçotu siyasətində dəyişikliklərlə
342
bağlı mənfəət (zərər) üzrə düzəlişlər
Keçmiş illər üzrə bölüşdürülməmiş mənfəət
343
(ödənilməmiş zərər)
344 Elan edilmiş dividendlər
4 Uzunmüddətli öhdəliklər
Uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan
40
öhdəliklər
401 Uzunmüddətli bank kreditləri
402 İşçilər üçün uzunmüddətli bank kreditləri
403 Uzunmüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar
404 Uzunmüddətli borclar
Geri alınan məhdud tədavül müddətli
405
imtiyazlı səhmlər (uzunmüddətli)
406 Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklər
407 Törəmə (asılı) müəssisələrə uzunmüddətli faiz
xərcləri yaradan öhdəliklər
Digər uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan
408
öhdəliklər
41 Uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər
İşdən azad olma ilə bağlı uzunmüddətli
411
müavinətlər və öhdəliklər
412 Uzunmüddətli zəmanət öhdəlikləri
413 Uzunmüddətli hüquqi öhdəliklər
Digər uzunmüddətli qiymətləndirilmiş
414
öhdəliklər
414-1 Sığorta müqavilələri üzrə uzunmüddətli
öhdəliklər
42 Təxirə salınmış vergi öhdəlikləri
Mənfəət vergisi üzrə təxirə salınmış vergi
421
öhdəlikləri
422 Digər təxirə salınmış vergi öhdəliklər
43 Uzunmüddətli kreditor borcları
Malsatan və podratçılara uzunmüddətli
431
kreditor borcları
Törəmə (asılı) cəmiyyətlərə uzunmüddətli
432
kreditor borcları
Tikinti müqavilələri üzrə uzunmüddətli
433
kreditor borcları
434 Faizlər üzrə uzunmüddətli kreditor borcları
435 Digər uzunmüddətli kreditor borcları
44 Sair uzunmüddətli öhdəliklər
441 Uzunmüddətli pensiya öhdəlikləri
442 Gələcək hesabat dövrlərinin gəlirləri
442-1 Əsas əməliyyat gəlirləri üzrə gələcək hesabat
dövrlərinin gəlirləri
442-2 Maliyyə gəlirləri üzrə gələcək hesabat
dövrlərinin gəlirləri
443 Alınmış uzunmüddətli avanslar
Uzunmüddətli məqsədli maliyyələşmələr və
444
daxilolmalar
445 Digər uzunmüddətli öhdəliklər
5 Qısamüddətli öhdəliklər
50 Qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər
501 Qısamüddətli bank kreditləri
501-1 Bank overdraftı
502 İşçilər üçün qısamüddətli bank kreditləri
503 Qısamüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar
504 Qısamüddətli borclar
Geri alınan məhdud tədavül müddətli
505
imtiyazlı səhmlər (qısamüddətli)

Törəmə (asılı) müəssisələrə qısamüddətli faiz
506
xərcləri yaradan öhdəliklər
Digər qısamüddətli faiz xərcləri yaradan
507
öhdəliklər
51 Qısamüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər
İşdən azad olma ilə bağlı qısamüddətli
511
müavinətlər və öhdəliklər
512 Qısamüddətli zəmanət öhdəlikləri
513 Qısamüddətli hüquqi öhdəliklər
514 Mənfəətdə iştirak planı və müavinət planları
Digər qısamüddətli qiymətləndirilmiş
515
öhdəliklər
515-1 Sığorta müqavilələri üzrə qısamüddətli
öhdəliklər
Vergi və sair məcburi ödənişlər üzrə
52
öhdəliklər
521 Vergi öhdəlikləri
522 Sosial sığorta və təminat üzrə öhdəliklər
523 Digər məcburi ödənişlər üzrə öhdəliklər
53 Qısamüddətli kreditor borcları
Malsatan və podratçılara qısamüddətli
531
kreditor borcları
Törəmə (asılı) müəssisələrə qısamüddətli
532
kreditor borcları
533 Əməyin ödənişi üzrə işçi heyətinə olan borclar
Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə
534
kreditor borcları
535 İcarə üzrə qısamüddətli kreditor borcları
535-1 Maliyyə icarəsi üzrə qısamüddətli kreditor
borcları
535-2 Əməliyyat icarəsi üzrə qısamüddətli kreditor
borcları
Tikinti müqavilələri üzrə qısamüddətli
536
kreditor borcları
537 Faizlər üzrə qısamüddətli kreditor borcları
538 Digər qısamüddətli kreditor borcları
54 Sair qısamüddətli öhdəliklər
541 Qısamüddətli pensiya öhdəlikləri
542 Gələcək hesabat dövrünün gəlirləri
542-1 Əsas əməliyyat gəlirləri üzrə gələcək hesabat
dövrünün gəlirləri
542-2 Maliyyə gəlirləri üzrə gələcək hesabat
dövrünün gəlirləri
543 Alınmış qısamüddətli avanslar
Qısamüddətli məqsədli maliyyələşmələr və
544
daxilolmalar
545 Digər qısamüddətli öhdəliklər
6 Gəlirlər
60 Əsas əməliyyat gəlirləri
601 Satış
601-1 Malların satışı
601-2 Xidmətlərin göstərilməsi və işlərin görülməsi
üzrə gəlir
601-3 Tikinti müqavilələri üzrə gəlir
601-4 Faiz, royalti və ya dividendlər üzrə gəlir
601-5 Əməliyyat icarəsi üzrə gəlir
601-6 Digər əsas əməliyyat gəliri
Satılmış malların qaytarılması və
602
ucuzlaşdırılması
603 Verilmiş güzəştlər
61 Sair əməliyyat gəlirləri
611 Sair əməliyyat gəlirləri
Torpaq, tikili, avadanlıqların və digər
611-1
uzunmüddətli aktivlərin satışından gəlirlər
611-2 Yenidən qiymətləndirilmədən gəlirlər
611-3 Əvəzsiz olaraq alınmış aktivlər
611-4 Cərimələr və digər oxşar ödənişlər
611-5 Keçmiş illər üzrə gəlirlər
611-6 Ümidsiz borcların bərpası
611-7 Silinmiş ehtiyatların bərpası
611-8 Məzənnə fərqləri üzrə gəlirlər
611-9 Aktivlərin qiymətdən düşməsi, itirilməsi və ya
qaytarılmasından imtina olunması hallarında
üçüncü tərəfdən gözlənilən kompensasiya
611-10 Digər əməliyyat gəlirləri
Fəaliyyətin dayandırılmasından yaranan
62
gəlirlər
621
gəlirlər
63 Maliyyə gəlirləri
631 Maliyyə gəlirləri
631-1 Faiz gəliri
631-2 Qiymətdən düşmüş borclar üzrə faiz gəlirləri
631-3 Maliyyə iсarəsi üzrə gəlir
Faiz xərcləri yaradan öhdəliklər üzrə məzənnə
631-4
gəliri
631-5 Digər maliyyə gəlirləri
64 Fövqəladə gəlirlər
641 Fövqəladə gəlirlər
7 Xərclər
70 Satışın maya dəyəri üzrə xərclər

701-1 İşlərin (xidmətlərin) maya dəyəri üzrə xərclər
701-2 Tikinti müqavilələri üzrə maya dəyəri xərcləri
Satılmış malların (hazır məhsulun) balans
701-3
dəyəri
701-4 Sair satışın maya dəyəri xərcləri
71 Kommersiya xərcləri
Kommersiya xərcləri kimi tanınan xammal və
711-1
material xərcləri
Kommersiya xərcləri kimi tanınan işçi heyəti
711-2
üzrə xərclər
Kommersiya xərcləri kimi tanınan işçi heyəti
711-3 üzrə xərclərə görə hesabalanılan sosial sığorta
ayırmaları
Kommersiya xərcləri kimi tanınan aktivlər
711-4
üzrə amortizasiya xərcləri
Kommersiya xərcləri kimi tanınan digər
711-5
xərclər
72 İnzibati xərclər
İnzibati məqsədlər üçün istifadə olunmuş
721-1
xammal və material xərcləri
721-2 İnzibati işçi heyəti üzrə xərclər
İnzibati işçi heyəti üzrə xərclərə görə
721-3
hesabalanılan sosial sığorta ayırmaları
İnzibati məqsədlər üçün istifadə olunan
721-4
aktivlərin amortizasiya xərcləri
721-5 İnzibati məqsədlərlə bağlı digər xərclər
73 Sair əməliyyat xərcləri
731 Sair əməliyyat xərcləri
731-1 Torpaq, tikili, avadanlıqların və digər
uzunmüddətli aktivlərin xaricolması üzrə
xərclər
731-2 Yenidən qiymətləndirilmədən xərclər
731-3 Qiymətdən düşmə üzrə xərclər
731-4 Cərimələr və digər oxşar ödənişlər
731-5 Keçmiş illər üzrə xərclər
731-6 Şübhəli və ümidsiz borclar üzrə xərclər
731-7 Aktivlərin dəyərinin azalması üzrə düzəlişlər
731-8 Məzənnə xərcləri
731-9 Əvəzsiz olaraq verilmiş aktivlər
731-10 Digər əməliyyat xərcləri
74
xərclər
741 Fəaliyyətin dayandırılmasından yaranan
xərclər
75 Maliyyə xərcləri
751 Maliyyə xərcləri
751-1 Faiz xərcləri
751-2 Konvertasiya olunan istiqrazlar üzrə faiz
xərcləri
751-3 Maliyyə iсarəsi üzrə faiz xərcləri
751-4 Faiz xərcləri yaradan öhdəliklər üzrə məzənnə
xərcləri
751-5 Digər maliyyə xərcləri
76 Fövqəladə xərclər
761 Fövqəladə xərclər
8 Mənfəətlər (zərərlər)
80 Ümumi mənfəət (zərər)
801 Ümumi mənfəət (zərər)
Asılı və birgə müəssisələrin mənfəətlərində
81
(zərərlərində) pay
Asılı və birgə müəssisələrin mənfəətlərində
811
(zərərlərində) pay
9 Mənfəət vergisi
901 Cari mənfəət vergisi üzrə xərclər
902 Təxirə salınmış mənfəət vergisi üzrə xərclər
10.1. “Uzunmüddətli aktivlər” bölməsi mühasibat uçotu subyekti tərəfindən nəzarət edilən və
gələcəkdə iqtisadi səmərənin əldə edilməsi gözlənilən istehsal, iş və xidmət prosesində bir ildən artıq
müddətə istifadəsi müəyyən olunan aktivlər barədə məlumatların ümumiləşdirilməsi üçün nəzərdə
tutulmuşdur. Bu bölmə aşağıdakı maddələrdən ibarətdir:
10.1.1. 10 - “Qeyri-maddi aktivlər”;
10.1.2. 11 - “Torpaq, tikili və avadanlıqlar”;
10.1.3. 12 - "İnvestisiya mülkiyyəti”;
10.1.4. 13 - “Bioloji aktivlər”;
10.1.5. 14 - “Mineral resurslar”;
10.1.6. 15 - “İştirak payı metodu ilə uçota alınmış investisiyalar”;
10.1.7. 16 - “Təxirə salınmış vergi aktivləri”;
10.1.8. 17 - “Uzunmüddətli debitor borcları”;
10.1.9. 18 - "Sair uzunmüddətli maliyyə aktivləri”;
10.1.10. 19 - “Sair uzunmüddətli aktivlər”.
11. Qeyri-maddi aktivlərin uçotu
11.1. Qeyri-maddi aktivlərin uçotu Hesablar Planının 10-cu maddəsində əks etdirilir. Bu
maddədə uzun müddət istifadə edilən, fiziki formaya malik olmayan və müəyyən edilə bilən digər
qeyri-pul (qeyri-monetar) aktivlərlə bağlı ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim olunur. Tanınma

meyarına uyğun olaraq qeyri-maddi aktivlər kimi tanınan aktivlər ilkin dəyəri əsasında uçota alınır.
Bu maddə aşağıdakı hesablardan ibarətdir:
11.1.1. 101 №li “Qeyri-maddi aktivlərin dəyəri”;
11.1.2. 102 №li “Qeyri-maddi aktivlər üzrə yığılmış amortizasiya və qiymətdəndüşmə
zərərləri”;
11.1.3. 103 №li “Qeyri-maddi aktivlərlə bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması”.
11.2. 101 №li “Qeyri-maddi aktivlər” hesabında mühasibat uçotu subyektinin fəaliyyətinin
həyata keçirilməsi üzrə uzun müddət istifadə edilən təcrübə-konstruktor işləri, proqram təminatı,
patentlər, müəllif hüquqları, lisenziyalar, ticarət markaları və digər qeyri-maddi aktivlərin hərəkəti
haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Qeyri-maddi aktivlər ilkin olaraq
qiymətləndirilməsi ilkin dəyəri əsasında aparılır.
11.3. 101 №li “Qeyri-maddi aktivlərin dəyəri” hesabı üzrə aşağıdakı subhesablar açılır:
11.3.1. 101-1 “Təcrübə-konstruktor işlərinin dəyəri”;
11.3.2. 101-2 “Ticarət markalarının dəyəri”;
11.3.3. 101-3 “Proqram təminatının dəyəri”;
11.3.4. 101-4 “Patentlərin dəyəri”;
11.3.5. 101-5 “Müəllif hüquqlarının dəyəri”;
11.3.6. 101-6 “Lisenziyaların dəyəri”;
11.3.7. 101-7 “Qudvilin dəyəri”;
11.3.8. 101-8 “Digər qeyri-maddi aktivlərin dəyəri”.
11.4. 101-1 №li “Təcrübə-konstruktor işlərinin dəyəri” subhesabında təcrübə-konstruktor işləri
üzrə yaradılmış qeyri-maddi aktivlərin dəyəri əks etdirilir.
11.5. 101-2 №li “Ticarət markalarının dəyəri” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin malik
olduğu ticarət markalarının dəyəri əks etdirilir.
11.6. 101-3 №li “Proqram təminatının dəyəri” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin
mülkiyyətində olan əldə edilmiş və ya yaradılmış proqram təminatlarının dəyəri əks etdirilir.
11.7. 101-4 №li “Patentlərin dəyəri” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin sahib olduğu
patentlərin dəyəri əks etdirilir.
11.8. 101-5 №li “Müəllif hüquqlarının dəyəri” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin
malik olduğu müəllif hüquqlarının dəyəri uçota alınır.
11.9. 101-6 №li “Lisenziyaların dəyəri” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin əldə etdiyi
lisenziyaların dəyəri əks etdirilir.
11.10. 101-7 №li “Qudvilin dəyəri” subhesabında mühasibat uçotu subyektlərinin
birləşdirilməsi nəticəsində yaranan qudvilin dəyəri əks etdirilir.
11.11. 101-8 №li “Digər qeyri-maddi aktivlərin dəyəri” subhesabında 101-1-ci-101-7-ci
subhesablarda göstərilməyən digər qeyri-maddi aktivlərin dəyəri uçota alınır.
11.12. 102 №li “Qeyri-maddi aktivlər üzrə yığılmış amortizasiya və qiymətdəndüşmə zərərləri”
hesabında mühasibat uçotu subyektinin mülkiyyətində olan qeyri-maddi aktivlər üzrə yığılmış
amortizasiya məbləğlərinin və qiymətdəndüşmə zərərlərinin hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş
məlumatların uçotu aparılır.
11.13. 102 №li “Qeyri-maddi aktivlər üzrə yığılmış amortizasiya və qiymətdəndüşmə zərərləri”
hesabı üzrə aşağıdakı subhesablar açılır:
11.13.1. 102-1 №li “Qeyri-maddi aktivlər üzrə yığılmış amortizasiya”;
11.13.2. 102-2 №li “Qeyri-maddi aktivlər üzrə qiymətdən düşmə zərərləri”.
11.14. 102-1 №li “Qeyri-maddi aktivlər üzrə yığılmış amortizasiya” subhesabı üzrə aşağıdakı
subhesablar açılır:
11.14.1. 102-1-1 №li “Təcrübə-konstruktor işləri üzrə yığılmış amortizasiya”;
11.14.2. 102-1-2 “Ticarət markaları üzrə yığılmış amortizasiya”;
11.14.3. 102-1-3 №li “Proqram təminatı üzrə yığılmış amortizasiya”;
11.14.4. 102-1-4 №li “Patentlər üzrə yığılmış amortizasiya”;
11.14.5. 102-1-5 №li “Müəllif hüquqları üzrə yığılmış amortizasiya”;
11.14.6. 102-1-6 №li “Lisenziyalar üzrə yığılmış amortizasiya”;
11.14.7. 102-1-7 №li “Digər qeyri-maddi aktivlər üzrə yığılmış amortizasiya”.
11.15. 102-2 №li “Qeyri-maddi aktivlər üzrə qiymətdən düşmə zərərləri” subhesabı üzrə
aşağıdakı subhesablar açılır:
11.15.1. 102-2-1 №li “Təcrübə-konstruktor işləri üzrə qiymətdən düşmə zərərləri”;
11.15.2. 102-2-2 №li “Ticarət markaları üzrə qiymətdən düşmə zərərləri”;
11.15.3. 102-2-3 №li “Proqram təminatı üzrə qiymətdən düşmə zərərləri”;
11.15.4. 102-2-4 №li “Patentlər üzrə qiymətdən düşmə zərərləri”;
11.15.5. 102-2-5 №li “Müəllif hüquqları üzrə qiymətdən düşmə zərərləri”;
11.15.6. 102-2-6 №li “Lisenziyalar üzrə qiymətdən düşmə zərərləri”;
11.15.7. 102-2-7 №li “Qudvilin qiymətdən düşmə zərərləri”;
11.15.8. 102-2-8 №li “Digər qeyri-maddi aktivlər üzrə qiymətdən düşmə zərərləri”.
11.16. 103 №li “Qeyri-maddi aktivlərlə bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması” hesabında qeyri-
maddi aktivlər üzrə kapitallaşdırılmış məsrəflərin hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş
11.17. 103 №li “Qeyri-maddi aktivlərlə bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması” hesabı üzrə
11.17.1. 103-1 №li “Təcrübə-konstruktor işləri ilə bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması”;
11.17.2. 103-2 №li “Ticarət markaları ilə bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması”;
11.17.3. 103-3 №li “Proqram təminatı ilə bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması”;
11.17.4. 103-4 №li “Patentlərlə bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması”;
11.17.5. 103-5 №li “Müəllif hüquqları ilə bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması”;
11.17.6. 103-6 №li “Lisenziyalarla bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması”;
11.17.7. 103-7 “Digər qeyri-maddi aktivlər ilə bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması”.
11.18. Qeyri-maddi aktivlər aşağıda göstərilən maliyyə-təsərrüfat əməliyyatları nəticəsində
aktiv kimi tanınır:
11.18.1. ayrıca əldə edildikdə (alındıqda);
11.18.2. mühasibat uçotu subyektləriın fəaliyyətlərinin birləşdirilməsi nəticəsində əldə
edildikdə;
11.18.3. hökumət subsidiyası hesabına əldə edildikdə;
11.18.4. aktivlərin mübadiləsi nəticəsində əldə edildikdə;
11.18.5. sərbəst yaradıldıqda.
11.19. Ayrıca əldə edilmiş (alınmış) qeyri-maddi aktivlərin ilkin dəyəri onun alış qiymətindən
satış endirimləri çıxıldıqdan sonra gömrük idxal rüsumları və alışla bağlı bərpa edilməyən
(əvəzləşdirilməyən) vergilər də daxil оlmaqla, aktivdən məqsədyönlü istifadə edilməsi üçün lazımi
vəziyyətə gətirilməsinə çəkilən birbaşa məsrəflərdən ibarətdir. Bu zaman aşağıdakı mühasibat
yazılışları verilir:
11.19.1. qeyri-maddi aktivlərin dəyərinə 103 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
244, 302, 431, 432, 435, 521, 523, 531, 532, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti
üzrə;
11.19.2. əldə edilmiş qeyri-maddi aktivlərlə əlaqədar əlavə dəyər vergisinin hesablanması üzrə
241-1 №li subhesabın debeti və 244, 431, 432, 435, 531, 532, 538, 545 №li hesabların müvafiq
subhesablarının krediti üzrə;
11.19.3. əldə edilmiş qeyri-maddi aktivlər üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirildikdə 521 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 241-1 №li subhesabın krediti üzrə;

11.19.4. qeyri-maddi aktivlər üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilməyən hallarda 103 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 241-1 №li subhesabın krediti üzrə.
11.20. Qeyri-maddi aktivlərin mühasibat uçotu subyektləriın fəaliyyətlərinin birləşdirilməsi
nəticəsində əldə edilməsi:
11.20.1. qeyri-maddi aktiv mühasibat uçotu subyektlərinin birləşdirilməsi zamanı alınıbsa, əldə
etmə tarixində həmin qeyri-maddi aktivin ilkin dəyəri alış tarixinə onun ədalətli dəyərini əks etdirir;
11.20.2. birləşdirilmiş (konsolidə edilmiş) maliyyə hesabatlarını hazırlayarkən mühasibat uçotu
subyekti analoji aktiv, öhdəlik, kapital, gəlir və xərc maddələrini sətirbəsətir toplamaqla əsas
mühasibat uçotu subyektinin və onun törəmə cəmiyyətlərinin maliyyə hesabatlarını birləşdirir.
Birləşdirilmiş (konsolidə edilmiş) maliyyə hesabatlarında qrup haqqında maliyyə məlumatlarının
vahid iqtisadi subyekt kimi təqdim edilməsi üçün aşağıdakı addımlar atılmalıdır:
11.20.2.1. əsas müəssisənin hər bir törəmə müəssisəyə qoyduğu investisiyanın balans dəyəri və
əsas müəssisənin hər bir törəmə müəssisənin kapitalındakı payı ləğv edilir;
11.20.2.2. birləşdirilmiş (konsolidə edilmiş) törəmə müəssisələrin hesabat dövrü üzrə mənfəət
və ya zərərində nəzarət hüququ olmayan payı (azlıqların payı) müəyyənləşdirilir;
11.20.2.3. birləşdirilmiş (konsolidə edilmiş) törəmə müəssisələrin xalis aktivlərindəki azlıqların
payı əsas müəssisənin onlarda olan səhmdar payından ayrıca olaraq müəyyənləşdirilir. Xalis
aktivlərdəki nəzarət hüququ olmayan payı aşağıdakılardan ibarətdir:
11.20.2.3.1. ilkin birləşmə tarixində hesablanmış həmin nəzarət hüququ olmayan payı;
11.20.2.3.2. birləşmə tarixindən etibarən nəzarət hüququ olmayan payının kapitalda
dəyişikliklər üzrə payı;
11.20.3. investisiya qoyuluşu ilə mühasibat uçotu subyektinin xalis aktivlərinin dəyəri
arasındakı müsbət fərq qudvil kimi uçota alınır;
11.20.4. investisiya qoyuluşu ilə mühasibat uçotu subyektinin xalis aktivlərinin dəyəri
arasındakı mənfi fərq Məcmu mənfəət və zərər haqqında hesabatda əks etdirilir.
11.21. Qeyri-maddi aktivlərin hökumət subsidiyası hesabına (əvəzsiz) əldə edilməsi:
11.21.1. hökumət mühasibat uçotu subyektinin fəaliyyəti sahəsində lisenziyalar, ixrac
lisenziyaları və ya digər məhdud resurslardan istifadə hüquqları kimi köçürmələr və ya ayırmalar
etdiyi hallarda, bu qeyri-maddi aktivlər hökumət subsidiyaları hesabına əvəzsiz və ya nominal
ödənişlə alınmış hesab edilir. Mühasibat uçotu subyekti qeyri-maddi aktivi və qrantı alınma
tarixində ədalətli dəyərlə (ilkin dəyərlə) tanıyır.
11.22. Bir və ya bir neçə adda qeyri-maddi aktivlər qeyri-monetar aktivin və ya aktivlərin və ya
monetar və qeyri-monetar aktivlərdən ibarət olan aktivlərin mübadiləsi hesabına alındıqda,
aşağıdakı hallar istisna olmaqla belə qeyri-maddi aktivlərin ilkin dəyəri ədalətli dəyərlə
qiymətləndirilir:
11.22.1. mübadilə əməliyyatı kommersiya məzmunlu olmadıqda;
11.22.2. alınmış (və ya verilmiş) aktivin və ya aktivlərin ədalətli dəyərinin etibarlı əsasda
müəyyənləşdirilməsi mümkün olmadıqda.
11.23. Mübadilə nəticəsində əldə edilmiş qeyri-maddi aktivin ədalətli dəyərini müəyyən etmək
mümkün olmadığı hallarda, onun dəyəri təhvil verilmiş aktivin (aktivlərin) ədalətli dəyəri ilə
qiymətləndirilir. Təhvil verilmiş aktivin (aktivlərin) ədalətli dəyərini müəyyən etmək mümkün
olmadığı hallarda əldə edilmiş qeyri-maddi aktivin dəyəri təhvil verilmiş aktivin (aktivlərin) balans
dəyəri ilə qiymətləndirilir.
11.24. Mübadilə nəticəsində əldə edilmiş qeyri-maddi aktivlərlə əlaqədar aşağıdakı mühasibat
11.24.1. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş qeyri-maddi aktivlərin mühasibat uçotunda əks
etdirilməsi üçün 103 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 431, 432, 433, 435, 531, 532, 535,
536, 538 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
11.24.2. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş qeyri-maddi aktivlərlə əlaqədar əlavə dəyər
vergisinin hesablanması üzrə 241-1 №li subhesabın debeti və 431, 432, 433, 435, 531, 532, 535, 536, 538
№li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
11.24.3. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş qeyri-maddi aktivlər üzrə əlavə dəyər vergisi
əvəzləşdirildikdə 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 241-1 №li subhesabın krediti
üzrə;
11.24.4. mübadilə edilmiş aktivlər üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilməyən hallarda 103 №li
11.24.5. əldə edilmiş qeyri-maddi aktivlərin mübadiləsi məqsədi ilə təqdim edilən aktivlərin
dəyərinə 171, 172, 174, 175, 177, 211, 212, 214, 215, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti
və 601, 611 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
11.24.6. əldə edilmiş qeyri-maddi aktivlərin mübadiləsi məqsədi ilə təqdim edilən aktivlərə
görə hesablanılmış əlavə dəyər vergisinə 171, 172, 174, 175, 177, 211, 212, 214, 215, 217 №li hesabların
müvafiq subhesablarının debeti və 545 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti, büdcə
qarşısında vergi öhdəliyinin yaranması zamanı isə 545 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti
və 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
11.24.7. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş qeyri-maddi aktivlər üzrə yaranmış kreditor borc
məbləğləri mübadilə məqsədi ilə təqdim edilmiş aktivlərin dəyərinə görə yaranan debitor borc
məbləğləri ilə əvəzləşdirildikdə 431, 432, 433, 435, 531, 532, 535, 536, 538 №li hesabların müvafiq
subhesablarının debeti və 171, 172, 174, 175, 177, 211, 212, 214, 215, 217 №li hesabların müvafiq
subhesablarının krediti üzrə.
11.25. Mübadilə üçün verilmiş aktivlər üzrə yığılmış amortizasiya məbləği olduğu hallarda
həmin amortizasiya məbləği mübadilə üçün verilmiş aktivin ilkin dəyərindən çıxılır.
11.26. Mühasibat uçotu subyektinin sərbəst yaradılmış qeyri-maddi aktivlərinin tanınma
meyarlarına cavab verdiklərini qiymətləndirmək məqsədi ilə mühasibat uçotu subyekti aktivin
yaradılmasını tədqiqat və təcrübə-konstruktor işləri mərhələlərinə bölür. Əgər mühasibat uçotu
subyekti qeyri-maddi aktivi yaratmaq üçün daxili layihənin tədqiqat mərhələsini təcrübə-
konstruktor işləri mərhələsindən fərqləndirə bilmirsə, bu zaman mühasibat uçotu subyekti bu layihə
üzrə məsrəfləri yalnız tədqiqat mərhələsi zamanı yaranmış məsrəflər kimi uçota alır.
11.27. Tədqiqat mərhələsi üzrə (və ya daxili layihənin tədqiqat mərhələsindən) qeyri-maddi
aktiv yaranmır. Bu zaman tədqiqat mərhələsi üzrə məsrəflər (və yaxud daxili layihənin tədqiqat
mərhələsi zamanı yaranmış məsrəflər) yarandığı andan etibarən hesabat dövrünün xərcləri kimi
uçotda əks etdirilir. Belə ki, 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 102, 112, 201, 204,
207, 241-1, 244, 432, 435, 521, 522, 523, 531, 532, 533, 538 №li hesabların müvafiq subhesablarının
krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
11.28. Təcrübə-konstruktor işləri zamanı yaranmış qeyri-maddi aktivlər (və yaxud daxili
layihənin təcrübə-konstruktor işləri mərhələsi çərçivəsində yaranmış qeyri-maddi aktivlər) üzrə
məsrəflər qeyri-maddi aktivlərin kapitallaşdırılması kimi uçotda əks etdirilir. Bu zaman 103 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 102, 112, 201, 204, 207, 241-1, 244, 431, 432, 435, 521, 522,
523, 531, 532, 533, 538 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
11.29. Əldə edilmiş qeyri-maddi aktivlər istifadəyə verildikdə 101 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 103 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı
verilir.
11.30. Qeyri-maddi aktivlər əvəzsiz olaraq alındıqda 101 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 611 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində göstərilir. Qeyri-maddi aktivlər satış
məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlərə keçirildikdə 206 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti
və 101 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Eyni zamanda 102 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 206 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti ilə müxabirləşir.

Satış məqsədi ilə saxlanılan qeyri-maddi aktivlərin satılması və ya əvəzsiz verilməsi ilə bağlı xərclər
731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 206 №li hesabın müvafiq subhesablarının
kreditində uçota alınır. Satılmış qeyri-maddi aktivlər üçün hesablanmış gəlirlər 211, 212, 217 №li
hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 611 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində
uçota alınır. Həmin gəlirlər üzrə 611 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 801 №li hesabın
müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Satılmış, əvəzsiz verilmiş və silinmiş
qeyri-maddi aktivlər üzrə hesablanmış xərclər 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
731 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı aparılır.
11.31. Aktiv kimi tanındıqdan sonra qeyri-maddi aktivlər üzrə mühasibat uçotu subyekti
tərəfindən uçota alınmış qeyri-maddi aktivlər üzrə amortizasiya hesablanılır və hər bir hesabat
dövrünün sonunda onların qiymətdən düşə biləcək hər hansı göstəricisinin olub-olmaması
qiymətləndirilir. Əgər belə göstərici mövcuddursa, qiymətdəndüşmə zərərləri hesablanılır. Bu
zaman qeyri-maddi aktivlər üzrə hesablanmış amortizasiya məbləğləri 202, 203, 711, 721, 731 №li
hesabların müvafiq subhesablarının debetində və 102 №li hesabın müvafiq subhesablarının
kreditində əks etdirilir. Yığılmış qiymətdəndüşmə zərərinə 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 102 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışları verilir.
Hesablanmış amortizasiya məsrəfləri xərcə aid edildikdə 701 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 202, 203 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində, hazır məhsulun maya
dəyərinə aid edildikdə isə 204 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 202, 203 №li
hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Hesablanmış amortizasiya və
qiymətdəndüşmə zərərləri üzrə xərclərə 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 701, 711,
721, 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
11.32. Qeyri-maddi aktivlər faydalı istifadə müddətinə əsasən müəyyən və ya qeyri-müəyyən
faydalı istifadə müddətinə malik olurlar.
11.33. Müəyyən faydalı istifadə müddətinə malik olan qeyri-maddi aktivlərin amortizasiya
olunan dəyəri onun faydalı istifadə müddəti üzrə müntəzəm bölüşdürülür. Bu zaman faydalı istifadə
müddətinə uyğun olaraq 103, 113, 202, 203, 331, 342, 343, 711, 721, 731 №li hesablarının müvafiq
verilir.
11.34. Qeyri-maddi aktivin faydalı istifadə müddəti etibarlı şəkildə qiymətləndirilə bilmirsə, on
illik müddəti keçməmək şərtilə, rəhbərlik tərəfindən ən düzgün qiymətləndirməyə əsasən müəyyən
olunmaqla amortizasiya hesablanılır. Bu zaman müəyyən olunmuş istifadə müddətinə uyğun olaraq
103, 113, 202, 203, 331, 342, 343, 711, 721, 731 №li hesablarının müvafiq subhesablarının debeti və 102
№li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
11.35. Qeyri-maddi aktiv qiymətdən düşdükdə, qiymətdəndüşmə məbləğinə 731 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 102 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat
yazılışı verilir.
11.36. Qeyri-maddi aktivlər maliyyə icarəsinə verildikdə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
11.36.1. maliyyə icarəsinə verilmiş aktivin ilkin dəyərinə 174, 214 №li hesabların müvafiq
subhesablarının debeti və 101 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
11.36.2. maliyyə icarəsinə verilmiş aktivə hesablanmış amortizasiya məbləğinə, habelə
qiymətdəndüşmə zərərinə 102 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 174, 214 №li
hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
11.37. Qeyri-maddi aktivin xaricolması (silinməsi, satılması və əvəzsiz verilməsi) zamanı və ya
onun istifadəsindən, habelə xaricolmasından hər hansı gələcək iqtisadi səmərənin daxil olması
gözlənilmədikdə həmin aktivin tanınması dayandırılır. Bu zaman yaranan gəlirlər, yaxud zərərlər
xaricolmadan yaranan xalis daxilolmalar (əgər mövcuddursa) ilə aktivin balans dəyəri arasındakı
fərq kimi müəyyən edilir və Məcmu mənfəət və zərər haqqında hesabatda təqdim olunur. Qeyri-

maddi aktivin xaricolması zamanı 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 101 №li
hesabın müvafiq subhesablarının krediti, həmçinin 102 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti
və 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Silinmiş, satılmış
və əvəzsiz verilmiş qeyri-maddi aktivlər üzrə zərər 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti
və 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
11.38. Mühasibat uçotu subyektinin qeyri-maddi aktivlərinin əskik gəlməsi zamanı
əskikgəlmələr səbəbləri və təqsirkar şəxslər müəyyənləşdirilməklə onların məbləğləri (əskikgəlmələr
müəyyən edildiyi vaxtda bazar qiymətləri ilə) təqsirkar şəxslərin hesabına aid edilməklə aşağıdakı
mühasibat yazılışları verilir:
11.38.1. bazar qiyməti məbləğinə 217 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611 №li
hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
11.38.2. həmin qeyri-maddi aktivlərin bazar qiyməti məbləğinə görə hesablanılmış əlavə dəyər
vergisinə 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 545 №li hesabın müvafiq
subhesablarının krediti üzrə, büdcə qarşısında vergi öhdəliyinin yaranması zamanı isə 545 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
11.38.3. qeyri-maddi aktivlərin ilkin dəyərinə 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti
və 101, 103 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə, onların yığılmış amortizasiya
məbləğləri və qiymətdəndüşmə zərərləri mövcud olduqda 102 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
11.38.4. qeyri-maddi aktivlərin balans dəyəri bazar qiymətindən yuxarı olduqda, balans dəyəri
ilə bazar qiyməti arasındakı fərq məbləğinə görə hesablanmış əlavə dəyər vergisinə 731 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə, büdcə
və 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
11.39. Mühasibat uçotu subyektinin qeyri-maddi aktivlərinin əskik gəlməsi zamanı müvafiq
təqsirkar şəxslərin müəyyən edilməsi mümkün olmayan hallarda, bu əskikgəlmələr mühasibat uçotu
subyektinin xərcinə aid edilməklə 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 101, 103
№li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Həmin qeyri-maddi aktivlərin
yığılmış amortizasiya məbləğləri və qiymətdəndüşmə zərərləri mövcud olduqda 102 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə
mühasibat yazılışı verilir.
11.40. Əskik gəlmiş qeyri-maddi aktivlərin balans dəyəri üzrə həmin aktivlərin əldə edilməsi
zamanı hesablanmış əlavə dəyər vergisi məbləğinə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
11.40.1. əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilməyən hallarda 731 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 241-1 №li subhesabın krediti üzrə;
11.40.2. əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilən hallarda 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
11.41. Mühasibat uçotu subyektinin qeyri-maddi aktivləri üzrə artıqgəlmələr istismarda olduğu
yerdə maddi məsul şəxsin hesabına mədaxil edilir və onların məbləğləri mühasibat uçotu
subyektinin gəlirinə aid edilməklə 101, 103 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 611
№li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
11.42. Qeyri-maddi aktivlər maliyyə icarəsi ilə əldə edildikdə onun ədalətli dəyərinə bərabər
olan məbləği, yaxud, əgər bu məbləğ aşağıdırsa, minimal icarə ödənişlərinin hər birinin icarə
şərtlərinin qəbul edilməsi tarixində müəyyən edilmiş diskontlaşdırılmış dəyəri 101 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 406, 535 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində, bu
aktivlərlə bağlı hər hansı dolayı xərclər 101 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 435, 445,
538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.

11.43. Qeyri-maddi aktivlər tanındıqdan sonra ona əlavə edilməsi, müəyyən hissəsinin
dəyişdirilməsi və ya onun lazımi işlək vəziyyətə gətirilməsi ilə bağlı xidmətlərə görə yaranan
məsrəflər üzrə aşağıdakı mühasibat yzılışları verilir:
11.43.1. məsrəflərin dəyərinə 103 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 302, 431, 432,
435, 521, 523, 531, 532, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
11.43.2. həmin məsrəflərlə əlaqədar əlavə dəyər vergisinin hesablanması üzrə 241-1 №li
subhesabın debeti və 431, 432, 435, 531, 532, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti
üzrə;
11.43.3. bu məsrəflər üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirildikdə 521 №li hesabın müvafiq
11.43.4. əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilməyən hallarda 103 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 241-1 №li subhesabın krediti üzrə.
11.44. Səhmlərin buraxılması ilə mühasibat uçotu subyekti tərəfindən qeyri-maddi aktivlərin
əldə edilməsinə (nizamnamə kapitalı kimi qeyri-maddi aktivlərin pay kimi qoyulmasına) aşağıdakı
mühasibat yazılışları verilir.
11.44.1. səhmlərin buraxılmasına 302 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 301 №li
hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
11.44.2. qeyri-maddi aktivlərin əldə edilməsinə 101, 103 №li hesabların müvafiq
subhesablarının debeti və 302 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
12. Torpaq, tikili və avadanlıqların uçotu
12.1. Torpaq, tikili və avadanlıqların uçotu Hesablar Planının 11-ci maddəsində əks etdirilir. Bu
maddədə istifadə müddəti bir ildən artıq olan və istehsalda və ya mal-materialların çatdırılmasında,
xidmətlərin göstərilməsində, habelə inzibati məqsədlər üçün istifadə edilməsi və digər tərəflərə
icarəyə verilməsi üçün nəzərdə tutulan maddi aktivlərlə bağlı ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim
olunur. Torpaq, tikili və avadanlıqların tanınma meyarına cavab verən aktivlər ilkin olaraq ilkin
dəyəri ilə uçota alınır. Bu maddə aşağıdakı hesablardan ibarətdir:
12.1.1. 111 №li “Torpaq, tikili və avadanlıqların dəyəri”;
12.1.2. 112 №li “Torpaq, tikili və avadanlıqlar yığılmış amortizasiya və qiymətdəndüşmə
zərərləri”;
12.1.3. 113 №li “Torpaq, tikili və avadanlıqlarla bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması”.
12.2. 111 №li “Torpaq, tikili və avadanlıqların dəyəri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
fəaliyyətinin həyata keçirilməsi üzrə istifadə edilən torpaq, tikili və avadanlıqların hərəkəti haqqında
ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Torpaq, tikili və avadanlıqlar ilkin olaraq ilkin dəyəri
əsasında qiymətləndirilir.
12.3. 111 №li “Torpaq, tikili və avadanlıqların dəyəri” hesabına aşağıdakı subhesablar açılır:
12.3.1. 111-1 “Torpağın dəyəri”;
12.3.2. 111-2 “Tikililərin dəyəri”;
12.3.3. 111-3 “Maşın və avadanlıqların dəyəri”;
12.3.4. 111-4 “Nəqliyyat vasitələrinin dəyəri”;
12.3.5. 111-5 “Digər torpaq, tikili və avadanlıqların dəyəri”.
12.4. 111-1 “Torpağın dəyəri” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin mülkiyyətində olan
torpaq sahələrinin dəyəri əks etdirilir.
12.5. 111-2 “Tikililərin dəyəri” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin mülkiyyətində olan
tikililərin (binalar və onların struktur komponentləri, qurğular (tikililər) və onların struktur
komponentləri, ötürücü qurğular və onların struktur komponentlərinin) dəyəri əks etdirilir.

12.6. 111-3 “Maşın və avadanlıqların dəyəri” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin sahib
olduğu, habelə istehsal və xidmət prosesində iştirak edən bütün növ maşın və avadanlıqlarının
dəyəri əks etdirilir.
12.7. 111-4 “Nəqliyyat vasitələrinin dəyəri” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin
fəaliyyətinin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar əldə edilmiş hava nəqliyyatı vasitələrinin, dəmiryol
nəqliyyatı vasitələrinin, su nəqliyyatı vasitələrinin, xidmət nəqliyyatlarının, istehsalat
nəqliyyatlarının, avtomobil nəqliyyatlarının və idman nəqliyyatlarının dəyəri uçota alınır.
12.8. 111-5 “Digər torpaq, tikili və avadanlıqlarının dəyəri” subhesabında mühasibat uçotu
subyektinin sahib olduğu, habelə istehsal və xidmət prosesində iştirak edən digər torpaq, tikili və
avadanlıqların dəyəri əks etdirilir.
12.9. 112 №li “Torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə yığılmış amortizasiya və qiymətdəndüşmə
zərərləri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin mülkiyyətində olan torpaq, tikili və avadanlıqlar
üzrə amortizasiya məbləğlərinin və qiymətdən düşmə zərərlərinin hərəkəti haqqında
ümumiləşdirilmiş məlumatların uçotu aparılır.
12.10. 112 №li “Torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə yığılmış amortizasiya və qiymətdəndüşmə
zərərləri” hesabına aşağıdakı subhesablar açılır:
12.10.1. 112-1 №li “Torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə yığılmış amortizasiya”;
12.10.1.1. 112-1-1 №li “Torpaq üzrə yığılmış amortizasiya”;
12.10.1.2. 112-1-2 №li “Tikililər üzrə yığılmış amortizasiya”;
12.10.1.3. 112-1-3 №li “Maşın və avadanlıqlar üzrə yığılmış amortizasiya”;
12.10.1.4. 112-1-4 №li “Nəqliyyat vasitələri üzrə yığılmış amortizasiya”;
12.10.1.5. 112-1-5 №li “Digər torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə yığılmış amortizasiya”;
12.10.2. 112-2 №li “Torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə qiymətdəndüşmə zərərləri”;
12.10.2.1. 112-2-1 №li “Torpaq üzrə qiymətdəndüşmə zərərləri”;
12.10.2.2. 112-2-2 №li “Tikililər üzrə qiymətdəndüşmə zərərləri”;
12.10.2.3. 112-2-3 №li “Maşın və avadanlıqlar üzrə qiymətdəndüşmə zərərləri”;
12.10.2.4. 112-2-4 №li “Nəqliyyat vasitələri üzrə qiymətdəndüşmə zərərləri”;
12.10.2.5. 112-2-5 №li “Digər torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə qiymətdəndüşmə zərərləri”.
12.11. 113 №li “Torpaq, tikili və avadanlıqlarla bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması” hesabında
torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə kapitallaşdırılmış məsrəflərin hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş
12.12. 113 №li “Torpaq, tikili və avadanlıqlarla bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması” hesabı
üzrə aşağıdakı subhesablar açılır:
12.12.1. 113-1 №li “Təyinatı üzrə istismar edilməsi üçün əlavə məsrəflər tələb edən torpaq, tikili
və avadanlıqlar”;
12.12.2. 113-2 №li “Təyinatı üzrə istismara hazır olan torpaq, tikili və avadanlıqlar”;
12.12.3. 113-3 №li “Tikilməkdə (istehsalatda) olan torpaq, tikili və avadanlıqlar”.
12.13. Torpaq, tikili və avadanlıqların ilkin dəyəri onun alış qiymətindən satış endirimləri
çıxıldıqdan sonra gömrük idxal rüsumları və alışla bağlı bərpa edilməyən (əvəzləşdirilməyən)
vergilər də daxil оlmaqla, ümumi sərf edilən məsrəflərdən, aktivdən mühasibat uçotu subyektinin
rəhbərliyi tərəfindən müəyyən edilmiş tərzdə istifadə edilməsi üçün onun lazımi istismar yerinə və
vəziyyətə gətirilməsinə çəkilən bütün birbaşa məsrəflərdən, obyektin alınması zamanı və ya onun
ehtiyatlar yaratmaq məqsədi ilə deyil, digər məqsədlər üçün müəyyən müddət ərzində istifadə
edilməsi nəticəsində demontajı və ləğvi, habelə onun yerləşdiyi sahənin bərpası kimi işlərin
görülməsi üzrə mühasibat uçotu subyektinin öz üzərinə götürdüyü öhdəlik ilə əlaqədar çəkiləcək
məsrəflərin ilkin smeta həcmindən ibarətdir.
12.14. Torpaq, tikili və avadanlıqlar alış nəticəsində və ya podrat üsulu ilə əldə edildikdə
aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:

12.14.1. Torpaq, tikili və avadanlıqların dəyərinə 113 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 244, 431, 432, 433, 435, 521, 523, 531, 532, 536, 538, 545 №li hesabların müvafiq
12.14.2. əldə edilmiş torpaq, tikili və avadanlıqlarla əlaqədar əlavə dəyər vergisinin
hesablanması üzrə 241-1 №li subhesabın debeti və 244, 431, 432, 433, 435, 531, 532, 536, 538, 545 №li
12.14.3. əldə edilmiş torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirildikdə
521 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 241-1 №li subhesabın krediti üzrə;
12.14.4. həmin aktivlər üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilməyən hallarda 113 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 241-1 №li subhesabın krediti üzrə.
12.15. Torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə birbaşa məsrəflərə aşağıdakılar aiddir:
12.15.1. bilavasitə torpaq, tikili və avadanlıq obyektlərinin əldə olunması və inşa edilməsi üzrə
işçilərin mükafatlandırılması;
12.15.2. ərazinin hazırlanması üzrə məsrəflər;
12.15.3. çatdırılma və boşaldılma məsrəfləri;
12.15.4. inşa edilmə və montaj məsrəfləri;
12.15.5. yerləşdiyi əraziyə və istismara hazır vəziyyətə gətirilməsi zamanı istehsal olunan hər
hansı obyektlərin satışından əldə olunan xalis mədaxilin çıxılması şərti ilə, bu obyektin düzgün
işləyib-işləməməsini yoxlamaq məqsədi ilə sınaq əməliyyatları üzrə məsrəflər;
12.15.6. peşəkar xidmətlərə görə mükafatlar və bu kimi digər məsrəflər.
12.16. Torpaq, tikili və avadanlıqlar hökumət subsidiyaları hesabına əvəzsiz və ya nominal
ödənişlə alındıqda mühasibat uçotu subyekti həmin torpaq, tikili və avadanlıqları ilk olaraq ədalətli
dəyərlə tanımaq seçiminə malikdir. Əgər mühasibat uçotu subyekti həmin aktivi ilk olaraq ədalətli
dəyərlə tanımazsa, bu halda mühasibat uçotu subyekti aktivi nominal dəyəri və aktivin nəzərdə
tutulan istifadəyə hazır vəziyyətə gətirilməsi üçün çəkilən bilavasitə aidiyyəti xərclər məbləğində
tanıyır.
12.17. Bir və ya bir neçə adda torpaq, tikili və avadanlıqlar qeyri-monetar aktivin və ya
aktivlərin və ya monetar və qeyri-monetar aktivlərdən ibarət olan aktivlərin mübadiləsi hesabına
alındıqda, aşağıdakı hallar istisna olmaqla belə torpaq, tikili və avadanlıqların ilkin dəyəri ədalətli
dəyərlə qiymətləndirilir:
12.18. Mübadilə nəticəsində əldə edilmiş torpaq, tikili və avadanlığın ədalətli dəyərini
müəyyən etmək mümkün olmadığı hallarda, onun dəyəri təhvil verilmiş aktivin (aktivlərin) ədalətli
dəyəri ilə qiymətləndirilir. Təhvil verilmiş aktivin (aktivlərin) ədalətli dəyərini müəyyən etmək
mümkün olmadığı hallarda əldə edilmiş torpaq, tikili və avadanlığın dəyəri təhvil verilmiş aktivin
(aktivlərin) balans dəyəri ilə qiymətləndirilir.
12.19. Mübadilə nəticəsində əldə edilmiş torpaq, tikili və avadanlıqlarla əlaqədar aşağıdakı
12.19.1. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş torpaq, tikili və avadanlıqların mühasibat uçotunda
əks etdirilməsi üçün 113 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 431, 432, 433, 531, 532, 535,
536 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
12.19.2. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş torpaq, tikili və avadanlıqlarla əlaqədar əlavə dəyər
vergisinin hesablanması üzrə 241-1 №li subhesabın debeti və 431, 432, 433, 531, 532, 535, 536 №li

12.19.3. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə əlavə dəyər
vergisi əvəzləşdirildikdə 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 241-1 №li subhesabın
krediti üzrə;
12.19.5. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə digər məsrəflər
yarandıqda 113 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 435, 521, 523, 538, 545 №li hesabın
müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
12.19.6. əldə edilmiş torpaq, tikili və avadanlıqların mübadiləsi məqsədi ilə təqdim edilən
aktivlərin dəyərinə 171, 172, 174, 175, 177, 211, 212, 214, 215, 217 №li hesabların müvafiq
subhesablarının debeti və 601, 611 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
12.19.7. əldə edilmiş torpaq, tikili və avadanlıqların mübadiləsi məqsədi ilə təqdim edilən
aktivlərə görə hesablanılmış əlavə dəyər vergisinə 171, 172, 174, 175, 177, 211, 212, 214, 215, 217 №li
hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 545 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti,
büdcə qarşısında vergi öhdəliyinin yaranması zamanı isə 545 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
12.19.8. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə yaranmış kreditor
borc məbləğləri mübadilə məqsədi ilə təqdim edilmiş aktivlərin dəyərinə görə yaranan debitor borc
məbləğləri ilə əvəzləşdirildikdə 431, 432, 433, 531, 532, 535, 536 №li hesabların müvafiq
12.20. Mübadilə üçün verilmiş aktivlər üzrə yığılmış amortizasiya məbləği və qiymətdən
düşmə zərərləri olduğu hallarda həmin məbləğlər mübadilə üçün verilmiş aktivin ilkin dəyərindən
çıxılır.
12.21. Torpaq, tikili və avadanlıqların təsərrüfat üsulu ilə yaradılması zamanı 113 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 102, 112, 201, 204, 205, 207, 241-1, 244, 521, 522, 523, 533 №li
hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışları verilir.
12.22. Əldə edilmiş avadanlıqlar istifadəyə verildikdə 111 №li hesabın müvafiq
verilir.
12.23. Torpaq, tikili və avadanlıqlar maliyyə icarəsi ilə əldə edildikdə onun ədalətli dəyərinə
bərabər olan məbləği, yaxud, əgər bu məbləğ aşağıdırsa, minimal icarə ödənişlərinin hər birinin icarə
aktivlərlə bağlı hər hansı dolayı xərclər 111 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 435, 445,
12.24. Torpaq, tikili və avadanlıqlardan müəyyən müddət ərzində istifadə edilməsi nəticəsində
onların demontajı və ləğvi, habelə onun yerləşdiyi sahənin bərpası kimi işlərin görülməsi üzrə
mühasibat uçotu subyektinin öz üzərinə götürdüyü öhdəlik ilə əlaqədar çəkiləcək məsrəflərin ilkin
smeta həcminə 113 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 413, 445, 513, 545 №li hesabların
müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
12.25. Torpaq, tikili və avadanlıqlar əvəzsiz olaraq alındıqda 111, 113 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 611 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində göstərilir.
12.26. Torpaq, tikili və avadanlıqların tanınmasının dayandırılması zamanı aşağıdakı
12.26.1. satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlərə keçirildikdə 206 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 111 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti, eyni zamanda 112 №li

12.26.2. tam amortizasiya olunmuş torpaq, tikili və avadanlıqların silinməsi zamanı 112 №li
12.26.3. tam amortizasiya olunmamış torpaq, tikili və avadanlıqların silinməsi zamanı 731 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 111 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti, eyni
zamanda 112 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 731 №li hesabın müvafiq
12.27. Satış məqsədi ilə saxlanılan torpaq, tikili və avadanlıqların satılması və ya əvəzsiz
verilməsi ilə bağlı xərclər 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 206 №li hesabın
müvafiq subhesablarının kreditində uçota alınır. Satılmış torpaq, tikili və avadanlıqlar üçün
hesablanmış gəlirlər 171, 172, 177, 211, 212, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 611
№li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində uçota alınır. Təqdim edilmiş aktivlərə görə
hesablanılmış əlavə dəyər vergisinə 171, 172, 177, 211, 212, 217 №li hesabların müvafiq
subhesablarının debeti və 545 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti, büdcə qarşısında vergi
öhdəliyinin yaranması zamanı isə 545 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 521 №li
hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
12.28. Satılmış və ya əvəzsiz əldə edilmiş torpaq, tikili və avadanlıqlara görə gəlirlər 611 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində
əks etdirilir. Satılmış, əvəzsiz verilmiş və silinmiş torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə hesablanmış
xərclər 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının
12.29. Aktiv kimi tanındıqdan sonra torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə mühasibat uçotu
subyekti tərəfindən ilkin dəyər modeli tətbiq edildikdə, ilkin dəyərlə uçota alınmış torpaq, tikili və
avadanlıqlar üzrə amortizasiya hesablanılır və hər bir hesabat dövrünün sonunda onların qiymətdən
düşə biləcək hər hansı göstəricisinin olub-olmaması qiymətləndirilir. Əgər belə göstərici
mövcuddursa, qiymətdəndüşmə zərərləri hesablanılır. Bu zaman torpaq, tikili və avadalıqlar üzrə
hesablanmış amortizasiya məbləğləri 202, 203, 711, 721, 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının
debetində və 112 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Yığılmış
qiymətdəndüşmə zərərinə 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 112 №li hesabın
müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışları verilir. Hesablanmış amortizasiya
məsrəfləri xərcə aid edildikdə 701 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 202, 203 №li
hesabların müvafiq subhesablarının kreditində, hazır məhsulun maya dəyərinə aid edildikdə isə 204
№li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 202, 203 №li hesabların müvafiq subhesablarının
kreditində əks etdirilir. Hesablanmış amortizasiya və qiymətdəndüşmə zərərləri üzrə xərclərə 801
№li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 701, 711, 721, 731 №li hesabların müvafiq
subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
12.30. Aktiv kimi tanındıqdan sonra torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə mühasibat uçotu
subyekti tərəfindən yenidən qiymətləndirmə modeli tətbiq edildikdə onlar ədalətli dəyəri olan
yenidən qiymətləndirmə dəyəri ilə uçotda əks etdirilirlər. Bu zaman hesabat dövrünün sonuna
torpaq, tikili və avadanlıqların balans dəyərinin onların ədalətli dəyərindən kəskin fərqlənməməsi
üçün kifayət qədər müntəzəm şəkildə bu aktivlər üzrə yenidən qiymətləndirmə həyata keçirilir.
Torpaq, tikili və avadanlıqların yenidən qiymətləndirilməsi nəticəsində onların balans dəyəri ya
artır, ya da azalır.
12.31. Yenidən qiymətləndirmə nəticəsində aktivin balans dəyəri artarsa, o zaman bu artım
yenidən qiymətləndirmə artımı başlığı altında birbaşa olaraq kapital ehtiyatlarında yenidən
qiymətləndirmə üzrə ehtiyat kimi uçota alınır. Bu zaman torpaq, tikili və avadanlıq obyektinin
balans dəyəri onun yenidən qiymətləndirmə dəyərinə çatdırılmalıdır. Yenidən qiymətləndirmə
tarixinə aktiv aşağıdakı üsullardan biri ilə uçota alınır:
12.31.1. yığılmış amortizasiyanın sıfıra bərabər edilməsi üsulu;

12.31.2. aktivin ilkin dəyərinin və yığılmış amortizasiya məbləğinin proporsional şəkildə
düzəldilməsi üsulu.
12.32. Yığılmış amortizasiyanın sıfıra bərabər edilməsi üsulunun tətbiqi zamanı aşağıdakı
müxabirləşmələr verilir:
12.323.1. yığılmış amortizasiyanın aktivin ilkin dəyəri ilə müxabirləşərək sıfıra bərabər edilməsi
məqsədi ilə 112 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 111 №li hesabın müvafiq
12.32.2. yenidən qiymətləndirmə nəticəsində aktivin balans dəyərinin artımına 111 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 331 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
12.33. Aktivin ilkin dəyərinin və yığılmış amortizasiya məbləğinin proporsional şəkildə
düzəldilməsi üsulunun tətbiqi zamanı onun ilkin dəyəri xalis balans dəyərinin yenidən
qiymətləndirilməsinə uyğun şəkildə dəyişdirilir. İlkin dəyər bazar qiymətinə istinadən və ya xalis
balans dəyərinin dəyişikliyi qədər proporsional şəkildə düzəldilir. Yenidən qiymətləndirmə tarixinə
yığılmış amortizasiya elə şəkildə düzəldilməlidir ki, o bütün yığılmış qiymətdən düşmə zərərlərini
nəzərə almaqla ilkin dəyərlə xalis balans dəyəri arasında fərqə bərabər olsun. Bu halda aşağıdakı
12.33.1. yenidən qiymətləndirmə nəticəsində aktivin balans dəyərinin artımına 111 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 331 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
12.33.2. yığılmış qiymətdəndüşmə zərərləri nəzərə alınmaqla, yığılmış amortizasiya üzrə
düzəlişə 111 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 112 №li hesabın müvafiq
12.34. Yenidən qiymətləndirilmə nəticəsində torpaq, tikili və avadanlıqların balans dəyəri
azaldıqda, azalma məbləğinə 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 112 №li hesabın
müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Bu zaman 801 №li hesabın müvafiq
verilir.
12.35. Əvvəlki yenidən qiymətləndirmələr nəticəsində yaranmış artımlar kapital ehtiyatlarında
əks etdirilmişdirsə, sonrakı qiymətdəndüşmə zərərləri həmin artım məbləği qədər kapital ehtiyatının
azalmasına aid edilir, qalan məbləğ isə mənfəət və zərərə aid edilir. Bu zaman aşağıdakı
müxabirləşmələr verilir:
12.35.1. keçmiş illərin artımları həddində məbləğə 331 №li hesabın müvafiq subhesablarının
12.35.2. qalan məbləğə 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 112 №li hesabın
müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
12.36. Əvvəlki yenidən qiymətləndirmələr nəticəsində yaranmış qiymətdəndüşmə zərərləri
Məcmu mənfəət və zərər haqqında hesabatda əks etdirilmişdirsə, sonrakı artımlar Məcmu mənfəət
və zərər haqqında hesabatda bu qiymətdəndüşmə zərərləri qədər sair əməliyyat gəlirlərinə, keçmiş
illərin qiymətdəndüşmə zərərlərindən artıq olan məbləğ isə yenidən qiymətləndirmə üzrə ehtiyat
hesabına aid edilir. Bu zaman aşağıdakı kimi müxabirləşmələr verilir:
12.36.1. əvvəlki dövr üzrə yenidən qiymətləndirmə nəticəsində yaranmış qiymətdəndüşmə
zərəri həddində məbləğə 112 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611 №li hesabın
12.36.2. keçmiş illərin qiymətdəndüşmə zərərlərindən artıq olan məbləğə 111 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 331 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə və ya 112
№li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 331 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti
üzrə;
12.36.3. yığılmış amortizasiya məbləğinin sıfırlaşdırılması üçün isə 112 №li hesabın müvafiq

12.37. Torpaq, tikili və avadanlıqlar obyektinin tanınmasının dayandırılması zamanı həmin
obyektlə bağlı yenidən qiymətləndirmə üzrə kapital ehtiyatları, bölüşdürülməmiş mənfəətə aid edilə
bilər. Bu zaman 331 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 343 №li hesabın müvafiq
12.38. Torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə yenidən qiymətləndirmələr nəticəsində kapital
ehtiyatlarında əks etdirilmiş artımın bir hissəsi müəssisə tərəfindən aktivin istifadə olunması zamanı
bölüşdürülməmiş mənfəətə köçürülə bilər. Belə olan halda, bölüşdürülməmiş mənfəətə köçürülmüş
artımın məbləği aktivin yenidən qiymətləndirilmiş balans dəyəri əsasında hesablanmış
amortizasiyası ilə aktivin ilkin dəyəri əsasında tanınan amortizasiyası arasındakı fərqi təşkil edir. Bu
zaman 331 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 341 №li hesabın müvafiq subhesablarının
12.39. Torpaq, tikili və avadanlıqların amortizasiya olunan dəyəri onun istifadə müddəti üzrə
sistematik bölüşdürülür. Torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə tətbiq edilən amortizasiya metodu
müəssisə tərəfindən aktivdən gözlənilən gələcək iqtisadi səmərənin istehlak sxemini əks etdirməlidir.
Aktivin amortizasiya edilmiş dəyərinin onun faydalı istismar müddəti üzrə ardıcıl olaraq
bölüşdürülməsi üçün müxtəlif amortizasiya metodlarından istifadə edilə bilər. Belə metodlara düz
xətt metodu, azalan qalıq metodu və istehsal vahidi metodu aiddir. Düz xətt metodu, aktivin son
qalıq dəyərinin dəyişmədiyi təqdirdə, onun faydalı istismar dövrü ərzində daimi ayırmaların həyata
keçirilməsi ilə nəticələnir. Azalan qalıq metodu aktivin faydalı istismar dövrü ərzində ayırmaların
azalması ilə nəticələnir. İstehsal vahidi metodu isə aktivin istehsal gücü və ya ehtimal olunan
istifadəsinə əsaslanan ayırmalar ilə nəticələnir. Mühasibat uçotu subyekti aktivlə bağlı gələcək
iqtisadi səmərənin istifadəsi üzrə ehtimal olunan istehlak sxemini daha dəqiq əks etdirən metodu
seçir. Bu metod, gələcək iqtisadi səmərələrin istifadəsi üzrə ehtimal olunan istehlak sxemi
dəyişməyənə qədər dövrdən dövrə müntəzəm olaraq tətbiq edilir. Daş karxanası və zibilin tökülməsi
üçün ayrılmış torpaq sahələri kimi bəzi istisnalardan başqa torpaq sahələri məhdud olmayan faydalı
istifadə müddətinə malikdirlər və bu səbəbdən də amortizasiya olunmurlar. Hər dövr üzrə
amortizasiya məsrəfləri aşağıdakı kimi uçotda əks etdirilir:
12.39.1. digər aktivin balans dəyərinə daxil edilmədiyi hallarda Məcmu mənfəət və zərər
haqqında hesabatda tanınır. Bu zaman 202, 203, 711, 721, 731 №li hesabların müvafiq
subhesablarının debetində və 112 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində;
12.39.2. aktivdə ifadə olunmuş gələcək iqtisadi səmərələr digər aktivin istehsalına yönəlmiş
olduqda, amortizasiya məsrəfləri digər aktivin dəyərinin bir hissəsini təşkil edir və onun balans
dəyərinə əlavə olunur. Bu zaman 103, 113, 202, 203 №li hesabların müvafiq subhesablarının
debetində və 112 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində.
12.40. Torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə tətbiq edilən amortizasiya metodu ən azından hər
maliyyə ilinin sonunda yenidən nəzərdən keçirilməlidir. Əgər aktivdə təcəssüm olunmuş gələcək
iqtisadi səmərənin gözlənilən istehlak sxemində əhəmiyyətli dəyişikliklər baş verərsə, tətbiq edilən
amortizasiya metodu həmin dəyişiklikləri əks etdirmək üçün dəyişdirilməlidir. Torpaq, tikili və
avadanlıqların amortizasiyası üzrə uçot qiymətləndirmələrində aparılan dəyişikliklərlə əlaqədar
olaraq əvvəlki dövrlərə düzəliş edilmir.
12.41. Torpaq, tikili və avadanlıqlar maliyyə icarəsinə verildikdə aşağıdakı mühasibat
12.41.1. maliyyə icarəsinə verilmiş aktivin ilkin dəyərinə 174, 214 №li hesabların müvafiq
12.41.2. maliyyə icarəsinə verilmiş aktivə hesablanmış amortizasiya məbləğinə, habelə
qiymətdəndüşmə zərərinə 112 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 174, 214 №li

12.42. Torpaq, tikili və avadanlıqların qiymətdən düşməsi, itirilməsi və ya qaytarılmasından
imtina olunması hallarında həmin torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə üçuncü tərəflərdən alınan
kompensasiyalar onların daxil olması ehtimalı yarandıqda, Məcmu mənfəət və zərər haqqında
hesabata daxil edilir. Bu zaman 217 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611-9 №li
12.43. Mühasibat uçotu subyektinin torpaq, tikili və avadanlıqlarının əskik gəlməsi zamanı
12.43.2. həmin torpaq, tikili və avadanlıqların bazar qiyməti məbləğinə görə hesablanılmış
əlavə dəyər vergisinə 217 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 545 №li hesabın müvafiq
12.43.3. torpaq, tiliki və avadanlıqların ilkin dəyərinə 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 111, 113 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə, onların yığılmış amortizasiya
12.43.4. torpaq, tiliki və avadanlıqların balans dəyəri bazar qiymətindən yuxarı olduqda, balans
dəyəri ilə bazar qiyməti arasındakı fərq məbləğinə görə hesablanmış əlavə dəyər vergisinə 731 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 545 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə,
12.44. Mühasibat uçotu subyektinin torpaq, tikili və avadanlıqlarının əskik gəlməsi zamanı
müvafiq təqsirkar şəxslərin müəyyən edilməsi mümkün olmayan hallarda, bu əskikgəlmələr
mühasibat uçotu subyektinin xərcinə aid edilməklə 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debetində və 111, 113 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Həmin torpaq,
tikili və avadanlıqların yığılmış amortizasiya məbləğləri və qiymətdəndüşmə zərərləri mövcud
olduqda 112 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 731 №li hesabın müvafiq
12.45. Əskik gəlmiş torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə hesablanmış əlavə dəyər vergisi
məbləğinə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
12.45.1. əvəzləşdirilməyən hallarda 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 241-1
№li subhesabın krediti üzrə;
12.45.2. əvəzləşdirilən hallarda 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 521 №li
hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
12.46. Mühasibat uçotu subyektinin torpaq, tikili və avadanlıqları üzrə artıqgəlmələr istismarda
olduğu yerdə maddi məsul şəxsin hesabına mədaxil edilir və onların məbləğləri mühasibat uçotu
subyektinin gəlirinə aid edilməklə 111, 113 №li hesabların müvafiq subhesablarının debetində və 611
12.47. Səhmlərin buraxılması ilə mühasibat uçotu subyekti tərəfindən torpaq, tikili və
avadanlıqların əldə edilməsinə (nizamnamə kapitalı kimi torpaq, tikili və avadanlıqların pay kimi
qoyulmasına) mühasibat yazılışları verilir:
12.47.2. torpaq, tikili və avadanlıqların əldə edilməsinə 111, 113 №li hesabların müvafiq

12.48. Torpaq, tikili və avadanlıqların təmirinə çəkilən məsrəflərin uçotu Azərbaycan
Respublikası Maliyyə Nazirliyinin Kollegiyasının 23 sentyabr 2014-cü il tarixli Q-19 nömrəli Qərarı
ilə təsdiq edilmiş “Təmir məsrəflərinin mühasibat uçotunda əks etdirilməsinə dair Qaydalar”ın
tələblərinə uyğun olaraq aparılır.
13. İnvestisiya mülkiyyətinin uçotu
13.1. İnvestisiya mülkiyyətinin uçotu Hesablar Planının 12-ci maddəsində əks etdirilir. Bu
maddədə icarə ödənişlərinin əldə edilməsi və ya kapitalın artırılması məqsədi ilə və ya hər iki
məqsəd üçün saxlanılan (mülkiyyətçi və ya maliyyə icarəsi şərtlərinə əsasən icarəçi tərəfindən)
əmlakla (torpaq və ya tikili — ya da tikilinin bir hissəsi — və ya hər ikisi) bağlı ümumiləşdirilmiş
məlumatlar təqdim olunur. Lakin malların istehsalı və ya təchizatı, yaxud xidmətlərin göstərilməsi
üçün istifadə edilən və ya inzibati məqsədlər üçün saxlanılan, habelə mühasibat uçotu subyektinin
adi fəaliyyəti zamanı satış məqsədi ilə saxlanılan daşınmaz əmlaklar investisiya mülkiyyəti kimi
təsnifləşdirilən daşınmaz əmlaklara aid edilmir. İnvestisiya mülkiyyətinin tanınma meyarına cavab
verən aktivlər ilkin olaraq ilkin dəyəri ilə uçota alınır. Bu maddə aşağıdakı hesablardan ibarətdir:
13.1.1. 121 №li “İnvestisiya mülkiyyətinin dəyəri”;
13.1.2. 122 №li “İnvestisiya mülkiyyəti üzrə yığılmış amortizasiya və qiymətdəndüşmə
zərərləri”;
13.1.3. 123 №li “İnvestisiya mülkiyyəti ilə bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması”.
13.2. 121 №li “İnvestisiya mülkiyyətinin dəyəri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin icarə
ödənişlərinin əldə edilməsi və ya kapitalının artırılması məqsədi ilə və ya hər iki məqsəd üçün
saxlanılan (mülkiyyətçi və ya maliyyə icarəsi şərtlərinə əsasən icarəçi tərəfindən) əmlaklarının
(torpaq və ya tikili — ya da tikilinin bir hissəsi — və ya hər ikisi) hərəkəti haqqında
ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
13.3. 121 №li “İnvestisiya mülkiyyətinin dəyəri” hesabına aşağıdakı subhesablar açılır:
13.3.1. 121-1 “Torpağın dəyəri”;
13.3.2. 121-2 “Binaların dəyəri”.
13.4. 121-1 “Torpağın dəyəri” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin mülkiyyətində olan
və investisiya mülkiyyəti kimi təsnifləşdirilən torpaq sahələrinin dəyəri əks etdirilir.
13.5. 121-2 “Binaların dəyəri” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin mülkiyyətində olan
və investisiya mülkiyyəti kimi təsnifləşdirilən binalar və onların struktur komponentlərinin dəyəri
əks etdirilir.
13.6. 122 №li “İnvestisiya mülkiyyəti üzrə yığılmış amortizasiya və qiymətdəndüşmə zərərləri”
hesabında mühasibat uçotu subyektinin mülkiyyətində olan investisiya mülkiyyəti üzrə
amortizasiya məbləğlərinin və qiymətdəndüşmə zərərlərinin hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş
13.7. 122 №li “İnvestisiya mülkiyyəti üzrə yığılmış amortizasiya və qiymətdəndüşmə zərərləri”
hesabına aşağıdakı subhesablar açılır:
13.7.1. 122-1 №li “İnvestisiya mülkiyyəti üzrə yığılmış amortizasiya”;
13.7.1.1. 122-1-1 №li “Binalar üzrə yığılmış amortizasiya”;
13.7.2. 122-2 №li “İnvestisiya mülkiyyəti üzrə qiymətdəndüşmə zərərləri”;
13.7.2.1. 122-2-1 №li “Torpaq üzrə qiymətdəndüşmə zərərləri”;
13.7.2.2. 122-2-2 №li “Binalar üzrə qiymətdəndüşmə zərərləri”.
13.8. 123 №li “İnvestisiya mülkiyyəti ilə bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması” hesabında
investisiya mülkiyyəti üzrə kapitallaşdırılmış məsrəflərin hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş

13.9. 123 №li “İnvestisiya mülkiyyəti ilə bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması” hesabı üzrə
13.9.1. 123-1 №li “Torpaqla bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması”;
13.9.2. 123-2 №li “Binalarla bağlı məsrəflərin kapitallaşdırılması”.
13.10. Alınmış investisiya mülkiyyətinin ilkin dəyəri onun satış qiyməti və bu investisiya
mülkiyyətinə birbaşa aidiyyəti olan məsrəflərdən ibarətdir.
13.11. İnvestisiya mülkiyyəti alış nəticəsində və ya podrat üsulu ilə əldə edildikdə aşağıdakı
13.11.1. investisiya mülkiyyətinin dəyərinə 123 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
244, 431, 432, 433, 435, 521, 523, 531, 532, 536, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti
üzrə;
13.11.2. əldə edilmiş investisiya mülkiyyəti ilə əlaqədar əlavə dəyər vergisinin hesablanması
üzrə 241-1 №li subhesabın debeti və 244, 431, 432, 433, 435, 531, 532, 536, 538, 545 №li hesabların
13.11.3. əldə edilmiş investisiya mülkiyyəti üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirildikdə 521 №li
13.11.4. əldə edilmiş investisiya mülkiyyəti üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilməyən hallarda
123 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 241-1 №li subhesabın krediti üzrə.
13.12. İnvestisiya mülkiyyəti üzrə birbaşa məsrəflərə aşağıdakılar aiddir:
13.12.1. hüquqi xidmətlərin göstərilməsi ilə bağlı peşəkar mütəxəssisin haqqı;
13.12.2. investisiya mülkiyyətinin təhvil verilməsi ilə bağlı vergilər və digər birbaşa məsrəflər.
13.13. Bir və ya bir neçə adda investisiya mülkiyyəti qeyri-monetar aktivin və ya aktivlərin və
ya monetar və qeyri-monetar aktivlərdən ibarət olan aktivlərin mübadiləsi hesabına alına bilər.
Aşağıdakı hallar istisna olmaqla belə investisiya mülkiyyətinin ilkin dəyəri ədalətli dəyərlə
qiymətləndirilir:
13.14. Mübadilə nəticəsində əldə edilmiş investisiya mülkiyyətinin ədalətli dəyərini müəyyən
etmək mümkün olmadığı hallarda, onun dəyəri təhvil verilmiş aktivin (aktivlərin) ədalətli dəyəri ilə
olmadığı hallarda əldə edilmiş investisiya mülkiyyətinin dəyəri təhvil verilmiş aktivin (aktivlərin)
balans dəyəri ilə qiymətləndirilir.
13.15. Mübadilə nəticəsində əldə edilmiş investisiya mülkiyyəti ilə əlaqədar aşağıdakı
13.15.1. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş investisiya mülkiyyətinin mühasibat uçotunda əks
etdirilməsi üçün 123 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 431, 432, 433, 531, 532, 535, 536
13.15.2. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş investisiya mülkiyyəti ilə əlaqədar əlavə dəyər
vergisinin hesablanması üzrə 241-1 №li subhesabın debeti və 431, 432, 433, 531, 532, 535, 536 №li
13.15.3. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş investisiya mülkiyyəti üzrə əlavə dəyər vergisi
üzrə;
13.15.4. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş investisiya mülkiyyəti üzrə dolayı məsrəflər
yarandıqda 123 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 435, 521, 523, 538, 545 №li hesabın
müvafiq subhesablarının krediti üzrə, həmin məsrəflər üzrə əlavə dəyər vergisi hesablandıqda 241-1
№li subhesabın debeti və 435, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
13.15.5. mübadilə edilmiş aktivlər, habelə dolayı məsrəflər üzrə əlavə dəyər vergisi
əvəzləşdirilməyən hallarda 123 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 241-1 №li subhesabın
krediti üzrə;
13.15.6. əldə edilmiş investisiya mülkiyyətinin mübadiləsi məqsədi ilə təqdim edilən aktivlərin
dəyərinə 171, 172, 174, 175, 177, 211, 212, 214, 215, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti
və 601, 611 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
13.15.7. əldə edilmiş investisiya mülkiyyətinin mübadiləsi məqsədi ilə təqdim edilən aktivlərə
görə hesablanılmış əlavə dəyər vergisinə 171, 172, 174, 175, 177, 211, 212, 214, 215, 217 №li hesabların
13.15.8. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş investisiya mülkiyyəti üzrə yaranmış kreditor borc
13.17. İnvestisiya mülkiyyətinin təsərrüfat üsulu ilə yaradılması zamanı 123 №li hesabın
13.18. İnvestisiya mülkiyyəti maliyyə icarəsi ilə əldə edildikdə onların ədalətli dəyərinə bərabər
olan məbləği, yaxud, əgər bu məbləğ aşağıdırsa, minimal icarə ödənişlərinin hər birinin icarə
aktivlərlə bağlı hər hansı dolayı məsrəflər 121 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 435,
445, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
13.19. İnvestisiya mülkiyyətindən müəyyən müddət ərzində istifadə edilməsi nəticəsində
onların demontajı və ləğvi, habelə onun yerləşdiyi sahənin bərpası kimi işlərin görülməsi üzrə
mühasibat uçotu subyektinin öz üzərinə götürdüyü öhdəlik ilə əlaqədar çəkiləcək məsrəflərin ilkin
smeta həcminə 123 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 413, 445, 513, 545 №li hesabların
13.20. İnvestisiya mülkiyyəti ilə bağlı kapitallaşdırılmış məsrəflər investisiya mülkiyyəti kimi
tanındıqda 121 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 123 №li hesabların müvafiq
subhesablarının kreditində əks etdirilir.
13.21. İnvestisiya mülkiyyəti əvəzsiz olaraq alındıqda 121, 123 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 611 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat
yazılışları verilir.
13.22. İnvestisiya mülkiyyətinin tanınmasının dayandırılması zamanı aşağıdakı mühasibat
subhesablarının debeti və 121 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə, eyni zamanda 122
üzrə;
13.22.2. tam amortizasiya olunmuş investisiya mülkiyyətinin silinməsi zamanı 122 №li hesabın
13.22.3. tam amortizasiya olunmamış investisiya mülkiyyətinin silinməsi zamanı 731 №li

13.22.4. maliyyə icarəsinə verildikdə 174, 214 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və
121 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə, həmin aktivə hesablanmış amortizasiya
məbləğinə, habelə qiymətdəndüşmə zərərinə 122 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 174,
214 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
13.23. Satış məqsədi ilə saxlanılan investisiya mülkiyyətinin satılması və ya əvəzsiz verilməsi
ilə bağlı xərclər 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 206 №li hesabın müvafiq
subhesablarının kreditində uçota alınır. Satılmış investisiya mülkiyyəti üçün hesablanmış gəlirlər
171, 172, 177, 211, 212, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 611 №li hesabın
müvafiq subhesablarının kreditində uçota alınır. Təqdim edilmiş aktivlərə görə hesablanılmış əlavə
dəyər vergisinə 171, 172, 177, 211, 212, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 545 №li
hesabın müvafiq subhesablarının krediti, büdcə qarşısında vergi öhdəliyinin yaranması zamanı isə
545 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti
üzrəmühasibat yazılışı verilir.
13.24. Satılmış və ya əvəzsiz əldə edilmiş investisiya mülkiyyətinə görə gəlirlər 611 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debetində və 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks
etdirilir. Satılmış, əvəzsiz verilmiş və silinmiş investisiya mülkiyyəti üzrə hesablanmış xərclərə 801
üzrə mühasibat yazılışı verilir.
13.25. Aktiv kimi tanındıqdan sonra investisiya mülkiyyəti üzrə mühasibat uçotu subyekti
tərəfindən ilkin dəyər metodu tətbiq edildikdə, ilkin dəyərlə uçota alınmış investisiya mülkiyyəti
üzrə amortizasiya hesablanılır. Bu zaman investisiya mülkiyyəti üzrə hesablanmış amortizasiya
məbləğləri 202, 203, 711, 721, 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının debetində və 122 №li
hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Hər bir hesabat dövrünün sonunda onların
qiymətdən düşə biləcək hər hansı göstəricisinin olub-olmaması qiymətləndirilir. Əgər belə göstərici
mövcuddursa, qiymətdəndüşmə zərərləri hesablanılır. Hesabat dövrünün qiymətdəndüşmə zərərinə
üzrə mühasibat yazılışları verilir. Hesablanmış amortizasiya məsrəfləri xərcə aid edildikdə 701 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 202, 203 №li hesabların müvafiq subhesablarının
kreditində, hazır məhsulun maya dəyərinə aid edildikdə isə 204 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 202, 203 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
Hesablanmış amortizasiya və qiymətdəndüşmə zərərləri üzrə xərclərə 801 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 701, 711, 721, 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə
13.26. Aktiv kimi tanındıqdan sonra investisiya mülkiyyəti üzrə mühasibat uçotu subyekti
tərəfindən ədalətli dəyər metodu tətbiq edildikdə onlar ədalətli dəyəri ilə uçotda əks etdirilirlər
(əmlakın ədalətli dəyərinin fasiləsiz olaraq etibarlı əsasda müəyyənləşdirilməsi mümükün olmayan
hallar istisna olmaqla). Hesabat dövrünün sonuna investisiya mülkiyyətinin balans dəyərinin onların
ədalətli dəyərindən kəskin fərqlənməməsi üçün kifayət qədər müntəzəm şəkildə bu aktivlər üzrə
yenidən qiymətləndirmə həyata keçirilir. İnvestisiya mülkiyyətinin yenidən qiymətləndirilməsi
nəticəsində onların ədalətli dəyərində dəyişikliklərdən yaranan mənfəət və zərər yarandığı anda
Məcmu mənfəət və zərər haqqında hesabatda tanınır.
13.27. Ədalətli dəyər metoduna əsasən investisiya mülkiyyəti kimi uçota alınan əmlakın balans
dəyərinin artımına 121 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611-2 №li hesabın müvafiq
subhesablarının krediti, həmçinin 611-2 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 801 №li

13.28. Ədalətli dəyər metoduna əsasən investisiya mülkiyyətinin balans dəyərinin azalmasına
731-2 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 121 №li hesabın müvafiq subhesablarının
krediti, həmçinin 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 731-2 №li hesabın müvafiq
13.29. İnvestisiya mülkiyyəti mühasibat uçotu subyekti tərəfindən malların istehsalı və ya
təchizatı, yaxud xidmətlərin göstərilməsi və ya inzibati məqsədlər üçün istifadə edildikdə həmin
investisiya mülkiyyəti torpaq, tikili və avadanlıqlara aid edilməklə aşağıdakı mühasibat yazılışları
verilir:
13.29.1. investisiya mülkiyyətinin dəyəri üzrə 111 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti
və 121 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti;
13.29.2. investisiya mülkiyyətinin amortizasiyası üzrə 122 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 112 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti.
13.30. İnvestisiya mülkiyyəti satış məqsədi ilə saxlanılan aktivlərə aid edildikdə 206 №li
13.31. 111 №li “Torpaq, tikili və avadanlıqlar” hesabında uçota alınmış daşınmaz əmlak ilkin
dəyərlə uçota alınan investisiya mülkiyyətinə aid edildikdə, aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
13.31.1. torpaq və binaların dəyəri üzrə 121 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 111
№li hesabın müvafiq subhesablarının krediti;
13.31.2. torpaq və binaların amortizasiyası üzrə 112 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 122 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti.
13.32. 111 №li “Torpaq, tikili və avadanlıqlar” hesabında uçota alınmış daşınmaz əmlak
ədalətli dəyərlə əks etdirilən 121 №li “İnvestisisya mülkiyyəti” hesabına keçirilərsə, mühasibat uçotu
subyekti daşınmaz əmlakın təyinatının dəyişildiyi tarixə qədər həmin əmlakın uçotunu bu
Qaydaların “12. Torpaq, tikili və avadanlıqların uçotu” hissəsinə uyğun olaraq aparır. Mühasibat
uçotu subyekti təyinatın dəyişildiyi tarixdə daşınmaz əmlakın balans dəyəri ilə ədalətli dəyəri
arasında olan istənilən fərqi yenidən qiymətləndirmə kimi uçota alır. Bu zaman aşağıdakı mühasibat
13.32.1. torpaq və binaların balans dəyəri üzrə 121 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti
13.32.2. torpaq və binaların amortizasiyası üzrə 112 №li hesabın müvafiq subhesablarının
13.32.3. daşınmaz əmlakın balans dəyəri ədalətli dəyərindən yüksək olduqda bu dəyərlərin
arasında olan fərqə 731-2 №li subhesabın debeti və 111 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti
üzrə;
13.32.4. daşınmaz əmlakın balans dəyəri ədalətli dəyərindən aşağı olduqda bu dəyərlərin
arasında olan fərqə 121 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611-2 №li subhesabın krediti
üzrə.
13.33. Satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlər hesabında əks etdirilmiş torpaq və binalar
əməliyyat icarəsinin başlanılması ilə əlaqədar investisiya mülkiyyətinə keçirildikdə 121 №li hesabın
13.34. Ədalətli dəyərlə uçota alınan investisiya mülkiyyətinin 111 №li “Torpaq, tikili və
avadanlıqlar” və ya 206 №li “Satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlər” hesabına keçirilməsi zamanı
təyinatın dəyişildiyi tarixdə investisiya mülkiyyətinin ədalətli dəyəri torpaq, tikili və avadanlıqların
və ya satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlərin ilkin dəyəri hesab olunmaqla 111, 206 №li

hesablarının müvafiq subhesablarının debeti və 121 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində
əks etdirilir.
13.35. Daşınmaz əmlak 206 №li “Satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlər” hesabından
ədalətli dəyərlə əks etdirilən 121 №li “İnvestisiya mülkiyyəti” hesabına keçirildikdə, həmin tarixdə
ədalətli dəyərlə əvvəlki balans dəyəri arasında olan hər hansı fərq Məcmu mənfəət və zərər haqqında
hesabatda tanınır. Bu zaman aşağıdakı kimi mühasibat yazılışları verilir:
13.35.1. Daşınmaz əmlakın ədalətli dəyəri onun balans dəyərindən aşağı olduqda:
13.35.1.1. ədalətli dəyər məbləği həddində 121 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
206 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
13.35.1.2. ədalətli dəyərlə balans dəyəri arasında fərq məbləği həddində 731 №li hesabın
13.35.2. Daşınmaz əmlakın ədalətli dəyəri onun balans dəyərindən yuxarı olduqda:
13.36.2.1. balans dəyəri məbləği həddində 121 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
13.37. Ədalətli dəyərlə uçota alınacaq tikilən və ya yenidən inşa edilən investisiya
mülkiyyətinin tikilməsi və ya yenidən inşa edilməsinin başa çatdığı tarixdə bu daşınmaz əmlakın
ədalətli dəyəri ilə onun balans dəyəri arasındakı hər hansı fərq Məcmu mənfəət və zərər haqqında
hesabatda tanınır. Bu zaman aşağıdakı kimi mühasibat yazılışları verilir:
13.37.1. daşınmaz əmlakın ədalətli dəyəri onun balans dəyərindən aşağı olduqda:
13.37.2. daşınmaz əmlakın ədalətli dəyəri onun balans dəyərindən yuxarı olduqda:
13.38. Maliyyə icarəsi nəticəsində investisiya mülkiyyətinin xaric olmasından yaranan mənfəət
və ya zərər bu investisiya mülkiyyətinin balans dəyəri ilə xalis mədaxil məbləği arasındakı fərq kimi
müəyyənləşdirilir və xaricolma dövründə Məcmu mənfəət və zərər haqqında hesabatda tanınır. Bu
zaman aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
13.38.1. mədaxil məbləği balans dəyərindən artıq olduqda:
13.38.1.1. əsas borc məbləği həddində 214 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 174
№li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə;

13.38.1.2. fərq məbləği həddində 214 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 631 №li
hesabın müvafiq subhesablarının krediti, 631 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 801 №li
13.38.1.3. mədaxil məbləği həddində 223 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 214
13.38.2. mədaxil məbləği balans dəyərindən aşağı olduqda:
13.38.2.1. əsas borc məbləği həddində 214 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 174
13.38.2.2. fərq məbləği həddində 751 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 214 №li
hesabın müvafiq subhesablarının krediti, 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 751 №li
13.38.2.3. mədaxil məbləği həddində 223 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 214
№li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
13.39. İnvestisiya mülkiyyəti üzrə dəymiş zərərlə əlaqədar üçüncü tərəfdən təzminatın alınması
ehtimalı yarandıqda, həmin təzminatlar Məcmu mənfəət və zərər haqqında hesabatda tanınır. Bu
krediti, həmçinin 611 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 801 №li hesabın müvafiq
subhesablarının krediti üzrə üzrə mühasibat yazılışı verilir.
13.40. Mühasibat uçotu subyektinin investisiya mülkiyyətinin əskik gəlməsi zamanı
13.40.2. həmin investisiya mülkiyyətinin bazar qiyməti məbləğinə görə hesablanılmış əlavə
dəyər vergisinə 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 545 №li hesabın müvafiq
13.40.3. investisiya mülkiyyətinin ilkin dəyərinə 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 121, 123 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə, onların yığılmış amortizasiya
debeti və 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
13.40.4. investisiya mülkiyyətinin balans dəyəri bazar qiymətindən yuxarı olduqda, balans
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə,
13.41. Mühasibat uçotu subyektinin investisiya mülkiyyətinin əskik gəlməsi zamanı müvafiq
subyektinin xərcinə aid edilməklə 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 121, 123
№li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Həmin investisiya mülkiyyətinin
yığılmış amortizasiya məbləğləri və qiymətdəndüşmə zərərləri mövcud olduqda 122 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə
13.42. Əskik gəlmiş investisiya mülkiyyəti üzrə hesablanmış əlavə dəyər vergisi məbləğinə

13.43. Mühasibat uçotu subyektinin investisya mülkiyyəti üzrə artıqgəlmələr istismarda
subyektinin gəlirinə aid edilməklə 121, 123 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 611
13.44. Səhmlərin buraxılması ilə mühasibat uçotu subyekti tərəfindən investisya mülkiyyətinin
əldə edilməsinə (nizamnamə kapitalı kimi investisiya mülkiyyətinin pay kimi qoyulmasına)
13.44.2. investisya mülkiyyətinin əldə edilməsinə 121, 123 №li hesabların müvafiq
14. Bioloji aktivlərin uçotu
14.1. Bioloji aktivlərin uçotu Hesablar Planının 13-cü maddəsində əks etdirilir. Bu maddədə
canlı heyvan və ya bitkilərdən ibarət olan bioloji aktivlər barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar
təqdim olunur. Bioloji aktivlərin tanınma meyarına cavab verən (yəni mühasibat uçotu subyekti
keçmiş hadisələr nəticəsində aktivi idarə edirsə, aktivlə əlaqədar olan gələcək iqtisadi səmərələrin
müəssisəyə daxil olacağı ehtimalı varsa və aktivin ədalətli və ilkin dəyərləri etibarlı olaraq
qiymətləndirilə bilirsə) aktivlər ədalətli dəyəri ilə və ya ədalətli dəyəri əlavə xərc və səylər
çəkilmədən müəyyən edilməsi mümkün olmadıqda, həmin bioloji aktivlər toplanmış amortizasiya
və qiymətdən düşmədən yaranan toplanmış zərərləri çıxmaqla ilkin dəyəri ilə uçota alınır. Bu maddə
aşağıdakı hesablardan ibarətdir:
14.1.1. 131 №li “Bioloji aktivlərin dəyəri”;
14.1.2. 132 №li “Bioloji aktivlər üzrə yığılmış amortizasiya və qiymətdəndüşmə zərərləri”;
14.2. 131 №li “Bioloji aktivlərin dəyəri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin fəaliyyətinin
həyata keçirilməsi üzrə istifadə edilən bitkilərin və heyvanların hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş
məlumatlar əks etdirilir.
14.3. 131 №li “Bioloji aktivlərin dəyəri” hesabına aşağıdakı subhesablar açılır:
14.3.1. 131-1 “Bitkilərin dəyəri”;
14.3.2. 131-2 “Heyvanların dəyəri”;
14.4. 131-1 “Bitkilərin dəyəri” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin mülkiyyətində olan
və bioloji aktivlər kimi təsnifləşdirilən bitkilərin dəyəri əks etdirilir. Bioloji aktiv kimi təsnifləşdirilən
bitkilərə kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalını təmin edən çoxillik əkmələr aiddir. Şalban
istehsalı üçün plantasiyada əkilmiş ağaclar, çay yarpaqlarının yığılması üçün çay kolları, üzüm
istehsalı üçün əkilmiş üzüm tingləri, meyvələrin istehsalı üçün əkilmiş meyvə ağacları və bu kimi
çoxillik əkmələr bioloji aktivlərin bitkilər kateqoriyasına aid edilir.
14.5. 131-2 “Heyvanların dəyəri” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin mülkiyyətində
olan və bioloji aktivlər kimi təsnifləşdirilən heyvanların dəyəri əks etdirilir. Bioloji aktiv kimi
təsnifləşdirilən heyvanlara kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalını təmin edən heyvanlar, habelə
işçi heyvanlar aiddir. Yun əldə etmək üçün saxlanılan dəvə, qoyun, həmçinin ət, süd istehsalını
təmin etmək üçün mal-qara və bu kimi heyvanlar, habelə işçi heyvanlar bioloji aktivlərin heyvanlar
kateqoriyasına aid edilir.
14.6. 132 №li “Bioloji aktivlər üzrə yığılmış amortizasiya və qiymətdəndüşmə zərərləri”
hesabında mühasibat uçotu subyektinin mülkiyyətində olan bioloji aktivlər üzrə amortizasiya

məbləğlərinin və qiymətdəndüşmə zərərlərinin hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatların
uçotu aparılır.
14.7. 132 №li “Bioloji aktivlər üzrə yığılmış amortizasiya və qiymətdəndüşmə zərərləri”
hesabına aşağıdakı subhesablar açılır:
14.7.1. 132-1 №li “Bioloji aktivlər üzrə yığılmış amortizasiya”;
14.7.2. 132-2 №li “Bioloji aktivlər üzrə qiymətdəndüşmə zərərləri”;
14.8. 132-1 №li “Bioloji aktivlər üzrə yığılmış amortizasiya” subhesabına aşağıdakı subhesablar
açılır:
14.8.1. 132-1-1 №li “Bitkilər üzrə yığılmış amortizasiya”;
14.8.2. 132-1-2 №li “Heyvanlar üzrə yığılmış amortizasiya”;
14.9. 132-2 №li “Bioloji aktivlər üzrə qiymətdəndüşmə zərərləri” subhesabına aşağıdakı
subhesablar açılır:
14.9.1. 132-2-1 №li “Bitkilər üzrə qiymətdəndüşmə zərərləri”;
14.9.2. 132-2-2 №li “Heyvanlar üzrə qiymətdəndüşmə zərərləri”.
14.10. Alınmış bioloji aktivlərin ilkin dəyəri onun satış qiyməti və bu bioloji aktivə birbaşa
aidiyyəti olan məsrəflərdən ibarətdir.
14.11. Bioloji aktivlər alış nəticəsində əldə edildikdə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
14.11.1. bioloji aktivlərin ilkin dəyərinə 131 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 244,
431, 432, 435, 521, 523, 531, 532, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
14.11.2. əldə edilmiş bioloji aktivlərlə əlaqədar əlavə dəyər vergisinin hesablanması üzrə 241-1
№li subhesabın debeti və 244, 431, 432, 435, 531, 532, 538, 545 №li hesabların müvafiq
14.11.3. əldə edilmiş bioloji aktivlər üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirildikdə 521 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 241-1 №li subhesabın krediti üzrə;
14.11.4. əldə edilmiş bioloji aktivlər üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilməyən hallarda 131
№li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 241-1 №li subhesabın krediti üzrə.
14.12. Bir və ya bir neçə adda bioloji aktivlər qeyri-monetar aktivin və ya aktivlərin və ya
monetar və qeyri-monetar aktivlərdən ibarət olan aktivlərin mübadiləsi hesabına alına bilər.
Aşağıdakı hallar istisna olmaqla belə bioloji aktivlərin ilkin dəyəri ədalətli dəyərlə qiymətləndirilir:
14.13. Mübadilə nəticəsində əldə edilmiş bioloji aktivin ədalətli dəyərini müəyyən etmək
mümkün olmadığı hallarda, onun dəyəri təhvil verilmiş aktivin (aktivlərin) ədalətli dəyəri ilə
olmadığı hallarda əldə edilmiş bioloji aktivin dəyəri təhvil verilmiş aktivin (aktivlərin) balans dəyəri
ilə qiymətləndirilir.
14.14. Mübadilə nəticəsində əldə edilmiş bioloji aktivlərlə əlaqədar aşağıdakı mühasibat
14.14.1. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş bioloji aktivlərin mühasibat uçotunda əks
14.14.2. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş bioloji aktivlərlə əlaqədar əlavə dəyər vergisinin
hesablanması üzrə 241-1 №li subhesabın debeti və 431, 432, 435, 531, 532, 535, 538 №li hesabların
14.14.3. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş bioloji aktivlər üzrə əlavə dəyər vergisi
üzrə;

14.14.5. əldə edilmiş bioloji aktivlərin mübadiləsi məqsədi ilə təqdim edilən aktivlərin dəyərinə
171, 172, 174, 177, 211, 212, 214, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 601, 611 №li
14.14.6. əldə edilmiş bioloji aktivlərin mübadiləsi məqsədi ilə təqdim edilən aktivlərə görə
hesablanılmış əlavə dəyər vergisinə 171, 172, 174, 177, 211, 212, 214, 217 №li hesabların müvafiq
14.14.7. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş bioloji aktivlər üzrə yaranmış kreditor borc
subhesablarının debeti və 171, 172, 174, 177, 211, 212, 214, 217 №li hesabların müvafiq
14.16. Təşkilatın bioloji aktivlərindən əldə edilmiş bioloji aktivlərə 131 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 601-6 №li subhesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat
14.17. Bioloji aktivlər əvəzsiz olaraq alındıqda 131 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti
və 611 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində göstərilir.
14.18. Bioloji aktivlərin tanınmasının dayandırılması zamanı aşağıdakı mühasibat yazılışları
verilir:
subhesablarının debeti və 131 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti, eyni zamanda 132 №li
14.18.2. tam amortizasiya olunmuş bioloji aktivlərin silinməsi zamanı 132 №li hesabın müvafiq
14.18.3. tam amortizasiya olunmamış bioloji aktivlərin silinməsi zamanı 731 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 131 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti, eyni zamanda
üzrə.
14.19. Satış məqsədi ilə saxlanılan bioloji aktivlərin satılması və ya əvəzsiz verilməsi ilə bağlı
kreditində uçota alınır. Satılmış bioloji aktivlər üçün hesablanmış gəlirlər 171, 172, 177, 211, 212, 217
№li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 611 №li hesabın müvafiq subhesablarının
kreditində uçota alınır. Təqdim edilmiş aktivlərə görə hesablanılmış əlavə dəyər vergisinə 171, 172,
177, 211, 212, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 545 №li hesabın müvafiq
subhesablarının krediti, büdcə qarşısında vergi öhdəliyinin yaranması zamanı isə 545 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrəmühasibat
14.20. Satış məqsədi ilə saxlanılan bioloji aktivlərin satılması ilə əlaqədar əldə edilmiş gəlirlər
611 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının
kreditində əks etdirilir. Satış məqsədi ilə saxlanılan bioloji aktivlərin satılması üzrə hesablanmış
xərclərə 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 731 №li hesabın müvafiq

14.21. Əvəzsiz alınmış bioloji aktivlər üzrə əldə edilmiş gəlirlər 611 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debetində və 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
Əvəzsiz verilmiş və silinmiş bioloji aktivlər üzrə hesablanmış xərclərə 801 №li hesabın müvafiq
verilir.
14.22. Bioloji aktivlərin ədalətli dəyərlə qiymətləndirilməsi mümkün olmayan hallarda həmin
aktivlər ilkin dəyərlə (faktiki məsrəflər üzrə) uçota alınırlar. İlkin dəyərlə uçota alınmış bioloji
aktivlər üzrə amortizasiya hesablanılır və hər bir hesabat dövrünün sonunda onların qiymətdən düşə
biləcək hər hansı göstəricisinin olub-olmaması qiymətləndirilir. Əgər belə göstərici mövcuddursa,
qiymətdəndüşmə zərərləri hesablanılır. Bu zaman bioloji aktivlər üzrə hesablanmış amortizasiya
məbləğləri 202, 711, 721, 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının debetində və 132 №li hesabın
müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Yığılmış qiymətdəndüşmə zərərinə 731 №li hesabın
yazılışları verilir. Hesablanmış amortizasiya məsrəfləri xərcə aid edildikdə 701 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 202 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
Hesablanmış amortizasiya və qiymətdəndüşmə zərərləri üzrə xərclərə 801 №li hesabın müvafiq
14.23. Əmlakın ədalətli dəyərinin fasiləsiz olaraq etibarlı əsasda müəyyənləşdirilməsi mümkün
olmayan hallar istisna olmaqla, bioloji aktivlər ədalətli dəyər metoduna əsasən onların ədalətli dəyəri
ilə uçotda əks etdirilir. Hər hesabat dövrünün sonuna bioloji aktivlər ədalətli dəyəri ilə
qiymətləndirilir. Bioloji aktivlərin yenidən qiymətləndirilməsi nəticəsində onların ədalətli dəyərində
dəyişikliklərdən yaranan mənfəət və zərər yarandığı anda Məcmu mənfəət və zərər haqqında
hesabatda tanınır.
14.24. Ədalətli dəyər modelinə əsasən bioloji aktivlər kimi uçota alınan aktivlərin ədalətli
dəyərinin artımına 131 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 601-6 №li hesabın müvafiq
subhesablarının krediti, 601-6 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 801 №li hesabın
14.25. Ədalətli dəyər modelinə əsasən bioloji aktivlərin ədalətli dəyərinin azalmasına 731-2 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 131 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti, 801 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 731-2 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə
14.26. Bioloji aktivlər 206 №li “Satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlər” hesabından ədalətli
dəyərlə əks etdirilən 131 №li “Bioloji aktivlər” hesabına keçirildikdə, həmin tarixdə ədalətli dəyərlə
əvvəlki balans dəyəri arasında olan hər hansı fərq Məcmu mənfəət və zərər haqqında hesabatda
tanınır. Bu zaman aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
14.26.1. bioloji aktivlərin ədalətli dəyəri onun balans dəyərindən aşağı olduqda:
14.26.2. bioloji aktivlərin ədalətli dəyəri onun balans dəyərindən yuxarı olduqda:
müvafiq subhesablarının debeti və 601-6 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə;

14.26.2.3. ədalətli dəyərlə balans dəyəri arasında fərq məbləği həddində 601-6 №li subhesabın
14.27. Bioloji aktivlər üzrə dəymiş zərərlə əlaqədar üçüncü tərəflərdən təzminatın alınması
ehtimalı yarandıqda, həmin təzminatlar Məcmu mənfəət və zərər haqqında hesabatda tanınır. Bu
zaman 217 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 601-6 №li subhesabın müvafiq
subhesablarının krediti, həmçinin 601-6 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 801 №li
14.28. Mühasibat uçotu subyektinin bioloji aktivlərindən əldə edilmiş kənd təsərrüfatı
məhsullarının uçotu KOS üçün MHBS-ın “Ehtiyatlar” adlı 13-cü bölməsinə uyğun olaraq bu
Qaydaların “22. Ehtiyatların uçotu” hissəsində əks etdirilmişdir. Müəssisə bioloji aktivlərdən alınmış
kənd təsərrüfatı məhsullarını məhsul toplanması tarixində mövcud olan təxmini satış xərcləri
çıxılmaqla ədalətli dəyər əsasında qiymətləndirməlidir. Bu qiymətləndirmə nəticəsində alınmış
dəyər KOS üçün MHBS-ın 13-cü bölməsinin tətbiqinə başlanan tarixə olan ilkin dəyərdir.
14.29. Mühasibat uçotu subyektinin bioloji aktivlərinin əskik gəlməsi zamanı müvafiq normativ
sənədlərdə nəzərdə tutulmuş təbii itki normaları daxilində xarabolmalar və bu kimi əskikgəlmələr və
itkilər mühasibat uçotu subyektinin xərcinə aid edilməklə 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debetində və 131 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
14.30. Mühasibat uçotu subyektinin bioloji aktivlərinin əskik gəlməsi zamanı əskikgəlmələr və
itkilərin (habelə təbii itki normalarından artıq xarabolmalar, əskikgəlmələr və itkilər də daxil
olmaqla) səbəbləri və təqsirkar şəxslər müəyyənləşdirilməklə onların məbləğləri (əskikgəlmələr və
itkilər müəyyən edildiyi vaxtda bazar qiymətləri ilə) təqsirkar şəxslərin hesabına aid edilir. Bu zaman
14.30.2. həmin bioloji aktivlərin bazar qiyməti məbləğinə görə əlavə dəyər vergisi hesablandığı
halda 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 545 №li hesabın müvafiq
14.30.3. bioloji aktivlərin ilkin dəyərinə 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 131
№li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə, onların yığılmış amortizasiya məbləğləri və
qiymətdəndüşmə zərərləri mövcud olduqda 132 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 731
14.30.4. bioloji aktivlərin balans dəyəri bazar qiymətindən yuxarı olduqda, balans dəyəri ilə
bazar qiyməti arasındakı fərq məbləğinə görə əlavə dəyər vergisi hesablandığı halda 731 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə, büdcə
14.31. Mühasibat uçotu subyektinin bioloji aktivlərinin itməsi və əskik gəlməsi zamanı müvafiq
subyektinin xərcinə aid edilməklə 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 131 №li
hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Həmin bioloji aktivlərin yığılmış
amortizasiya məbləğləri və qiymətdəndüşmə zərərləri mövcud olduqda 132 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat
14.32. Əskik gəlmiş bioloji aktivlər üzrə ƏDV hesablandığı halda həmin əlavə dəyər vergisi

14.33. Mühasibat uçotu subyektinin bioloji aktivləri üzrə artıqgəlmələr istismarda olduğu
subyektinin gəlirinə aid edilməklə 131 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 611 №li
hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
14.34. Səhmlərin buraxılması ilə mühasibat uçotu subyekti tərəfindən bioloji aktivlərin əldə
edilməsinə (nizamnamə kapitalı kimi bioloji aktivlərin pay kimi qoyulmasına) aşağıdakı mühasibat
14.34.2. bioloji aktivlərin əldə edilməsinə 131 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
302 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
15. Mineral resursların uçotu
15.1. Mineral resursların uçotu Hesablar Planının 14-cü maddəsində əks etdirilir. Bu maddədə
mineral resurslarla bağlı ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim olunur. Bu maddə aşağıdakı
hesablardan ibarətdir:
15.1.1. 141 №li “Mineral resursların dəyəri”;
15.1.2. 142 №li “Mineral resursların tükənməsi”.
15.2. 141 №li “Mineral resursların dəyəri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
mülkiyyətində olan və aktivlər kimi təsnifləşdirilən Mineral resursların dəyəri əks etdirilir.
15.3. 142 №li “Mineral resursların tükənməsi” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
mülkiyyətində olan Mineral resursların tükənməsi üzrə məbləğlərin hərəkəti haqqında
15.4. Mineral resursların ilkin dəyəri onun tədqiqatı və qiymətləndirilməsi üzrə çəkilmiş
məsrəflərdən ibarətdir.
15.5. Mineral resursların yaranması üzrə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
15.5.1. Mineral resursların dəyərinə 141 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 244,
431, 432, 435, 521, 523, 531, 532, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
15.5.2. Mineral resursların yaranması üzrə çəkilmiş məsrəflərlə əlaqədar əlavə dəyər vergisinin
hesablanması zamanı 241-1 №li subhesabın debeti və 244, 431, 432, 435, 531, 532, 538, 545 №li
15.5.3. Mineral resursların yaranması üzrə çəkilmiş məsrəflərlə əlaqədar əlavə dəyər vergisi
üzrə;
15.5.4. Mineral resursların yaranması üzrə çəkilmiş məsrəflər üzrə əlavə dəyər vergisi
krediti üzrə.
15.6. Mineral resursların yaranması üzrə məsrəflər qeyri-monetar aktivin və ya aktivlərin və ya
monetar və qeyri-monetar aktivlərdən ibarət olan aktivlərin mübadiləsi hesabına çəkilə bilər.
15.7. Mübadilə nəticəsində Mineral resursların yaranması üzrə çəkilmiş məsrəflərin ədalətli
dəyəri təhvil verilmiş aktivin (aktivlərin) balans dəyəri ilə qiymətləndirilir. Bu zaman aşağıdakı
15.7.1. Mineral resursların yaranması üzrə çəkilmiş məsrəflərin mühasibat uçotunda əks
15.7.2. Mineral resursların yaranması üzrə çəkilmiş məsrəflərlə əlaqədar əlavə dəyər vergisinin
hesablanması zamanı 241-1 №li subhesabın debeti və 431, 432, 435, 531, 532, 535, 538 №li hesabların
15.7.3. Mineral resursların yaranması üzrə çəkilmiş məsrəflərlə əlaqədar əlavə dəyər vergisi
üzrə;
15.7.4. Mineral resursların yaranması üzrə çəkilmiş məsrəflər üzrə əlavə dəyər vergisi
krediti üzrə;
15.7.5. Mineral resursların yaranması üzrə çəkilmiş məsrəflərin mübadiləsi məqsədi ilə təqdim
edilən aktivlərin satış dəyərinə 171, 172, 174, 177, 211, 212, 214, 217 №li hesabların müvafiq
15.7.6. Mineral resursların yaranması üzrə çəkilmiş məsrəflərin mübadiləsi məqsədi ilə təqdim
edilən aktivlərə görə hesablanılmış əlavə dəyər vergisinə 171, 172, 174, 177, 211, 212, 214, 217 №li
15.7.7. Mineral resursların yaranması üzrə çəkilmiş məsrəflərin mübadiləsi zamanı kreditor
subhesablarının debeti və 171, 172, 174, 177, 211, 212, 214, 217 №li hesabların müvafiq
15.9. Mineral resursların təsərrüfat üsulu ilə yaradılması zamanı 141 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 102, 112, 201, 204, 205, 207, 241-1, 244, 521, 522, 523, 533 №li hesabların
müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışları verilir.
15.10. Mineral resurslar müəyyən müddət ərzində istifadə edilməsi nəticəsində onun yerləşdiyi
sahənin bərpası kimi işlərin görülməsi üzrə mühasibat uçotu subyektinin öz üzərinə götürdüyü
öhdəlik ilə əlaqədar çəkiləcək məsrəflərin ilkin smeta həcminə 141 №li hesabın müvafiq
15.11. Mineral resurslar əvəzsiz olaraq alındıqda 141 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 611 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində göstərilir.
15.12. Mineral resursların tanınmasının dayandırılması zamanı aşağıdakı mühasibat yazılışları
verilir:
subhesablarının debeti və 141 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti, 142 №li hesabın müvafiq
15.12.2. tam tükənmiş mineral resursların silinməsi zamanı 142 №li hesabın müvafiq
15.12.3. tam tükənməmiş mineral resursların silinməsi zamanı 731 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 141 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti, 142 №li hesabın müvafiq
15.13. Satış məqsədi ilə saxlanılan mineral resursların satılması və ya əvəzsiz verilməsi ilə bağlı
kreditində uçota alınır. Satılmış Mineral resurslar üçün hesablanmış gəlirlər 171, 172, 177, 211, 212,
217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 611 №li hesabın müvafiq subhesablarının

kreditində uçota alınır. Təqdim edilmiş aktivlərə görə hesablanılmış əlavə dəyər vergisinə 171, 172,
müvafiq subhesablarının debeti və 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrəmühasibat
15.14. Satılmış və ya əvəzsiz əldə edilmiş mineral resurslara görə gəlirlər 611 №li hesabın
etdirilir. Satılmış, əvəzsiz verilmiş və silinmiş mineral resurslar üzrə hesablanmış xərclərə 801 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə
15.15. Mühasibat uçotu subyekti tədqiqat və qiymətləndirmə prosesində istidafə etdiyi
aktivlərə (torpaq, tikili və avadanlıqlara, habelə qeyri-maddi aktivlərə) ya ilkin dəyər modelini, ya da
yenidən qiymətləndirmə metodunu tətbiq etməlidir.
15.16. Mineral resurslar 206 №li “Satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlər” hesabından 141
№li “Mineral resurslar” hesabına keçirildikdə, həmin tarixdə 141 №li hesabın müvafiq
verilir.
15.17. Mineral resurslar (ehtiyatlar) üzrə dəymiş zərərlə əlaqədar üçüncü tərəflərdən
təzminatın alınması ehtimalı yarandıqda, həmin təzminatlar Məcmu mənfəət və zərər haqqında
hesabatda tanınır. Bu zaman 217 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611 №li hesabın
müvafiq subhesablarının krediti, həmçinin 611 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 801
15.18. Mühasibat uçotu subyektinin Mineral resurslar əldə edilmiş məhsullarının uçotu KOS
üçün MHBS-ın “Ehtiyatlar” adlı 13-cü bölməsinə uyğun olaraq bu Qaydaların “22. Ehtiyatların
uçotu” hissəsində əks etdirilmişdir.
15.19. Mühasibat uçotu subyektinin mineral resurslarının əskik gəlməsi zamanı müvafiq
normativ sənədlərdə nəzərdə tutulmuş təbii itki normaları daxilində xarabolmalar və bu kimi
əskikgəlmələr və itkilər mühasibat uçotu subyektinin xərcinə aid edilməklə 731 №li hesabın müvafiq
15.20. Mühasibat uçotu subyektinin mineral resurslarının əskik gəlməsi zamanı əskikgəlmələr
və itkilərin (habelə təbii itki normalarından artıq xarabolmalar, əskikgəlmələr və itkilər də daxil
itkilər müəyyən edildiyi vaxtda bazar qiymətləri ilə) təqsirkar şəxslərin hesabına aid edilməklə
15.20.1. mineral resursların balans dəyəri onun bazar qiymətindən aşağı olduğu hallarda:
15.20.1.1. bazar qiyməti məbləğinə 217 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611 №li
15.20.1.2. həmin mineral resursların bazar qiyməti məbləğinə görə hesablanılmış əlavə dəyər
15.20.1.3. mineral resursların ilkin dəyərinə 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
141 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə, onların tükənməsi mövcud olduqda 142 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
15.20.2. Mineral resursların balans dəyəri onların bazar qiymətlərindən yuxarı olduğu hallarda:
15.20.2.1. bazar qiyməti məbləğinə 217 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611 №li

15.20.2.2. həmin mineral resursların bazar qiyməti məbləğinə görə hesablanılmış əlavə dəyər
15.20.2.3. mineral resursların ilkin dəyərinə 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
141 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə, onların tükənməsi mövcud olduqda 142 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
15.20.2.4. mineral resursların balans dəyəri ilə bazar qiyməti arasındakı fərq məbləğinə görə
hesablanmış əlavə dəyər vergisinə 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 545 №li
hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə, büdcə qarşısında vergi öhdəliyinin yaranması
zamanı isə 545 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 521 №li hesabın müvafiq
15.21. Mühasibat uçotu subyektinin mineral resurslarının əskik gəlməsi zamanı müvafiq
subyektinin xərcinə aid edilməklə 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 141 №li
hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Həmin Mineral resursların tükənməsi
mövcud olduqda 142 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 731 №li hesabların müvafiq
15.22. Əskik gəlmiş mineral resurslar üzrə hesablanmış əlavə dəyər vergisi məbləğinə
15.23. Mühasibat uçotu subyektinin mineral resurslar üzrə artıqgəlmələr istismarda olduğu
15.24. Səhmlərin buraxılması ilə mühasibat uçotu subyekti tərəfindən mineral resursların əldə
edilməsinə (nizamnamə kapitalı kimi mineral resursların pay kimi qoyulmasına) aşağıdakı
15.24.2. Mineral resursların əldə edilməsinə 141 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
16. İştirak payı metodu ilə uçota alınmış investisiyaların uçotu
16.1. İştirak payı metodu ilə uçota alınmış investisiyaların uçotu Hesablar Planının 15-ci
maddəsində əks etdirilir. Bu maddədə iştirak payı metodu ilə uçota alınmış investisiyalarla (asılı
müəssisələrə investisiyalar və birgə müəssisələrə investisiyalarla) bağlı ümumiləşdirilmiş
məlumatlar təqdim olunur. İştirak payı metodu ilə uçota alınmış investisiyalar əvvəlcə ilkin dəyəri
ilə uçota alınır. Bu maddə aşağıdakı hesablardan ibarətdir:
16.1.1. 151 №li “Asılı müəssisələrə investisiyalar”;
16.1.2. 152 №li “Birgə müəssisələrə investisiyalar”;
16.1.3. 153 №li “Asılı və birgə müəssisələrə investisiyaların dəyərinin azalmasına görə
düzəlişlər”.

16.2. 151 №li “Asılı müəssisələrə investisiyalar” hesabında mühasibat uçotu subyektinin asılı
təsərrüfat cəmiyyətlərinə qoyulmuş investisiyalarının hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş
məlumatlar əks etdirilir. İnvestorun mühasibat uçotu subyektinin xalis aktivlərindəki payına görə
əhəmiyyətli təsirə malik olduğu hallarda, belə investisiyalar “asılı müəssisələrə investisiyalar” kimi
tanınmaqla uçotda əks etdirilir.
16.3. 152 №li “Birgə müəssisələrə investisiyalar” hesabında mühasibat uçotu subyektinin birgə
təsərrüfat cəmiyyətlərinə qoyulmuş investisiyalarının hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş
məlumatlar əks etdirilir. Birgə müəssisə elə bir birgə razılaşmadır ki, razılaşma üzrə birgə nəzarət
hüququna malik tərəflərin onun xalis aktivləri üzərində hüquqları vardır. Belə tərəflər birgə
müəssisədə payı olan şəxslər adlanır.
16.4. 153 №li “Asılı və birgə müəssisələrə investisiyaların dəyərinin azalmasına görə
düzəlişlər” hesabında mühasibat uçotu subyekti tərəfindən asılı və birgə müəssisələrə
investisiyaların dəyərinin azalmasına görə düzəlişlərin hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş
məlumatlar əks etdirilir. Bu hesab üzrə aşağıdakı subhesablar açılır:
16.4.1. 153-1 №li “Asılı müəssisələrə investisiyaların dəyərinin azalmasına görə düzəlişlər”;
16.4.2. 153-2 №li “Birgə müəssisələrə investisiyaların dəyərinin azalmasına görə düzəlişlər”.
16.5. İnvestor asılı təsərrüfat cəmiyyətinə investisiyaları ilkin olaraq ilkin dəyəri ilə tanıyır. Bu
zaman 151 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 435, 445, 538, 545 №li hesabların müvafiq
subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışları verilir.
16.5. İnvestor aşağıdakı metodların birindən istifadə edərək asılı təsərrüfat cəmiyyətinə
investisiya qoyuluşunun uçotunu aparmalıdır:
16.5.1. ilkin dəyər metodu:
16.5.2. iştirak payı metodu;
16.5.3. ədalətli dəyər metodu.
16.6. İnvestor dərc olunmuş kotirovka qiyməti olan investisiyalar istisna olmaqla, asılı
təsərrüfat müəssisələrinə investisiyalarını KOS üçün MHBS-ın 27-ci “Aktivlərin qiymətdən düşməsi”
bölməsinə uyğun olaraq tanınmış dəyərsizləşmədən yaranan istənilən toplanmış zərərlər çıxılmaqla
ilkin dəyəri üzrə əks etdirir. Bu zaman investisiyalar dəyərsizləşən zaman 731-7 №li subhesabın
debeti və 153-1 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
16.7. İnvestor investisiyadan əldə edilən və yığılmış mənfəətdən olan dividendləri və digər
bölüşdürmələri alış tarixindən əvvəl və ya sonra baş verməsindən asılı olmayaraq asılı müəssilərin
mənfəətlərində tanınır. Bu zaman 151 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 811 №li
hesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
16.8. İnvestisiya obyektinin alış tarixindən sonra əldə edilmiş mənfəət və ya zərərdə investorun
payını tanımaq üçün investisiyanın balans dəyəri artırılır və ya azaldılır. Bu zaman investisiya
obyektindən əldə olunan həmin pay məbləği Məcmu mənfəət və zərər haqqında hesabatda tanınır və
16.8.1. investisiya obyektindən mənfəət əldə edildikdə 151 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 811 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə, 811 №li hesabın
16.8.2. investisiya obyektindən zərər əldə edildikdə 811 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 151 №li subhesabın krediti üzrə, 341 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 811
16.9. 151 №li “Asılı müəssisələrə investisiyalar” hesabının balans dəyərinə düzəlişlər, həmçinin
investisiya obyektinin kapitalında baş vermiş dəyişikliklərdən irəli gəlir və Məcmu mənfəət və zərər
hesabatında tanınmaqla aparılır. Bu dəyişikliklərə investisiya obyektinin torpaq, tikili və
avadanlıqlarının yenidən qiymətləndirilməsindən və ya məzənnə fərqlərindən yaranan dəyişikliklər
aiddir. Bu zaman aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:

16.9.1. dəyişikliklər kapitalda artımla nəticələndikdə 151 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 331, 332 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
16.9.2. dəyişikliklər kapitalda azalma ilə nəticələndikdə 731-2 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 153-1 №li subhesabın krediti, 801 №li hesabların müvafiq subhesablarının
debeti və 731-2 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
16.10. İnvestisiya obyektindən əldə olunan bölüşdürmələr, o cümlədən dividendlər
investisiyanın balans dəyərini azaldır. Bu zaman 217 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
151 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Həmin dividendlər
ödənildikdə 221, 223 və 225 hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 217 №li hesabın müvafiq
16.11. Ədalətli dəyər metoduna əsasən asılı müəssisələrə investisiyaların balans dəyərinin
artımına 151 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611-2 №li hesabın müvafiq
subhesablarının krediti, 611-2 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 801 №li hesabın
16.12. Ədalətli dəyər metoduna əsasən asılı müəssisələrə investisiyaların balans dəyərinin
azalmasına 731-7 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 151 №li hesabın müvafiq
subhesablarının krediti, 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 731-7 №li hesabın
16.13. Satış məqsədi ilə saxlanılan qısamüddətli investisiyalar asılı təsərrüfat cəmiyyətinə
investisiya qoyuluşu kimi təsnifləşdirildikdə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
16.13.1. 151 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 231 №li hesabın müvafiq
subhesablarının krediti üzrə; və ya
16.13.2. 151 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 435, 445, 538, 545 №li hesablarının
müvafiq subhesablarının krediti, qırmızı qələmlə storno üsulu ilə 231 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 435, 445, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
16.14. Satış üçün nəzərdə tutulmuş investisiya asılı təsərrüfat cəmiyyətinə investisiya qoyuluşu
kimi təsnifləşdirildiyi tarixdən etibarən tərtib edilmiş bütün maliyyə hesabatlarına müvafiq
düzəlişlər edilir.
16.15. Asılı müəssisəyə qoyulmuş investisiya və ya onun bir hissəsi geri götürülən zaman
həmin investisiya qoyuluşu üzrə iştirak payı metodunun tətbiqi əhəmiyyətli təsirə artıq malik
olmadığı halda, iştirak payı metodunun tətbiqi və həmin investisiya qoyuluşu ədalətli dəyərlə uçota
alınır. Bu zaman investisiya qoyuluşunun bir hissəsinin geri götürülməsi nəticəsində yaranan
daxilolmalar və qalan investisiya qoyuluşunun ədalətli dəyəri ilə asılı müəssisəyə qoyulmuş
investisiyanın balans dəyəri arasında əmələ gələn fərq üzrə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
16.15.1. geri götürülmüş investisiya qoyuluşu məbləğinə 217 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 151 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə, həmin məbləğlərin
ödənilməsi zamanı 221, 223 və 225 hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 217 №li hesabın
16.15.2. yerdə qalan investisiya qoyuluşunun ədalətli dəyərinə 183, 231, 234 №li hesabların
16.15.3. investisiya qoyuluşunun ədalətli dəyəri ilə balans dəyəri arasındakı fərq həddində:
16.15.3.1. ədalətli dəyərin balans dəyərindən artıq olan məbləğinə 183, 231, 234 №li hesabların
müvafiq subhesablarının debeti və 611-2 №li subhesabın krediti üzrə, eyni zamanda 611-2 №li
subhesabın debeti və 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
16.15.3.2. balans dəyərinin ədalətli dəyərdən artıq olan məbləğinə 731-2 №li subhesabın debeti
və 151 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə, eyni zamanda 801 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 731-2 №li subhesabın krediti üzrə.

16.16. Asılı müəssisəyə investisiyalar və ya onun bir hissəsi satış üçün saxlanılan aktivlər kimi
təsnifləşdirildiyi halda 231 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 151 №li hesabın müvafiq
16.17. Asılı müəssisəyə investisiyalar və ya onun bir hissəsi ədalətli dəyərində baş verən
dəyişiklikləri mənfəət və zərərdə tanınan maliyyə aktivi kimi təsnifləşdirildiyi halda 183, 234 №li
hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 151 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə
16.18. 151 №li hesabda əks etdirilmiş investisiya, “asılı təsərrüfat cəmiyyəti” hesab edilmədiyi
tarixdə və maliyyə aktivi kimi uçota alındıqda, investisiyanın həmin tarixdəki ədalətli dəyəri
maliyyə aktivinin ilkin qiymətləndirilməsi üçün onun ədalətli dəyəri kimi qəbul edilir. Bu zaman
183, 231, 234 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 151 №li hesabın müvafiq
16.19. Mühasibat uçotu subyekti asılı təsərrüfat cəmiyyəti üzərində əhəmiyyətli təsirini
itirdikdə, asılı müəssisə ilə bağlı Məcmu mənfəət və zərər haqqında hesabatda vaxtı ilə tanınmış
bütün məbləğləri nəzərə alır. Bu zaman aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
16.19.1. bu investisiyanın ədalətli dəyəri məbləği həddində 183, 231, 234 №li hesabların
16.19.2. mühasibat uçotu subyekti asılı təsərrüfat cəmiyyəti üzərində əhəmiyyətli təsirini
itirdiyi məbləğ həddində 217 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 183, 231, 234 №li
hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə, həmin məbləğ ödənildikdə 221, 223, 225 №li
hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 217 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
16.19.3. vaxtı ilə nəzərə alınmış artımlara görə:
16.19.3.1. 331, 332 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 151 №li hesabın müvafiq
16.19.3.2. 151 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611-2 №li subhesabın krediti
üzrə.
16.20. Mühasibat uçotu subyektinin asılı müəssisədəki mülkiyyət faizi azaldıqda, lakin
mühasibat uçotu subyektinin investisiya qoyuluşu asılı təsərrüfat cəmiyyəti anlayışına uyğun
gəlməsi davam etdikdə, o zaman aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
16.20.1. mühasibat uçotu subyektinin investisiya qoyuluşu üzrə dəyişikliklər əvvəllər kapitalda
artımla nəticələnmişdirsə, bu dəyişikliyə aid olan və Mənfəət və zərər və digər məcmu gəlir
haqqında hesabatda tanının məbləğ həddində 331, 332 №li hesabların müvafiq subhesablarının
16.20.2. həmin məbləğin Mənfəət və zərərdə və digər məcmu gəlir haqqında hesabatda
tanınmasına ehtiyac olarsa, o zaman 151 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611-2 №li
subhesabın krediti üzrə.
16.20.3. mühasibat uçotu subyektinin investisiya qoyuluşu üzrə dəyişikliklər əvvəllər kapitalda
azalma ilə nəticələnmişdirsə, həmin dəyişikliklərə uyğun azalma məbləğinə 153-1 №li subhesabın
debeti və 611-2 №li subhesabın krediti üzrə.
16.21. Asılı təsərrüfat cəmiyyəti və investor (o cümlədən onun törəmə müəssisələri) arasında
“yuxarı istiqamətdə” və “törəmə müəssisələrlə əməliyyatlar” əməliyyatlardan yaranan mənfəət və
zərərlər investorun maliyyə hesabatlarında yalnız əlaqəli olmayan investorların asılı təsərrüfat
cəmiyyətindəki payları məbləğində tanınır.
16.22. Asılı təsərrüfat cəmiyyətinin torpaq, tikili və avadanlıqları üzrə əvvəlki yenidən
qiymətləndirmələr nəticəsində yaranmış artımlar investorun kapital ehtiyatlarında əks
etdirilmişdirsə, sonrakı qiymətdəndüşmə zərərləri həmin artım məbləği qədər kapital ehtiyatının
azalmasına aid edilir, qalan məbləğ isə mənfəət və zərərə aid edilir. Əvvəlki yenidən qiymətləndirmə
üzrə tanınmış artım məbləği həddində 331 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 151 №li

hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə, əvvəlki artımdam artıq olan məbləğ həddində isə 731-
2 №li subhesabın debeti və 151 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə, eyni zmanda 801
№li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 731-2 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı
verilir.
16.23. Asılı təsərrüfat cəmiyyətinin torpaq, tikili və avadanlıqları üzrə əvvəlki yenidən
qiymətləndirmələr nəticəsində yaranmış zərərlər investorun Mənfəət və zərər hesabatında əks
etdirilmişdirsə, sonrakı yenidən qiymətləndirmə artımları həmin azalma məbləği qədər gəlirə aid
edilir, qalan məbləğ isə kapital ehtiyatlarında tanınır. Əvvəlki yenidən qiymətləndirmə üzrə
tanınmış zərər məbləği həddində 151 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611-2 №li
subhesabın krediti, 611-2 №li subhesabın debeti və 801 №li hesabların müvafiq subhesablarının
krediti üzrə, əvvəlki zərərdən artıq olan məbləğ həddində isə 151 №li hesabın müvafiq
verilir.
16.24. Mühasibat uçotu subyektinin debitor borclarının müqabilində əldə etdiyi investisiyalar
asılı müəssisəyə qoyulmuş investisiya meyarına uyğun gəldikdə aşağıdakı mühasibat yazılışları
verilir:
16.24.1. asılı müəssisəyə qoyulmuş investisiyanın əldə edilməsinə 151 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 435, 445, 538, 545 №li hesablarının müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
16.24.2. debitor borcların kreditor borclarla əvəzləşdirilməsinə 435, 445, 538, 545 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217
№li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
16.25. Səhmlərin buraxılması ilə mühasibat uçotu subyektinin əldə etdiyi investisiyalar asılı
müəssisəyə qoyulmuş investisiya meyarına uyğun gəldikdə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
16.25.2. asılı müəssisəyə qoyulmuş investisiyanın əldə edilməsinə 151 №li hesabın müvafiq
16.26. İnvestorun asılı təsərrüfat cəmiyyətinin zərərlərindəki payı həmin asılı müəssisəsindəki
iştirak payına bərabər və ya ondan artıq olduqda, investor sonrakı zərərlərdəki payının tanınmasını
dayandırır. İştirak payı metoduna əsasən investorun adi səhmlərə investisiya qoyuluşundan artıq
məbləğdə tanınmış zərərlər vacibliyi (yəni ləğv olunma zamanı prioritetlər) üzrə əks qaydada
investorun asılı müəssisəsindəki payının digər komponentlərinə tətbiq olunur.
16.27. İnvestorun iştirak payı sıfıra qədər azaldıldıqdan sonra, asılı təsərrüfat cəmiyyəti
sonralar mənfəət əldə etdiyi haqqında hesabat verdikdə, investor yalnız onun mənfəətdəki payı
tanınmamış zərər payına bərabər olduqdan sonra, həmin mənfəətlərdəki payının tanınmasını davam
etdirir.
16.28. Birgə müəssisədə payı olan şəxs birgə müəssisədəki iştirak payını investisiya kimi
tanımalı və həmin investisiyanın uçotunu “Asılı təsərrüfat cəmiyyətlərinə investisiyalar”ın uçotuna
uyğun olaraq uçotda əks etdirir.
17. Təxirə salınmış vergi aktivlərinin uçotu
17.1. Təxirə salınmış vergi aktivlərinin uçotu Hesablar Planının 16-cı maddəsində əks etdirilir.
Bu maddədə təxirə salınmış vergi aktivləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim olunur.
Müəssisə keçmiş əməliyyatların və ya hadisələrin nəticəsi olaraq gələcəkdə bərpa olunacaq vergi
məbləğləri üçün təxirə salınmış vergi aktivini tanımalıdır. Təxirə salınmış vergi aktivləri maddəsində
mənfəət vergisi və digər vergilər üzrə təxirə salınmış vergi aktivləri uçota alınır. Bu maddə aşağıdakı

17.1.1. 161 №li “Mənfəət vergisi üzrə təxirə salınmış vergi aktivləri”;
17.1.2. 162 №li “Digər təxirə salınmış vergi aktivləri”.
17.2. 161 №li “Mənfəət vergisi üzrə təxirə salınmış vergi aktivləri” hesabında mühasibat uçotu
subyektinin fəaliyyətinin həyata keçirilməsi zamanı mənfəət vergisi üzrə çıxılan müvəqqəti fərqlər,
gələcək dövrə keçirilən istifadə olunmamış vergi zərərləri və gələcək dövrə keçirilən istifadə
olunmamış vergi kreditləri ilə əlaqədar gələcək dövrlərdə əvəzi alınmalı olan mənfəət vergisi barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Çıxılan müvəqqəti fərqlər aktiv və ya öhdəliyin balans
dəyərinin əvəzinin alındığı və ya ödənildiyi gələcək dövrlərin vergi mənfəətinin (vergi zərərinin)
müəyyən olunmasında çıxılan məbləğlər ilə nəticələnən müvəqqəti fərqlərdir.
17.3. Aktivin vergi bazası aktivin balans dəyərini bərpa edərkən mühasibat uçotu subyektinə
axın edəcək istənilən vergiyə cəlb olunan iqtisadi faydalara görə vergi məqsədləri üçün çıxılacaq
məbləğdir. Bu iqtisadi faydalar vergiyə cəlb edilməyəcəksə, aktivin vergi bazası onun balans
dəyərinə bərabərdir. Təxirə salınmış vergi aktivi tutula bilən müvəqqəti fərqin istifadə olunması ilə
bağlı vergiyə cəlb olunacaq mənfəətin əldə ediləcəyi dövr ərzində bütün tutula bilən müvəqqəti
fərqlər üçün tanınır. Mühasibat uçotu subyekti hesabat tarixinə qədər olan müddətdə qüvvədə olan
vergi dərəcələrindən və vergi qanunvericiliyindən istifadə edərək təxirəsalınmış vergi öhdəliyini
(aktivini) qiymətləndirməlidir. Qalan addımlar nəticəyə təsir edə bilməmişdirsə və təsir edəcəyi
güman edilmirsə, müəssisə vergi dərəcələrini və vergi qanunvericiliyini qüvvədə olan kimi nəzərdən
keçirməlidir.
17.4. Uçot mənfəəti vergi xərclərinin çıxılmasından əvvəl hesabat dövrü üzrə mənfəət və ya
zərərdir. Vergi mənfəəti (vergi zərəri), Vergi Məcəlləsinə uyğun olaraq müəyyən olunan mənfəət
vergisinin ödənildiyi (əvəzinin alındığı) hesabat dövrü üzrə hesablanılan mənfəət və ya zərərdir.
Mənfəət vergisi üzrə vergi xərclərinin hesablanması zamanı aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
17.4.1. hesabat dövrünün vergi mənfəti üzrə cari mənfəət vergisi xərclərinə 801 №li hesabın
17.4.2. həmin məbləğin dövlət büdcəsinə hesablanması üzrə 901 №li hesabın müvafiq
17.4.3. hesabat dövrünün təxirə salınmış vergi aktivlərinə 902 №li hesabın müvafiq
üzrə.
17.5. Mənfəət vergisi üzrə təxirə salınmış vergi aktivi hesablanan zaman, keçmiş illər üçün
təxirə salınmış vergi öhdəliyi mövcuddursa, o zaman həmin təxirə salınmış vergi öhdəliyi məbləği
həddində 421 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 902 №li hesabın müvafiq
subhesablarının krediti üzrə, qalan məbləğ həddində isə 161 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 902 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
17.6. 162 №li “Digər təxirə salınmış vergi aktivləri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
fəaliyyətinin həyata keçirilməsi zamanı digər təxirə salınmış vergi aktivləri barədə ümumiləşdirilmiş
17.7. Digər təxirə salınmış vergi aktivlərinin hesablanması zamanı 162 №li hesabın müvafiq
verilir.
17.8. Həmin digər təxirə salınmış vergi aktivlərinə uyğun olaraq Azərbaycan Respublikası
Vergi Məcəlləsinin tələblərinə əsasən hesablanmış vergi öhdəliyi 113, 123, 202, 203, 711, 721, 731 №li
hesabların müvafiq subhesablarının debetində və 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının
kreditində əks etdirilir. Bu zaman hesabat dövrünün əvvəlində təxirə salınmış vergi aktivi kimi uçota
alınmış məbləğ həddində 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 162 №li hesabın

18. Uzunmüddətli debitor borclarının uçotu
18.1. Uzunmüddətli debitor borclarının uçotu Hesablar Planının 17-ci maddəsində əks etdirilir.
“Uzunmüddətli debitor borcları” maddəsi hesabat tarixindən sonra 12 aydan artıq müddətdə
ödənilməsi gözlənilən debitor borclar barədə məlumatları ümumiləşdirmək üçün nəzərdə
tutulmuşdur. Bu maddə aşağıdakı hesablardan ibarətdir:
18.1.1. 171 №li “Alıcılar və sifarişçilərin uzunmüddətli debitor borcları”;
18.1.2. 172 №li “Törəmə (asılı) müəssisələrin uzunmüddətli debitor borcları”;
18.1.3. 173 №li “Əsas idarəetmə heyətinin uzunmüddətli debitor borcları”;
18.1.4. 174 №li “İcarə üzrə uzunmüddətli debitor borcları”;
18.1.5. 175 №li “Tikinti müqavilələri üzrə uzunmüddətli debitor borcları”;
18.1.6. 176 №li “Faizlər üzrə uzunmüddətli debitor borcları”;
18.1.7. 177 №li “Digər uzunmüddətli debitor borcları”.
18.2. 171 №li “Alıcılar və sifarişçilərin uzunmüddətli debitor borcları” hesabında mühasibat
uçotu subyektinin fəaliyyətinin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar malların (işlərin, xidmətlərin) satışı
prosesində alıcılar və sifarişçilər tərəfindən ödənilməli olan uzunmüddətli debitor borcların hərəkəti
haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
18.3. 172 №li “Törəmə (asılı) müəssisələrin uzunmüddətli debitor borcları” hesabında
mühasibat uçotu subyektinin fəaliyyətinin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar malların (işlərin,
xidmətlərin) satışı prosesində törəmə (asılı) müəssisələr tərəfindən ödənilməli olan uzunmüddətli
debitor borcların hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
18.4. 173 №li “Əsas idarəetmə heyətinin uzunmüddətli debitor borcları” hesabında mühasibat
prosesində əsas idarəetmə heyəti tərəfindən ödənilməli olan uzunmüddətli debitor borcların hərəkəti
18.5. 174 №li “İcarə üzrə uzunmüddətli debitor borcları” hesabında mühasibat uçotu
subyektinin fəaliyyətinin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar onun aktivlərindən istifadə etmə hüququnu
təmin edən müqavilələrə əsasən icarəçi tərəfindən ödənilməli olan, habelə maliyyə icarəsində olan
aktivlərə qoyulmuş xalis investisiya dəyərinə bərabər məbləğdə uzunmüddətli debitor borcların
hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
18.6. 174 №li “İcarə üzrə uzunmüddətli debitor borcları” hesabı üzrə aşağıdakı subhesablar
açılır:
18.6.1. 174-1 №li “Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli debitor borcları”;
18.6.2. 174-2 №li “Əməliyyat icarəsi üzrə uzunmüddətli debitor borcları”.
18.7. 175 №li “Tikinti müqavilələri üzrə uzunmüddətli debitor borcları” hesabında mühasibat
uçotu subyektinin fəaliyyətinin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar tikinti müqavilələri üzrə sifarişçi
tərəfindən ödənilməli olan uzunmüddətli debitor borcların hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş
18.8. 176 №li “Faizlər üzrə uzunmüddətli debitor borcları” hesabında mühasibat uçotu
subyekti tərəfindən verilmiş borclara, kreditlərə görə hesablanmış faizlər üzrə borcalanların ödəməli
olduqları uzunmüddətli debitor borcların hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks
etdirilir.
18.9. 177 №li “Digər uzunmüddətli debitor borcları” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
fəaliyyətinin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar 171-176 №li hesablarda əks etdirilməyən uzunmüddətli
18.10. Hesabat dövrü ərzində mühasibat uçotu subyekti tərəfindən malların (işlərin,
xidmətlərin) satışı, verilmiş borclara, kreditlərə görə hesablanmış faizlər, mühasibat uçotu
subyektinin aktivlərinin istifadə etmə hüququnu təmin edən müqavilələrə əsasən icarəçi tərəfindən

ödənilməli olan icarə haqları üzrə gəlirin tanınma meyarlarına uyğun olaraq hesablanmış
uzunmüddətli debitor borcları 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177 №li hesabların müvafiq
subhesablarının debeti və 601, 611, 631 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks
etdirilir.
18.11. Mühasibat uçotu subyekti tərəfindən aksiz vergisinə cəlb edilən malların satışı zamanı
aksiz vergisi məbləğinə 171, 172, 173 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 521 №li
xidmətlərin) satışı, mühasibat uçotu subyektinin aktivlərinin istifadə etmə hüququnu təmin edən
müqavilələrə əsasən icarəçi tərəfindən ödənilməli olan icarə haqları üzrə əlavə dəyər vergisinin
hesablanması 171, 172, 173, 174, 175 və 177 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 545
№li hesabın müvafiq subhesablarının krediti, büdcə qarşısında vergi öhdəliyinin yaranması zamanı
isə 545 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının
18.13. Mühasibat uçotu subyektinin maliyyə icarəsində olan aktivlərə qoyulmuş xalis
investisiya dəyərinə bərabər məbləğdə uzunmüddətli debitor borcları 174-1 №li subhesabın debeti
və 101, 111, 121 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Həmin aktivə
hesablanmış amortizasiya məbləğinə, habelə qiymətdəndüşmə zərərinə 102, 112, 122 №li hesabların
yazılışı verilir. Bu aktivlərin maliyyə icarəsinə verilməsi nəticəsində əldə ediləcək məbləğlə onun
diskontlaşdırılmış dəyəri arasındakı fərq 751 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 174
№li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Maliyyə icarəsində olan aktivlərə görə
hesabat dövrü ərzində hesablanan faiz məbləğlərinə 216 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti
və 631-3 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
18.14. Mühasibat uçotu subyekti gəlirə yalnız müəssisənin öz hesabına alınmış və alınacaq
iqtisadi səmərənin ümumi axını daxil etməlidir. Mühasibat uçotu subyekti üçüncü tərəflərin adından
yığılmış satış vergiləri, mallar və xidmətlər üzrə vergiləri və əlavə dəyər vergisi kimi məbləğləri
gəlirə aid etmir. Komisyon qaydada satış müqavilələri üzrə mühasibat uçotu subyekti gəlirə yalnız
ona çatacaq komisyon məbləğini daxil edir. Debitor borclar üzrə pul vəsaitlərinin və ya pul
vəsaitlərin ekvivalentlərinin daxilolması təxirə salındıqda, debitor borcun ədalətli dəyəri şərti faiz
dərəcəsindən istifadə edərək müəyyən olunmuş bütün gələcək daxilolmaların cari dəyərinə bərabər
məbləğdə uçota alınır. Bu zaman aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
18.14.1. uzunmüddətli borc məbləği ilə onun diskontlaşdırılmış dəyəri arasındakı fərqə 751-1
№li subhesabın debeti və 171, 172, 173, 175, 176, 177 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti
üzrə;
18.14.2. uzunmüddətli debitor borclara görə hesabat dövrü ərzində hesablanan faiz
məbləğlərinə 171, 172, 173, 175, 176, 177 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 631-1 №li
18.15. Uzunmüddətli debitor borclarının hesabat dövrü ərzində ödənilməsi gözlənilən hissəsi
qısamüddətli debitor borclarına aid edilməklə, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217 №li hesabların
müvafiq subhesablarının debeti və 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177 №li hesabların müvafiq
18.16. Mühasibat uçotu subyektinin əvvəllər ümidsiz borc kimi silinmiş debitorlar tərəfindən
borclarının qaytarılması zamanı, həmin borcların əlavə dəyər vergisiz məbləğinə 171, 172, 173, 174,
175, 176, 177 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 611-6 №li subhesabın krediti üzrə
18.17. Silinmiş debitor borcun bərpası ilə əlaqədar hesablanmış aksiz vergisi məbləğinə 171,
172, 173 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının

krediti üzrə, əlavə dəyər vergisi məbləğinə 171, 172, 173, 174, 175, 177 №li hesabların müvafiq
subhesablarının debeti və 545 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə, büdcə qarşısında
vergi öhdəliyinin yaranması zamanı isə 545 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 521 №li
18.18. Mühasibat uçotu subyektinin şübhəli və ümidsiz borcları silindikdə, həmin debitor
borcun əlavə dəyər vergisiz məbləği 731-6 №li subhesabın debeti və 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177
№li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
18.19. Silinmiş debitor borcla əlaqədar hesablanmış aksiz vergisinə 521 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 171, 172, 173 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə
18.20. Silinmiş debitor borcla əlaqədar hesablanmış əlavə dəyər vergisinə 545 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 171, 172, 173, 174, 175, 177 №li hesabların müvafiq
subhesablarının krediti üzrə, büdcəyə hesablanmış vergi öhdəliyinə isə 521 №li hesabın müvafiq
verilir.
18.21. Uzunmüddətli debitor borclar üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 171, 172, 173, 174,
mühasibat yazılışı verilir. Uzunmüddətli debitor borclar üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 731-8
№li subhesabın debeti və 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177 №li hesabın müvafiq subhesablarının
üzrə 151, 152, 181, 182, 183, 231, 232, 233, 234 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 171,
172, 173, 174, 175, 176, 177 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı
verilir.
19. Sair uzunmüddətli maliyyə aktivlərinin uçotu
19.1. Sair uzunmüddətli maliyyə aktivlərinin uçotu Hesablar Planının 18-ci maddəsində əks
etdirilir. Bu maddədə ödənişə qədər saxlanılan uzunmüddətli investisiyalar, uzunmüddətli verilmiş
borclar, digər uzunmüddətli investisiyalar və sair uzunmüddətli maliyyə aktivlərinin dəyərinin
azalmasına görə düzəlişlərlə bağlı ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim olunur. Bu maddə
aşağıdakı hesablardan ibarətdir:
19.1.1. 181 №li “Ödənişə qədər saxlanılan uzunmüddətli investisiyalar”;
19.1.2. 182 №li “Verilmiş uzunmüddətli borclar”;
19.1.3. 183 №li “Digər uzunmüddətli investisiyalar”;
19.1.4. 184 №li “Sair uzunmüddətli maliyyə aktivlərinin dəyərinin azalmasına görə düzəlişlər”.
19.2. Ədalətli dəyərinin əlavə xərc və ya cəhdlər istifadə etmədən etibarlı şəkildə
qiymətləndirilməsi mümkün olan konvertasiya edilməyən imtiyazlı səhmlər və geri qaytarıla
bilinməyən açıq satışda olan adi səhmlər və ya imtiyazlı səhmlərə edilən investisiyalar istisna
olmaqla, bütün əsas maliyyə alətləri üçün amortizasiya olunmuş dəyər modeli tətbiq edilir.
19.3 Əsas maliyyə alətləri KOS üçün MHBS-ın 11-ci “Əsas maliyyə alətləri” bölməsinin 11.8-ci
maddəsinin tələblərinə cavab verən alətlərdir. Bu tələblərə cavab verən maliyyə alətləri
aşağıdakılardır:
19.3.1. pul vəsaitləri;
19.3.2. mühasibat uçotu subyekti əmanətçi kimi çıxış etdiyi hallarda (məsələn bank hesabları)
tələbli və təcili əmanətlər;
19.3.3. sahib olduğu kommmersiya vekselləri;
19.3.4. səhmlər, hesablar və veksellər üzrə debitor borcları;
19.3.5. istiqraz və digər oxşar borc alətləri;
19.3.6. konvertasiya olunmayan imtiyazlı səhmlərə investisiyalar, həmçinin geri satış hüququ
olmayan adi və imtiyazlı səhmlərə investisiyalar.
19.4. KOS üçün MHBS-ın 11-ci “Əsas maliyyə alətləri” bölməsinin 11.8-ci maddəsinin
tələblərinə cavab verməyən aşağıdakı maliyyə alətləri KOS üçün MHBS-ın 12-ci “Digər maliyyə aləti
emissiyası” bölməsinin tətbiq sahəsinə aiddir:
19.4.1. aktivlərlə təmin olunmuş qiymətli kağızlar – məsələn, ipoteka öhdəliyi ilə təmin
olunmuş istiqrazlar, geri alış müqavilələri (REPO) borc alətlərinin qiymətli kağızlarla təmin olunmuş
paketləri;
19.4.2. pul vəsaitləri yaxud digər maliyyə alətləri vasitəsi ilə mübadilə edilə bilən opsionlar,
imtiyaz hüquqları, varrantlar, fyuçer kontraktları, forvard müqavilələri və faiz svopları;
19.4.3. 12-ci bölmənin tələblərinə uyğun olaraq hedcinq alətləri kimi uçota alınan və tanınan
maliyyə alətləri;
19.4.4. digər müəssisələrə borc vermək öhdəliyi.
19.5. Ödənişə qədər saxlanılan uzunmüddətli investisiyaların adi qaydada alışı və ya satışı ya
əməliyyat tarixi, ya da hesablaşma tarixi metodundan istifadə etməklə tanınır. Əməliyyat tarixi
mühasibat uçotu subyektinin aktiv alışı və satış etdiyi tarixdir. Hesablaşma tarixi aktivin mühasibat
uçotu subyektinə təhvil verildiyi və ya mühasibat uçotu subyekti tərəfindən təhvil verilən tarixdir.
19.6. 181 №li “Ödənişə qədər saxlanılan uzunmüddətli investisiyalar” hesabında mühasibat
uçotu subyektinin ödənişə qədər saxlanılan uzunmüddətli investisiyalarının hərəkəti haqqında
ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Ödənişə qədər saxlanılan uzunmüddətli investisiyalar
əvvəlcə ilkin dəyəri ilə uçota alınır. Bu zaman 181 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
435, 445, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
19.7. Ödənişə qədər saxlanılan uzunmüddətli investisiyalar aşağıdakı hər iki şərtə cavab
verdikdə amortizasiya məbləğində qiymətləndirilir:
19.7.1. maliyyə aktivinin məqsədi müqavilə üzrə razılaşdırılmış pul vəsaitlərininin toplanması
olduqda;
19.7.2. maliyyə aktivinin müqavilə şərtləri müəyyən edilmiş tarixlərdə yalnız əsas məbləğin
ödənişləri olan pul vəsaitlərində artımına səbəb olmaqla, əsas məbləğ üzrə faizlər ödənilməmiş
qaldıqda.
19.8. Ödənişə qədər saxlanılan uzunmüddətli investisiyalar üzrə hər il hesablanılan faiz
məbləğləri (amortizasiya məbləği) 181 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 631-1 №li
subhesabın kreditində əks etdirilir.
19.9. Ödənişə qədər saxlanılan uzunmüddətli investisiyaların tanınmasının dayandırılması ilə
əlaqədar əməliyyat tarixinə 217 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 181 №li hesabın
müvafiq subhesablarının krediti üzrə, hesablaşma tarixinə 221, 223, 225 №li hesabların müvafiq
verilir.
19.10. Mühasibat uçotu subyekti tərəfindən debitor borclarının müqabilində əldə edilmiş
ödənişə qədər saxlanılan uzunmüddətli investisiyalara 181 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217 №li hesabların müvafiq
19.11. Səhmlərin buraxılması ilə mühasibat uçotu subyektinin əldə etdiyi investisiyalar ödənişə
qədər saxlanılan uzunmüddətli investisiyalar meyarına uyğun gəldikdə aşağıdakı mühasibat

19.11.2. ödənişə qədər saxlanılan uzunmüddətli investisiyaların əldə edilməsinə 181 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 302 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
19.12. 182 №li “Verilmiş uzunmüddətli borclar” hesabında mühasibat uçotu subyekti
tərəfindən verilmiş uzunmüddətli borcların hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks
etdirilir. Verilmiş uzunmüddətli borclar 182 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 221, 223,
225 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
19.13. Mühasibat uçotu subyektinin debitor borcları verilmiş uzunmüddətli borclar kimi
təsnifləşdirildikdə 182 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 171, 172, 173, 174, 175, 176,
177, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat
19.14. Səhmlərin buraxılması hesabına mühasibat uçotu subyekti tərəfindən verilmiş
uzunmüddətli borclara aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
19.15. 183 №li “Digər uzunmüddətli investisiyalar” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
ədalətli dəyəri Məcmu mənfəət və zərər haqqında hesabatda tanınan, törəmə müəssisələrə
investisiya qoyuluşları, habelə 181 və 182 №li hesablara aid edilməyən digər uzunmüddətli
investisiyalarının hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Digər uzunmüddətli
investisiyaların əldə edilməsi zamanı 183 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 435, 445,
19.16. Digər uzunmüddətli investisiyaların ədalətli dəyərində artım olduqda, artım məbləğinə
183 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611-2 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat
19.17. Digər uzunmüddətli investisiyaların ədalətli dəyərində azalma olduqda, azalma
məbləğinə 731-2 №li subhesabın debeti və 184 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə
19.18. Digər uzunmüddətli investisiyalar satış məqsədi ilə saxlanılan aktivlər hesabına
keçirildikdə 231 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 183 №li hesabın müvafiq
subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Digər uzunmüddətli investisiyalar satış
məqsədi ilə saxlanılan aktivlər hesabına keçirildikdə əvvəllər onların ədalətli dəyərində tanınmış
azalmalar üzrə 184 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 235 №li hesabın müvafiq
19.19. Digər uzunmüddətli investisiyalar satıldıqda 217 №li hesabın müvafiq subhesablarının
19.20. Hesablaşma tarixi metodu tətbiq edildikdə, mühasibat uçotu subyekti əməliyyat tarixi və
hesablaşma tarixi arasındakı dövr ərzində alınacaq aktivin ədalətli dəyərindəki artımı 183 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 611-2 subhesabın kreditində, aktivin ədalətli
dəyərindəki azalma məbləğini isə 731-2 №li subhesabın debetində və 184 №li hesabın müvafiq
subhesablarının kreditində əks etdirir. Əməliyyat tarixi ilə hesablaşma tarixləri arasında olan dövrdə
əldə edilmiş aktivin ədalətli dəyərində artım amortizasiya olunmuş dəyərdə ölçülmüş aktivlərə
şamil edilmir.
və zərər haqqında hesabatda bu qiymətdəndüşmə zərərləri qədər sair əməliyyat gəlirlərinə, digər
uzunmüddətli investisiyaların əvvəllər ədalətli dəyərində yaranmış azalma məbləğləri 184 №li
hesabda əks etdirilmişdirsə, həmin aktivlər üzrə ədalətli dəyərdə yaranmış sonrakı artımlar, əvvəlki

azalma məbləği həddində 184 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611-2 №li subhesabın
kreditində, əvvəlki azalma məbləğindən artıq dəyişiklik məbləğində 183 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 611-2 №li subhesabın kreditində əks etdirilir.
19.22. Digər uzunmüddətli investisiyaların əvvəllər ədalətli dəyərində yaranmış azalma
məbləğləri 184 №li hesabda əks etdirilmişdirsə, həmin aktivlər üzrə ədalətli dəyərdə yaranmış
sonrakı artımlar, əvvəlki azalma məbləği həddində 184 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti
və 611-2 №li subhesabın kreditində, əvvəlki azalma məbləğindən artıq dəyişiklik həddində 183 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611-2 №li subhesabın kreditində əks etdirilir.
19.23. Digər uzunmüddətli investisiyaların əvvəllər ədalətli dəyərində yaranmış artım
məbləğləri Məcmu mənfəət və zərər haqqında hesabatda əks etdirilmişdirsə, həmin aktivlər üzrə
ədalətli dəyərdə yaranmış sonrakı azalmalar, əvvəlki artım məbləği həddində 731-2 №li subhesabın
debeti və 183 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində, əvvəlki artım məbləğindən artıq
dəyişiklik həddində 731-2 №li subhesabın debeti və 184 №li hesabın müvafiq subhesablarının
kreditində əks etdirilir.
19.24. Mühasibat uçotu subyektinin debitor borclarının müqabilində əldə etdiyi digər
uzunmüddətli investisiyalara 183 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 171, 172, 173, 174,
175, 176, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə
19.24. Səhmlərin buraxılması ilə mühasibat uçotu subyektinin əldə etdiyi investisiyalar digər
uzunmüddətli investisiyalar meyarına uyğun gəldikdə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
19.24.2. digər uzunmüddətli investisiyaların əldə edilməsinə 183 №li hesabın müvafiq
20. Sair uzunmüddətli aktivlərin uçotu
20.1. Sair uzunmüddətli aktivlərin uçotu Hesablar Planının 19-cu maddəsində əks etdirilir. Bu
maddədə gələcək hesabat dövrlərinin xərcləri, verilmiş uzunmüddətli avanslar və digər
uzunmüddətli aktivlərlə bağlı ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim olunur. Bu maddə aşağıdakı
20.1.1. 191 №li “Gələcək hesabat dövrlərinin xərcləri”;
20.1.2. 192 №li “Verilmiş uzunmüddətli avanslar”;
20.1.3. 193 №li “Digər uzunmüddətli aktivlər”.
20.2. 191 №li “Gələcək hesabat dövrlərinin xərcləri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
gələcək hesabat dövrlərində tanınacaq xərclərinin hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatlar
əks etdirilir. Gələcək hesabat dövrlərinin xərcləri cari hesabat dövründə çəkilmiş, lakin gələcək
dövrün gəlirlərinin əldə edilməsi üzrə çəkilən xərclərdir. Bu çəkilmiş xərclər üzrə iqtisadi səmərənin
gələcək hesabat dövrlərində əldə edilməsi gözlənilir. Bu zaman 191 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 411, 413, 414, 432, 433, 434, 435, 445, 511, 513, 515, 521, 522, 523, 532, 533,
20.3. Səhmlərin buraxılması hesabına mühasibat uçotu subyektinin gələcək hesabat
dövrlərində tanınacaq xərclərinin əldə edilməsi üzrə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
20.3.2. gələcək hesabat dövrlərində tanınacaq xərclərin əldə edilməsinə 191 №li hesabın

20.4. Gələcək hesabat dövrlərinin xərcləri növbəti hesabat dövründə xərc kimi tanınacağı
təqdirdə 242 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 191 №li hesabın müvafiq
20.5. 192 №li “Verilmiş uzunmüddətli avanslar” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
fəaliyyəti ilə əlaqədar alınacaq əsas fondlar, qeyri-maddi aktivlər, ehtiyatlar, iş və xidmətlərə görə
əvvəlcədən ödənilmiş vəsaitlərin hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu
zaman 192 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 221, 223, 225 №li hesabların müvafiq
subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Eyni zamanda, xarici valyuta ilə olan və ilkin
dəyəri ilə qiymətləndirilən qeyri-monetar maddə hesab edilən verilmiş uzunmüddətli avanslar
əməliyyatın həyata keçirildiyi tarixdə Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının
müəyyənləşdirdiyi məzənnə ilə çevrilməlidirlər.
20.6. Verilmiş uzunmüddətli avanslar verilmiş qısamüddətli avanslar kimi təsnifləşdirildikdə
20.7. Verilmiş qısamüddətli avanslar kimi təsnifləşdirilmədən verilmiş uzunmüddətli avanslara
görə əsas fondlar, qeyri-maddi aktivlər, ehtiyatlar, iş və xidmətlər əldə edildikdə 101, 103, 111, 113,
121, 123, 131, 141, 201, 202, 203, 205, 207, 711, 721, 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti
və 531, 532, 535, 536, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə, eyni zamanda
uzunmüddətli avanslara aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
20.9. Qiymətləri xarici valyuta ilə göstərilən əsas fondlar, qeyri-maddi aktivlər, ehtiyatlar, iş və
xidmətlərin alışı zamanı onların ilkin dəyəri əməliyyatın həyata keçirildiyi tarixdə Azərbaycan
Respublikası Mərkəzi Bankının müəyyənləşdirdiyi məzənnəyə uyğun tanınmasına, habelə verilmiş
uzunmüddətli avanslarla kreditor borc məbləğlərinin əvəzləşdirilməsinə və bu zaman yaranan
məzənnə fərqinə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
20.9.1. əldə edilmiş əsas fondlar, qeyri-maddi aktivlər, ehtiyatlar, iş və xidmətlərin ilkin
dəyərinə 101, 103, 111, 113, 121, 123, 131, 141, 201, 202, 203, 205, 207, 711, 721, 731 №li hesabların
20.9.2. eyni zamanda verilmiş uzunmüddətli avansla kreditor borc məbləğindən ən aşağı
olanının məbləği həddində 531, 532, 535, 536, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti
20.9.3. yaranmış kreditor borc məbləği verilmiş uzunmüddətli avans məbləğindən artıq
olduqda, artıq olan məbləğ həddində 531, 532, 535, 536, 538, 545 №li hesabların müvafiq
subhesablarının debeti və 611-8 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
20.9.4. verilmiş uzunmüddətli avans məbləği yaranmış kreditor borc məbləğindən artıq
olduqda, artıq olan məbləğ həddində 731-8 №li subhesabın debeti və 192 №li hesabın müvafiq
20.10. 193 №li “Digər uzunmüddətli aktivlər” hesabında 191 və 192 №li hesablarda əks
etdirilməyən, habelə mühasibat uçotu subyektinin fəaliyyəti ilə əlaqədar bir ildən artıq istifadəsi
nəzərdə tutulan uzunmüddətli aktivlərinin hərəkəti barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim
olunur.

20.11. 193 №li “Digər uzunmüddətli aktivlər” hesabına 193-1 №li №li “İstifdə hüququ üzrə
aktivlər” subhesabı açılır. İcarəçi əməliyyat icarələri altında ödənişləri (sığorta və saxlanma kimi
xidmətlərin xərcləri istisna olmaqla) icarə müddətində düz xətli əsasla xərc kimi tanımalıdır.
Əməliyyat icarəsi zamanı istifadə hüququ üzrə aktivlərin tanınması, habelə onların ödənilməsi və
silinməsi ilə bağlı aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
20.11.1. istifdə hüququ üzrə aktivlərin tanınması zamanı 193-1 №li subhesabın debeti və 435,
535-2, 538 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
20.11.2. istifdə hüququ üzrə aktivlərə görə yaranmış uzunmüddətli kreditor borclar
qısamüddətli kreditor borclara keçirildikdə 435 №li subhesabın debeti və 535-2 №li subhesabın
krediti üzrə;
20.11.3. istifdə hüququ üzrə aktivlərə görə icarə xərcləri tanındıqda 103, 113, 123, 202, 711, 721
№li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 193-1 №li subhesabın krediti üzrə;
20.11.4. istifdə hüququ üzrə aktivlərin tanınmasının dayandırılması zamanı icarə üzrə
uzunmüddətli öhdəlik məbləği həddində 435, 535-2 №li subhesabın debeti və 193-1 №li subhesabın
krediti üzrə, qalan məbləğə 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 193-1 №li subhesabın
krediti üzrə.
20.12. Digər uzunmüddətli aktivlər əldə edildikdə 193 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 431, 432, 433, 435, 445, 531, 532, 536, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının
20.13. Əldə edilmiş digər uzunmüddətli aktivlərlə əlaqədar əlavə dəyər vergisinin
hesablanması üzrə 241-1 №li subhesabın debeti və 431, 432, 433, 435, 445, 531, 532, 536, 538, 545 №li
hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
20.14. Əldə edilmiş digər uzunmüddətli aktivlər üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirildikdə 521
verilir.
20.15. Digər uzunmüddətli aktivlər üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilməyən hallarda 193
verilir.
20.16. Digər uzunmüddətli aktivlər qeyri-monetar aktivin və ya aktivlərin və ya monetar və
qeyri-monetar aktivlərdən ibarət olan aktivlərin mübadiləsi hesabına alına bilər. Aşağıdakı hallar
istisna olmaqla mübadilə hesabına alınmış digər uzunmüddətli aktivlərin ilkin dəyəri ədalətli
20.17. Mübadilə nəticəsində əldə edilmiş digər uzunmüddətli aktivlərin ədalətli dəyərini
mümkün olmadığı hallarda əldə edilmiş digər uzunmüddətli aktivlərin dəyəri təhvil verilmiş aktivin
20.18. Mübadilə nəticəsində əldə edilmiş digər uzunmüddətli aktivlərlə əlaqədar aşağıdakı
20.18.1. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş digər uzunmüddətli aktivlərin mühasibat uçotunda
532, 536, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
20.18.2. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş digər uzunmüddətli aktivlərlə əlaqədar əlavə dəyər
vergisinin hesablanması üzrə 241-1 №li subhesabın debeti və 431, 432, 433, 435, 445, 531, 532, 536,

20.18.3. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş digər uzunmüddətli aktivlər üzrə əlavə dəyər
vergisi əvəzləşdirildikdə 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 241-1 №li subhesabın
krediti üzrə;
20.18.5. əldə edilmiş digər uzunmüddətli aktivlərin mübadiləsi məqsədi ilə təqdim edilən
aktivlərin dəyərinə 171, 172, 173, 174, 175, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 217 №li hesabların müvafiq
20.18.6. əldə edilmiş digər uzunmüddətli aktivlərin mübadiləsi məqsədi ilə təqdim edilən
aktivlərə görə hesablanılmış əlavə dəyər vergisinə 171, 172, 173, 174, 175, 177, 211, 212, 213, 214, 215,
krediti, büdcə qarşısında vergi öhdəliyinin yaranması zamanı isə 545 №li hesabın müvafiq
20.18.7. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş digər uzunmüddətli aktivlər üzrə yaranmış kreditor
məbləğləri ilə əvəzləşdirildikdə 431, 432, 433, 435, 445, 531, 532, 536, 538, 545 №li hesabların müvafiq
subhesablarının debeti və 171, 172, 173, 174, 175, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 217 №li hesabların
20.20. Digər uzunmüddətli aktivlərin təsərrüfat üsulu ilə yaradılması zamanı 193 №li hesabın
20.21. Digər uzunmüddətli aktivlər maliyyə icarəsi ilə əldə edildikdə onların ilkin dəyəri 193
20.22. Digər uzunmüddətli aktivlər əvəzsiz olaraq alındıqda 193 №li hesabın müvafiq
20.23. Digər uzunmüddətli aktivlərin tanınmasının dayandırılması zamanı aşağıdakı
20.23.2. digər uzunmüddətli aktivlərin silinməsi zamanı 731 №li hesabın müvafiq
20.24. Satış məqsədi ilə saxlanılan digər uzunmüddətli aktivlərin satılması və ya əvəzsiz
müvafiq subhesablarının kreditində uçota alınır. Satılmış digər uzunmüddətli aktivlər üçün
hesablanmış gəlirlər 171, 172, 173, 177, 211, 212, 213, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının
debeti və 611 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində uçota alınır. Təqdim edilmiş aktivlərə
görə hesablanılmış əlavə dəyər vergisinə 171, 172, 173, 177, 211, 212, 213, 217 №li hesabların müvafiq
20.25. Satılmış və ya əvəzsiz əldə edilmiş digər uzunmüddətli aktivlərə görə gəlirlər 611 №li
əks etdirilir. Satılmış, əvəzsiz verilmiş və silinmiş digər uzunmüddətli aktivlər üzrə hesablanmış

20.26. Digər uzunmüddətli aktivlər hesabında əks etdirilmiş aktivlər digər qısamüddətli
aktivlər kimi təsnifləşdirildikdə 245 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 193 №li hesabın
20.27. Uzunmüddətli aktivlərin qiymətdən düşməsi, itirilməsi və ya qaytarılmasından imtina
olunması hallarında həmin uzunmüddətli aktivlər üzrə üçuncü tərəflərdən alınan kompensasiyalar
onların daxil olması ehtimalı yarandıqda, Məcmu mənfəət və zərər haqqında hesabata daxil edilir. Bu
20.28. Mühasibat uçotu subyektinin digər uzunmüddətli aktivlərinin əskik gəlməsi zamanı
20.28.2. həmin digər uzunmüddətli aktivlərin bazar qiyməti məbləğinə görə hesablanılmış
əlavə dəyər vergisinə 217 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 545 №li hesabın müvafiq
20.28.3. digər uzunmüddətli aktivlərin balans dəyərinə 731 №li hesabın müvafiq
20.28.4. digər uzunmüddətli aktivlərin balans dəyəri bazar qiymətindən yuxarı olduqda, balans
20.29. Mühasibat uçotu subyektinin digər uzunmüddətli aktivlərinin əskik gəlməsi zamanı
müvafiq təqsirkar şəxslərin müəyyən edilməsi mümkün olmayan hallarda, bu əskikgəlmələr
mühasibat uçotu subyektinin xərcinə aid edilməklə 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının
20.30. Əskik gəlmiş digər uzunmüddətli aktivlər üzrə hesablanmış əlavə dəyər vergisi
20.31. Mühasibat uçotu subyektinin digər uzunmüddətli aktivləri üzrə artıqgəlmələr istismarda
20.32. Səhmlərin buraxılması ilə mühasibat uçotu subyekti tərəfindən digər uzunmüddətli
aktivlərin əldə edilməsinə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
20.32.2. digər uzunmüddətli aktivlərin əldə edilməsinə 193 №li hesabın müvafiq

21.1. “Qısamüddətli aktivlər” bölməsi mühasibat uçotu subyekti tərəfindən nəzarət edilən və
gələcəkdə iqtisadi səmərənin əldə edilməsi gözlənilən istehsal, iş və xidmət prosesində 12 aydan
aşağı müddətə istifadəsi müəyyən olunan aktivlər barədə məlumatların ümumiləşdirilməsi üçün
nəzərdə tutulmuşdur. Bu bölmə aşağıdakı maddələrdən ibarətdir:
21.1.1. 20 - “Ehtiyatlar”;
21.1.2. 21 - “Qısamüddətli debitor borcları”;
21.1.3. 22 - "Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri”;
21.1.4. 23 - “Sair qısamüddətli maliyyə aktivləri”;
21.1.5. 24 - “Sair qısamüddətli aktivlər”.
22. Ehtiyatların uçotu
22.1. Ehtiyatların uçotu Hesablar Planının 20-ci maddəsində əks etdirilir. Bu maddədə material
ehtiyatları, istehsalat məsrəfləri, tikinti müqavilələri üzrə bitməmiş tikinti işləri, hazır məhsul, mallar,
satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlər, digər ehtiyatlar və ehtiyatların dəyərinin azalmasına görə
düzəlişlərlə bağlı ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim olunur. Bu maddə aşağıdakı hesablardan
ibarətdir:
22.1.1. 201 №li “Material ehtiyatları”;
22.1.2. 202 №li “İstehsalat (iş və xidmət) məsrəfləri”;
22.1.3. 203 №li “Tikinti müqavilələri üzrə məsrəflər”;
22.1.4. 204 №li “Hazır məhsul”;
22.1.5. 205 №li “Mallar”;
22.1.6. 206 №li “Satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlər”;
22.1.7. 207 №li “Digər ehtiyatlar”;
22.1.8. 208 №li “Ehtiyatların dəyərinin azalmasına görə düzəlişlər”.
22.2. 201 №li “Material ehtiyatları” hesabında mühasibat uçotu subyektinin istehsal və
xidmətlərin göstərilməsi prosesində istifadə edilməsi üçün nəzərdə tutulan material ehtiyatlarının
22.3. 201 №li “Material ehtiyatları” hesabına aşağıdakı subhesablar açılır:
22.3.1. 201-1 “Xammal”;
22.3.2. 201-2 “Materiallar”;
22.3.3. 201-3 “Qablaşdırma materialları”.
22.4. 201-1 “Xammal” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin istehsal prosesində, işlərin
görülməsi və xitmətlərin göstərilməsində istifadə edilməsi üçün nəzərdə tutulan xammalın dəyəri
əks etdirilir.
22.5. 201-2 “Materiallar” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin istehsal prosesində, işlərin
görülməsi və xitmətlərin göstərilməsində istifadə edilməsi üçün nəzərdə tutulan materialların dəyəri
əks etdirilir.
22.6. 201-3 “Qablaşdırma materialları” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin istehsal
prosesində, işlərin görülməsi və xitmətlərin göstərilməsində istifadə edilməsi üçün nəzərdə tutulan
qablaşdırma materiallarının dəyəri əks etdirilir.
22.7. 202 №li “İstehsalat (iş və xidmət) məsrəfləri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
istehsal, iş və xidmətlərinin həyata keçirilməsi prosesində məsrəflərin hərəkəti haqqında
22.8. 202 №li “İstehsalat (iş və xidmət) məsrəfləri” hesabına aşağıdakı subhesablar açılır:
22.8.1. 202-1 №li “İstehsalatda (işdə və xidmətdə) istifadə olunmuş xammal və materiallar”;
22.8.2. 202-2 №li “İstehsalatla (işlə və xidmətlə) məşğul olan işçi heyəti ilə bağlı məsrəflər”;

22.8.3. 202-3 №li “İstehsalatla (işlə və xidmətlə) məşğul olan işçi heyəti ilə bağlı məsrəflərə görə
hesabalanılan sosial sığorta ayırmaları”;
22.8.4. 202-4 №li “İstehsalat (iş və xidmət) aktivlərinin amortizasiya məsrəfləri”;
22.8.5. 202-5 №li “İstehsalatla (işlə və xidmətlə) bağlı sair məsrəflər”.
22.9. 202-1 №li “İstehsalatda (işdə və xidmətdə) istifadə olunmuş xammal və materiallar”
subhesabında mühasibat uçotu subyektinin istehsal, iş və xidmətlərin həyata keçirilməsi prosesində
istifadə edilmiş xammal və materialların dəyəri əks etdirilir.
22.10. 202-2 №li “İstehsalatla (işlə və xidmətlə) məşğul olan işçi heyəti ilə bağlı məsrəflər”
subhesabında mühasibat uçotu subyektinin istehsal, iş və xidmətlərin həyata keçirilməsi prosesi ilə
məşğul olan işçi heyəti ilə bağlı məsrəflərinin dəyəri əks etdirilir.
22.11. 202-3 №li “İstehsalatla (işlə və xidmətlə) məşğul olan işçi heyəti ilə bağlı məsrəflərə görə
hesabalanılan sosial sığorta ayırmaları” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin istehsal, iş və
xidmətlərin həyata keçirilməsi prosesi ilə məşğul olan işçi heyəti ilə bağlı məsrəflərə görə
hesablanılan sosial sığorta ayırmalarının dəyəri əks etdirilir.
22.12. 202-4 №li “İstehsalat (iş və xidmət) aktivlərinin amortizasiya məsrəfləri” subhesabında
mühasibat uçotu subyektinin istehsal, iş və xidmətlərin həyata keçirilməsi prosesində istifadə
olunmuş aktivləri üzrə amortizasiya məsrəflərinin dəyəri əks etdirilir.
22.13. 202-5 №li “İstehsalatla (işlə və xidmətlə) bağlı sair məsrəflər” subhesabında mühasibat
uçotu subyektinin istehsal, iş və xidmətlərin həyata keçirilməsi prosesi ilə əlaqədar 202-1 - 202-4 №li
subhesablarda əhatə olunmayan sair məsrəflərinin dəyəri əks etdirilir.
22.14. 203 №li “Tikinti müqavilələri üzrə məsrəflər” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
tikinti müqavilələri üzrə istifadə edilmiş məsrəflərinin hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş
22.15. 203 “Tikinti müqavilələri üzrə məsrəflər” hesabına aşağıdakı subhesablar açılır:
22.15.1. 203-1 №li “Tikintidə istifadə olunmuş xammal və materiallar”;
22.15.2. 203-2 №li “Tikinti ilə məşğul olan işçi heyəti ilə bağlı məsrəflər”;
22.15.3. 203-3 №li “Tikinti ilə məşğul olan işçi heyəti ilə bağlı məsrəflərə görə hesabalanılan
sosial sığorta ayırmaları”;
22.15.4. 203-4 №li “Tikintidə istifadə edilən aktivlər üzrə amortizasiya məsrəfləri”;
22.15.5. 203-5 №li “Tikinti ilə bağlı sair məsrəflər”.
22.16. 203-1 №li “Tikintidə istifadə olunmuş xammal və materiallar” subhesabında mühasibat
uçotu subyektinin tikinti müqavilələri ilə əlaqədar istifadə edilmiş xammal və materiallarının dəyəri
əks etdirilir.
22.17. 203-2 №li “Tikinti ilə məşğul olan işçi heyəti ilə bağlı məsrəflər” subhesabında
mühasibat uçotu subyektinin tikinti ilə məşğul olan işçi heyəti üzrə məsrəflərinin dəyəri əks etdirilir.
22.18. 203-3 №li “Tikinti ilə məşğul olan işçi heyəti ilə bağlı məsrəflərə görə hesabalanılan
sosial sığorta ayırmaları” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin tikinti ilə məşğul olan işçi
heyəti ilə bağlı məsrəflərə görə hesablanılan sosial sığorta ayırmalarının dəyəri əks etdirilir.
22.19. 203-4 №li “Tikintidə istifadə edilən aktivlər üzrə amortizasiya məsrəfləri” subhesabında
mühasibat uçotu subyektinin tikintidə istifadə olunan aktivləri üzrə amortizasiya məsrəflərinin
22.20. 203-5 №li “Tikinti ilə bağlı sair məsrəflər” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin
tikinti ilə əlaqədar 203-1 - 203-4 №li subhesablarda əhatə olunmayan sair məsrəflərinin dəyəri əks
etdirilir.
22.21. 204 №li “Hazır məhsul” hesabında mühasibat uçotu subyektinin istehsal prosesinin
nəticəsi olaraq yararn hazır məhsullarının hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatların uçotu
aparılır.
22.22. 204 №li “Hazır məhsul” hesabına aşağıdakı subhesablar açılır:
22.22.1. 204-1 №li “İstehsaldan alınan hazır məhsul”;

22.22.2. 204-2 №li “Kənd təsərrüfatı məhsullarının yığımı üzrə hazır məhsul”.
22.23. 204-1 №li “İstehsaldan alınan hazır məhsul” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin
istehsal etdiyi hazır məhsullarının dəyəri əks etdirilir.
22.24. 204-2 №li “Kənd təsərrüfatı məhsullarının yığımı üzrə hazır məhsul” subhesabında
mühasibat uçotu subyektinin kənd təsərrüfatı məhsullarının yığımından əldə edilən hazır
məhsullarının dəyəri əks etdirilir.
22.25. 205 №li “Mallar” hesabında mühasibat uçotu subyektinin satış məqsədi ilə əldə etdiyi
malların hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatların uçotu aparılır.
22.26. 206 №li “Satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlər” hesabında mühasibat uçotu
subyektinin satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlərinin hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş
22.27. 207 №li “Digər ehtiyatlar” hesabında mühasibat uçotu subyektinin istehsal prosesində,
işlərin görülməsində və xidmətlərin göstərilməsində istifadə edilməsi üçün nəzərdə tutulan digər
ehtiyatlarının hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
22.28. 208 №li “Ehtiyatların dəyərinin azalmasına görə düzəlişlər” hesabında mühasibat uçotu
subyektinin ehtiyatlarının dəyərinin azalmasına görə düzəlişlərin hərəkəti haqqında
22.29. Ehtiyatlar əldə edilən zaman ilkin dəyəri ilə qiymətləndirilir. Ehtiyatların ilkin dəyərinə
alış qiyməti, gömrük idxal rüsumları və digər vergilər (vergi orqanları tərəfindən müəssisəyə
sonradan əvəzləşdirilən vergilər istisna olmaqla), daşınma, boşaldılma və hazır məhsulların,
xammal-materialların və xidmətlərin əldə edilməsi ilə birbaşa bağlı olan digər məsrəflər daxildir.
22.30. Material ehtiyatları, istehsalat (iş və xidmət) məsrəfləri, mallar və digər ehtiyatlar əldə
olunan zaman aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
22.30.1. material ehtiyatları, istehsalat (iş və xidmət) məsrəfləri, mallar və digər ehtiyatların
dəyərinə 201, 202, 205, 207 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 244, 431, 432, 433, 435, 445,
531, 532, 536, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
22.30.2. aksiz vergisi tətbiq edilən məhsul istehsalında istifadə olunan aksiz vergili xammal və
materiallar əldə edilən zaman həmin xammal və materiallar üzrə hesablanılan aksiz vergisinə 241-2
№li subhesabın debeti və 244, 431, 432, 433, 435, 445, 531, 532, 536, 538, 545 №li hesabların müvafiq
22.30.3. əldə edilmiş xammal və materiallar üzrə ödənilmiş aksiz vergisi əvəzləşdirildikdə 521
№li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 241-2 №li subhesabın krediti üzrə;
22.30.4. əldə edilmiş xammal və materiallar üzrə ödənilmiş aksiz vergisi əvəzləşdirilməyən
hallarda 201 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 241-2 №li subhesabın krediti üzrə;
22.30.5. əldə edilmiş material ehtiyatları, istehsalat (iş və xidmət) məsrəfləri, mallar və digər
ehtiyatlarla əlaqədar əlavə dəyər vergisinin hesablanması üzrə 241-1 №li subhesabın debeti və 244,
431, 432, 433, 435, 445, 531, 532, 536, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
ehtiyatlar üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirildikdə 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti
və 241-1 №li subhesabın krediti üzrə;
ehtiyatlar üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilməyən hallarda 201, 202, 205, 207 №li hesabların
müvafiq subhesablarının debeti və 241-1 №li subhesabın krediti üzrə.
22.31. Səhmlərin buraxılması ilə mühasibat uçotu subyekti tərəfindən material ehtiyatları,
istehsalat (iş və xidmət) məsrəfləri, mallar və digər ehtiyatların əldə edilməsinə aşağıdakı mühasibat

22.31.2. material ehtiyatları, istehsalat (iş və xidmət) məsrəfləri, mallar və digər ehtiyatların
edilməsinə 201, 202, 203, 205, 207 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 302 №li hesabın
22.32. Material ehtiyatları, mallar və digər ehtiyatların alınması, habelə işlərin görülməsi və
xidmətlərin göstərilməsi ilə əlaqəli olan öhdəliklərə görə yaranmış faiz xərcləri 731-10, 751-1 №li
subhesabın debetində və 434, 537 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
22.33. Mühasibat uçotu subyekti əldə etdiyi material ehtiyatlarını, malları və digər ehtiyatları
mövcud olan iki dəyərdən – ilkin dəyər və ya mümkün xalis satış dəyərindən ən aşağı olanı ilə
qiymətləndirir. Bu zaman ehtiyatların balans dəyərinin mümkün xalis satış dəyərinədək hər hansı
azalma məbləği və ehtiyatlar üzrə bütün itkilər bu azalmanın və ya itkinin baş verdiyi dövrdə xərc
kimi tanınmaqla 731-7 №li subhesabın debetində və 208 №li hesabın müvafiq subhesablarının
22.34. Mühasibat uçotu subyektinin istifadə edilməmiş ehtiyatlarının sonrakı dövrlərdə
mümkün xalis satış dəyəri onların ilkin dəyərindən artıq olduqda, əvvəlki dövrlərdə ehtiyatların
xərc kimi tanınmış azalma məbləğinə 208 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611-7 №li
subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
22.35. Material ehtiyatları, istehsalat (iş və xidmət) məsrəfləri, mallar və digər ehtiyatlar
hökumət subsidiyaları hesabına əvəzsiz və ya nominal ödənişlə alındıqda, mühasibat uçotu subyekti
həmin material ehtiyatlarını, istehsalat (iş və xidmət) məsrəflərini, malları və digər ehtiyatları ilkin
dəyəri ilə tanıyır.
22.36. Bir və ya bir neçə adda material ehtiyatları, istehsalat (iş və xidmət) məsrəfləri, mallar və
digər ehtiyatlar qeyri-monetar aktivin və ya aktivlərin və ya monetar və qeyri-monetar aktivlərdən
ibarət olan aktivlərin mübadiləsi hesabına alına bilər. Aşağıdakı hallar istisna olmaqla belə material
ehtiyatları, istehsalat (iş və xidmət) məsrəfləri, mallar və digər ehtiyatların ilkin dəyəri ədalətli
22.37. Mübadilə nəticəsində əldə edilmiş material ehtiyatları, istehsalat (iş və xidmət)
məsrəfləri, mallar və digər ehtiyatların ədalətli dəyərini müəyyən etmək mümkün olmadığı hallarda,
onun dəyəri təhvil verilmiş aktivin (aktivlərin) ədalətli dəyəri ilə qiymətləndirilir. Təhvil verilmiş
aktivin (aktivlərin) ədalətli dəyərini müəyyən etmək mümkün olmadığı hallarda əldə edilmiş
material ehtiyatları, istehsalat (iş və xidmət) məsrəfləri, mallar və digər ehtiyatların dəyəri təhvil
verilmiş aktivin (aktivlərin) balans dəyəri ilə qiymətləndirilir.
22.38. Mübadilə nəticəsində əldə edilmiş material ehtiyatları, istehsalat (iş və xidmət)
məsrəfləri, mallar və digər ehtiyatlarla əlaqədar aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
22.38.1. 201, 202, 205, 207 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 431, 432, 433, 435,
445, 531, 532, 536, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
materiallar mübadilə nəticəsində əldə edilən zaman həmin xammal və materiallar üzrə hesablanılan
aksiz vergisinə 241-2 №li subhesabın debeti və 431, 432, 433, 435, 445, 531, 532, 536, 538, 545 №li
materiallar üzrə aksiz vergisi əvəzləşdirilməyən hallarda 201 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 241-2 №li subhesabın krediti üzrə;

22.38.5. əlavə dəyər vergisinin hesablanması üzrə 241-1 №li subhesabın debeti və 431, 432, 433,
435, 445, 531, 532, 536, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
22.38.6. əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirildikdə 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti
və 241-1 №li subhesabın krediti üzrə;
22.38.7. əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilməyən hallarda 201, 202, 205, 207 №li hesabların
müvafiq subhesablarının debeti və 241-1 №li subhesabın krediti üzrə;
22.38.8. mübadilə məqsədi ilə təqdim edilən aktivlərin dəyərinə 171, 172, 174, 175, 177, 211, 212,
214, 215, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 601, 611 №li hesabların müvafiq
22.38.9. mübadilə məqsədi ilə təqdim edilən aktivlərə görə hesablanılmış əlavə dəyər vergisinə
171, 172, 174, 175, 177, 211, 212, 214, 215, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 545
№li hesabın müvafiq subhesablarının krediti, büdcə qarşısında vergi öhdəliyinin yaranması zamanı
krediti üzrə;
22.38.10. yaranmış kreditor borc məbləğləri mübadilə məqsədi ilə təqdim edilmiş aktivlərin
dəyərinə görə yaranan debitor borc məbləğləri ilə əvəzləşdirildikdə 431, 432, 433, 435, 445, 531, 532,
536, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 171, 172, 174, 175, 177, 211, 212, 214,
215, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
22.39. Material ehtiyatları, istehsalat (iş və xidmət) məsrəfləri, mallar və digər ehtiyatlar əvəzsiz
olaraq alındıqda 201, 202, 205, 207 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 611 №li hesabın
müvafiq subhesablarının kreditində göstərilir.
22.40. Bir-birini əvəz edə bilməyən ayrı-ayrı maddələr üzrə ehtiyatlar, habelə xüsusi layihələr
üçün istehsal edilmiş və nəzərdə tutulmuş mallar istisna olmaqla ehtiyatların ilkin dəyəri “ilk
mədaxil – ilk məxaric” (FİFO) və ya orta çəkili dəyər düsturu əsasında hesablanır. Mühasibat uçotu
subyekti ehtiyatların ilkin dəyərinin hesablanmasında tətbiq etdiyi eyni düsturu xüsusiyyəti və
istifadə edilməsi baxımından eyni olan bütün ehtiyatlara tətbiq etməlidir. Mühasibat uçotu subyekti
müxtəlif xüsusiyyətlərə malik olan və müəssisə tərəfindən müxtəlif şəkildə istifadə edilən
ehtiyatların ilkin dəyərini hesablamaq məqsədi ilə müxtəlif üsullardan istifadə etmək hüququna
malikdir.
22.41. Material ehtiyatları və digər ehtiyatlar, habelə aksiz vergisi tətbiq edilən məhsul
istehsalında istifadə olunan aksiz vergili xammal və materiallar satış məqsədi ilə saxlanılan digər
aktivlərə keçirildikdə 206 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 201, 207 №li hesabların
müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Bu zaman aksiz vergisi tətbiq edilən məhsul
istehsalında istifadə olunan aksiz vergili xammal və materiallar üzrə aksiz vergisi əvəzləşdirildiyi
halda 206 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 521 №li hesabların müvafiq
subhesablarının krediti üzrə, əvəzləşdirilmədiyi halda 206 №li hesabın müvafiq subhesablarının
22.42. Mühasibat uçotu subyektinin öz fəaliyyətində istifadə etdikləri uzunmüddətli aktivlər
satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlər hesabına keçirildikdə 206 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 101, 111, 121, 131, 193 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə
mühasibat yazılışı verilir. Bu zaman həmin uzunmüddətli aktivlər üzrə hesablanılmış amortizasiya
məbləğləri 102, 112, 122, 132 №li hesabların müvafiq subhesablarının debetində və 206 №li hesabın
müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
22.43. Material ehtiyatları, hazır məhsul, mallar, satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlər və
digər ehtiyatlar torpaq, tikili və avadanlıqlar kimi təsnifləşdirildikdə 111, 113 №li hesabların müvafiq
subhesablarının debeti və 201, 204, 205, 206, 207 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə,
onların dəyərinin azalmasına görə düzəlişlər mövcud olduqda isə 208 №li hesabın müvafiq

verilir.
22.44. İstifadə olunmuş material ehtiyatlarının və digər ehtiyatların silinməsi zamanı onların
dəyərinin azalmasına görə düzəlişlərə (mövcud olduqda) 208 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 201, 207 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə, material ehtiyatlarının və
digər ehtiyatların ilkin dəyərinə və ya mümkün xalis satış dəyərinə 103, 113, 123, 202, 203, 711, 721
№li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 201, 207 №li hesabların müvafiq subhesablarının
22.45. Hazır məhsulun, malların və satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlərin satılması və ya
əvəzsiz verilməsi ilə bağlı xərclər mühasibat uçotunda əks etdirildikdə onların dəyərinin azalmasına
görə düzəlişlər (mövcud olduqda) 208 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 204, 205,
206 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində, hazır məhsulun, malların və satış məqsədi
ilə saxlanılan digər aktivlərin ilkin dəyəri və ya mümkün xalis satış dəyəri 701, 731 №li hesabların
müvafiq subhesablarının debetində və 204, 205, 206 №li hesabların müvafiq subhesablarının
kreditində uçota alınır. Satılmış hazır məhsul, mallar və satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlər
üçün hesablanmış gəlirlər 171, 172, 177, 211, 212, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti
və 601, 611 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində uçota alınır. Təqdim edilmiş hazır
məhsullar və mallar aksiz vergisi tətbiq edilən məhsullar olduqda hesablanılmış aksiz vergisi
məbləği 171, 172, 177, 211, 212, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debetində və 521 №li
hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Təqdim edilmiş məhsullara, mallara və
satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlərə görə hesablanılmış əlavə dəyər vergisinə 171, 172, 177,
22.46. Satılmış və ya əvəzsiz əldə edilmiş material ehtiyatları, istehsalat (iş və xidmət)
məsrəfləri, hazır məhsul, mallar, satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlər və digər ehtiyatlara görə
gəlirlər 601, 611 №li hesabların müvafiq subhesablarının debetində və 801 №li hesabın müvafiq
subhesablarının kreditində əks etdirilir. Satılmış, əvəzsiz verilmiş və silinmiş material ehtiyatları,
istehsalat (iş və xidmət) məsrəfləri, hazır məhsul, mallar, satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlər
və digər ehtiyatlar üzrə hesablanmış xərclər 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 701,
711, 721, 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
22.47. Müəssisə istehsal obyektlərinin normal həcminə əsaslanaraq, sabit istehsalat xərclərini
emal xərcləri arasında paylaşdırmalıdır. Normal həcm dedikdə normal şərtlər daxilində dövr və ya
mövsüm ərzində əldə edilməsi gözlənilən orta istehsal nəzərdə tutulur ki, planlaşdırılmış texniki
xidmət nəticəsində həcm itkisi də burada nəzərə alınır. Əgər normal həcmə yaxındırsa, cari istehsal
həcmi də istifadə edilə bilər. İstehsalın hər bir vahidi arasında paylanmış sabit istehsal xərclərinin
miqdarı az istehsal və ya avadanlığın boş dayanmasından asılı olaraq artmır. Paylanmamış istehsal-
qaimə xərcləri baş verdikləri dövr üçün xərc olaraq tanınır. Normaldan yüksək istehsal dövrlərində
hər bir istehsal vahidinə düşən sabit xərclərin miqdarı elə azaldılır ki, mal-materiallar dəyərdən artıq
qiymətləndirilməsin. Dəyişən istehsalat-qaimə xərclərinin hər bir istehsal vahidi üzərində
paylanması istehsal obyektlərinin real istifadəsi üzrə aparılır. İstehsalat (xidmət) məsrəflərinə onlarla
birbaşa bağlı olan məsrəflər daxildir. Bu zaman istehsalat (xidmət) məsrəfləri 202 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debetində və 102, 112, 132, 142, 191, 201, 207, 223, 224, 241, 242, 244, 245,
411, 412, 413, 432, 435, 511, 512, 513, 515, 521, 522, 532, 533, 538, 545 №li hesabların müvafiq
subhesablarının kreditində əks etdirilir. İstehsalat (xidmət) məsrəflərinə silinən material
ehtiyatlarının və digər ehtiyatların dəyərinin azalmasına görə düzəlişlər mövcud olduğu hallarda
208 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 201, 207 №li hesabların müvafiq subhesablarının
krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Bu zaman istehsalat (xidmət) məsrəflərinə həmin material
ehtiyatları və digər ehtiyatlar mümkün xalis satış dəyəri ilə silinir.
22.48. İstehsal prosesi başa çatdıqda istehsalat məsrəfləri aktiv kimi tanınan zaman 204 №li
22.49. Hazır məhsul mühasibat uçotu subyektinin öz ehtiyacları üçün material ehtiyatı kimi
istifadə edildiyi halda, hazır məhsul material ehtiyatları kimi təsnifləşdirilməklə 201 №li hesabın
etdirilir. Mühasibat uçotu subyektinin öz ehtiyacları üçün material ehtiyatı kimi istifadə etdiyi aksiz
vergisinin obyekti olan və onların istehsalı prosesində aksiz vergili xammal istifadə edilmişdirsə, bu
xammallar üzrə aksiz vergisi məbləğinə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
22.49.1. aksiz vergisi əvəzləşdirildiyi halda 201 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
22.49.2. aksiz vergisi əvəzləşdirilmədiyi halda 201 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti
22.50. Xidmət prosesi başa çatdıqda xidmət məsrəfləri xərc kimi tanınan zaman 701 №li
22.51. Bioloji aktivlərdən və ya bioloji aktivin transformasiyasından əldə edilən kənd təsərrüfatı
məhsulları üzrə istifadə edilmiş məsrəflərin uçotu 22.47-ci bəndin tələblərinə uyğun olaraq
mühasibat uçotunda əks etdirilir. Həmin məsrəflər hazır məhsul kimi mədaxil edildikdə 204-2 №li
subhesabın debeti və 202 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışları
verilir.
22.52. Tikinti müqavilələri üzrə məsrəflər 203 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində,
102, 112, 132, 191, 201, 207, 223, 224, 241, 242, 244, 245, 411, 412, 413, 431, 432, 433, 435, 511, 512, 513,
515, 521, 522, 531, 532, 533, 536, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks
etdirilir. Tikinti müqavilələri üzrə məsrəflərə silinən material ehtiyatlarının və digər ehtiyatların
dəyərinin azalmasına görə düzəlişlər mövcud olduğu hallarda 208 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 201, 207 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat
yazılışı verilir. Bu zaman istehsalat (xidmət) məsrəflərinə həmin material ehtiyatları və digər
ehtiyatlar mümkün xalis satış dəyəri ilə silinir.
22.53. Tikinti müqavilələri üzrə nəzərdə tutulmuş işlərin tamamlanma mərhələsinə uyğun
olaraq çəkilmiş məsrəflər xərc kimi tanınan zaman 701 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti
və 203 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışları verilir.
22.54. Mühasibat uçotu subyektinin 204 №li “Hazır məhsul” hesabında uçota alınan məhsulları
satıldıqda onların dəyərinin azalmasına görə düzəlişlər mövcud olduğu hallarda 208 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 204 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə, hazır
məhsulun ilkin dəyəri və ya mümkün xalis satış dəyəri məbləği isə 701 №li hesabın müvafiq
22.55. Mühasibat uçotu subyektinin ehtiyatlarının əskik gəlməsi zamanı əskikgəlmələr və
itkilərin (habelə təbii itki normalarından artıq xarabolmalar, əskikgəlmələr və itkilər də daxil
itkilər müəyyən edildiyi vaxtda bazar qiymətləri ilə) təqsirkar şəxslərin hesabına aid edilməklə
22.55.2. həmin ehtiyatlar aksiz vergisinin obyekti olan material ehtiyatları və hazır məhsullar
olduqda həmin aktivlər üzrə aksiz vergisinin məbləğinə 217 №li hesabın müvafiq subhesablarının

22.55.3. həmin ehtiyatların bazar qiyməti məbləğinə görə hesablanılmış əlavə dəyər vergisinə
üzrə, büdcə qarşısında vergi öhdəliyinin yaranması zamanı isə 545 №li hesabın müvafiq
22.55.4. ehtiyatların dəyərinin azalmasına görə düzəlişlər üzrə məbləğlər mövcud olduqda 208
№li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 201, 204, 205, 206, 207 №li hesabların müvafiq
subhesablarının krediti üzrə, onların ilkin dəyərinə və ya mümkün xalis satış dəyərinə 731 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 201, 204, 205, 206, 207 №li hesabların müvafiq
22.55.5. ehtiyatların balans dəyəri bazar qiymətindən yuxarı olduqda, balans dəyəri ilə bazar
qiyməti arasındakı fərq məbləğinə görə hesablanmış əlavə dəyər vergisinə 731 №li hesabın müvafiq
22.56. Mühasibat uçotu subyektinin ehtiyatlarının əskik gəlməsi zamanı müvafiq təqsirkar
şəxslərin müəyyən edilməsi mümkün olmayan hallarda, bu əskikgəlmələr mühasibat uçotu
subyektinin xərcinə aid edilməklə ehtiyatların dəyərinin azalmasına görə düzəlişlər üzrə məbləğlər
mövcud olduqda 208 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 201, 204, 205, 206, 207 №li
hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə, onların ilkin dəyərinə və ya mümkün xalis satış
dəyərinə 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 201, 204, 205, 206, 207 №li hesabların
22.57. Əskik gəlmiş ehtiyatlar aksiz vergisinin obyekti olan material ehtiyatları və hazır
məhsullar olduqda həmin aktivlər üzrə aksiz vergisinin məbləği əvəzləşdirildiyi halda 731 №li
əvəzləşdirilmədiyi halda 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 241-2 №li subhesabın
22.58. Əskik gəlmiş ehtiyatlar üzrə hesablanmış əlavə dəyər vergisi məbləğinə aşağıdakı
22.59. Mühasibat uçotu subyektinin ehtiyatlar üzrə artıqgəlmələri istismarda olduğu yerdə
maddi məsul şəxsin hesabına mədaxil edilir və onların məbləğləri mühasibat uçotu subyektinin
gəlirinə aid edilməklə 201, 204, 205, 206, 207 №li hesabların müvafiq subhesablarının debetində və
611 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
23. Qısamüddətli debitor borclarının uçotu
23.1. Qısamüddətli debitor borclarının uçotu Hesablar Planının 21-ci maddəsində əks etdirilir.
“Qısamüddətli debitor borcları” maddəsi hesabat tarixindən sonra 12 aya qədər müddət ərzində
ödənilməsi gözlənilən debitor borclar barədə məlumatları ümumiləşdirmək üçün nəzərdə
23.1.1. 211 №li “Alıcılar və sifarişçilərin qısamüddətli debitor borcları”;
23.1.2. 212 №li “Törəmə (asılı) müəssisələrin qısamüddətli debitor borcları”;
23.1.3. 213 №li “Əsas idarəetmə heyətinin qısamüddətli debitor borcları”;
23.1.4. 214 №li “İcarə üzrə qısamüddətli debitor borcları”;
23.1.5. 215 №li “Tikinti müqavilələri üzrə qısamüddətli debitor borcları”;

23.1.6. 216 №li “Faizlər üzrə qısamüddətli debitor borcları”;
23.1.7. 217 №li “Digər qısamüddətli debitor borcları”;
23.1.8. 218 №li “Şübhəli borclar üzrə düzəlişlər”.
23.2. 211 №li “Alıcılar və sifarişçilərin qısamüddətli debitor borcları” hesabında mühasibat
prosesində alıcılar və sifarişçilər tərəfindən ödənilməli olan qısamüddətli debitor borcların hərəkəti
23.3. 212 №li “Törəmə (asılı) müəssisələrin qısamüddətli debitor borcları” hesabında
mühasibat uçotu subyektinin fəaliyyətinin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar malların (işlərin,
xidmətlərin) satışı prosesində törəmə (asılı) müəssisələr tərəfindən ödənilməli olan qısamüddətli
23.4. 213 №li “Əsas idarəetmə heyətinin qısamüddətli debitor borcları” hesabında mühasibat
prosesində əsas idarəetmə heyəti tərəfindən ödənilməli olan qısamüddətli debitor borcların hərəkəti
23.5. 214 №li “İcarə üzrə qısamüddətli debitor borcları” hesabında mühasibat uçotu
subyektinin fəaliyyətinin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar onun aktivlərindən istifadə etmə hüququnu
təmin edən müqavilələrə əsasən icarəçi tərəfindən ödənilməli olan, habelə maliyyə icarəsində olan
aktivlərə qoyulmuş xalis investisiya dəyərinə bərabər məbləğdə qısamüddətli debitor borcların
23.6. 214 №li “İcarə üzrə qısamüddətli debitor borcları” hesabı üzrə aşağıdakı subhesablar
açılır:
23.6.1. 214-1 №li “Maliyyə icarəsi üzrə qısamüddətli debitor borcları”;
23.6.2. 214-2 №li “Əməliyyat icarəsi üzrə qısamüddətli debitor borcları”.
23.7. 215 №li “Tikinti müqavilələri üzrə qısamüddətli debitor borcları” hesabında mühasibat
uçotu subyektinin fəaliyyətinin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar tikinti müqavilələri üzrə sifarişçi
tərəfindən ödənilməli olan qısamüddətli debitor borcların hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş
23.8. 216 №li “Faizlər üzrə qısamüddətli debitor borcları” hesabında mühasibat uçotu subyekti
tərəfindən verilmiş borclara, kreditlərə görə hesablanmış faizlər üzrə borcalanların ödəməli olduqları
qısamüddətli debitor borcların hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
23.9. 217 №li “Digər qısamüddətli debitor borcları” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
fəaliyyətinin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar 211-216 №li hesablarda əks etdirilməyən qısamüddətli
23.10. 218 №li “Şübhəli borclar üzrə düzəlişlər” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
fəaliyyətinin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar şübhəli borclar üzrə düzəlişlərin hərəkəti haqqında
xidmətlərin) satışı, verilmiş borclara, kreditlərə görə hesablanmış faizlər, mühasibat uçotu
subyektinin aktivlərinin istifadə etmə hüququnu təmin edən müqavilələrə əsasən icarəçi tərəfindən
ödənilməli olan icarə haqları üzrə gəlirin tanınma meyarlarına uyğun olaraq hesablanmış
qısamüddətli debitor borcları 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının
debeti və 601, 611, 631 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
23.12. Mühasibat uçotu subyekti tərəfindən aksiz vergisinə cəlb edilən malların satışı zamanı
aksiz vergisi məbləğinə 211, 212, 213 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 521 №li
xidmətlərin) satışı, mühasibat uçotu subyektinin aktivlərinin istifadə etmə hüququnu təmin edən

müqavilələrə əsasən icarəçi tərəfindən ödənilməli olan icarə haqları üzrə əlavə dəyər vergisinin
hesablanması 211, 212, 213, 214, 215, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 545 №li
23.14. Mühasibat uçotu subyektinin maliyyə icarəsində olan aktivlərə qoyulmuş xalis
investisiya dəyərinə bərabər məbləğdə qısamüddətli debitor borcları 214-1 №li subhesabın debeti və
101, 111, 121 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Həmin aktivə
hesablanmış amortizasiya məbləğinə, habelə qiymətdəndüşmə zərərinə 102, 112, 122 №li hesabların
23.15. Mühasibat uçotu subyekti tərəfindən satılmış malların qaytarılması və ucuzlaşdırılması,
habelə verilmiş güzəştlər 602, 603 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 211, 212, 213
№li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Bu zaman malların qaytarılması və
ucuzlaşdırılması, habelə verilmiş güzəştlərlə bağlı hesablanılmış əlavə dəyər vergisi ilə əlaqədar 521,
545 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 211, 212, 213 №li hesabların müvafiq
23.16. Qısamüddətli debitor borclara görə ödənişlər 221, 222, 223, 224, 225 №li hesabların
23.17. Qısamüddətli debitor borclar kreditor borclarla əvəzləşdirildikdə 431, 432, 433, 435, 531,
532, 535, 536, 538 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217
23.18. Şübhəli borclar üzrə düzəlişlər 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 218
23.19. Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsinin və Vergi Məcəlləsinin tələblərinə uyğun
olaraq ümidsiz debitor borclar silindikdə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
23.19.1. malların (işlərin, xidmətlərin) satışı, verilmiş borclar, kreditlərə görə hesablanmış
faizlər, mühasibat uçotu subyektinin aktivlərinin istifadə etmə hüququnu təmin edən müqavilələrə
əsasən icarəçi tərəfindən ödənilməli olan icarə haqlarının dəyərinə 218 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının
krediti üzrə;
23.19.2. malların (işlərin, xidmətlərin) satışı, mühasibat uçotu subyektinin aktivlərinin istifadə
etmə hüququnu təmin edən müqavilələrə əsasən icarəçi tərəfindən ödənilməli olan icarə haqlarına
görə hesablanmış əlavə dəyər vergisinə 521, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və
211, 212, 213, 214, 215, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
23.20. Mühasibat uçotu subyektinin əvvəllər ümidsiz borc kimi silinmiş debitorlar tərəfindən
borclarının qaytarılması zamanı, silinmiş debitor borcun əlavə dəyər vergisiz məbləğinə 211, 212,
213, 214, 215, 216, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 611-6 №li subhesabın krediti
23.21. Silinmiş debitor borcun bərpası ilə əlaqədar hesablanmış aksiz vergisi məbləğinə 211,
krediti üzrə, əlavə dəyər vergisi məbləğinə 211, 212, 213, 214, 215, 217 №li hesabların müvafiq

23.22. Ümidsiz debitor borclar kimi silinmiş qısamüddətli debitor borcların daxilolması 221,
222, 223, 224, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217
23.23. Ümidsiz debitor borca görə şübhəli borclar üzrə əvvəlki dövrlərdə hesablanmış düzəliş
məbləği 218 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611-6 №li subhesabın kreditində əks
etdirilir.
23.24. Mühasibat uçotu subyektinin qısamüddətli şübhəli və ümidsiz debitor borcları
silindikdə, həmin debitor borcun əlavə dəyər vergisiz məbləği 731-6 №li subhesabın debeti və 211,
212, 213, 214, 215, 216, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
23.25. Silinmiş debitor borcla əlaqədar hesablanmış aksiz vergisinə 521 №li hesabın müvafiq
23.26. Həmin debitor borcla əlaqədar hesablanmış əlavə dəyər vergisinə 521, 545 №li
hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 211, 212, 213, 214, 215, 217 №li hesabların müvafiq
subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışları verilir.
23.27. Ümidsiz debitor borca görə şübhəli borclar üzrə hesablanan düzəliş məbləği 731-6 №li
subhesabın debeti və 218 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
23.28. Qısamüddətli debitor borclar üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 211, 212, 213, 214,
mühasibat yazılışı verilir. Qısamüddətli debitor borclar üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 731-8
№li subhesabın debeti və 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının
üzrə 151, 152, 181, 182, 183, 231, 232, 233, 234 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 211,
verilir.
24. Pul vəsaitləri və onların ekvivalentlərinin uçotu
24.1. Pul vəsaitləri və onların ekvivalentlərinin uçotu Hesablar Planının 22-ci maddəsində əks
etdirilir. “Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri” maddəsi mühasibat uçotu subyektinin malik
olduğu pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri barədə məlumatları ümumiləşdirmək üçün nəzərdə
24.1.1. 221 №li “Kassa”;
24.1.2. 222 №li “Yolda olan pul köçürmələri”;
24.1.3. 223 №li “Bank hesablaşma hesabları”;
24.1.4. 224 №li “Tələblərə əsasən açılan digər bank hesabları”;
24.1.5. 225 №li “Pul vəsaitlərinin ekvivalentləri”.
24.2. 221 №li “Kassa” hesabında mühasibat uçotu subyektinin kassalarında milli və xarici
valyutada olan pul vəsaitlərinin mövcudluğu və hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatlar
əks etdirilir.
24.3. 222 №li “Yolda olan pul köçürmələri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin yolda olan
pul vəsaitlərinin mövcudluğu və hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
24.4. 223 №li “Bank hesablaşma hesabları” hesabında mühasibat uçotu subyektinin bank
hesablarında milli və xarici valyutada olan pul vəsaitlərinin mövcudluğu və hərəkəti haqqında
24.5. 224 №li “Tələblərə əsasən açılan digər bank hesabları” hesabında mühasibat uçotu
subyektinin fəaliyyəti ilə bağlı hesabına daxil olan və müəyyən şərtlər daxilində əldə olunması

mümkün olan milli və xarici valyutada pul vəsaitlərinin mövcudluğu və hərəkəti haqqında
24.6. 225 №li “Pul vəsaitlərinin ekvivalentləri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin qısa
ödəniş müddətinə malik olan, pul vəsaitlərinin əvvəlcədən məlum olan məbləğinə asan çevrilə bilən
və dəyərin dəyişməsi kimi cüzi riskə məruz qalan yüksək likvidli qoyuluşlarının mövcudluğu və
hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Pul vəsaitlərinin ekvivalentləri
dedikdə limitləşdirilmiş çek kitabçaları, pul sənədləri (benzin, sürtgü yağı, qida məhsulları və sairə
üçün ödənilmiş talonlar, istirahət evləri, sanatoriya, turist bazalarına ödənilmiş göndəriş vərəqələri,
poçt köçürmələrinə, poçt markalarına, dövlət rüsumu markalarının alınmasına bildirişlər, istiqraz
vərəqələri və digər sənədlər), maliyyə qoyuluşları (mühasibat uçotu subyektlərinin birja
fəaliyyətindən əldə olunmuş vəsaitlər hesabına həyata keçirilən bank depozitlərindəki pul
(investisiya) qoyuluşları, qiymətli kağızları, faizli istiqrazlar) və başqaları nəzərdə tutulur. 2
24.7. Mühasibat uçotu subyektinin kassasına nağd pul vəsaitləri daxil olduqda 221 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 182, 192, 211, 212, 213, 214, 215,
216, 217, 222, 223, 224, 225, 233, 243, 244, 245, 302, 442, 443, 444, 501, 502, 503, 504, 506, 507, 542, 543,
544, 601, 611 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışları verilir.
24.8. Mühasibat uçotu subyektinin kassasından nağd pul vəsaitləri məxaric edildikdə 182, 191,
192, 222, 233, 242, 243, 244, 321, 401, 402, 403, 404, 405, 406, 407, 408, 431, 432, 433, 434, 435, 445, 501,
502, 503, 504, 505, 506, 507, 511, 512, 513, 514, 515, 521, 522, 523, 531, 532, 533, 534, 535, 536, 537, 538,
24.9. Mühasibat uçotu subyektinin 222 №li “Yolda olan pul köçürmələri” hesabına daxil olmuş
pul vəsaitləri 222 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177,
182, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217, 222, 223, 224, 225, 233, 244, 245, 302, 442, 443, 444, 501, 502, 503,
24.10. Yolda olan pul köçürmələri mühasibat uçotu subyektinin kassasına və ya bank
hesablaşma hesablarına daxil olduqda 221, 223 №li hesabların müvafiq subhesablarının debetində və
222 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
24.11. Mühasibat uçotu subyektinin kassasından və ya bank hesablaşma hesablarından digər
mühasibat uçotu subyektlərinə ödənişlər edilən zaman yolda olan pul vəsaitləri üzrə 222 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 221, 223 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti
24.12. Mühasibat uçotu subyektinin kassasından və ya bank hesablaşma hesablarından digər
mühasibat uçotu subyektlərinə ödənişlər edilən zaman yolda olan pul vəsaitləri həmin mühasibat
uçotu subyektlərinə daxil olduqda 182, 191, 192, 222, 233, 242, 243, 244, 321, 401, 402, 403, 404, 405,
406, 407, 408, 431, 432, 433, 434, 435, 445, 501, 502, 503, 504, 505, 506, 507, 511, 512, 513, 514, 515, 521,
522, 523, 531, 532, 533, 534, 535, 536, 537, 538, 541, 543, 545, 731 №li hesabların müvafiq
verilir.
24.13. Mühasibat uçotu subyektinin bank hesablama hesablarına pul vəsaitləri daxil olduqda
223 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 182, 192, 211, 212,
213, 214, 215, 216, 217, 221, 222, 223, 224, 225, 233, 243, 244, 245, 302, 442, 443, 444, 501, 502, 503, 504,
506, 507, 542, 543, 544, 611, 631 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat
24.14. Mühasibat uçotu subyektinin bank hesablama hesablarından pul vəsaitləri məxaric
edildikdə 182, 191, 192, 221, 222, 223, 224, 233, 242, 243, 244, 321, 401, 402, 403, 404, 405, 406, 407, 408,
431, 432, 433, 434, 435, 445, 501, 502, 503, 504, 505, 506, 507, 511, 512, 513, 514, 515, 521, 522, 523, 531,

532, 533, 534, 535, 536, 537, 538, 541, 543, 545, 711, 721, 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının
24.15. Mühasibat uçotu subyektinin tələblərə əsasən açılan digər bank hesablarına pul vəsaitləri
daxil olduqda 224 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 223, 401, 404, 408, 444, 501, 504, 544
24.16. Mühasibat uçotu subyektinin tələblərə əsasən açılan digər bank hesablarından pul
vəsaitləri məxaric edildikdə 202, 223, 243, 244, 401, 403, 404, 407, 408, 412, 413, 431, 432, 433, 434, 435,
445, 501, 503, 504, 505, 506, 507, 512, 513, 515, 521, 522, 523, 531, 532, 533, 535, 536, 537, 538, 545, 711,
24.17. Pul vəsaitlərinin ekvivalentləri əldə edildikdə 225 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 192, 193, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217, 231, 244, 431, 432,
verilir.
24.18. Pul vəsaitlərinin ekvivalentləri istifadə edildikdə 101, 103, 111, 113, 121, 123, 131, 181,
183, 193, 201, 205, 207, 401, 402, 403, 404, 405, 406, 407, 408, 431, 432, 433, 434, 435, 501, 502, 503, 504,
və 225 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
24.19. Mühasibat uçotu subyektinin malik olduğu pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri üzrə
müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 221, 222, 223, 224, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının
debeti və 611-8 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Pul vəsaitləri və onların
ekvivalentləri üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 731-8 №li subhesabın debeti və 221, 222, 223,
25. Sair qısamüddətli maliyyə aktivlərinin uçotu
25.1. Sair qısamüddətli maliyyə aktivlərinin uçotu Hesablar Planının 23-cü maddəsində əks
etdirilir. Bu maddədə satış məqsədi ilə saxlanılan qısamüddətli investisiyalar, ödənişə qədər
saxlanılan qısamüddətli investisiyalar, qısamüddətli verilmiş borclar, digər qısamüddətli
investisiyalar və sair qısamüddətli maliyyə aktivlərinin dəyərinin azalmasına görə düzəlişlərlə bağlı
ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim olunur. Bu maddə aşağıdakı hesablardan ibarətdir:
25.1.1. 231 №li “Satış məqsədi ilə saxlanılan qısamüddətli investisiyalar”;
25.1.2. 232 №li “Ödənişə qədər saxlanılan qısamüddətli investisiyalar”;
25.1.3. 233 №li “Verilmiş qısamüddətli borclar”;
25.1.4. 234 №li “Digər qısamüddətli investisiyalar”;
25.1.5. 235 №li “Sair qısamüddətli maliyyə aktivlərinin dəyərinin azalmasına görə düzəlişlər”.
25.2. Əsas etibarı ilə qısa müddət ərzində satılmaq məqsədi ilə əldə edilən, ilkin tanınma
zamanı birlikdə idarə edilən və qısa müddət ərzində mənfəətlə satılmanın cari həqiqi modelinin
olmasına dəlil olan müəyyən edilmiş maliyyə alətləri portfelinin bir hissəsi olan və ya törəmə alət
olan (maliyyə zəmanəti müqaviləsi və ya müəyyən edilmiş və effektiv hedcinq əməliyyatının aləti
olan törəmə alət istisna olmaqla) qısamüddətli investisiyalar satış məqsədi ilə saxlanılan
qısamüddətli investisiyalar hesab edilir. 231 №li “Satış məqsədi ilə saxlanılan qısamüddətli
investisiyalar” hesabında mühasibat uçotu subyektinin satış məqsədi ilə saxlanılan qısamüddətli
investisiyalarının hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Satış məqsədi ilə
saxlanılan qısamüddətli investisiyalar əldə edildikdə 231 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debetində və 435, 445, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
25.3. Mühasibat uçotu subyekti tərəfindən debitor borclarının müqabilində əldə edilmiş satış
məqsədi ilə saxlanılan qısamüddətli investisiyalara 231 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti

və 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217 №li hesabların müvafiq
qədər saxlanılan qısamüddətli investisiyalar meyarına uyğun gəldikdə aşağıdakı mühasibat
25.4.2. satış məqsədi ilə saxlanılan qısamüddətli investisiyaların əldə edilməsinə 231 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 302 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
25.5. Satış məqsədi ilə saxlanılan qısamüddətli investisiyaların dəyərinin azalmasına görə
düzəlişlər aparıldıqda 731-7 №li subhesabın debeti və 235 №li hesabın müvafiq subhesablarının
25.6. Satış məqsədi ilə saxlanılan qısamüddətli investisiyaların satılması və ya əvəzsiz verilməsi
ilə bağlı xərclər mühasibat uçotunda əks etdirildikdə onların dəyərinin azalmasına görə düzəlişlər
(mövcud olduqda) 235 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 231 №li hesabın müvafiq
subhesablarının kreditində, satış məqsədi ilə saxlanılan qısamüddətli investisiyaların ilkin dəyəri və
ya mümkün xalis satış dəyəri 701, 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının debetində və 231 №li
hesabın müvafiq subhesablarının kreditində uçota alınır. Satılmış həmin aktivlər üçün hesablanmış
gəlirlər 171, 172, 177, 211, 212, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 601, 611 №li
hesabların müvafiq subhesablarının kreditində uçota alınır.
25.7. Satılmış və ya əvəzsiz əldə edilmiş satış məqsədi ilə saxlanılan qısamüddətli
investisiyalara görə gəlirlər 601, 611 №li hesabların müvafiq subhesablarının debetində və 801 №li
hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Satılmış və ya əvəzsiz verilmiş satış
məqsədi ilə saxlanılan qısamüddətli investisiyalar üzrə hesablanmış xərclər 801 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 701, 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat
25.8. 232 №li “Ödənişə qədər saxlanılan qısamüddətli investisiyalar” hesabında mühasibat
uçotu subyektinin ödənişə qədər saxlanılan qısamüddətli investisiyalarının hərəkəti haqqında
ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Ödənişə qədər saxlanılan qısamüddətli investisiyalar
əvvəlcə ilkin dəyəri ilə uçota alınır. Bu zaman 232 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
25.9. Ödənişə qədər saxlanılan qısamüddətli investisiyaların adi qaydada alışı və ya satışı
əməliyyat tarixi, ya da hesablaşma tarixi metodundan istifadə etməklə tanınır. Əməliyyat tarixi
mühasibat uçotu subyektinin aktiv alışı və satış etdiyi tarixdir. Hesablaşma tarixi aktivin mühasibat
uçotu subyektinə təhvil verildiyi və ya mühasibat uçotu subyekti tərəfindən təhvil verilən tarixdir.
25.10. Ödənişə qədər saxlanılan qısamüddətli investisiyalar aşağıdakı hər iki şərtə cavab
verdikdə onların dəyəri faiz məbləği (amortizasiya məbləği) qədər artırılır:
25.10.1. maliyyə aktivinin məqsədi müqavilə üzrə razılaşdırılmış pul vəsaitlərininin toplanması
olduqda;
25.10.2. maliyyə aktivinin müqavilə şərtləri müəyyən edilmiş tarixlərdə yalnız əsas məbləğin
ödənişləri olan pul vəsaitlərində artımına səbəb olmaqla, əsas məbləğ üzrə faizlər ödənilməmiş
qaldıqda.
25.11. Ödənişə qədər saxlanılan qısamüddətli investisiyalar üzrə hər il hesablanılan faiz
25.12. Ödənişə qədər saxlanılan qısamüddətli investisiyaların tanınmasının dayandırılması ilə
əlaqədar əməliyyat tarixinə 217 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 232 №li hesabın
müvafiq subhesablarının krediti üzrə, hesablaşma tarixinə 221, 223, 225 №li hesabların müvafiq

verilir.
25.13. Mühasibat uçotu subyekti tərəfindən debitor borclarının müqabilində əldə edilmiş
ödənişə qədər saxlanılan qısamüddətli investisiyalara 232 №li hesabın müvafiq subhesablarının
qədər saxlanılan qısamüddətli investisiyalar meyarına uyğun gəldikdə aşağıdakı mühasibat
25.14.2. ödənişə qədər saxlanılan qısamüddətli investisiyaların əldə edilməsinə 232 №li hesabın
25.15. 233 №li “Verilmiş qısamüddətli borclar” hesabında mühasibat uçotu subyekti tərəfindən
verilmiş qısamüddətli borcların hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
Qısamüddətli verilmiş borclar 233 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 221, 223, 225 №li
hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
25.16. Mühasibat uçotu subyektinin debitor borcları verilmiş qısamüddətli borclar kimi
təsnifləşdirildikdə 233 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 171, 172, 173, 174, 175, 176,
qısamüddətli borclara aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
25.18. 234 №li “Digər qısamüddətli investisiyalar” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
ədalətli dəyəri Məcmu mənfəət və zərər haqqında hesabatda tanınan, törəmə müəssisələrə
investisiya qoyuluşları, habelə 231, 232 və 233 №li hesablara aid edilməyən digər qısamüddətli
investisiyalarının hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Digər qısamüddətli
investisiyaların əldə edilməsi zamanı 234 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 435, 445,
25.19. Digər qısamüddətli investisiyaların ədalətli dəyərində artım olduqda, artım məbləğinə
25.20. Digər qısamüddətli investisiyaların ədalətli dəyərində azalma olduqda, azalma
məbləğinə 731-2 №li subhesabın debeti və 235 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə
25.21. Digər qısamüddətli investisiyaların satış məqsədi ilə saxlanılan aktivlər hesabına
keçirildikdə 231 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 234 №li hesabın müvafiq
25.22. Digər qısamüddətli investisiyalar satıldıqda 217 №li hesabın müvafiq subhesablarının
25.23. Hesablaşma tarixi metodu tətbiq edildikdə, mühasibat uçotu subyekti əməliyyat tarixi və
hesablaşma tarixi arasındakı dövr ərzində alınacaq aktivin ədalətli dəyərindəki artımı 234 №li
hesabların müvafiq subhesablarının debetində və 611-2 №li subhesabın kreditində, aktivin ədalətli
dəyərindəki azalma məbləğini isə 731-2 №li subhesabın debetində və 235 №li hesabın müvafiq

subhesablarının kreditində əks etdirir. Əməliyyat tarixi ilə hesablaşma tarixləri arasında olan dövrdə
əldə edilmiş aktivin ədalətli dəyərində artım amortizasiya olunmuş dəyərdə ölçülmüş aktivlərə
şamil edilmir.
25.24. Digər qısamüddətli investisiyaların əvvəllər ədalətli dəyərində yaranmış azalma
məbləğləri 235 №li hesabda əks etdirilmişdirsə, həmin aktivlər üzrə ədalətli dəyərdə yaranmış
sonrakı artımlar, əvvəlki azalma məbləği həddində 235 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti
və 611-2 №li subhesabın kreditində, əvvəlki azalma məbləğindən artıq dəyişiklik həddində 234 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611-2 №li subhesabın kreditində əks etdirilir.
25.25. Digər qısamüddətli investisiyaların əvvəllər ədalətli dəyərində yaranmış artım
məbləğləri Məcmu mənfəət və zərər haqqında hesabatda əks etdirilmişdirsə, həmin aktivlər üzrə
ədalətli dəyərdə yaranmış sonrakı azalmalar, əvvəlki artım məbləği həddində 731-2 №li subhesabın
debeti və 234 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində, əvvəlki artım məbləğindən artıq
dəyişiklik həddində 731-2 №li subhesabın debeti və 235 №li hesabın müvafiq subhesablarının
25.26. Mühasibat uçotu subyekti tərəfindən debitor borclarının müqabilində əldə edilmiş digər
qısamüddətli investisiyalara 234 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 171, 172, 173, 174,
175, 176, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə
25.27. Səhmlərin buraxılması ilə mühasibat uçotu subyektinin əldə etdiyi investisiyalar digər
qısamüddətli investisiyalar meyarına uyğun gəldikdə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
25.27.2. digər qısamüddətli investisiyaların əldə edilməsinə 234 №li hesabın müvafiq
26. Sair qısamüddətli aktivlərin uçotu
26.1. Sair qısamüddətli aktivlərin uçotu Hesablar Planının 24-cü maddəsində əks etdirilir. Bu
maddədə gələcək hesabat dövrlərinin xərcləri, verilmiş qısamüddətli avanslar və digər qısamüddətli
aktivlərlə bağlı ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim olunur. Bu maddə aşağıdakı hesablardan
ibarətdir:
26.1.1. 241 №li “Əvəzləşdirilən vergilər”;
26.1.2. 242 №li “Gələcək hesabat dövrünün xərcləri”;
26.1.3. 243 №li “Verilmiş qısamüddətli avanslar”;
26.1.4. 244 №li “Təhtəlhesab məbləğlər”;
26.1.5. 245 №li “Digər qısamüddətli aktivlər”.
26.2. 241 №li “Əvəzləşdirilən vergilər” hesabında mühasibat uçotu subyektinin əldə etdiyi
aktivlər və xidmətlər üzrə əlavə dəyər vergisi məbləğlərinin, habelə aksiz vergisi tətbiq edilən
məhsul istehsalında istifadə olunan aksiz vergili xammal və materialların əldə edilməsi zamanı
həmin xammal və materiallar üzrə hesablanılan aksiz vergisi məbləğlərinin hərəkəti haqqında
26.3. 241 №li “Əvəzləşdirilən vergilər” hesabına aşağıdakı subhesablar açılır:
26.3.1. 241-1 №li “Əvəzləşdirilən əlavə dəyər vergisi”;
26.3.2. 241-2 №li “Əvəzləşdirilən aksiz vergisi”.
26.4. Aksiz vergisi tətbiq edilən məhsul istehsalında istifadə olunan aksiz vergili xammal və
materialların əldə edilməsi zamanı həmin xammal və materiallar üzrə hesablanılan aksiz vergisinə
241-2 №li subhesabın debeti və 244, 431, 432, 433, 435, 445, 531, 532, 536, 538, 545 №li hesabların
müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Əldə edilmiş aktivlər və xidmətlərlə
əlaqədar əlavə dəyər vergisinin hesablanması zamanı 241-1 №li subhesabın debeti və 244, 431, 432,
433, 435, 445, 531, 532, 535, 536, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə
mühasibat yazılışı verilir. Əldə edilmiş aktivlər və xidmətlər üzrə əlavə dəyər vergisi
üzrə mühasibat yazılışı verilir. Həmin aktivlər və xidmətlər üzrə əlavə dəyər vergisi
əvəzləşdirilməyən hallarda 101, 103, 111, 113, 121, 123, 131, 141, 191, 193, 201, 202, 203, 205, 207, 711,
721, 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının debetində və 241-1 №li subhesabın kreditində əks
etdirilir.
26.5. 242 №li “Gələcək hesabat dövrünün xərcləri” hesabında 12 aydan artıq olmayan müddət
ərzində mühasibat uçotu subyektinin gələcək hesabat dövrlərində tanınacaq xərclərinin hərəkəti
haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Gələcək hesabat dövrünün xərcləri cari hesabat
dövründə çəkilmiş, lakin 12 aydan artıq olmayan müddət ərzində gələcək dövrün gəlirlərinin əldə
edilməsi üzrə çəkilən xərclərdir. Bu çəkilmiş xərclər üzrə iqtisadi səmərənin gələcək hesabat
dövrlərində əldə edilməsi gözlənilir. Bu zaman 242 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
191, 411, 413, 414, 432, 433, 434, 435, 445, 511, 513, 515, 521, 522, 523, 532, 533, 535, 536, 537, 538, 545
26.6. Səhmdar tərəfindən nizamnamə kapitalı kimi çəkilən gələcək hesabat dövrünün
xərclərinə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
26.6.2. gələcək hesabat dövrünün xərclərinin çəkilməsinə 242 №li hesabın müvafiq
26.7. 242 №li “Gələcək hesabat dövrünün xərcləri” hesabına aşağıdakı subhesablar açılır:
26.7.1. 242-1 №li “Satışın maya dəyəri xərcləri üzrə gələcək hesabat dövrlərinin xərcləri”;
26.7.2. 242-2 №li “Kommersiya xərcləri üzrə gələcək hesabat dövrlərinin xərcləri”;
26.7.3. 242-3 №li “İnzibati xərclər üzrə gələcək hesabat dövrlərinin xərcləri”;
26.7.4. 242-4 №li “Maliyyə xərcləri üzrə gələcək hesabat dövrlərinin xərcləri”.
26.8. Gələcək hesabat dövrünün xərcləri cari hesabat dövründə xərc kimi tanındıqda 202, 711,
26.9. 243 №li “Verilmiş qısamüddətli avanslar” hesabında 12 aydan artıq olmayan müddət
ərzində mühasibat uçotu subyektinin fəaliyyəti ilə əlaqədar alınacaq əsas fondlar, qeyri-maddi
aktivlər, ehtiyatlar, iş və xidmətlərə görə əvvəlcədən ödənilmiş vəsaitlərin hərəkəti haqqında
ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman 243 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 221, 222, 223, 224, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat
qısamüddətli avanslara aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
26.11. Verilmiş qısamüddətli avanslara görə görə əsas fondlar, qeyri-maddi aktivlər, ehtiyatlar,
iş və xidmətlər əldə edildikdə 101, 103, 111, 113, 121, 123, 131, 141, 201, 202, 203, 205, 207, 711, 721,
731 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 531, 532, 535, 536, 538, 545 №li hesabların
müvafiq subhesablarının krediti üzrə, eyni zamanda 531, 532, 535, 536, 538, 545 №li hesabların

26.12. Qiymətləri xarici valyuta ilə göstərilən əsas fondlar, qeyri-maddi aktivlər, ehtiyatlar, iş
və xidmətlərin alışı zamanı onların ilkin dəyəri əməliyyatın həyata keçirildiyi tarixdə Azərbaycan
Respublikası Mərkəzi Bankının müəyyənləşdirdiyi məzənnəyə uyğun tanınmasına, habelə verilmiş
qısamüddətli avanslarla kreditor borc məbləğlərinin əvəzləşdirilməsinə və bu zaman yaranan
məzənnə fərqinə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
26.12.2. eyni zamanda verilmiş qısamüddətli avansla kreditor borc məbləğindən ən aşağı
olanının məbləği həddində 531, 532, 535, 536, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti
26.12.3. yaranmış kreditor borc məbləği verilmiş qısamüddətli avans məbləğindən artıq
olduqda, artıq olan məbləğ həddində 531, 532, 535, 536, 538, 545 №li hesabların müvafiq
26.12.4. verilmiş qısamüddətli avans məbləği yaranmış kreditor borc məbləğindən artıq
olduqda, artıq olan məbləğ həddində 731-8 №li subhesabın debeti və 243 №li hesabın müvafiq
26.13. Verilmiş uzunmüddətli avanslar hesabında əks etdirilmiş məbləğlər verilmiş
qısamüddətli avanslar kimi təsnifləşdirildikdə 243 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
192 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
26.14. 244 №li “Təhtəlhesab məbləğlər” hesabında ezamiyyə xərclərinin və digər təsərrüfat
ehtiyaclarının ödənilməsi üçün mühasibat uçotu subyektinin işçilərinə verilmiş təhtəlhesab
məbləğlər üzrə hesablaşmalar haqqında məlumatların ümumiləşdirilmiş hərəkəti uçota alınır.
Təhtəlhesab şəxslərə hesablanmış təhtəlhesab məbləğlər 244 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 221, 223, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Təhtəlhesab
şəxslər tərəfindən təhtəlhesab məbləğlər üzrə hesabat təqdim olunduqda 545 №li hesabın müvafiq
verilir. Eyni zamanda, xarici valyuta ilə olan və ilkin dəyəri ilə qiymətləndirilən qeyri-monetar
maddə hesab edilən təhtəlhesab məbləğlər əməliyyatın həyata keçirildiyi tarixdə Azərbaycan
Respublikası Mərkəzi Bankının müəyyənləşdirdiyi məzənnə ilə çevrilməlidirlər.
26.15. Qiymətləri xarici valyuta ilə göstərilən əsas fondlar, qeyri-maddi aktivlər, ehtiyatlar, iş
və xidmətlərin təhtəlhesab şəxslər tərəfindən alışı zamanı onların ilkin dəyəri əməliyyatın həyata
keçirildiyi tarixdə Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının müəyyənləşdirdiyi məzənnəyə uyğun
tanınmasına və bu zaman yaranan məzənnə fərqinə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
26.15.2. əldə edilmiş əsas fondlar, qeyri-maddi aktivlər, ehtiyatlar, iş və xidmətlərin məbləği
təhtəlhesab məbləğdən artıq olduqda, artıq olan məbləğ həddində 244 №li hesabın müvafiq
26.15.3. təhtəlhesab məbləğ əldə edilmiş əsas fondlar, qeyri-maddi aktivlər, ehtiyatlar, iş və
xidmətlərin məbləğindən artıq olduqda, artıq olan məbləğ həddində 731-8 №li subhesabın debeti və
26.16. 245 №li “Digər qısamüddətli aktivlər” hesabında 241, 242, 243 və 244 №li hesablarda əks
etdirilməyən, habelə mühasibat uçotu subyektinin fəaliyyəti ilə əlaqədar 12 aydan artıq olmayan
müddətdə istifadəsi nəzərdə tutulan qısamüddətli aktivlərinin hərəkəti barədə ümumiləşdirilmiş
məlumatlar təqdim olunur. Digər qısamüddətli aktivlər əldə edildikdə 245 №li hesabın müvafiq

subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Digər qısamüddətli aktivlərin silinməsi 202,
26.17. Digər qısamüddətli aktivlər hesabında əks etdirilmiş aktivlər digər uzunmüddətli
aktivlər kimi təsnifləşdirildikdə 193 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 245 №li hesabın
26.18. Səhmdar tərəfindən nizamnamə kapitalı kimi qoyulan digər qısamüddətli aktivlərə
26.18.2. digər qısamüddətli aktivlərin əldə edilməsinə 245 №li hesabın müvafiq
26.19. Əldə edilmiş digər qısamüddətli aktivlərlə əlaqədar əlavə dəyər vergisinin hesablanması
üzrə 241-1 №li subhesabın debeti və 431, 432, 433, 435, 445, 531, 532, 536, 538, 545 №li hesabların
26.20. Əldə edilmiş digər qısamüddətli aktivlər üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirildikdə 521
verilir.
26.21. Digər qısamüddətli aktivlər üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilməyən hallarda 245 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 241-1 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı
verilir.
26.22. Digər qısamüddətli aktivlər qeyri-monetar aktivin və ya aktivlərin və ya monetar və
qeyri-monetar aktivlərdən ibarət olan aktivlərin, habelə görülmüş iş və göstərilmiş xidmətlərin
mübadiləsi hesabına alına bilər. Aşağıdakı hallar istisna olmaqla belə digər qısamüddətli aktivlərin
ilkin dəyəri ədalətli dəyərlə qiymətləndirilir:
26.23. Mübadilə nəticəsində əldə edilmiş digər qısamüddətli aktivlərin ədalətli dəyərini
mümkün olmadığı hallarda əldə edilmiş digər qısamüddətli aktivlərin dəyəri təhvil verilmiş aktivin
26.24. Mübadilə nəticəsində əldə edilmiş digər qısamüddətli aktivlərlə əlaqədar aşağıdakı
26.24.1. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş digər qısamüddətli aktivlərin mühasibat uçotunda
26.24.2. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş digər qısamüddətli aktivlərlə əlaqədar əlavə dəyər
vergisinin hesablanması üzrə 241-1 №li subhesabın debeti və 431, 432, 433, 435, 445, 531, 532, 536,
26.24.3. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş digər qısamüddətli aktivlər üzrə əlavə dəyər vergisi
üzrə;

26.24.5. əldə edilmiş digər qısamüddətli aktivlərin mübadiləsi məqsədi ilə təqdim edilən
aktivlərin, görülmüş işlərin və göstərilmiş xidmətlərin dəyərinə 171, 172, 173, 174, 175, 177, 211, 212,
213, 214, 215, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 601, 611 №li hesabların müvafiq
26.24.6. əldə edilmiş digər qısamüddətli aktivlərin mübadiləsi məqsədi ilə təqdim edilən
aktivlərə, görülmüş işlərə və göstərilmiş xidmətlərə görə hesablanılmış əlavə dəyər vergisinə 171,
172, 173, 174, 175, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və
545 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti, büdcə qarşısında vergi öhdəliyinin yaranması
26.24.7. mübadilə nəticəsində əldə edilmiş digər qısamüddətli aktivlər üzrə yaranmış kreditor
borc məbləğləri mübadilə məqsədi ilə təqdim edilmiş aktivlərin, görülmüş işlərin və göstərilmiş
xidmətlərin dəyərinə görə yaranan debitor borc məbləğləri ilə əvəzləşdirildikdə 431, 432, 433, 434,
435, 445, 531, 532, 536, 537, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 171, 172, 173,
174, 175, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
26.26. Digər qısamüddətli aktivlərin təsərrüfat üsulu ilə yaradılması zamanı 245 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 102, 112, 201, 204, 205, 207, 241, 244, 521, 522, 523, 533 №li
26.27. Digər qısamüddətli aktivlər əvəzsiz olaraq alındıqda 245 №li hesabın müvafiq
26.28. Digər qısamüddətli aktivlərin tanınmasının dayandırılması zamanı aşağıdakı mühasibat
26.28.2. digər qısamüddətli aktivlərin silinməsi zamanı 731 №li hesabın müvafiq
26.29. Satış məqsədi ilə saxlanılan digər qısamüddətli aktivlərin satılması və ya əvəzsiz
müvafiq subhesablarının kreditində uçota alınır. Satılmış digər qısamüddətli aktivlər üçün
hesablanmış gəlirlər 171, 172, 173, 177, 211, 212, 213, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının
debeti və 611 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində uçota alınır. Təqdim edilmiş aktivlərə
görə hesablanılmış əlavə dəyər vergisinə 171, 172, 173, 177, 211, 212, 213, 217 №li hesabların müvafiq
26.30. Satılmış və ya əvəzsiz əldə edilmiş digər qısamüddətli aktivlərə görə gəlirlər 611 №li
əks etdirilir. Satılmış, əvəzsiz verilmiş və silinmiş digər qısamüddətli aktivlər üzrə hesablanmış
26.31. Digər qısamüddətli aktivlərin qiymətdən düşməsi, itirilməsi və ya qaytarılmasından
imtina olunması hallarında həmin aktivlər üzrə üçuncü tərəfdən alınan kompensasiyalar onların daxil
olması ehtimalı yarandıqda, Məcmu mənfəət və zərər haqqında hesabata daxil edilir. Bu zaman 217

27. Kapital
27.1. “Kapital” bölməsi mühasibat uçotu subyektinin ödənilmiş nizamnamə (nominal)

kapitalının, emissiya gəlirinin, geri alınmış kapitalının (səhmlərinin), kapital ehtiyatlarının,
bölüşdürülməmiş mənfəətinin (ödənilməmiş zərərinin) uçota alınmasına dair ümumiləşdirilmiş
məlumatları əks etdirir.
27.2. Bu bölmə aşağıdakı maddələrdən ibarətdir:
27.2.1. 30 - “Ödənilmiş nizamnamə (nominal) kapitalı”;
27.2.2. 31 - “Emissiya gəliri”;
27.2.3. 32 - “Geri alınmış kapital (səhmlər)”;
27.2.4. 33 - “Kapital ehtiyatları”;
27.2.5. 34 - “Bölüşdürülməmiş mənfəət (ödənilməmiş zərər)”.
28. Ödənilmiş nizamnamə (nominal) kapitalınının uçotu
28.1. Ödənilmiş nizamnamə (nominal) kapitalının uçotu Hesablar Planının 30-cu maddəsində
əks etdirilir. Bu maddədə mühasibat uçotu subyektinin ödənilmiş nizamnamə (nominal) kapitalının
hərəkəti üzrə ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatda
nizamnamə (nominal) kapitalının yalnız ödənilmiş hissəsinin ümumi məbləği göstərilir. Nizamnamə
(nominal) kapitalının ümumi dəyəri və ödənilməmiş hissəsi komponentləri barədə məlumat isə uçot
siyasəti və izahlı qeydlərdə açıqlanmalıdır. Bu maddə üzrə aşağıdakı hesablar açılır:
28.1.1. 301 №li “Nizamnamə (nominal) kapitalı”;
28.1.2. 302 №li “Nizamnamə (nominal) kapitalının ödənilməmiş hissəsi”.
28.2. 301 №li “Nizamnamə (nominal) kapitalı” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
nizamnamə (nominal) kapitalı barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Mühasibat uçotu
subyektinin nizamnamə (nominal) kapitalının ümumi dəyəri müəyyən edildikdə 302 №li hesabın
28.3. Mühasibat uçotu subyektinin səhmlərinin nominal dəyərinin ödənilməsi üzrə məbləğlər
101, 103, 111, 113, 121, 123, 131, 141, 151, 152, 181, 182, 183,192, 193, 201, 202, 203, 205, 207, 221, 223,
225, 231, 232, 234, 242, 243, 245 №li hesabların müvafiq subhesablarının debetində və 302 №li
hesabın müvafiq subhesablarının kreditində uçota alınır. Mühasibat uçotu subyektinin səhmlərinin
dəyəri ödənilən zaman əldə edilmiş emissiya gəliri üzrə məbləğlər 101, 103, 111, 113, 121, 123, 131,
141, 151, 152, 181, 182, 183, 192, 193, 201, 205, 207, 221, 223, 225, 231, 232, 234, 243, 245 №li hesabların
müvafiq subhesablarının debetində və 311 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində uçota
alınır.
28.4. Geri alınmış kapital (səhmlər) dövriyyədən çıxarıldıqda, həmin səhmlərin nominal dəyəri
məbləği həddində 301 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 321 №li hesabın müvafiq
subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. 3
28.5. 302 №li “Nizamnamə (nominal) kapitalının ödənilməmiş hissəsi” hesabında mühasibat
uçotu subyekti tərəfindən nizamnamə (nominal) kapitalının ödənilməmiş hissəsi barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar uçota alınır.
28.6. Uzunmüddətli və qısamüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar nizamnamə kapitalına
çevrildikdə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
28.6.2. səhmlərin nominal dəyəri məbləğinə 403, 503 №li hesabların müvafiq subhesablarının
debeti və 302 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti, səhmlərin nominal dəyərindən artıq
məbləğinə (emissiya gəlirinə) 403, 503 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 311 №li
28.7. Uzunmüddətli və qısamüddətli öhdəliklər nizamnamə kapitalına çevrildikdə aşağıdakı
28.7.2. səhmlərin nominal dəyəri məbləğinə 401, 402, 404, 405, 406, 407, 408, 412, 413, 431, 432,
433, 434, 435, 443, 445, 501, 502, 504, 505, 506, 507, 512, 513, 521, 522, 523, 531, 532, 533, 534, 535, 536,
subhesablarının krediti, səhmlərin nominal dəyərindən artıq məbləğinə (emissiya gəlirinə) 401, 402,
404, 405, 406, 407, 408, 412, 413, 431, 432, 433, 434, 435, 443, 445, 501, 502, 504, 505, 506, 507, 512, 513,
28.8. Məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmalar nizamnamə kapitalına çevrildikdə aşağıdakı
29. Emissiya gəlirinin uçotu
29.1. Emissiya gəlirinin uçotu Hesablar Planının 31-ci maddəsində əks etdirilir. Bu maddədə
mühasibat uçotu subyektinin emissiya gəlirinin hərəkəti üzrə ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim
edilir. Bu maddə üzrə 311 №li “Emissiya gəliri” hesabı açılır:
29.2. 311 №li “Emissiya gəliri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin nizamnamə kapitalının
yaradılması zamanı səhmlər nominal dəyərlərindən artıq qiymətə satılarsa, səhmlərin satış və
nominal dəyərləri arasındakı fərq məbləğinin hərəkəti haqqında ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks
etdirilir.
29.3. 311 №li “Emissiya gəliri” hesabı üzrə aşağıdakı subhesablar açılır:
29.3.1. 311-1 №li “Emissiya gəliri - adi səhmlər”;
29.3.2. 311-2 №li “Emissiya gəliri – imtiyazlı səhmlər”.
29.4. Səhmlərin və ya digər pay alətlərinшт emissiyası zamanı kapitalda yaranan artımın
maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatda təqdim olunma üsulu bu Qaydalarla müəyyən olunur.
Səhmlərin nominal dəyəri (və ya digər nominal göstəricisi) və nominal dəyərdən artıq ödənilən
məbləğin ayrıca təqdim olunması tələb olunur. Mühasibat uçotu subyektinin səhmlərinin dəyəri
ödənilən zaman əldə edilmiş emissiya gəliri üzrə məbləğlər 101, 103, 111, 113, 121, 123, 131, 141, 151,
152, 181, 182, 183, 192, 193, 201, 205, 207, 221, 223, 225, 231, 232, 234, 243, 245 №li hesabların müvafiq
subhesablarının debetində və 311 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində uçota alınır.
29.5. Uzunmüddətli və qısamüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar nizamnamə kapitalına
çevrildikdə səhmlərin nominal dəyərindən artıq olan məbləği üzrə 403, 503 №li hesabların müvafiq
verilir.
29.6. Uzunmüddətli və qısamüddətli öhdəliklər nizamnamə kapitalına çevrildikdə səhmlərin
nominal dəyərindən artıq məbləğinə (emissiya gəlirinə) 401, 402, 404, 405, 406, 407, 408, 412, 413, 431,
432, 433, 434, 435, 443, 445, 501, 502, 504, 505, 506, 507, 512, 513, 521, 522, 523, 531, 532, 533, 534, 535,
536, 537, 538, 543, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 311 №li hesabın müvafiq
29.7. Məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmalar nizamnamə kapitalına çevrildikdə səhmlərin
nominal dəyərindən artıq məbləğinə (emissiya gəlirinə) 444, 544 №li hesabların müvafiq
verilir.
29.8. Mühasibat uçotu subyektinin təsis edilməsi üçün satılmış səhmlər ən azı nominal dəyəri
ilə satılmalıdır. Mühasibat uçotu subyektinin təsis edilməsi üçün satılmış səhmlər istisna olmaqla,
bütün səhmlər emissiya güzəşti ilə satıla bilər. Səhmlər emissiya güzəşti ilə satıldıqda, satış məbləği
həddində 101, 103, 111, 113, 121, 123, 131, 141, 151, 152, 181, 182, 183, 192, 193, 201, 205, 207, 221, 223,
müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Emissiya güzəşti məbləği həddində
isə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
29.8.1. bölüşdürülməmiş mənfəət üzrə kifayət qədər qalıq olduğu halda, 343 №li hesabın
29.8.2. bölüşdürülməmiş mənfəət üzrə kifayət qədər qalıq olmadığı halda emissiya güzəştinin
bölüşdürülməmiş mənfəətdən artıq hissəsi həddində 751 №li hesabın müvafiq subhesablarının
30. Geri alınmış kapitalın (səhmlərin) uçotu
30.1. Müəssisəyə məxsus səhmlərin səhmdarlardan geri alınması mühasibat uçotu subyektinin
buraxdığı və sonradan mühasibat uçotu subyekti tərəfindən yenidən əldə etdilən pay alətləridir.
Mühasibat uçotu subyektinə məxsus olan səhmlərə görə ödənilmiş kompensasiyanın ədalətli dəyəri
kapitaldan çıxılmalıdır. Mühasibat uçotu subyektinə məxsus olan səhmlərin səhmdarlardan satın
alınması, satılması, buraxılması və dövriyyədən çıxarılması zamanı yaranan mənfəət və ya zərər
mənfəət və ya zərərin tərkibində tanınmamalıdır. Geri alınmış kapitalın (səhmlərin) uçotu Hesablar
Planının 32-ci maddəsində əks etdirilir. Bu maddədə mühasibat uçotu subyektinin geri alınmış
kapitalının (səhmlərinin) hərəkəti üzrə ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Bu maddə üzrə
321 №li “Geri alınmış kapital (səhmlər)” hesabı açılır:
30.2. 321 №li “Geri alınmış kapital (səhmlər)” hesabı üzrə aşağıdakı subhesablar açılır:
30.2.1. 321-1 №li “Geri alınmış kapital - adi səhmlər”;
30.2.2. 321-2 №li “Geri alınmış kapital - imtiyazlı səhmlər”.
30.3. 321 №li “Geri alınmış kapital (səhmlər)” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
nizamnamə (nominal) kapitalının geri alınmış hissəsi barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks
etdirilir. Bu zaman mühasibat uçotu subyektinin geri alınmış səhmlərinin və ya nizamnamə
kapitalının bölüşdürülməsi ilə əlaqədar geri alınmış səhmlərin nominal dəyəri üzrə məbləğlər 321
№li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 101, 103, 111, 113, 121, 123, 131, 141, 151, 152, 181,
subhesablarının kreditində uçota alınır.
30.4. Geri alınmış səhmlər üzrə emissiya gəliri mövcud olduğu halda həmin emissiya gəliri
məbləği həddində 311 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 101, 103, 111, 113, 121, 123,
131, 141, 151, 152, 181, 182, 183, 192, 193, 201, 205, 207, 221, 223, 225, 231, 232, 234, 243, 245 №li
30.5. Geri alınmış kapital (səhmlər) dövriyyədən çıxarıldıqda 301 №li hesabın müvafiq
verilir.

30.6. Geri alınmış səhmlər yenidən buraxıldığı zaman onlar mühasibat uçotu subyektinin
ödənilmiş nizamnamə kapitalının bir hissəsi kimi bərpa olunmalıdırlar. Bu zaman həmin səhmlərin
nominal dəyəri məbləği 101, 103, 111, 113, 121, 123, 131, 141, 151, 152, 181, 182, 183, 192, 193, 201, 205,
207, 221, 223, 225, 231, 232, 234, 243, 245 №li hesabların müvafiq subhesablarının debetində və 321
№li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Mühasibat uçotu subyektinin geri
alınmış səhmləri üzrə emissiya gəliri əldə edildikdə 101, 103, 111, 113, 121, 123, 131, 141, 151, 152,
181, 182, 183, 192, 193, 201, 205, 207, 221, 223, 225, 231, 232, 234, 243, 245 №li hesabların müvafiq
verilir.
30.7. Uzunmüddətli və qısamüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar geri alınmış səhmlərin
yenidən buraxılması hesabına nizamnamə kapitalına çevrildikdə səhmlərin nominal dəyəri
məbləğinə 403, 503 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 321 №li hesabın müvafiq
subhesablarının krediti üzrə, səhmlərin nominal dəyərindən artıq məbləğə 403, 503 №li hesabların
30.8. Uzunmüddətli və qısamüddətli öhdəliklər geri alınmış səhmlərin yenidən buraxılması
hesabına nizamnamə kapitalına çevrildikdə səhmlərin nominal dəyəri məbləğinə 401, 402, 404, 405,
406, 407, 408, 412, 413, 431, 432, 433, 434, 435, 443, 445, 501, 502, 504, 505, 506, 507, 512, 513, 521, 522,
321 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə, səhmlərin nominal dəyərindən artıq məbləğə
(emissiya gəlirinə) 401, 402, 404, 405, 406, 407, 408, 412, 413, 431, 432, 433, 434, 435, 443, 445, 501, 502,
504, 505, 506, 507, 512, 513, 521, 522, 523, 531, 532, 533, 534, 535, 536, 537, 538, 543, 545 №li hesabların
31. Kapital ehtiyatlarının uçotu
31.1. Kapital ehtiyatlarının uçotu Hesablar Planının 33-cü maddəsində əks etdirilir. Bu
maddədə mühasibat uçotu subyektinin kapital ehtiyatlarının hərəkəti üzrə ümumiləşdirilmiş
məlumatlar təqdim edilir. Bu maddə üzrə aşağıdakı hesablar açılır:
31.1.1. 331 №li “Yenidən qiymətləndirilmə üzrə ehtiyat”;
31.1.2. 332 №li “Məzənnə fərqləri üzrə ehtiyat”;
31.1.3. 333 №li “Qanunvericilik üzrə ehtiyat”;
31.1.4. 334 №li “Nizamnamə üzrə ehtiyat”;
31.1.5. 335 №li “Digər ehtiyatlar”.
31.2. 331 №li “Yenidən qiymətləndirilmə üzrə ehtiyat” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
aktivlərinin yenidən qiymətləndirilməsi nəticəsində yaranmış kapital ehtiyatları barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman yenidən qiymətləndirmə nəticəsində aktivin
balans dəyərinin artımı üzrə məbləğlər 101, 111 №li hesabların müvafiq subhesablarının debetində
və 331 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində uçota alınır.
31.3. Əvvəlki yenidən qiymətləndirmələr nəticəsində aktivlərin balans dəyərində yaranmış
artımlar kapital ehtiyatlarında əks etdirilmişdirsə, sonrakı qiymətdəndüşmə zərərləri həmin artım
məbləği qədər kapital ehtiyatının azalmasına, qalan məbləğ isə mənfəət və zərərə aid edilir. Keçmiş
illərin artımları həddində məbləğə 331 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 101, 111 №li
hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Qalan məbləğə isə 731

və zərər haqqında hesabatda bu qiymətdəndüşmə zərərləri qədər sair əməliyyat gəlirlərinə, keçmiş
illərin qiymətdəndüşmə zərərlərindən artıq olan məbləğ isə yenidən qiymətləndirmə üzrə ehtiyat
hesabına aid edilir. Bu zaman aşağıdakı kimi müxabirləşmələr verilir:
31.4.1. əvvəlki dövr üzrə yenidən qiymətləndirmə nəticəsində yaranmış qiymətdəndüşmə
zərəri həddində məbləğə 102, 112 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 611 №li hesabın
31.4.2. keçmiş illərin qiymətdəndüşmə zərərlərindən artıq olan məbləğə 101, 111 №li
və ya 102, 112 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 331 №li hesabın müvafiq
31.4.3. yığılmış amortizasiya məbləğinin sıfırlaşdırılması üçün isə 102, 112 №li hesabların
müvafiq subhesablarının debeti və 101, 111 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
31.5. Aktivlər üzrə yenidən qiymətləndirmələr nəticəsində kapital ehtiyatlarında əks etdirilmiş
artımın bir hissəsi mühasibat uçotu subyekti tərəfindən aktivin istifadə olunması zamanı
bölüşdürülməmiş mənfəətə köçürülə bilər. Belə olan halda, bölüşdürülməmiş mənfəətə köçürülmüş
artımın məbləği aktivin yenidən qiymətləndirilmiş balans dəyəri əsasında hesablanmış
amortizasiyası ilə aktivin ilkin dəyəri əsasında tanınan amortizasiyası arasındakı fərqi təşkil edir. Bu
31.6. 332 №li “Məzənnə fərqləri üzrə ehtiyat” hesabında mühasibat uçotu subyektinin qeyri-
monetar aktivlərinin yenidən qiymətləndirilməsi nəticəsində yaranan mənfəət və ya zərərdən əmələ
gələn məzənnə fərqləri üzrə kapital ehtiyatları barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
Asılı müəssisələrə investisiyalar hesabının balans dəyərinə düzəlişlər, həmçinin investisiya
obyektinin kapitalında baş vermiş dəyişikliklərdən irəli gəlir və Mənfəət və zərər və digər məcmu
gəlir hesabatında tanınmaqla aparılır. Belə dəyişikliklərə investisiya obyektinin məzənnə
fərqlərindən yaranan dəyişikliklər də aiddir. Bu zaman aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
31.6.1. dəyişikliklər kapitalda artımla nəticələndikdə 151 №li hesabın müvafiq subhesablarının
31.6.2. dəyişikliklər kapitalda azalma ilə nəticələndikdə 731-2 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 153-1 №li subhesabın krediti, 801 №li hesabların müvafiq subhesablarının
31.7. Qeyri-maddi aktivlərin və torpaq, tikili və avavdanlıqların yenidən
qiymətləndirilməsindən yaranan məzənnə fərqi birbaşa kapitalda tanınmaqla 101, 111 №li hesabların
etdirilir.
31.8. 333 №li “Qanunvericilik üzrə ehtiyat” hesabında səhmdarlar arasında bölüşdürülməsi
mümkün olmayan qanunvericilik aktlarına əsasən müəyyən edilmiş kapital ehtiyatları üzrə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Qanunvericilik üzrə ehtiyatın yaradılması zamanı 341,
31.9. Qanunvericilik üzrə ehtiyatın istifadəsi üzrə 333 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 538, 545 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
31.10. Qanunvericilik üzrə ehtiyat geri qaytarıldığı halda 333 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debetində və 341, 343 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks
etdirilir.

31.11. 334 №li “Nizamnamə üzrə ehtiyat” hesabında səhmdarlar arasında bölüşdürülməsi
mümkün olmayan mühasibat uçotu subyektinin nizamnaməsinə əsasən yaradılan ehtiyat barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Nizamnamə üzrə ehtiyatın yaradılması zamanı 341, 343
№li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 334 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti
31.12. Nizamnamə üzrə ehtiyatın istifadəsinə görə 334 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
31.13. Nizamnamə üzrə ehtiyat geri qaytarıldığı halda 333 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debetində və 341, 343 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks
etdirilir.
31.14. 335 №li “Digər ehtiyatlar” hesabında mühasibat uçotu subyektinin öz istəyi ilə yaradılan
sair ehtiyatlar üzrə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Belə ehtiyatlar, onların təyinatı,
yaranması və istifadəsindən asılı olaraq, bölüşdürülməsi mümkün olan və ya mümkün olmayan
komponentlərə aid edilə bilər. Digər ehtiyatların yaradılması zamanı 341, 343 №li hesabların
31.15. Digər ehtiyatların istifadəsi üzrə 335 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 534,
31.16. Digər ehtiyatlar geri qaytarıldığı halda 335 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debetində və 341, 343 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
32. Bölüşdürülməmiş mənfəətin (ödənilməmiş zərərin) uçotu
32.1. Bölüşdürülməmiş mənfəətin (ödənilməmiş zərərin) uçotu Hesablar Planının 34-cü

maddəsində əks etdirilir. Bu maddədə mühasibat uçotu subyektinin bölüşdürülməmiş mənfəətinin
(ödənilməmiş zərərinin) hərəkəti üzrə ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Bu maddə üzrə
aşağıdakı hesablar açılır:
32.1.1. 341 №li “Hesabat dövründə xalis mənfəət (zərər)”;
32.1.2. 342 №li “Mühasibat uçotu siyasətində dəyişikliklərlə bağlı mənfəət (zərər) üzrə
düzəlişlər”;
32.1.3. 343 №li “Keçmiş illər üzrə bölüşdürülməmiş mənfəət (ödənilməmiş zərər)”;
32.1.4. 344 №li “Elan edilmiş dividendlər”.
32.2. 341 №li “Hesabat dövründə xalis mənfəət (zərər)” hesabında mühasibat uçotu
subyektinin hesabat dövrü ərzində əldə edilmiş xalis mənfəəti (zərəri) barədə ümumiləşdirilmiş
məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman hesabat dövrü ərzində xalis mənfəət əldə edildikdə 801 №li
mühasibat yazılışı verilir. Hesabat dövrü ərzində zərər əldə edildikdə 341 №li hesabın müvafiq
verilir.
32.3. 342 №li “Mühasibat uçotu siyasətində dəyişikliklərlə bağlı mənfəət (zərər) üzrə
düzəlişlər” hesabında mühasibat uçotu subyektinin hesabat dövrü ərzində uçot siyasətində
dəyişikliklərlə əlaqədar keçmiş illlər üzrə əhəmiyyətli səhvlərlə bağlı mənfəəti (zərəri) barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman hesabat dövrü ərzində dəyişikliklərlə bağlı
müəyyən edilmiş məbləğlər və əhəmiyyətli səhvlərə görə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
32.3.1. keçmiş illərdə çəkilmiş xərclərin tanınaraq uçotda əks etdirilməsi məqsədi ilə
düzəlişlərin verilməsinə 342 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 102, 112, 132, 191, 201,
207, 223, 224, 241-1, 242, 244, 245, 411, 412, 413, 431, 432, 434, 435, 511, 512, 513, 515, 521, 522, 531, 532,
32.3.2. keçmiş illərdə çəkilmiş xərclərin tanınması zamanı mənfəət vergisinə təsirinin
hesablanması ilə əlaqədar düzəliş məbləğinə 421, 521 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti
32.3.3. keçmiş illərdə tanınmış xərclərin azaldılması məqsədi ilə düzəlişlərin verilməsinə 102,
112, 132, 191, 201, 207, 223, 224, 241-1, 242, 244, 245, 411, 412, 413, 431, 432, 434, 435, 511, 512, 513, 515,
521, 522, 531, 532, 533, 537, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 342 №li
32.3.4. həmin xərclərin azaldılması nəticəsində yaranmış mənfəət vergisinin hesablanması ilə
əlaqədar düzəliş məbləğinə 342 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 161, 521 №li
32.4. Mühasibat uçotu siyasətində dəyişikliklərlə bağlı yaranmış mənfəət (zərər) üzrə
məbləğlər bölüşdürülməmiş mənfəətə (ödənilməmiş zərərə) aid edildikdə 343 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 342 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində və ya 342 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 343 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
32.5. 343 №li “Keçmiş illər üzrə bölüşdürülməmiş mənfəət (ödənilməmiş zərər)” hesabında
mühasibat uçotu subyektinin keçmiş illər ərzində əldə edilmiş xalis mənfəəti (zərəri) barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman əldə edilmiş xalis mənfəət 341 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debetində və 343 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində, əldə
edilmiş zərər isə 343 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 341 №li hesabın müvafiq
32.6. Keçmiş illər üzrə bölüşdürülməmiş mənfəət (ödənilməmiş zərər) hesabına ehtiyatlar
yaradıldıqda 343 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 333, 334, 335 №li hesabların
32.7. Keçmiş illər üzrə bölüşdürülməmiş mənfəət (ödənilməmiş zərər) hesabına yaradılmış
ehtiyatlar geri qaytarıldığı hallarda 333, 334, 335 №li hesabların müvafiq subhesablarının debetində
32.8. 344 №li “Elan edilmiş dividendlər” hesabında mühasibat uçotu subyekti tərəfindən
hesabat dövrü və ya keçmiş illlər ərzində əldə edilmiş xalis mənfəətdən elan edilmiş dividendlər
barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman 341, 343 №li hesabların müvafiq
verilir.
32.9. Elan edilmiş dividendlər təsisçilər üzrə kreditor borclara aid edildikdə 344 №li hesabın
32.10. Elan edilmiş dividendlər üzrə səhv hesablanılmış məbləğlər 534 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debetində və 344 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində, 344 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debetində və 341, 343 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində
əks etdirilir.
33. Uzunmüddətli öhdəliklər
33.1. “Uzunmüddətli öhdəliklər” bölməsi mühasibat uçotu subyektinin uzunmüddətli faiz

xərcləri yaradan öhdəlikləri, uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəlikləri, təxirə salınmış vergi
öhdəlikləri, uzunmüddətli kreditor borcları və sair uzunmüddətli öhdəliklərinin uçota alınmasına
dair ümumiləşdirilmiş məlumatları əks etdirir.
33.2.1. 40 - “Uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər”;
33.2.2. 41 - “Uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər”;
33.2.3. 42 - “Təxirə salınmış vergi öhdəlikləri”;
33.2.4. 43 - “Uzunmüddətli kreditor borcları”;
33.2.5. 44 - “Sair uzunmüddətli öhdəliklər”.
34. Uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklərin uçotu
34.1. Uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklərin uçotu Hesablar Planının 40-cı
maddəsində əks etdirilir. Bu maddədə mühasibat uçotu subyektinin uzunmüddətli faiz xərcləri
yaradan öhdəliklərinin hərəkəti üzrə ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Bu maddə üzrə
34.1.1. 401 №li “Uzunmüddətli bank kreditləri”;
34.1.2. 402 №li “İşçilər üçün uzunmüddətli bank kreditləri”;
34.1.3. 403 №li “Uzunmüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar”;
34.1.4. 404 №li “Uzunmüddətli borclar”;
34.1.5. 405 №li “Geri alınan məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmlər (uzunmüddətli)”;
34.1.6. 406 №li “Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklər”;
34.1.7. 407 №li “Törəmə (asılı) müəssisələrə uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər”;
34.1.8. 408 №li “Digər uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər”.
34.2. 401 №li “Uzunmüddətli bank kreditləri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin hesabat
tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməsi tələb olunmayan bank kreditləri barədə ümumiləşdirilmiş
məlumatlar əks etdirilir. Uzunmüddətli bank kreditləri yarandıqda 223, 224 №li hesabların müvafiq
verilir. Uzunmüddətli bank kreditləri qısamüddətli bank kreditləri kimi təsnifləşdirildikdə 401 №li
əks etdirilir.
34.3. Uzunmüddətli bank kreditləri üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 401 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 631-4 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
Uzunmüddətli bank kreditləri üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 751-4 №li subhesabın debeti və
34.4. Uzunmüddətli bank kreditləri qısamüddətli bank kreditləri kimi təsnifləşdirilmədən
birbaşa olaraq ödənildikdə 401 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 221, 223, 224, 225 №li
34.5. Uzunmüddətli bank kreditlərinin üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 401 №li hesabın
217, 243, 244, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
34.6. Uzunmüddətli bank kreditlərinin bağışlanılması və ya iddia müddətinin keçməsi ilə
əlaqədar qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada silinməsi 401 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debetində və 631-5 №li subhesabın kreditində əks etdirilir.
34.7. 402 №li “İşçilər üçün uzunmüddətli bank kreditləri” hesabında mühasibat uçotu
subyektinin öz işçiləri üçün götürdüyü uzunmüddətli bank öhdəlikləri barədə ümumiləşdirilmiş
məlumatlar əks etdirilir. İşçilər üçün uzunmüddətli bank kreditləri əldə edildikdə 223, 224 №li
mühasibat yazılışı verilir. İşçilər üçün uzunmüddətli bank kreditləri işçilər üçün qısamüddətli bank
kreditləri kimi təsnifləşdirildikdə 402 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 502 №li
hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Mühasibat uçotu subyektinin bank
hesablarına daxil olmuş işçilər üçün uzunmüddətli bank kreditləri işçilərə verildikdə 182, 233 №li
hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 223, 224 №li hesabların müvafiq subhesablarının
34.8. İşçilər üçün uzunmüddətli bank kreditləri üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 402 №li
verilir. İşçilər üçün uzunmüddətli bank kreditləri üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 751-4 №li
subhesabın debeti və 402 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı
verilir.
34.9. İşçilər üçün uzunmüddətli bank kreditləri işçilər üçün qısamüddətli bank kreditləri kimi
təsnifləşdirilmədən birbaşa olaraq ödənildikdə 402 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
34.10. İşçilər üçün uzunmüddətli bank kreditlərinin üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 402 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 211, 212, 213, 214, 215,
34.11. İşçilər üçün uzunmüddətli bank kreditlərinin bağışlanılması və ya iddia müddətinin
keçməsi ilə əlaqədar qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada silinməsi 402 №li hesabın müvafiq
34.12. 403 №li “Uzunmüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar” hesabında mühasibat uçotu
subyektinin kapitala konvertasiya oluna bilən istiqrazlar (borc kağızları) buraxdığı zaman,
konvertasiyası 12 aydan artıq müddət ərzində həyata keçirilən həmin istiqrazlar barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Uzunmüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar
buraxıldıqda 101, 103, 111, 113, 121, 123, 131, 141, 151, 152, 181, 182, 183, 193, 201, 205, 207, 217, 221,
223, 225, 231, 232, 234, 245 №li hesabların müvafiq subhesablarının debetində və 403 №li hesabın
müvafiq subhesablarının kreditində uçota alınır. Uzunmüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar
qısamüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar kimi təsnifləşdirildikdə 403 №li hesabın müvafiq
34.13. Uzunmüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda
yazılışı verilir. Uzunmüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda
751-4 №li subhesabın debeti və 403 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat
34.14. Uzunmüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar qısamüddətli konvertasiya olunan
istiqrazlar kimi təsnifləşdirilmədən birbaşa olaraq kapitala keçirildiyi halda səhmlərin nominal
dəyəri həddində 403 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 301 №li hesabın müvafiq
subhesablarının krediti üzrə, səhmlərin nominal dəyərindən artıq məbləğinə 403 №li hesabın
Uzunmüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar birbaşa olaraq kapitala keçirilən zaman emissiya
güzəşti yarandığı halda səhmlərin nominal dəyəri ilə satış dəyəri arasındakı fərq məbləğinə 311-1
№li subhesabın debeti və 403 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı
verilir.
34.15. Uzunmüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar qısamüddətli konvertasiya olunan
istiqrazlar kimi təsnifləşdirilmədən birbaşa olaraq ödənildiyi halda 403 №li hesabın müvafiq
34.16. Uzunmüddətli konvertasiya olunan istiqrazların üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 403
215, 216, 217, 243, 244, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
34.17. Uzunmüddətli konvertasiya olunan istiqrazların bağışlanılması və ya iddia müddətinin

34.18. 404 №li “Uzunmüddətli borclar” hesabında mühasibat uçotu subyektinin hesabat
tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməsi tələb olunmayan borcları barədə ümumiləşdirilmiş
məlumatlar əks etdirilir. Uzunmüddətli borclar yarandıqda 223, 224 №li hesabların müvafiq
verilir. Uzunmüddətli borclar qısamüddətli borclar kimi təsnifləşdirildikdə 404 №li hesabın müvafiq
34.19. Uzunmüddətli borclar üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 404 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 631-4 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
Uzunmüddətli borclar üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 751-4 №li subhesabın debeti və 404 №li
34.20. Uzunmüddətli borclar qısamüddətli borclar kimi təsnifləşdirilmədən birbaşa olaraq
ödənildikdə 404 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 221, 223, 224, 225 №li hesabların
34.21. Uzunmüddətli borcların üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 404 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debetində və 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217, 243,
34.22. Uzunmüddətli borcların bağışlanılması və ya iddia müddətinin keçməsi ilə əlaqədar
qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada silinməsi 404 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debetində və 631-5 №li subhesabın kreditində əks etdirilir.
34.23. 405 №li “Geri alınan məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmlər (uzunmüddətli)”
hesabında mühasibat uçotu subyektinin hesabat tarixindən sonra 12 aydan artıq müddət ərzində geri
alınacaq məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks
etdirilir. Geri alınan məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmlər (uzunmüddətli) buraxıldıqda 101,
103, 111, 113, 121, 123, 131, 141, 151, 152, 181, 182, 183, 193, 201, 205, 207, 217, 221, 223, 225, 231, 232,
krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Geri alınan məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmlər
(uzunmüddətli) qısamüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 405 №li hesabın müvafiq subhesablarının
34.24. Geri alınan məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmlər (uzunmüddətli) üzrə müsbət
məzənnə fərqi yarandıqda 405 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 631-4 №li subhesabın
(uzunmüddətli) üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 751-4 №li subhesabın debeti və 405 №li
34.25. Geri alınan məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmlər (uzunmüddətli) qısamüddətli
kimi təsnifləşdirilmədən birbaşa olaraq ödənildikdə 405 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti
və 221, 223, 224, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
34.26. Geri alınan məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmlərin (uzunmüddətli) üçüncü şəxs
tərəfindən ödənilməsi 405 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 171, 172, 173, 174, 175,
34.27. Geri alınan məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmlərin (uzunmüddətli)
bağışlanılması və ya iddia müddətinin keçməsi ilə əlaqədar qanunvericiliklə müəyyən edilmiş
qaydada silinməsi 405 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 631-5 №li subhesabın
34.28. 406 №li “Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklər” hesabında mühasibat uçotu
subyektinin maliyyə icarəsi nəticəsində yaranan bütün uzunmüddətli öhdəlikləri barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Mühasibat uçotu subyekti aktivləri maliyyə icarəsi ilə
əldə etdikdə onların ədalətli dəyərinə bərabər olan məbləği, yaxud, əgər bu məbləğ aşağıdırsa,

minimal icarə ödənişlərinin hər birinin icarə şərtlərinin qəbul edilməsi tarixində müəyyən edilmiş
diskontlaşdırılmış dəyəri 111, 121 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 406 №li hesabın
müvafiq subhesablarının kreditində, bu aktivlərlə bağlı hər hansı dolayı xərclər 111 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 435, 445, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının
34.29. Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklər maliyyə icarəsi üzrə qısamüddətli
öhdəliklər kimi təsnifləşdirildikdə 406 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 535 №li
hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Maliyyə icarəsi üzrə
qısamüddətli öhdəliklərə görə ödənişlər həyata keçirildikdə əsas məbləğə 535 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 221, 223, 224, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti, faiz
məbləğinə 537 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 221, 223, 224, 225 №li hesabların
34.30. Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklərin cari dəyəri hesablandıqda həmin
öhdəliyin dəyəri ilə cari dəyər arasındakı fərqə 406 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
631-3 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Maliyyə icarəsi ilə əlaqədar cari ildə
hesablanan faiz xərci 751-3 №li subhesabın debeti və 537 №li hesabın müvafiq subhesablarının
34.31. Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklər qısamüddətli kimi təsnifləşdirilmədən
birbaşa olaraq ödənildikdə əsas məbləğə 406 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 221,
223, 224, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti, faiz məbləğinə 537 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 221, 223, 224, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti
34.32. Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklərin üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi
zamanı əsas məbləğ 406 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 171, 172, 173, 174, 175,
kreditində, faiz məbləği 537 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 171, 172, 173, 174, 175,
34.33. Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklərin və həmin öhdəliklərə görə hesablanmış
faiz xərclərinin bağışlanılması və ya iddia müddətinin keçməsi ilə əlaqədar qanunvericiliklə
müəyyən edilmiş qaydada silinməsi 406, 537 №li hesabların müvafiq subhesablarının debetində və
631-5 №li subhesabın kreditində əks etdirilir.
34.34. 407 №li “Törəmə (asılı) müəssisələrə uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər”
hesabında mühasibat uçotu subyekti törəmə və ya asılı müəssisələrindən faiz xərcləri yaradan
borclar aldığı zaman, onlar barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Törəmə (asılı)
müəssisələrə uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər yarandıqda 223, 224 №li hesabların
yazılışı verilir. Törəmə (asılı) müəssisələrə uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər
qısamüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 407 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 506 №li
34.35. Törəmə (asılı) müəssisələrə uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər üzrə müsbət
krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Uzunmüddətli bank kreditləri üzrə mənfi məzənnə fərqi
yarandıqda 751-4 №li subhesabın debeti və 407 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə
34.36. Törəmə (asılı) müəssisələrə uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər qısamüddətli
kimi təsnifləşdirilmədən birbaşa olaraq ödənildikdə 407 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti
və 221, 223, 224, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.

34.37. Törəmə (asılı) müəssisələrə uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklərin üçüncü şəxs
34.38. Törəmə (asılı) müəssisələrə uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklərin
34.39. 408 №li “Digər uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər” hesabında mühasibat
uçotu subyektinin 401 – 407 №li hesablarda göstərilməyən bütün digər uzunmüddətli faiz xərcləri
yaradan öhdəlikləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Digər uzunmüddətli faiz
xərcləri yaradan öhdəliklər yarandıqda 223, 224 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və
408 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Digər uzunmüddətli
faiz xərcləri yaradan öhdəliklər qısamüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 408 №li hesabın müvafiq
34.40. Digər uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər üzrə müsbət məzənnə fərqi
yarandıqda 408 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 631-4 №li subhesabın krediti üzrə
mühasibat yazılışı verilir. Digər uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər üzrə mənfi məzənnə
fərqi yarandıqda 751-4 №li subhesabın debeti və 408 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti
34.41. Digər uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər qısamüddətli kimi
34.42. Digər uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklərin üçüncü şəxs tərəfindən
ödənilməsi 408 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177,
211, 212, 213, 214, 215, 216, 217, 243, 244, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində
əks etdirilir.
34.43. Digər uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklərin bağışlanılması və ya iddia
müddətinin keçməsi ilə əlaqədar qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada silinməsi 408 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 631-5 №li subhesabın kreditində əks etdirilir.
34.44. Uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər nizamnamə kapitalına çevrildikdə
34.44.2. səhmlərin nominal dəyəri məbləğinə 401, 402, 404, 405, 406, 407, 408 №li hesabların
müvafiq subhesablarının debeti və 302 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti, səhmlərin
nominal dəyərindən artıq məbləğinə (emissiya gəlirinə) 401, 402, 404, 405, 406, 407, 408 №li
hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 311 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
34.45. Uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər geri alınmış səhmlərin yenidən
buraxılması hesabına nizamnamə kapitalına çevrildikdə səhmlərin nominal dəyəri məbləğinə 401,
müvafiq subhesablarının krediti üzrə, səhmlərin nominal dəyərindən artıq məbləğə (emissiya
gəlirinə) 401, 402, 404, 405, 406, 407, 408 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 311 №li
35. Uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklərin uçotu

35.1. Uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklərin uçotu Hesablar Planının 41-ci maddəsində
əks etdirilir. Bu maddədə mühasibat uçotu subyektinin uzunmüddətli qiymətləndirilmiş
öhdəliklərinin hərəkəti üzrə ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Bu maddə üzrə aşağıdakı
hesablar açılır:
35.1.1. 411 №li “İşdən azad olma ilə bağlı uzunmüddətli müavinətlər və öhdəliklər”;
35.1.2. 412 №li “Uzunmüddətli zəmanət öhdəlikləri”;
35.1.3. 413 №li “Uzunmüddətli hüquqi öhdəliklər”;
35.1.4. 414 №li “Digər uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər”.
35.2. 411 №li “İşdən azad olma ilə bağlı uzunmüddətli müavinətlər və öhdəliklər” hesabında
mühasibat uçotu subyektinin hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməsi tələb olunmayan
işdən azad olma ilə bağlı uzunmüddətli müavinətlər və öhdəlikləri barədə ümumiləşdirilmiş
məlumatlar əks etdirilir. İşdən azad olma ilə bağlı uzunmüddətli müavinətlər və öhdəliklər
yarandıqda 202, 711, 721, 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 411 №li hesabın
müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. İşdən azad olma ilə bağlı
uzunmüddətli müavinətlər və öhdəliklər qısamüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 411 №li hesabın
etdirilir.
35.3. İşdən azad olma ilə bağlı uzunmüddətli müavinətlər və öhdəliklər üzrə müsbət məzənnə
fərqi yarandıqda 411 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611-8 №li subhesabın krediti
üzrə mühasibat yazılışı verilir. İşdən azad olma ilə bağlı uzunmüddətli müavinətlər və öhdəliklər
üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 731-8 №li subhesabın debeti və 411 №li hesabın müvafiq
35.4. İşdən azad olma ilə bağlı uzunmüddətli müavinətlər və öhdəliklər qısamüddətli kimi
35.5. İşdən azad olma ilə bağlı uzunmüddətli müavinətlər və öhdəliklərin üçüncü şəxs
35.6. İşdən azad olma ilə bağlı uzunmüddətli müavinətlər və öhdəliklərin iddia müddətinin
35.7. 412 №li “Uzunmüddətli zəmanət öhdəlikləri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində yerinə yetirilməsi tələb olunmayan zəmanət öhdəlikləri
barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Uzunmüddətli zəmanət öhdəlikləri yaradıldıqda
üzrə mühasibat yazılışı verilir. Uzunmüddətli zəmanət öhdəlikləri qısamüddətli kimi
təsnifləşdirildikdə 412 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 512 №li hesabın müvafiq
35.8. Uzunmüddətli zəmanət öhdəlikləri üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 412 №li
verilir. Uzunmüddətli zəmanət öhdəlikləri üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 731-8 №li
verilir.
35.9. Uzunmüddətli zəmanət öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi zamanı görülən işlər və ya
göstərilən xidmətlər üzrə 412 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 435, 538, 545 №li

35.10. Uzunmüddətli zəmanət öhdəlikləri ilə əlaqədar görülən işlərə və göstərilən xidmətlərə
görə hesablanmış əlavə dəyər vergisi üzrə 241-1 №li subhesabın debeti və 435, 538, 545 №li
hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Bu əlavə dəyər vergisi
əvəzləşdirildiyi halda 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 241-1 №li subhesabın
krediti, əvəzləşdirilmədiyi hallarda isə 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 241-1 №li
subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Həmin işlərin və xidmətlərin ödənilməsi 435, 538,
545 №li hesabların müvafiq subhesablarının debetində və 221, 223, 224, 225 №li hesabların müvafiq
35.11. Uzunmüddətli zəmanət öhdəlikləri ilə əlaqədar görülən işlər və göstərilən xidmətlərin
üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 435, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının debetində
və 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217, 243, 244 №li hesabların müvafiq
35.12. Uzunmüddətli zəmanət öhdəlikləri yaranmadığı və ya həmin yaradılmış öhdəliyin
hesabına çəkilmiş xərclərin hesabat dövrünün xərclərindən çıxarılması hallarında 412 №li hesabın
35.13. 413 №li “Uzunmüddətli hüquqi öhdəliklər” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində yerinə yetirilməsi nəzərdə tutulmayan hüquqi öhdəlikləri
barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Uzunmüddətli hüquqi öhdəliklər yarandıqda 113,
krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Uzunmüddətli hüquqi öhdəliklər qısamüddətli kimi
35.14. Uzunmüddətli hüquqi öhdəliklər üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 413 №li
verilir. Uzunmüddətli hüquqi öhdəliklər üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 731-8 №li subhesabın
35.15. Uzunmüddətli hüquqi öhdəliklərin yerinə yetirilməsi zamanı görülən işlər və ya
35.16. Uzunmüddətli hüquqi öhdəliklərlə əlaqədar görülən işlərə və göstərilən xidmətlərə görə
hesablanmış əlavə dəyər vergisi üzrə 241-1 №li subhesabın debeti və 435, 538, 545 №li hesabların
müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Bu əlavə dəyər vergisi
35.17. Uzunmüddətli hüquqi öhdəliklərlə əlaqədar görülən işlər və göstərilən xidmətlərin
35.18. Əvvəllki dövrlər üzrə uzunmüddətli hüquqi öhdəliklər kimi tanınmaqla xərcə aid
edilmiş öhdəliyin geri qaytarılması zamanı 413 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611
35.19. 414 №li “Digər uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər” hesabında mühasibat uçotu
subyektinin hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində yerinə yetirilməsi tələb olunmayan digər
uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəlikləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.

35.20. 414 №li “Digər uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər” hesabı üzrə 414-1 №li
“Sığorta müqavilələri üzrə uzunmüddətli öhdəliklər” subhesabı açılır.
35.21. Digər uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər yarandıqda 731 №li hesabın müvafiq
verilir. Digər uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər qısamüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 414
№li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 511 №li hesabın müvafiq subhesablarının
35.22. Digər uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər üzrə müsbət məzənnə fərqi
mühasibat yazılışı verilir. Digər uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər üzrə mənfi məzənnə
35.23. Digər uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklərin yerinə yetirilməsi zamanı görülən
işlər və ya göstərilən xidmətlər üzrə 414 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 435, 538, 545
35.24. Digər uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklərlə əlaqədar görülən işlərə və göstərilən
xidmətlərə görə hesablanmış əlavə dəyər vergisi üzrə 241-1 №li subhesabın debeti və 435, 538, 545
№li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Bu əlavə dəyər vergisi
35.25. Digər uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklərlə əlaqədar görülən işlər və göstərilən
xidmətlərin üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 435, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının
debetində və 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217, 243, 244 №li hesabların
35.26. Digər uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklərin üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi
414 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 211, 212, 213,
214, 215, 216, 217, 243, 244, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
35.27. Əvvəllki dövrlər üzrə digər uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər kimi tanınmaqla
xərcə aid edilmiş öhdəliyin geri qaytarılması zamanı 414 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti
35.28. Uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər nizamnamə kapitalına çevrildikdə aşağıdakı
35.29. Uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər geri alınmış səhmlərin yenidən buraxılması
hesabına nizamnamə kapitalına çevrildikdə səhmlərin nominal dəyəri məbləğinə 412, 413 №li
hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 321 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə,
səhmlərin nominal dəyərindən artıq məbləğə (emissiya gəlirinə) 412, 413 №li hesabların müvafiq
verilir.

36. Təxirə salınmış vergi öhdəliklərinin uçotu
36.1. Təxirə salınmış vergi öhdəliklərinin uçotu Hesablar Planının 42-ci maddəsində əks
etdirilir. Bu maddədə təxirə salınmış vergi öhdəlikləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim
olunur. Təxirə salınmış vergi öhdəlikləri maddəsində mənfəət vergisi və digər vergilər üzrə təxirə
salınmış vergi öhdəlikləri uçota alınır. Bu maddə aşağıdakı hesablardan ibarətdir:
36.1.1. 421 №li “Mənfəət vergisi üzrə təxirə salınmış vergi öhdəlikləri”;
36.1.2. 422 №li “Digər təxirə salınmış vergi öhdəlikləri”.
36.2. 421 №li “Mənfəət vergisi üzrə təxirə salınmış vergi öhdəlikləri” hesabında mühasibat
uçotu subyektinin fəaliyyətinin həyata keçirilməsi zamanı mənfəət vergisi üzrə vergi tutulan
müvəqqəti fərqlər ilə əlaqədar gələcəkdə ödənilməli olan mənfəət vergisi barədə ümumiləşdirilmiş
36.3. Uçot mənfəəti vergi xərclərinin çıxılmasından əvvəl dövr üzrə mühasibat uçotu
subyektinin mənfəəti və ya zərəridir. Vergi mənfəəti (vergi zərəri), Vergi Məcəlləsinə uyğun olaraq
müəyyən olunan mənfəət vergisinin ödənildiyi (əvəzinin alındığı) dövr üzrə hesablanılan mənfəət və
ya zərərdir. Mənfəət vergisi üzrə vergi öhdəliklərinin hesablanması zamanı aşağıdakı mühasibat
36.3.1. hesabat dövrünün vergi mənfəəti üzrə cari mənfəət vergisi xərclərinə 801 №li hesabın
36.3.3. hesabat dövrünün təxirə salınmış vergi öhdəliklərinə 801 №li hesabın müvafiq
üzrə.
36.4. Mənfəət vergisi üzrə təxirə salınmış vergi öhdəlikləri hesablanan zaman, keçmiş illər üçün
təxirə salınmış vergi aktivləri mövcuddursa, o zaman həmin təxirə salınmış vergi aktivləri məbləği
36.5. 422 №li “Digər təxirə salınmış vergi öhdəlikləri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
fəaliyyətinin həyata keçirilməsi zamanı digər təxirə salınmış vergi öhdəlikləri barədə
36.6. Digər təxirə salınmış vergi öhdəliklərinin hesablanması zamanı 113, 123, 171, 172, 173,
36.7. Həmin təxirə salınmış vergi öhdəlikləri hesabat dövrünün vergi öhdəliyi kimi tanındıqda
422 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının
kreditində əks etdirirlir.
37. Uzunmüddətli kreditor borclarının uçotu
37.1. Uzunmüddətli kreditor borclarının uçotu Hesablar Planının 43-cü maddəsində əks
etdirilir. Bu maddədə mühasibat uçotu subyektinin uzunmüddətli kreditor borclarının hərəkəti üzrə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Bu maddə üzrə aşağıdakı hesablar açılır:
37.1.1. 431 №li “Malsatan və podratçılar üzrə uzunmüddətli kreditor borcları”;
37.1.2. 432 №li “Törəmə (asılı) cəmiyyətlərə uzunmüddətli kreditor borcları”;
37.1.3. 433 №li “Tikinti müqavilələri üzrə uzunmüddətli kreditor borcları”;

37.1.4. 434 №li “Faizlər üzrə uzunmüddətli kreditor borcları”;
37.1.5. 435 №li “Digər uzunmüddətli kreditor borcları”.
37.2. 431 №li “Malsatan və podratçılar üzrə uzunmüddətli kreditor borcları” hesabında
əsas fondlar, qeyri-maddi aktivlər və ehtiyatların əldə edilməsi üzrə yaranan kreditor borcları barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Malsatan və podratçılar üzrə uzunmüddətli kreditor
borcları yarandıqda 101, 103, 111, 113, 121, 123, 131, 141, 193, 201, 205, 207, 245 №li hesabların
materiallar əldə edilən zaman aksiz vergisinin hesablanması ilə bağlı aşağıdakı mühasibat yazılışıları
verilir:
37.3.1. həmin xammal və materiallar üzrə hesablanılan aksiz vergisinə 241-2 №li subhesabın
37.4. Əsas fondlar, qeyri-maddi aktivlər və ehtiyatların əldə edilməsi nəticəsində yaranan əlavə
dəyər vergisi 241-1 №li subhesabın debetində və 431 №li hesabın müvafiq subhesablarının
kreditində əks etdirilir. Əldə edilmiş həmin aktivlər üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirildikdə 521
verilir. Bu aktivlər üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilməyən hallarda 101, 103, 111, 113, 121, 123,
131, 141, 193, 201, 205, 207, 245 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 241-1 №li
37.5. Malsatan və podratçılar üzrə uzunmüddətli kreditor borcları qısamüddətli kimi
37.6. Malsatan və podratçılar üzrə uzunmüddətli kreditor borcları üzrə müsbət məzənnə fərqi
mühasibat yazılışı verilir. Malsatan və podratçılar üzrə uzunmüddətli kreditor borcları üzrə mənfi
məzənnə fərqi yarandıqda 731-8 №li subhesabın debeti və 431 №li hesabın müvafiq subhesablarının
37.7. Malsatan və podratçılar üzrə uzunmüddətli kreditor borcları qısamüddətli kimi
37.8. Malsatan və podratçılar üzrə uzunmüddətli kreditor borclarının üçüncü şəxs tərəfindən
əks etdirilir.
37.9. Malsatan və podratçılar üzrə uzunmüddətli kreditor borclarının bağışlanılması və ya
iddia müddətinin keçməsi ilə əlaqədar qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada silinməsi 431 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 611-10 №li subhesabın kreditində əks etdirilir. Aksiz
vergisi tətbiq edilən xammal və materialların aksiz vergisi əvəzləşdirildiyi halda, 431 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə,
krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Bu zaman hesablanmış əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirildiyi

halda həmin məbləğə 431 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 521 №li hesabın müvafiq
subhesablarının krediti, əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilmədiyi halda həmin məbləğə 431 №li hesabın
37.10. 432 №li “Törəmə (asılı) cəmiyyətlərə uzunmüddətli kreditor borcları” hesabında
əsas fondlar, qeyri-maddi aktivlər, ehtiyatlar, görülmüş işlər və göstərilmiş xidmətlərin əldə edilməsi
üzrə, habelə faizlərə görə törəmə (asılı) cəmiyyətlərə yaranan kreditor borcları barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Törəmə (asılı) cəmiyyətlərə uzunmüddətli kreditor
borcları yarandıqda 101, 103, 111, 113, 121, 123, 131, 141, 193, 201, 202, 203, 205, 207, 242, 245, 711, 721,
verilir:
37.12. Əsas fondlar, qeyri-maddi aktivlər, ehtiyatlar, görülmüş işlər və göstərilmiş xidmətlərin
əldə edilməsi zamanı törəmə (asılı) cəmiyyətlərə yaranan əlavə dəyər vergisi 241-1 №li subhesabın
debetində və 432 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Əlavə dəyər vergisi
üzrə mühasibat yazılışı verilir. Əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilməyən hallarda 101, 103, 111, 113, 121,
37.13. Törəmə (asılı) cəmiyyətlərə uzunmüddətli kreditor borcları qısamüddətli kimi
37.14. Törəmə (asılı) cəmiyyətlərə uzunmüddətli kreditor borcları üzrə müsbət məzənnə fərqi
mühasibat yazılışı verilir. Törəmə (asılı) cəmiyyətlərə uzunmüddətli kreditor borcları üzrə mənfi
37.15. Törəmə (asılı) cəmiyyətlərə uzunmüddətli kreditor borcları qısamüddətli kimi
37.16. Törəmə (asılı) cəmiyyətlərə uzunmüddətli kreditor borclarının üçüncü şəxs tərəfindən
əks etdirilir.
37.17. Törəmə (asılı) cəmiyyətlərə uzunmüddətli kreditor borclarının bağışlanılması və ya iddia

37.18. 433 №li “Tikinti müqavilələri üzrə uzunmüddətli kreditor borcları” hesabında
kreditor borcları barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Tikinti müqavilələri üzrə
uzunmüddətli kreditor borcları yarandıqda 113, 123, 205 №li hesabların müvafiq subhesablarının
37.19. Tikinti müqavilələri üzrə yaranan əlavə dəyər vergisi 241-1 №li subhesabın debetində və
433 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Əlavə dəyər vergisi
üzrə mühasibat yazılışı verilir. Bu işlər üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilməyən hallarda 113, 123,
205 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 241-1 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat
37.20. Tikinti müqavilələri üzrə uzunmüddətli kreditor borcları qısamüddətli kimi
37.21. Tikinti müqavilələri üzrə uzunmüddətli kreditor borcları üzrə müsbət məzənnə fərqi
mühasibat yazılışı verilir. Tikinti müqavilələri üzrə uzunmüddətli kreditor borcları üzrə mənfi
37.22. Tikinti müqavilələri üzrə uzunmüddətli kreditor borcları qısamüddətli kimi
37.23. Tikinti müqavilələri üzrə uzunmüddətli kreditor borclarının üçüncü şəxs tərəfindən
əks etdirilir.
37.24. Tikinti müqavilələri üzrə uzunmüddətli kreditor borclarının bağışlanılması və ya iddia
hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 611-10 №li subhesabın kreditində əks etdirilir. Bu
zaman hesablanmış əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirildiyi halda həmin məbləğə 433 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti, əlavə dəyər
vergisi əvəzləşdirilmədiyi halda həmin məbləğə 433 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
241-1 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
37.25. 434 №li “Faizlər üzrə uzunmüddətli kreditor borcları” hesabında mühasibat uçotu
subyektinin hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməsi tələb olunmayan faizlər üzrə yaranan
kreditor borcları barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Faizlər üzrə uzunmüddətli
kreditor borcları yarandıqda 711, 721, 731, 751 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 434
37.26. Faizlər üzrə uzunmüddətli kreditor borcları qısamüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 434
37.27. Faizlər üzrə uzunmüddətli kreditor borcları üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 434
№li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611-8, 631-4 №li subhesabların krediti üzrə

mühasibat yazılışı verilir. Faizlər üzrə uzunmüddətli kreditor borcları üzrə mənfi məzənnə fərqi
yarandıqda 731-8, 751-4 №li subhesabların debeti və 434 №li hesabın müvafiq subhesablarının
37.28. Faizlər üzrə uzunmüddətli kreditor borcları qısamüddətli kimi təsnifləşdirilmədən
birbaşa olaraq ödənildikdə 434 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 221, 223, 224, 225 №li
37.29. Faizlər üzrə uzunmüddətli kreditor borclarının üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 434
37.30. Faizlər üzrə uzunmüddətli kreditor borclarının bağışlanılması və ya iddia müddətinin
subhesablarının debetində və 611-10, 631-5 №li subhesabların kreditində əks etdirilir.
37.31. 435 №li “Digər uzunmüddətli kreditor borcları” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
431 – 434 №li hesablarında göstərilməyən, hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməsi tələb
olunmayan görülmüş işlərin və göstərilmiş xidmətlərin qəbulu nəticəsində yaranan bütün digər
uzunmüddətli kreditor borcları barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Digər
uzunmüddətli kreditor borcları yarandıqda 103, 111, 113, 123, 131, 151, 181, 183, 191, 193, 201, 202,
37.32. Görülmüş işlərin və göstərilmiş xidmətlərin qəbulu nəticəsində yaranan əlavə dəyər
vergisi 241-1 №li subhesabın debetində və 435 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks
etdirilir. Qəbul edilmiş həmin işlər və xidmətlər üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirildikdə 521 №li
verilir. Bu işlər və xidmətlər üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilməyən hallarda 103, 111, 113, 123,
131, 151, 181, 183, 191, 193, 201, 202, 203, 205, 207, 225, 231, 232, 234, 242, 245, 412, 711, 721 №li
hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 241-1 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı
verilir.
37.33. Digər uzunmüddətli kreditor borcları qısamüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 435 №li
əks etdirilir.
37.34. Digər uzunmüddətli kreditor borcları üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 435 №li
verilir. Tikinti müqavilələri üzrə uzunmüddətli kreditor borcları üzrə mənfi məzənnə fərqi
37.35. Digər uzunmüddətli kreditor borcları qısamüddətli kimi təsnifləşdirilmədən birbaşa
olaraq ödənildikdə 435 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 221, 223, 224, 225 №li
37.36. Digər uzunmüddətli kreditor borclarının üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 435 №li
37.37. Digər uzunmüddətli kreditor borclarının bağışlanılması və ya iddia müddətinin keçməsi
ilə əlaqədar qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada silinməsi 435 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debetində və 611-10 №li subhesabın kreditində əks etdirilir. Bu zaman hesablanmış
əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirildiyi halda həmin məbləğə 435 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti, əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilmədiyi
halda həmin məbləğə 435 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 241-1 №li subhesabın

37.38. Uzunmüddətli kreditor borcları nizamnamə kapitalına çevrildikdə aşağıdakı mühasibat
37.38.2. səhmlərin nominal dəyəri məbləğinə 431, 432, 433, 434, 435 №li hesabların müvafiq
subhesablarının debeti və 302 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti, səhmlərin nominal
dəyərindən artıq məbləğinə (emissiya gəlirinə) 431, 432, 433, 434, 435 №li hesabların müvafiq
37.39. Uzunmüddətli kreditor borcları geri alınmış səhmlərin yenidən buraxılması hesabına
nizamnamə kapitalına çevrildikdə səhmlərin nominal dəyəri məbləğinə 431, 432, 433, 434, 435 №li
səhmlərin nominal dəyərindən artıq məbləğə (emissiya gəlirinə) 431, 432, 433, 434, 435 №li
38. Sair uzunmüddətli öhdəliklərin uçotu
38.1. Sair uzunmüddətli öhdəliklərin uçotu Hesablar Planının 44-cü maddəsində əks etdirilir.
Bu maddədə mühasibat uçotu subyektinin sair uzunmüddətli öhdəliklərinin hərəkəti üzrə
38.1.1. 441 №li “Uzunmüddətli pensiya öhdəlikləri”;
38.1.2. 442 №li “Gələcək hesabat dövrlərinin gəlirləri”;
38.1.3. 443 №li “Alınmış uzunmüddətli avanslar”;
38.1.4. 444 №li “Uzunmüddətli məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmalar”;
38.1.5. 445 №li “Digər uzunmüddətli öhdəliklər”.
38.2. 441 №li “Uzunmüddətli pensiya öhdəlikləri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməsi tələb olunmayan pensiya təminatı planına
(xidmətlərin sonunda və ya xidmətlər göstərildikdən sonra, əsasında mühasibat uçotu subyektinin
işçilərinə pensiya ödənişlərini həyata keçirdiyi sazişə) uyğun və ya hər hansı digər şəkildə keçmiş
işçilər üçün, onlar təqaüdə çıxdıqdan sonra onlara görə qəbul etdiyi pensiya öhdəliyi üzrə yaranan
kreditor borcları barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Uzunmüddətli pensiya
öhdəlikləri yarandıqda 202, 203, 711, 721, 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 441
38.3. İşəgötürənlər tərəfindən işçilərinə sazişlər əsasında xidmətlərin sonunda və ya xidmətlər
göstərildikdən sonra pensiyaların ödənilməsi üzrə gələcək öhdəliklərin yerinə yetirilməsi mühasibat
uçotu subyektinin özü və ya işəgötürən mühasibat uçotu subyektindən ayrı olan digər mühasibat
uçotu subyekti tərəfindən həyata keçirilir.
38.4. İşəgötürən mühasibat uçotu subyektinin özü tərəfindən pensiya ödənişləri həyata
keçirildikdə nəzərdə tutulan pensiya ödənişlərinin işçilərin xidmət müddətindən asılı olaraq mövcud
və keçmiş işçilərə pensiya təminatı planı üzrə verilməsi gözlənilən pensiya öhdəliklərinin
diskontlaşdırılmış dəyəri hesablanılır. Bu zaman aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
38.4.1. mühasibat uçotu subyektinin gələcəkdə işçilərə ödəniləcək pensiya öhdəliklərinin
diskontlaşdırılmış dəyəri müəyyən edilərkən gələcəkdə gözlənilən öhdəlik məbləği ilə onun
diskontlaşdırılmış dəyəri arasındakı fərqə 441 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 631-1
38.4.2. mühasibat uçotu subyektinin işçilərə pensiya öhdəliklərinin məbləği müəyyən edilərkən
bu pensiya öhdəliklərinin diskontlaşdırılmış dəyəri ilə ödəniləcək pensiya öhdəliklərinin arasındakı
fərqə 751-1 №li subhesabın debeti və 441 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
38.4.3. uzunmüddətli pensiya öhdəlikləri qısamüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 441 №li hesabın
38.5. Pensiya ödənişlərinin digər mühasibat uçotu subyekti tərəfindən həyata keçirilməsi
nəzərdə tutulduqda 441 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 541 №li hesabın müvafiq
subhesablarının krediti üzrə, 541 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 221, 223, 224, 225
38.6. Uzunmüddətli pensiya öhdəlikləri üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 441 №li
verilir. Uzunmüddətli pensiya öhdəlikləri üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 751-4 №li
verilir.
38.7. Uzunmüddətli pensiya öhdəlikləri qısamüddətli kimi təsnifləşdirilmədən birbaşa olaraq
38.8. Uzunmüddətli pensiya öhdəliklərinin üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 441 №li hesabın
38.9. Uzunmüddətli pensiya öhdəliklərinin bağışlanılması və ya iddia müddətinin keçməsi ilə
38.10. 442 №li “Gələcək hesabat dövrlərinin gəlirləri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
hesabat tarixindən 12 aydan sonrakı dövrlərə aid ediləcək gəlirləri barədə ümumiləşdirilmiş
məlumatlar əks etdirilir. Gələcək hesabat dövrlərinin gəlirləri yarandıqda 221, 222, 223, 224, 225, 444,
38.11. 442 №li “Gələcək hesabat dövrlərinin gəlirləri” hesabına aşağıdakı subhesablar açılır:
38.11.1. 442-1 №li “Əsas əməliyyat gəlirləri üzrə gələcək hesabat dövrlərinin gəlirləri”;
38.11.2. 442-2 №li “Maliyyə gəlirləri üzrə gələcək hesabat dövrlərinin gəlirləri”.
38.12. Gələcək hesabat dövrlərinin gəlirləri qısamüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 442 №li
əks etdirilir.
38.13. Gələcək hesabat dövrlərinin gəlirləri üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 442 №li
verilir. Gələcək hesabat dövrlərinin gəlirləri üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 731-8 №li
verilir.
38.14. Gələcək hesabat dövrlərinin gəlirləri qısamüddətli kimi təsnifləşdirilmədən birbaşa
olaraq gəlir kimi tanındıqda 442 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 601, 631 №li
38.15. 443 №li “Alınmış uzunmüddətli avanslar” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
hesabat tarixindən 12 aydan sonrakı dövrlərdə alıcılara və sifarişçilərə göstərəcəyi xidmətlərə görə
əldə edilmiş pul vəsaitləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Alınmış uzunmüddətli
avanslar yarandıqda 221, 222, 223, 224, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 443
№li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Eyni zamanda, xarici
valyuta ilə olan və ilkin dəyəri ilə qiymətləndirilən qeyri-monetar maddə hesab edilən alınmış
uzunmüddətli avanslar əməliyyatın həyata keçirildiyi tarixdə Azərbaycan Respublikası Mərkəzi
Bankının müəyyənləşdirdiyi məzənnə ilə çevrilməlidirlər.

38.16. Alınmış uzunmüddətli avanslar ilə bağlı əlavə dəyər vergisinə görə büdcə qarşısında
38.17. Alınmış uzunmüddətli avanslar qısamüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 443 №li hesabın
etdirilir.
38.18. Alınmış qısamüddətli avanslar kimi təsnifləşdirilmədən alınmış uzunmüddətli avanslara
görə satılmış mallar, görülmüş işlər və göstərılmiş xidmətlərə görə 171, 172, 173, 174, 175, 177, 211,
212, 213, 214, 215, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 601, 611 №li hesabların
müvafiq subhesablarının krediti üzrə, həmin əməliyyatlar üzrə yaranmış əlavə dəyər vergisinə 171,
545 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Eyni zamanda 443
№li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 171, 172, 173, 174, 175, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 217
38.19. Qiymətləri xarici valyuta ilə göstərilən malların satılması, işlərin görülməsi və
xidmətlərin göstərilməsi zamanı onların satış dəyərinin əməliyyatın həyata keçirildiyi tarixdə
Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının müəyyənləşdirdiyi məzənnəyə uyğun tanınmasına,
habelə alınmış uzunmüddətli avanslarla debitor borc məbləğlərinin əvəzləşdirilməsinə və bu zaman
yaranan məzənnə fərqinə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
38.19.1. satılmış mallar, görülmüş işlər və göstərılmiş xidmətlərə görə 171, 172, 173, 174, 175,
177, 211, 212, 213, 214, 215, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 601, 611 №li
hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə, həmin əməliyyatlar üzrə yaranmış əlavə dəyər
vergisinə 171, 172, 173, 174, 175, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 217 №li hesabların müvafiq
38.19.2. eyni zamanda alınmış uzunmüddətli avansla debitor borc məbləğindən ən aşağı
olanının məbləği həddində 443 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 171, 172, 173, 174,
175, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
38.19.3. yaranmış debitor borc məbləği alınmış uzunmüddətli avans məbləğindən artıq
olduqda, artıq olan məbləğ həddində 731-8 №li subhesabın debeti və 171, 172, 173, 174, 175, 177, 211,
212, 213, 214, 215, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
38.19.4. alınmış uzunmüddətli avans məbləği yaranmış debitor borc məbləğindən artıq
olduqda, artıq olan məbləğ həddində 443 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611-8 №li
38.20. Alınmış uzunmüddətli avansların geri ödənilməsi 443 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debetində və 221, 222, 223, 224, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının
kreditində əks etdirilir. Alınmış uzunmüddətli avansların geri ödənilməsi zamanı əlavə dəyər
vergisinə görə 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 545 №li hesabın müvafiq
38.21. Alınmış uzunmüddətli avansların bağışlanılması və ya iddia müddətinin keçməsi ilə
38.22. Alınmış uzunmüddətli avansların bağışlanılması və ya iddia müddətinin keçməsi ilə
əlaqədar qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada silinməsi zamanı əlavə dəyər vergisinə görə 521
38.23. 444 №li “Uzunmüddətli məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmalar” hesabında
mühasibat uçotu subyektinin hesabat tarixindən 12 aydan sonrakı dövrlərdə məqsədli tədbirlərin
həyata keçirilməsi üçün nəzərdə tutulmuş digər müəssisələrdən daxil olmuş vəsaitlər, habelə dövlət

orqanlarının maddi yardımları barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Uzunmüddətli
məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmalar yarandıqda 221, 222, 223, 224, 225 №li hesabların müvafiq
verilir.
38.24. Uzunmüddətli məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmalar qısamüddətli kimi
38.25. Uzunmüddətli məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmalar gələcəkdə gəlir kimi tanınmalı
olduğu hallarda 444 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 442 №li hesabın müvafiq
38.26. Uzunmüddətli məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmalar kapital hesabına aid edilməli
38.27. Uzunmüddətli məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmalar üzrə müsbət məzənnə fərqi
mühasibat yazılışı verilir. Uzunmüddətli məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmalar üzrə mənfi
38.28. Uzunmüddətli məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmalar baş vermiş maliyyə təsərrüfat
əməliyyatlarının mahiyyətinə görə qısamüddətli kimi təsnifləşdirilmədən birbaşa olaraq sair
əməliyyat gəlirində tanındıqda 444 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611-10 №li
38.29. Uzunmüddətli məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmaların geri qaytarılması 444 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 221, 222, 223, 224, 225, 545 №li hesabların müvafiq
38.30. Hökumət subsidiyasının mühasibat uçotunda tanınması zamanı aşağıdakı mühasibat
38.30.1. hökumət subsidiyası mühasibat uçotu subyektinə daxil olduqda 101, 103, 111, 113, 121,
38.30.2. hökumət subsidiyası gələcək dövrün gəlirlərinə aid edildikdə 444 №li hesabın müvafiq
38.30.3. mühasibat uçotu subyekti təyin edilmiş şərtlərə riayət etməklə nəzərdə tutulmuş
öhdəlikləri yerinə yetirdikdə hökumət subsidiyası ilə əlaqəli çəkilmiş məsrəflərə 202, 203, 711, 721,
731 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 102, 112, 132, 142, 191, 201, 207, 221, 223, 224,
241, 242, 244, 245, 411, 412, 413, 432, 434, 435, 511, 512, 513, 515, 521, 522, 532, 533, 537, 538, 545 №li
hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə, eyni zamanda həmin məsrəflər hesabat dövründə
xərc kimi tanındıqda 701 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 202, 203, 204, 205 №li
38.30.4. hesabat dövrünün xərcləri mənfəət və zərərdə tanındıqda 801 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 701, 711, 721, 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
öhdəlikləri yerinə yetirdikdə hökumət subsidiyası ilə əlaqəli çəkilmiş xərclərə uyğun hökumət
subsidiyasını gəlir kimi tanıdıqda 442, 542 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 601, 611
38.30.6. hökumət subsidiyası üzrə gəlirlər mənfəət və zərərdə tanındıqda 601, 611 №li

38.31. Mühasibat uçotu subyektinə keçmişdə çəkilmiş xərclərin və ya zərərlərin
kompensasiyası məqsədi ilə və ya heç bir müvafiq gələcək məsrəflərlə bağlı olmayan birbaşa maliyyə
dəstəyi kimi təqdim edilən hökumət subsidiyasının mühasibat uçotunda əks etdirilməsi ilə bağlı
38.31.1. hökumət subsidiyası alındığı mühasibat uçotu subyektinə daxil olduqda 101, 103, 111,
113, 121, 123, 131, 141, 151, 152, 181, 182, 183, 193, 201, 205, 207, 221, 223, 224, 225, 231, 232, 233, 234,
krediti üzrə;
38.31.2. hökumət subsidiyası hesabat dövrünün gəliri kimi tanındıqda 444 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 601, 611 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
38.32. 445 №li “Digər uzunmüddətli öhdəliklər” hesabında mühasibat uçotu subyektinin 441 –
444 №li hesablarında göstərilməyən, hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməsi və işlərin
görülməsi tələb olunmayan bütün digər öhdəlikləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks
etdirilir. Digər uzunmüddətli öhdəliklər yarandıqda 103, 111, 113, 123, 131, 151, 181, 183, 191, 193,
verilir.
131, 151, 181, 183, 191, 193, 201, 202, 203, 205, 207, 225, 231, 232, 234, 242, 245, 412, 711, 721 №li
verilir.
38.34. Digər uzunmüddətli öhdəliklər qısamüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 445 №li hesabın
etdirilir.
38.35. Digər uzunmüddətli öhdəliklər üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 445 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 611-8 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Digər
uzunmüddətli öhdəliklər üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 731-8 №li subhesabın debeti və 445
38.36. Digər uzunmüddətli öhdəliklər qısamüddətli kimi təsnifləşdirilmədən birbaşa olaraq
38.37. Digər uzunmüddətli öhdəliklərin üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 445 №li hesabın
38.38. Digər uzunmüddətli öhdəliklərin bağışlanılması və ya iddia müddətinin keçməsi ilə

38.39. Sair uzunmüddətli öhdəliklər nizamnamə kapitalına çevrildikdə aşağıdakı mühasibat
38.40. Sair uzunmüddətli öhdəliklər geri alınmış səhmlərin yenidən buraxılması hesabına
nizamnamə kapitalına çevrildikdə səhmlərin nominal dəyəri məbləğinə 443, 445 №li hesabların
müvafiq subhesablarının debeti və 321 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə, səhmlərin
nominal dəyərindən artıq məbləğə (emissiya gəlirinə) 443, 445 №li hesabların müvafiq
verilir.
39. Qısamüddətli öhdəliklər
39.1. “Qısamüddətli öhdəliklər” bölməsi mühasibat uçotu subyektinin qısamüddətli faiz

xərcləri yaradan öhdəlikləri, qısamüddətli qiymətləndirilmiş öhdəlikləri, vergi və sair məcburi
ödənişlər üzrə öhdəlikləri, qısamüddətli kreditor borcları və sair qısamüddətli öhdəliklərinin uçota
alınmasına dair ümumiləşdirilmiş məlumatları əks etdirir.
39.2.1. 50 - “Qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər”;
39.2.2. 51 - “Qısamüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər”;
39.2.3. 42 - “Vergi və sair məcburi ödənişlər üzrə öhdəliklər”;
39.2.4. 43 - “Qısamüddətli kreditor borcları”;
39.2.5. 44 - “Sair qısamüddətli öhdəliklər”.
40. Qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklərin uçotu
40.1. Qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklərin uçotu Hesablar Planının 50-ci
maddəsində əks etdirilir. Bu maddədə mühasibat uçotu subyektinin qısamüddətli faiz xərcləri
yaradan öhdəliklərinin hərəkəti üzrə ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Bu maddə üzrə
40.1.1. 501 №li “Qısamüddətli bank kreditləri”;
40.1.2. 502 №li “İşçilər üçün qısamüddətli bank kreditləri”;
40.1.3. 503 №li “Qısamüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar”;
40.1.4. 504 №li “Qısamüddətli borclar”;
40.1.5. 505 №li “Geri alınan məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmlər (qısamüddətli)”;
40.1.6. 506 №li “Törəmə (asılı) müəssisələrə qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər”;
40.1.7. 507 №li “Digər qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər”.
40.2. 501 №li “Qısamüddətli bank kreditləri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin hesabat
tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməli olan bank kreditləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar
əks etdirilir.
40.3. 501 №li “Qısamüddətli bank kreditləri” hesabı üzrə 501-1 №li “Bank overdraftı”
subhesabı açılır.

40.4. Qısamüddətli bank kreditləri yarandıqda 223, 224 №li hesabların müvafiq
verilir. Qısamüddətli bank kreditləri uzunmüddətli bank kreditləri kimi təsnifləşdirildikdə 501 №li
əks etdirilir.
40.5. Qısamüddətli bank kreditləri üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 501 №li hesabın
Qısamüddətli bank kreditləri üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 751-4 №li subhesabın debeti və
40.6. Qısamüddətli bank kreditləri ödənildikdə 501 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 221, 223, 224, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı
verilir.
40.7. Qısamüddətli bank kreditlərinin üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 501 №li hesabın
40.8. Qısamüddətli bank kreditlərinin bağışlanılması və ya iddia müddətinin keçməsi ilə
40.9. 502 №li “İşçilər üçün qısamüddətli bank kreditləri” hesabında mühasibat uçotu
subyektinin öz işçiləri üçün götürdüyü və hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməli olan
qısamüddətli bank öhdəlikləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. İşçilər üçün
qısamüddətli bank kreditləri əldə edildikdə 223, 224 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti
və 502 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. İşçilər üçün
qısamüddətli bank kreditləri uzunmüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 502 №li hesabın müvafiq
Mühasibat uçotu subyektinin bank hesablarına daxil olmuş işçilər üçün uzunmüddətli bank
kreditləri işçilərə verildikdə 182, 233 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 223, 224 №li
40.10. İşçilər üçün qısamüddətli bank kreditləri üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 502 №li
verilir. İşçilər üçün qısamüddətli bank kreditləri üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 751-4 №li
verilir.
40.11. İşçilər üçün qısamüddətli bank kreditləri ödənildikdə 502 №li hesabın müvafiq
40.12. İşçilər üçün qısamüddətli bank kreditlərinin üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 502 №li
40.13. İşçilər üçün qısamüddətli bank kreditlərinin bağışlanılması və ya iddia müddətinin
40.14. 503 №li “Qısamüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar” hesabında mühasibat uçotu
subyektinin kapitala konvertasiya oluna bilən istiqrazlar (borc kağızları) buraxdığı zaman,
konvertasiyası hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində həyata keçirilən həmin istiqrazlar barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Qısamüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar
buraxıldıqda 101, 103, 111, 113, 121, 123, 131, 141, 151, 152, 181, 182, 183, 193, 201, 205, 207, 217, 221,
223, 225, 231, 232, 234, 245 №li hesabların müvafiq subhesablarının debetində və 503 №li hesabın

müvafiq subhesablarının kreditində uçota alınır. Qısamüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar
uzunmüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar kimi təsnifləşdirildikdə 503 №li hesabın müvafiq
40.15. Qısamüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda
yazılışı verilir. Qısamüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda
40.16. Qısamüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar kapitala keçirildiyi halda səhmlərin
nominal dəyəri həddində 503 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 301 №li hesabın
müvafiq subhesablarının krediti üzrə, səhmlərin nominal dəyərindən artıq məbləğinə 503 №li
verilir. Qısamüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar birbaşa olaraq kapitala keçirilən zaman
emissiya güzəşti yarandığı halda səhmlərin nominal dəyəri ilə satış dəyəri arasındakı fərq məbləğinə
311-1 №li subhesabın debeti və 503 №li hesabın müvafiq subhesablarınn krediti üzrə mühasibat
40.17. Qısamüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar ödənildiyi halda 503 №li hesabın müvafiq
40.18. Qısamüddətli konvertasiya olunan istiqrazların üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 503
40.19. Qısamüddətli konvertasiya olunan istiqrazların bağışlanılması və ya iddia müddətinin
40.20. 504 №li “Qısamüddətli borclar” hesabında mühasibat uçotu subyektinin hesabat
tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməli olan borcları barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks
etdirilir. Qısamüddətli borclar yarandıqda 223, 224 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və
504 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Qısamüddətli
borclar uzunmüddətli borclar kimi təsnifləşdirildikdə 504 №li hesabın müvafiq subhesablarının
40.21. Qısamüddətli borclar üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 504 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 631-4 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Qısamüddətli
borclar üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 751-4 №li subhesabın debeti və 504 №li hesabın
40.22. Qısamüddətli borclar ödənildikdə 504 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
40.23. Qısamüddətli borcların üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 504 №li hesabın müvafiq
40.24. Qısamüddətli borcların bağışlanılması və ya iddia müddətinin keçməsi ilə əlaqədar
40.25. 505 №li “Geri alınan məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmlər (qısamüddətli)”
hesabında mühasibat uçotu subyektinin hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində geri alınacaq
məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Geri
alınan məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmlər (qısamüddətli) buraxıldıqda 101, 103, 111, 113,
121, 123, 131, 141, 151, 152, 181, 182, 183, 193, 201, 205, 207, 217, 221, 223, 225, 231, 232, 234, 245 №li

mühasibat yazılışı verilir. Geri alınan məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmlər (qısamüddətli)
uzunmüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 505 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 405
40.26. Geri alınan məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmlər (qısamüddətli) üzrə müsbət
(qısamüddətli) üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 751-4 №li subhesabın debeti və 505 №li
40.27. Geri alınan məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmlər (qısamüddətli) ödənildikdə 505
40.28. Geri alınan məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmlərin (qısamüddətli) üçüncü şəxs
40.29. Geri alınan məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmlərin (qısamüddətli) bağışlanılması
və ya iddia müddətinin keçməsi ilə əlaqədar qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada silinməsi
505 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 631-5 №li subhesabın kreditində əks etdirilir.
40.30. 506 №li “Törəmə (asılı) müəssisələrə qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər”
hesabında mühasibat uçotu subyektinin törəmə və ya asılı müəssisələrindən faiz xərcləri yaradan
borclar aldığı zaman, hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməli olan borclar barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Törəmə (asılı) müəssisələrə qısamüddətli faiz xərcləri
yaradan öhdəliklər yarandıqda 223, 224 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 506 №li
hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Törəmə (asılı) müəssisələrə
qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər uzunmüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 506 №li hesabın
etdirilir.
40.31. Törəmə (asılı) müəssisələrə qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər üzrə müsbət
krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Törəmə (asılı) müəssisələrə qısamüddətli faiz xərcləri yaradan
öhdəliklər üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 751-4 №li subhesabın debeti və 506 №li hesabın
40.32. Törəmə (asılı) müəssisələrə qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər ödənildikdə
506 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 221, 223, 224, 225 №li hesabların müvafiq
40.33. Törəmə (asılı) müəssisələrə qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklərin üçüncü şəxs
40.34. Törəmə (asılı) müəssisələrə qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklərin
40.35. 507 №li “Digər qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər” hesabında mühasibat
uçotu subyektinin 501 – 506 №li hesablarda göstərilməyən, hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində
ödənilməli olan bütün digər qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər barədə ümumiləşdirilmiş
məlumatlar əks etdirilir. Digər qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər yarandıqda 223, 224 №li

mühasibat yazılışı verilir. Digər qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər uzunmüddətli kimi
40.36. Digər qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər üzrə müsbət məzənnə fərqi
mühasibat yazılışı verilir. Digər qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər üzrə mənfi məzənnə
40.37. Digər qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər ödənildikdə 507 №li hesabın
40.38. Digər qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklərin üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi
40.39. Digər qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklərin bağışlanılması və ya iddia
40.40. Qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər nizamnamə kapitalına çevrildikdə
40.40.2. səhmlərin nominal dəyəri məbləğinə 501, 502, 504, 505, 506, 507 №li hesabların
müvafiq subhesablarının debeti və 302 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti, səhmlərin
nominal dəyərindən artıq məbləğinə (emissiya gəlirinə) 501, 502, 504, 505, 506, 507 №li hesabların
40.41. Qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər geri alınmış səhmlərin yenidən
subhesablarının krediti üzrə, səhmlərin nominal dəyərindən artıq məbləğə (emissiya gəlirinə) 501,
41. Qısamüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklərin uçotu
41.1. Qısamüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklərin uçotu Hesablar Planının 51-ci maddəsində

əks etdirilir. Bu maddədə mühasibat uçotu subyektinin qısamüddətli qiymətləndirilmiş
öhdəliklərinin hərəkəti üzrə ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Bu maddə üzrə aşağıdakı
hesablar açılır:
41.1.1. 511 №li “İşdən azad olma ilə bağlı qısamüddətli müavinətlər və öhdəliklər”;
41.1.2. 512 №li “Qısamüddətli zəmanət öhdəlikləri”;
41.1.3. 513 №li “Qısamüddətli hüquqi öhdəliklər”;
41.1.4. 514 №li “Mənfəətdə iştirak planı və müavinət planları”;
41.1.5. 515 №li “Digər qısamüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər”.
41.2. 511 №li “İşdən azad olma ilə bağlı qısanmüddətli müavinətlər və öhdəliklər” hesabında
mühasibat uçotu subyektinin hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməli olan işdən azad
olma ilə bağlı qısamüddətli müavinətlər və öhdəlikləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks
etdirilir. İşdən azad olma ilə bağlı qısamüddətli müavinətlər və öhdəliklər yarandıqda 202, 203, 711,
krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. İşdən azad olma ilə bağlı qısamüddətli müavinətlər və
öhdəliklər uzunmüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 511 №li hesabın müvafiq subhesablarının
41.3. İşdən azad olma ilə bağlı qısamüddətli müavinətlər və öhdəliklər üzrə müsbət məzənnə
fərqi yarandıqda 511 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611-8 №li subhesabın krediti
üzrə mühasibat yazılışı verilir. İşdən azad olma ilə bağlı qısamüddətli müavinətlər və öhdəliklər
üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 731-8 №li subhesabın debeti və 511 №li hesabın müvafiq
41.4. İşdən azad olma ilə bağlı qısamüddətli müavinətlər və öhdəliklər ödənildikdə 511 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 221, 223, 224, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının
41.5. İşdən azad olma ilə bağlı qısamüddətli müavinətlər və öhdəliklərin üçüncü şəxs
41.6. İşdən azad olma ilə bağlı qısamüddətli müavinətlər və öhdəliklərin iddia müddətinin
41.7. 512 №li “Qısamüddətli zəmanət öhdəlikləri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməli olan zəmanət öhdəlikləri barədə ümumiləşdirilmiş
məlumatlar əks etdirilir. Qısamüddətli zəmanət öhdəlikləri yarandıqda 731 №li hesabın müvafiq
verilir. Qısamüddətli zəmanət öhdəlikləri uzunmüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 512 №li hesabın
etdirilir.
41.8. Qısamüddətli zəmanət öhdəlikləri üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 512 №li
verilir. Qısamüddətli zəmanət öhdəlikləri üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 731-8 №li
verilir.
41.9. Qısamüddətli zəmanət öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi zamanı görülən işlər və ya
41.10. Qısamüddətli zəmanət öhdəlikləri ilə əlaqədar görülən işlərə və göstərilən xidmətlərə
görə hesablanmış əlavə dəyər vergisi üzrə 241-1 №li subhesabın debeti və 435, 538, 545 №li
hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Bu əlavə dəyər vergisi
41.11. Qısamüddətli zəmanət öhdəlikləri ilə əlaqədar görülən işlər və göstərilən xidmətlərin
41.12. Qısamüddətli zəmanət öhdəlikləri yaranmadığı və ya həmin yaradılmış öhdəliyin
hesabına çəkilmiş xərclərin hesabat dövrünün xərclərindən çıxarılması hallarında 512 №li hesabın

41.13. 513 №li “Qısamüddətli hüquqi öhdəliklər” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməli olan hüquqi öhdəlikləri barədə ümumiləşdirilmiş
məlumatlar əks etdirilir. Qısamüddətli hüquqi öhdəliklər yarandıqda 731 №li hesabın müvafiq
verilir. Qısamüddətli hüquqi öhdəliklər uzunmüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 513 №li hesabın
etdirilir.
41.14. Qısamüddətli hüquqi öhdəliklər üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 513 №li hesabın
Qısamüddətli hüquqi öhdəliklər üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 731-8 №li subhesabın debeti
41.15. Qısamüddətli hüquqi öhdəliklərin yerinə yetirilməsi zamanı görülən işlər və ya
41.16. Qısamüddətli hüquqi öhdəliklərlə əlaqədar görülən işlərə və göstərilən xidmətlərə görə
hesablanmış əlavə dəyər vergisi üzrə 241-1 №li subhesabın debeti və 435, 538, 545 №li hesabların
müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Bu əlavə dəyər vergisi
41.17. Qısamüddətli hüquqi öhdəliklərlə əlaqədar görülən işlər və göstərilən xidmətlərin
41.18. Əvvəllki dövrlər üzrə qısamüddətli hüquqi öhdəliklər kimi tanınmaqla xərcə aid edilmiş
öhdəliyin geri qaytarılması zamanı 513 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611 №li
41.19. 514 №li “Mənfəətdə iştirak planı və müavinət planları” hesabında mühasibat uçotu
subyektinin hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməli olan mənfəətdə iştirak planı və
müavinət planları barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Mənfəətdə iştirak planı və
müavinət planları yarandıqda 202, 203, 711, 721, 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti
41.20. Mənfəətdə iştirak planı və müavinət planları üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 514
verilir. Mənfəətdə iştirak planı və müavinət planları üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 731-8 №li
verilir.
41.21. Mənfəətdə iştirak planı və müavinət planları üzrə vəsaitlər istifadə edildikdə 514 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 221, 223, 224, 225, 521, 531 №li hesabların müvafiq
41.22. Mənfəətdə iştirak planı və müavinət planlarının üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 514

41.23. Əvvəllki dövrlər üzrə mənfəətdə iştirak planı və müavinət planları kimi tanınmaqla
41.24. 515 №li “Digər qısamüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər” hesabında mühasibat uçotu
subyektinin hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməli olan digər qısamüddətli
qiymətləndirilmiş öhdəlikləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
41.25. 515 №li “Digər qısamüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər” hesabı üzrə 515-1 №li
“Sığorta müqavilələri üzrə qısamüddətli öhdəliklər” subhesabı açılır.
41.26. Digər qısamüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər yarandıqda 731 №li hesabın müvafiq
verilir. Digər qısamüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər uzunmüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 515
41.27. Digər qısamüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda
yazılışı verilir. Digər qısamüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər üzrə mənfi məzənnə fərqi
41.28. Digər qısamüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklərin yerinə yetirilməsi zamanı görülən
işlər və ya göstərilən xidmətlər üzrə 515 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 435, 538, 545
№li hesabların müvafiq subhesablarının krediti mühasibat yazılışı verilir.
41.29. Digər qısamüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklərlə əlaqədar görülən işlərə və göstərilən
xidmətlərə görə hesablanmış əlavə dəyər vergisi üzrə 241-1 №li subhesabın debeti və 435, 538, 545
№li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Bu əlavə dəyər vergisi
41.30. Digər qısamüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklərlə əlaqədar görülən işlər və göstərilən
xidmətlərin üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 435, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının
debetində və 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217, 243, 244 №li hesabların
41.31. Digər qısamüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklərin üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi
41.32. Əvvəllki dövrlər üzrə digər qısamüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər kimi tanınmaqla
41.33. Qiymətləndirilmiş qısamüddətli öhdəliklər nizamnamə kapitalına çevrildikdə aşağıdakı

41.34. Qiymətləndirilmiş qısamüddətli öhdəliklər geri alınmış səhmlərin yenidən buraxılması
hesabına nizamnamə kapitalına çevrildikdə səhmlərin nominal dəyəri məbləğinə 512, 513 №li
səhmlərin nominal dəyərindən artıq məbləğə (emissiya gəlirinə) 512, 513 №li hesabların müvafiq
verilir.
42. Vergi və sair məcburi ödənişlər üzrə öhdəliklərin uçotu
42.1. Vergi və sair məcburi ödənişlər üzrə öhdəliklərin uçotu Hesablar Planının 52-ci
maddəsində əks etdirilir. Bu maddədə Vergi və sair məcburi ödənişlər üzrə öhdəliklər barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim olunur. Vergi və sair məcburi ödənişlər üzrə öhdəlikləri
maddəsində vergi öhdəlikləri, sosial sığorta və təminat üzrə öhdəliklər və digər məcburi ödənişlər
üzrə öhdəliklər uçota alınır. Bu maddə aşağıdakı hesablardan ibarətdir:
42.1.1. 521 №li “Vergi öhdəlikləri”;
42.1.2. 522 №li “Sosial sığorta və təminat üzrə öhdəliklər”;
42.1.3. 523 №li “Digər məcburi ödənişlər üzrə öhdəliklər”.
42.2. 521 №li “Vergi öhdəlikləri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin fəaliyyətinin həyata
keçirilməsi zamanı Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsinə əsasən hesablanmış, tutulmuş və
hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində büdcəyə ödənilməli olan vergilər barədə ümumiləşdirilmiş
42.3. Vergi öhdəlikləri yarandıqda 103, 113, 123, 131, 191, 193, 202, 203, 242, 245, 342, 343, 421,
42.4. Malların qaytarılması və ucuzlaşdırılması, habelə verilmiş güzəştlərlə bağlı hesablanılmış
əlavə dəyər vergisinə görə aparılmış dəqiqləşdirilmə ilə əlaqədar 521 №li hesabın müvafiq
42.5. Əldə edilmiş aktivlər üzrə hesablanmış əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirildikdə 521 №li
verilir.
42.6. Kreditor borclarının bağışlanılması və ya iddia müddətinin keçməsi ilə əlaqədar
qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada silinməsi zamanı, həmin kreditor borclarla bağlı
hesablanmış əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilmişdirsə, bu halda həmin məbləğə 431, 432, 433, 435, 445,
42.7 Keçmiş illərə aid vergi xərclərinin uçotda əks etdirilməsi məqsədi ilə düzəlişlərə 342, 343
42.8. Keçmiş illərə aid vergi xərclərinin tanınmasının mənfəət vergisinin hesablanması ilə
əlaqədar düzəliş məbləğinə 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 342, 343 №li hesabın
42.9. Keçmiş illərə aid vergi xərclərinin azaldılması məqsədi ilə düzəlişlərin verilməsinə 521
№li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 342, 343 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti
42.10. Keçmiş illərə aid vergi xərclərinin azaldılması nəticəsində mənfəət vergisinin
hesablanması ilə əlaqədar düzəliş məbləğinə 342, 343 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
521 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.

42.11. Vergi öhdəlikləri ödənildikdə 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 221,
223, 224, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
42.12. Vergi öhdəliklərinin üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 521 №li hesabın müvafiq
42.13. Vergi öhdəliklərinin bağışlanması və ya iddia müddətinin keçməsi ilə əlaqədar
42.14. 522 №li “Sosial sığorta və təminat üzrə öhdəliklər” hesabında mühasibat uçotu
subyektinin fəaliyyətinin həyata keçirilməsi zamanı “Sosial sığorta haqqında” Azərbaycan
Respublikasının Qanununa əsasən hesablanmış, tutulmuş və hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində
ödənilməli olan sosial sığorta və təminat üzrə öhdəliklər barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks
etdirilir.
42.15. Sosial sığorta və təminat üzrə öhdəliklər yarandıqda 103, 113, 123, 131, 191, 193, 202, 203,
42.16 Keçmiş illərə aid sosial sığorta və təminat üzrə xərclərin uçotda əks etdirilməsi məqsədi
ilə düzəlişlərə 342, 343 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 522 №li hesabın müvafiq
42.17. Keçmiş illərə aid sosial sığorta və təminat üzrə xərclərinin azaldılması məqsədi ilə
düzəlişlərin verilməsinə 522 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 342, 343 №li hesabın
42.18. Sosial sığorta və təminat üzrə öhdəliklər ödənildikdə 522 №li hesabın müvafiq
42.19. Sosial sığorta və təminat üzrə öhdəliklərin üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 522 №li
42.20. Sosial sığorta və təminat üzrə öhdəliklərin bağışlanması və ya iddia müddətinin keçməsi
42.21. 523 №li “Digər məcburi ödənişlər üzrə öhdəliklər” hesabında mühasibat uçotu
subyektinin fəaliyyətinin həyata keçirilməsi zamanı Azərbaycan Respublikasının qanununlarına
əsasən hesablanmış, tutulmuş və hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməli olan digər
məcburi ödənişlər üzrə öhdəlikləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
42.22. Digər məcburi ödənişlər üzrə öhdəliklər yarandıqda 103, 113, 123, 131, 191, 193, 202, 203,
42.23. Keçmiş illərə aid digər məcburi ödənişlər üzrə xərclərin artırılması məqsədi ilə
düzəlişlərə 342, 343 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 523 №li hesabın müvafiq
42.24. Keçmiş illərə aid digər məcburi ödənişlər üzrə xərclərin azaldılması məqsədi ilə
düzəlişlərin verilməsinə 523 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 342, 343 №li hesabın
42.25. Digər məcburi ödənişlər üzrə öhdəliklər ödənildikdə 523 №li hesabın müvafiq

42.26. Digər məcburi ödənişlər üzrə öhdəliklərin üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 523 №li
42.27. Digər məcburi ödənişlər üzrə öhdəliklərin bağışlanması və ya iddia müddətinin keçməsi
42.28. Vergi və sair məcburi ödənişlər üzrə öhdəliklər nizamnamə kapitalına çevrildikdə
42.28.2. səhmlərin nominal dəyəri məbləğinə 521, 522, 523 №li hesabların müvafiq
subhesablarının debeti və 302 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti, səhmlərin nominal
dəyərindən artıq məbləğinə (emissiya gəlirinə) 521, 522, 523 №li hesabların müvafiq subhesablarının
42.29. Vergi və sair məcburi ödənişlər üzrə öhdəliklər geri alınmış səhmlərin yenidən
krediti üzrə, səhmlərin nominal dəyərindən artıq məbləğə (emissiya gəlirinə) 521, 522, 523 №li
42.30. Artıq ödənilmiş vergi və sair məcburi ödənişlər üzrə məbləğlərə 217 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 521, 522, 523 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə
mühasibat yazılışı verilir. Həmin artıq ödənilmiş vergi və sair məcburi ödəniş məbləğləri mühasibat
uçotu subyektinin hesabına daxil olduqda 221, 223, 224, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının
42.31. Mühasibat uçotu subyekti tərəfindən artıq ödənilmiş vergi və sair məcburi ödənişlər
üzrə məbləğlər onun hesablanılmış vergi, sosial sığora və təminat, habelə digər məcburi ödəniş
məbləğləri ilə əvəzləşdirildikdə 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 217 №li
43. Qısamüddətli kreditor borclarının uçotu
43.1. Qısamüddətli kreditor borclarının uçotu Hesablar Planının 53-cü maddəsində əks etdirilir.
Bu maddədə mühasibat uçotu subyektinin qısamüddətli kreditor borclarının hərəkəti üzrə
43.1.1. 531 №li “Malsatan və podratçılar üzrə qısamüddətli kreditor borcları”;
43.1.2. 532 №li “Törəmə (asılı) cəmiyyətlərə qısamüddətli kreditor borcları”;
43.1.3. 533 №li “Əməyin ödənişi üzrə işçi heyətinə olan borclar”;
43.1.4. 534 №li “Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcları”;
43.1.5. 535 №li “İcarə üzrə qısamüddətli kreditor borcları”;
43.1.6. 536 №li “Tikinti müqavilələri üzrə qısamüddətli kreditor borcları”;
43.1.7. 537 №li “Faizlər üzrə qısamüddətli kreditor borcları”;
43.1.8. 538 №li “Digər qısamüddətli kreditor borcları”.
43.2. 531 №li “Malsatan və podratçılar üzrə qısamüddətli kreditor borcları” hesabında
mühasibat uçotu subyektinin hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməli olan əsas fondlar,
qeyri-maddi aktivlər və ehtiyatların əldə edilməsi üzrə yaranan kreditor borcları barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Malsatan və podratçılar üzrə qısamüddətli kreditor
borcları yarandıqda 101, 103, 111, 113, 121, 123, 131, 141, 201, 205, 207, 193, 245 №li hesabların
verilir:
43.4. Əsas fondlar, qeyri-maddi aktivlər və ehtiyatların əldə edilməsi nəticəsində yaranan əlavə
dəyər vergisi 241-1 №li subhesabın debetində və 531 №li hesabın müvafiq subhesablarının
kreditində əks etdirilir. Əldə edilmiş həmin aktivlər üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirildikdə 521
verilir. Bu aktivlər üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilməyən hallarda 101, 103, 111, 113, 121, 123,
43.5. Malsatan və podratçılar üzrə qısamüddətli kreditor borcları uzunmüddətli kimi
43.6. Malsatan və podratçılar üzrə qısamüddətli kreditor borclarına görə müsbət məzənnə fərqi
mühasibat yazılışı verilir. Malsatan və podratçılar üzrə qısamüddətli kreditor borclarına görə mənfi
43.7. Malsatan və podratçılar üzrə qısamüddətli kreditor borcları ödənildikdə 531 №li hesabın
43.8. Malsatan və podratçılar üzrə qısamüddətli kreditor borclarının üçüncü şəxs tərəfindən
əks etdirilir.
43.9. Malsatan və podratçılar üzrə qısamüddətli kreditor borclarının bağışlanılması və ya iddia
43.10. 532 №li “Törəmə (asılı) cəmiyyətlərə qısamüddətli kreditor borcları” hesabında
mühasibat uçotu subyektinin hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməli olan əsas fondlar,
qeyri-maddi aktivlər, ehtiyatlar, görülmüş işlər və göstərilmiş xidmətlərin əldə edilməsi üzrə, habelə
faizlərə görə törəmə (asılı) cəmiyyətlərə yaranan kreditor borcları barədə ümumiləşdirilmiş

məlumatlar əks etdirilir. Törəmə (asılı) cəmiyyətlərə qısamüddətli kreditor borcları yarandıqda 101,
103, 111, 113, 121, 123, 131, 141, 193, 201, 202, 203, 205, 207, 242, 245, 711, 721, 731 №li hesabların
verilir:
43.12. Əsas fondlar, qeyri-maddi aktivlər, ehtiyatlar, görülmüş işlər və göstərilmiş xidmətlərin
əldə edilməsi üzrə törəmə (asılı) cəmiyyətlərə yaranan əlavə dəyər vergisi 241-1 №li subhesabın
debetində və 532 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Əlavə dəyər vergisi
üzrə mühasibat yazılışı verilir. Əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilməyən hallarda 101, 103, 111, 113, 121,
43.13. Törəmə (asılı) cəmiyyətlərə qısamüddətli kreditor borcları uzunmüddətli kimi
43.14. Törəmə (asılı) cəmiyyətlərə qısamüddətli kreditor borcları üzrə müsbət məzənnə fərqi
mühasibat yazılışı verilir. Törəmə (asılı) cəmiyyətlərə qısamüddətli kreditor borcları üzrə mənfi
43.15. Törəmə (asılı) cəmiyyətlərə qısamüddətli kreditor borcları ödənildikdə 532 №li hesabın
43.16. Törəmə (asılı) cəmiyyətlərə qısamüddətli kreditor borclarının üçüncü şəxs tərəfindən
əks etdirilir.
43.17. Törəmə (asılı) cəmiyyətlərə qısamüddətli kreditor borclarının bağışlanılması və ya iddia

43.18. 533 №li “Əməyin ödənişi üzrə işçi heyətinə olan borclar” hesabında mühasibat uçotu
subyektinin fəaliyyətinin həyata keçirilməsi zamanı işçi heyətinin mükafatlandırılması ilə əlaqədar
ödənilməli olan borclar barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
43.19. Əməyin ödənişi üzrə işçi heyətinə borclar yarandıqda 103, 113, 123, 131, 191, 193, 202,
43.20. Əməyin ödənişi üzrə işçi heyətinə hesablanan borclardan tutulmalar aparıldıqda 533 №li
43.21. Keçmiş illərə aid əməyin ödənişi üzrə işçi heyətinə borclar üzrə xərclərin uçotda əks
etdirilməsi məqsədi ilə düzəlişlərə 342, 343 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 533 №li
43.22. Keçmiş illərə aid əməyin ödənişi üzrə işçi heyətinə borclar üzrə xərclərin azaldılması
məqsədi ilə düzəlişlərin verilməsinə 533 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 342, 343 №li
43.23. Əməyin ödənişi üzrə işçi heyətinə olan borclar ödənildikdə 533 №li hesabın müvafiq
43.24. Əməyin ödənişi üzrə işçi heyətinə olan borcların üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 533
43.25. Əməyin ödənişi üzrə işçi heyətinə olan borcların bağışlanması və ya iddia müddətinin
43.26. 534 №li “Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcları” hesabında
mühasibat uçotu subyektinin elan olunmuş, lakin hələ ödənilməmiş dividendlər üzrə təsisçilərə olan
kreditor borcları barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Dividendlərin ödənilməsi üzrə
təsisçilərə kreditor borcları yarandıqda 344 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 534 №li
43.27. Elan edilmiş dividendlərdən tutulan ödəmə mənbəyindən vergiyə görə 534 №li hesabın
43.28. Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcları üzrə səhv hesablanılmış
məbləğlər 534 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 344 №li hesabın müvafiq
subhesablarının kreditində, eyni zamanda 344 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və
43.29. Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcları ödənildikdə 534 №li hesabın
43.30. Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcların üçüncü şəxs tərəfindən
əks etdirilir.
43.31. Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcların bağışlanması və ya iddia
əks etdirilir.

43.32. 535 №li “İcarə üzrə qısamüddətli kreditor borcları” hesabında mühasibat uçotu
subyektinin fəaliyyətinin həyata keçirilməsi zamanı maliyyə və ya əməliyyat icarəsi nəticəsində
yaranan bütün qısamüddətli öhdəliklər ilə əlaqədar ödənilməli olan borclar barədə
43.33. 535 №li “İcarə üzrə qısamüddətli kreditor borcları” hesabı üzrə aşağıdakı subhesablar
açılır:
43.33.1. 535-1 №li “Maliyyə icarəsi üzrə qısamüddətli kreditor borcları”;
43.33.2. 535-2 №li “Əməliyyat icarəsi üzrə qısamüddətli kreditor borcları”.
43.34. Mühasibat uçotu subyektinin icarə üzrə qısamüddətli kreditor borcları yarandıqda 111,
535 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində, icarə ilə bağlı hər hansı dolayı xərclər isə 111,
113, 121, 123, 131, 191, 202, 203, 242, 711, 721, 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 435,
43.35. İcarə üzrə qısamüddətli kreditor borcları uzunmüddətli öhdəliklər kimi
təsnifləşdirildikdə 535 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 406 №li hesabın müvafiq
subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. İcarə üzrə qısamüddətli öhdəliklərə görə
ödənişlər həyata keçirildikdə əsas məbləğə 535 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 221,
223, 224, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti, faiz məbləğinə isə 537 №li hesabın
43.36. İcarə üzrə qısamüddətli kreditor borclarının cari dəyəri hesablandıqda həmin kreditor
borcun dəyəri ilə cari dəyər arasındakı fərqə 535 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 631-
3 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. İcarə ilə əlaqədar hesablanan faiz xərci 751-3
№li subhesabın debeti və 537 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
43.37. İcarə üzrə qısamüddətli kreditor borclarının və həmin kreditor borclara görə
hesablanmış faiz xərclərinin üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 535, 537 №li hesabların müvafiq
43.38. İcarə üzrə qısamüddətli kreditor borclarının və həmin kreditor borclara görə
hesablanmış faiz xərclərinin bağışlanılması və ya iddia müddətinin keçməsi ilə əlaqədar
qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada silinməsi 535, 537 №li hesabların müvafiq
43.39. 536 №li “Tikinti müqavilələri üzrə qısamüddətli kreditor borcları” hesabında mühasibat
uçotu subyektinin hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməli olan əsas fondlarının və
investisiya mülkiyyətinin tikintisi üzrə yaranan kreditor borcları barədə ümumiləşdirilmiş
məlumatlar əks etdirilir. Tikinti müqavilələri üzrə qısamüddətli kreditor borcları yarandıqda 113,
43.40. Tikinti müqavilələri üzrə görülmüş işlərin qəbulu nəticəsində yaranan əlavə dəyər
etdirilir. Qəbul edilmiş həmin işlər üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirildikdə 521 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 241-1 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Bu
işlər üzrə əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilməyən hallarda 113, 123, 205 №li hesabların müvafiq
43.41. Tikinti müqavilələri üzrə qısamüddətli kreditor borcları uzunmüddətli kimi

43.42. Tikinti müqavilələri üzrə qısamüddətli kreditor borcları üzrə müsbət məzənnə fərqi
mühasibat yazılışı verilir. Tikinti müqavilələri üzrə qısamüddətli kreditor borcları üzrə mənfi
43.43. Tikinti müqavilələri üzrə qısamüddətli kreditor borcları ödənildikdə 536 №li hesabın
43.44. Tikinti müqavilələri üzrə qısamüddətli kreditor borclarının üçüncü şəxs tərəfindən
əks etdirilir.
43.45. Tikinti müqavilələri üzrə qısamüddətli kreditor borclarının bağışlanılması və ya iddia
hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 611-10 №li subhesabın kreditində əks etdirilir. Bu
zaman hesablanmış əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirildiyi halda həmin məbləğə 536 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti, əlavə dəyər
vergisi əvəzləşdirilmədiyi halda həmin məbləğə 536 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
43.46. 537 №li “Faizlər üzrə qısamüddətli kreditor borcları” hesabında mühasibat uçotu
subyektinin hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməli olan faizlər üzrə yaranan kreditor
borcları barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Faizlər üzrə qısamüddətli kreditor
borcları yarandıqda 711, 721, 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 537 №li hesabın
43.47. Faizlər üzrə qısamüddətli kreditor borcları uzunmüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 537
43.48. Faizlər üzrə qısamüddətli kreditor borcları üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 537
№li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611-8, 631-4 №li subhesabların krediti üzrə
mühasibat yazılışı verilir. Faizlər üzrə qısamüddətli kreditor borcları üzrə mənfi məzənnə fərqi
yarandıqda 731-8, 751-4 №li subhesabların debeti və 537 №li hesabın müvafiq subhesablarının
43.49. Faizlər üzrə qısamüddətli kreditor borcları ödənildikdə 537 №li hesabın müvafiq
43.50. Faizlər üzrə qısamüddətli kreditor borclarının üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 537
43.51. Faizlər üzrə qısamüddətli kreditor borclarının bağışlanılması və ya iddia müddətinin
subhesablarının debetində və 611-10, 631-5 №li subhesabların kreditində əks etdirilir.
43.52. 538 №li “Digər qısamüddətli kreditor borcları” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
531 – 537 №li hesablarında göstərilməyən, hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməli olan
görülmüş işlərin və göstərilmiş xidmətlərin qəbulu nəticəsində yaranan bütün digər qısamüddətli
kreditor borcları barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Digər qısamüddətli kreditor
borcları yarandıqda 103, 111, 113, 123, 131, 151, 181, 183, 191, 193, 201, 202, 203, 205, 207, 225, 231, 232,

131, 151, 181, 183, 191, 193, 201, 202, 203, 205, 207, 225, 231, 232, 234, 242, 245, 412, 711, 721 №li
verilir.
43.54. Digər qısamüddətli kreditor borcları uzunmüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 538 №li
əks etdirilir.
43.55. Digər qısamüddətli kreditor borcları üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 538 №li
verilir. Digər qısamüddətli kreditor borcları üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 731-8 №li
verilir.
43.56. Digər qısamüddətli kreditor borcları ödənildikdə 538 №li hesabın müvafiq
43.57. Digər qısamüddətli kreditor borclarının üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 538 №li
43.58. Digər qısamüddətli kreditor borclarının bağışlanılması və ya iddia müddətinin keçməsi
43.59. Qısamüddətli kreditor borcları nizamnamə kapitalına çevrildikdə aşağıdakı mühasibat
43.59.2. səhmlərin nominal dəyəri məbləğinə 531, 532, 533, 534, 535, 536, 537, 538 №li
səhmlərin nominal dəyərindən artıq məbləğinə (emissiya gəlirinə) 531, 532, 533, 534, 535, 536, 537,
krediti üzrə.
43.60. Qısamüddətli kreditor borcları geri alınmış səhmlərin yenidən buraxılması hesabına
nizamnamə kapitalına çevrildikdə səhmlərin nominal dəyəri məbləğinə 531, 532, 533, 534, 535, 536,
krediti üzrə, səhmlərin nominal dəyərindən artıq məbləğə (emissiya gəlirinə) 531, 532, 533, 534, 535,
44. Sair qısamüddətli öhdəliklərin uçotu

44.1. Sair qısamüddətli öhdəliklərin uçotu Hesablar Planının 54-cü maddəsində əks etdirilir. Bu
maddədə mühasibat uçotu subyektinin sair qısamüddətli öhdəliklərinin hərəkəti üzrə
44.1.1. 541 №li “Qısamüddətli pensiya öhdəlikləri”;
44.1.2. 542 №li “Gələcək hesabat dövrünün gəlirləri”;
44.1.3. 543 №li “Alınmış qısamüddətli avanslar”;
44.1.4. 544 №li “Qısamüddətli məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmalar”;
44.1.5. 545 №li “Digər qısamüddətli öhdəliklər”.
44.2. 541 №li “Qısamüddətli pensiya öhdəlikləri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməli olan pensiya təminatı planına uyğun və ya hər
hansı digər şəkildə keçmiş işçilər üçün, onlar təqaüdə çıxdıqdan sonra onlara görə qəbul etdiyi
pensiya öhdəliyi üzrə yaranan kreditor borcları barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
Qısamüddətli pensiya öhdəlikləri yarandıqda 202, 203, 711, 721, 731 №li hesabların müvafiq
verilir.
44.3. İşəgötürənlər tərəfindən işçilərinə sazişlər əsasında xidmətlərin sonunda və ya xidmətlər
göstərildikdən sonra pensiyaların ödənilməsi üzrə gələcək öhdəliklərin yerinə yetirilməsi mühasibat
uçotu subyektinin özü və ya işəgötürən mühasibat uçotu subyektindən ayrı olan digər mühasibat
uçotu subyekti tərəfindən həyata keçirilir.
44.4. İşəgötürən mühasibat uçotu subyektinin özü tərəfindən pensiya ödənişləri həyata
keçirildikdə nəzərdə tutulan pensiya ödənişlərinin işçilərin xidmət müddətindən asılı olaraq mövcud
və keçmiş işçilərə pensiya təminatı planı üzrə verilməsi gözlənilən pensiya öhdəliklərinin
diskontlaşdırılmış dəyəri hesablanılır. Bu zaman aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
44.4.1. mühasibat uçotu subyektinin gələcəkdə işçilərə ödəniləcək pensiya öhdəliklərinin
diskontlaşdırılmış dəyəri müəyyən edilərkən gələcəkdə gözlənilən öhdəlik məbləği ilə onun
diskontlaşdırılmış dəyəri arasındakı fərqə 541 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 631-
1 №li subhesabın krediti üzrə;
44.4.2. mühasibat uçotu subyektinin işçilərə pensiya öhdəliklərinin məbləği müəyyən edilərkən
bu pensiya öhdəliklərinin diskontlaşdırılmış dəyəri ilə ödəniləcək pensiya öhdəliklərinin arasındakı
fərqə 751-1 №li subhesabın debeti və 541 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
44.4.3. qısamüddətli pensiya öhdəlikləri uzunmüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 541 №li hesabın
44.5. Pensiya öhdəliklərinin ödənişinin digər mühasibat uçotu subyekti tərəfindən həyata
keçirilməsi nəzərdə tutulduqda 441 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 541 №li hesabın
müvafiq subhesablarının krediti üzrə, 541 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 221, 223,
44.6. Qısamüddətli pensiya öhdəlikləri üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 541 №li hesabın
Qısamüddətli pensiya öhdəlikləri üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 751-4 №li subhesabın debeti
44.7. Qısamüddətli pensiya öhdəliklərinin üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 541 №li hesabın
44.8. Qısamüddətli pensiya öhdəliklərinin bağışlanılması və ya iddia müddətinin keçməsi ilə
44.9. 542 №li “Gələcək hesabat dövrünün gəlirləri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
cari dövrə aid ediləcək gəlirləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Gələcək hesabat
dövrünün gəlirləri yarandıqda 221, 222, 223, 224, 225, 444, 544 №li hesabların müvafiq
verilir.
44.10. 542 №li “Gələcək hesabat dövrünün gəlirləri” hesabına aşağıdakı subhesablar açılır:
44.10.1. 542-1 №li “Əsas əməliyyat gəlirləri üzrə gələcək hesabat dövrünün gəlirləri”;
44.10.2. 542-2 №li “Maliyyə gəlirləri üzrə gələcək hesabat dövrünün gəlirləri”.
44.11. Gələcək hesabat dövrünün gəlirləri üzunmüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 542 №li
əks etdirilir.
44.12. Gələcək hesabat dövrünün gəlirləri üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 542 №li
verilir. Gələcək hesabat dövrünün gəlirləri üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 731-8 №li
verilir.
44.13. Gələcək hesabat dövrünün gəlirləri cari hesabat dövrünün gəliri kimi tanındıqda 542 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 601, 611 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti
44.14. 543 №li “Alınmış qısamüddətli avanslar” hesabında mühasibat uçotu subyektinin
hesabat tarixindən cari dövrdə alıcılara və sifarişçilərə göstərəcəyi xidmətlərə görə əldə edilmiş pul
vəsaitləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Alınmış qısamüddətli avanslar
yarandıqda 221, 222, 223, 224, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 543 №li hesabın
müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Eyni zamanda, xarici valyuta ilə olan
və ilkin dəyəri ilə qiymətləndirilən qeyri-monetar maddə hesab edilən alınmış qısamüddətli avanslar
əməliyyatın həyata keçirildiyi tarixdə Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının
müəyyənləşdirdiyi məzənnə ilə çevrilməlidirlər.
44.15. Alınmış qısamüddətli avanslarla bağlı əlavə dəyər vergisinə görə büdcə qarşısında vergi
öhdəliyinin yaranması zamanı 545 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 521 №li hesabın
44.16. Alınmış uzunmüddətli avanslar qısamüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 443 №li hesabın
etdirilir.
44.17. Alınmış qısamüddətli avanslarla bağlı satılmış mallar, görülmüş işlər və göstərılmiş
xidmətlərə görə 171, 172, 173, 174, 175, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 217 №li hesabların müvafiq
subhesablarının debeti və 601, 611 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə, həmin
əməliyyatlar üzrə yaranmış əlavə dəyər vergisinə 171, 172, 173, 174, 175, 177, 211, 212, 213, 214, 215,
krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Eyni zamanda alınmış qısamüddətli avansların debitor
borclarla əvəzləşdirilməsinə 543 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 171, 172, 173, 174,
44.18. Qiymətləri xarici valyuta ilə göstərilən malların satılması, işlərin görülməsi və
xidmətlərin göstərilməsi zamanı onların satış dəyərinin əməliyyatın həyata keçirildiyi tarixdə
Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının müəyyənləşdirdiyi məzənnəyə uyğun tanınmasına,
habelə alınmış qısamüddətli avanslarla debitor borc məbləğlərinin əvəzləşdirilməsinə və bu zaman
yaranan məzənnə fərqinə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
44.18.1. satılmış mallar, görülmüş işlər və göstərilmiş xidmətlərə görə 171, 172, 173, 174, 175,
177, 211, 212, 213, 214, 215, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 601, 611 №li
hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə, həmin əməliyyatlar üzrə yaranmış əlavə dəyər

vergisinə 171, 172, 173, 174, 175, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 217 №li hesabların müvafiq
44.18.2. eyni zamanda alınmış qısamüddətli avansla debitor borc məbləğindən ən aşağı
olanının məbləği həddində 443 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 171, 172, 173, 174,
175, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
44.18.3. yaranmış debitor borc məbləği alınmış qısamüddətli avans məbləğindən artıq olduqda,
artıq olan məbləğ həddində 731-8 №li subhesabın debeti və 171, 172, 173, 174, 175, 177, 211, 212, 213,
214, 215, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
44.18.4. alınmış qısamüddətli avans məbləği yaranmış debitor borc məbləğindən artıq olduqda,
artıq olan məbləğ həddində 543 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611-8 №li
44.19. Alınmış qısamüddətli avansların geri ödənilməsi 543 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debetində və 221, 222, 223, 224, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının
kreditində əks etdirilir. Alınmış qısamüddətli avansların geri ödənilməsi zamanı əlavə dəyər
vergisinə görə 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 545 №li hesabın müvafiq
44.20. Alınmış qısamüddətli avansların bağışlanılması və ya iddia müddətinin keçməsi ilə
44.21. Alınmış qısamüddətli avansların bağışlanılması və ya iddia müddətinin keçməsi ilə
əlaqədar qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada silinməsi zamanı əlavə dəyər vergisinə görə 521
44.22. Alınmış qısamüddətli avanslar uzunmüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 543 №li hesabın
etdirilir.
44.23. 544 №li “Qısamüddətli məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmalar” hesabında mühasibat
uçotu subyektinin cari dövrdə məqsədli tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün nəzərdə tutulmuş digər
müəssisələrdən daxil olmuş vəsaitlər, habelə dövlət orqanlarının maddi yardımları barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Qısamüddətli məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmalar
yarandıqda 217, 221, 222, 223, 224, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 544 №li
44.24. Qısamüddətli məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmalar uzunmüddətli kimi
44.25. Qısamüddətli məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmalar gələcəkdə gəlir kimi tanınmalı
olduğu hallarda 544 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 442, 542 №li hesabın müvafiq
44.26. Qısamüddətli məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmalar kapital hesabına aid edilməli
44.27. Qısamüddətli məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmalar üzrə müsbət məzənnə fərqi
mühasibat yazılışı verilir. Qısamüddətli məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmalar üzrə mənfi

44.28. Qısamüddətli məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmaların geri qaytarılması 544 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 221, 222, 223, 224, 225, 545 №li hesabların müvafiq
44.29. Hökumət subsidiyasının mühasibat uçotunda tanınması zamanı aşağıdakı mühasibat
44.29.1. hökumət subsidiyasının mühasibat uçotu subyektinə daxil olduqda 101, 103, 111, 113,
44.29.2. hökumət subsidiyası gələcək dövrün gəlirlərinə aid edildikdə 544 №li hesabın müvafiq
öhdəlikləri yerinə yetirdikdə hökumət subsidiyası ilə əlaqəli cari dövrdə çəkilmiş məsrəflərə 202, 203,
224, 241-1, 242, 244, 245, 411, 412, 413, 432, 434, 435, 511, 512, 513, 515, 521, 522, 532, 533, 537, 538, 545
№li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə, eyni zamanda həmin məsrəflər hesabat
dövründə xərc kimi tanındıqda 701 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 202, 203, 204, 205
44.29.4. hesabat dövrünün xərcləri mənfəət və zərərdə tanındıqda 801 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 701, 711, 721, 731 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
öhdəlikləri yerinə yetirdikdə hökumət subsidiyası ilə əlaqəli çəkilmiş xərclərə uyğun hökumət
subsidiyasını gəlir kimi tanıdıqda 442, 542 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 601, 611
44.30. Mühasibat uçotu subyektinə keçmişdə çəkilmiş xərclərin və ya zərərlərin
kompensasiyası məqsədi ilə və ya heç bir müvafiq gələcək məsrəflərlə bağlı olmayan birbaşa maliyyə
dəstəyi kimi təqdim edilən hökumət subsidiyasının mühasibat uçotunda əks etdirilməsi ilə bağlı
44.30.1. hökumət subsidiyası alındığı mühasibat uçotu subyektinə daxil olduqda 101, 103, 111,
113, 121, 123, 131, 141, 151, 152, 181, 182, 183, 193, 201, 205, 207, 221, 223, 224, 225, 231, 232, 233, 234,
krediti üzrə;
44.30.2. hökumət subsidiyası hesabat dövrünün gəliri kimi tanındıqda 544 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 601, 611 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
44.31. 545 №li “Digər qısamüddətli öhdəliklər” hesabında mühasibat uçotu subyektinin 541 –
544 №li hesablarında göstərilməyən, hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməli və işlərin
görülməsi tələb olunan bütün digər öhdəlikləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
Digər qısamüddətli öhdəliklər yarandıqda 103, 111, 113, 123, 131, 151, 181, 183, 191, 193, 201, 202, 203,
44.32. Təhtəlhesab şəxslər tərəfindən təqdim edilmiş avans hesabatına görə təşkilatın yaranmış
öhdəliyi ilə əlaqədar 101, 103, 111, 113, 131, 192, 193, 201, 202, 203, 205, 207, 221, 223, 225, 233, 241-1,
243, 245, 321, 401, 402, 403, 404, 405, 406, 407, 408, 411, 412, 413, 414, 431, 432, 433, 434, 435, 445, 441,
445, 501, 502, 503, 504, 505, 506, 507, 511, 512, 513, 514, 515, 521, 522, 523, 531, 532, 533, 534, 535, 536,

hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Təhtəlhesab şəxslərə
əvvəlcədən avans məbləği verildiyi halda 545 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 244
№li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Təhtəlhesab şəxslərə
əvvəlcədən avans məbləği verilmədiyi halda təşkilatın yaranmış öhdəliyinin ödənilməsi üzrə 545
131, 151, 181, 183, 191, 193, 201, 202, 203, 205, 207, 225, 231, 232, 234, 242, 245, 412, 711, 721 №li
verilir.
44.34. Digər qısamüddətli kreditor borcları uzunmüddətli kimi təsnifləşdirildikdə 545 №li
əks etdirilir.
44.35. Digər qısamüddətli öhdəliklər üzrə müsbət məzənnə fərqi yarandıqda 545 №li hesabın
müvafiq subhesablarının debeti və 611-8 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Digər
qısamüddətli öhdəliklər üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 731-8 №li subhesabın debeti və 545
44.36. Digər qısamüddətli öhdəliklər ödənildikdə 545 №li hesabın müvafiq subhesablarının
verilir.
44.37. Digər qısamüddətli öhdəliklərin üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 545 №li hesabın
44.38. Digər qısamüddətli öhdəliklərinn bağışlanılması və ya iddia müddətinin keçməsi ilə
44.39. Sair qısamüddətli öhdəliklər nizamnamə kapitalına çevrildikdə aşağıdakı mühasibat
44.40. Sair qısamüddətli öhdəliklər geri alınmış səhmlərin yenidən buraxılması hesabına
nizamnamə kapitalına çevrildikdə səhmlərin nominal dəyəri məbləğinə 543, 545 №li hesabların
müvafiq subhesablarının debeti və 321 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə, səhmlərin
nominal dəyərindən artıq məbləğə (emissiya gəlirinə) 543, 545 №li hesabların müvafiq
verilir.

45. Gəlirlər
45.1. “Gəlirlər” bölməsi mühasibat uçotu subyektinin əsas əməliyyat gəlirlərinin, sair əməliyyat
gəlirlərinin, fəaliyyətin dayandırılmasından yaranan gəlirlərin, maliyyə gəlirlərinin və fövqəladə
gəlirlərin uçota alınmasına dair ümumiləşdirilmiş məlumatları əks etdirir.
45.2.1. 60 - “Əsas əməliyyat gəlirləri”;
45.2.2. 61 - “Sair əməliyyat gəlirləri”;
45.2.3. 62 - “Fəaliyyətin dayandırılmasından yaranan gəlirlər”;
45.2.4. 63 – “Maliyyə gəlirləri”;
45.2.5. 64 - “Fövqəladə gəlirlər”.
46. Əsas əməliyyat gəlirlərinin uçotu
46.1. Əsas əməliyyat gəlirlərinin uçotu Hesablar Planının 60-cı maddəsində əks etdirilir. Bu
maddədə mühasibat uçotu subyektinin adi əməliyyat fəaliyyəti zamanı satışının, satılmış malların
qaytarılması və ucuzlaşdırılması və verilmiş güzəştlərin hərəkəti üzrə ümumiləşdirilmiş məlumatlar
təqdim edilir. Bu maddə üzrə aşağıdakı hesablar açılır:
46.1.1. 601 №li “Satış”;
46.1.2. 602 №li “Satılmış malların qaytarılması və ucuzlaşdırılması”;
46.1.3. 603 №li “Verilmiş güzəştlər”.
46.2. 601 №li “Satış” hesabında mühasibat uçotu subyektinin əməliyyat fəaliyyətinin həyata
keçirilməsi zamanı malların satışı, xidmətlərin göstərilməsi və işlərin görülməsi üzrə gəlir, tikinti
müqavilələri üzrə gəlir, faiz gəliri (əsas əməliyyat gəliri olduğu halda), royalti gəliri (əsas əməliyyat
gəliri olduğu halda), dividendlər (asılı və birgə müəssisələrdən alınmış dividendlər istisna olmaqla),
əməliyyat icarəsi üzrə gəlir və digər əməliyyat gəliri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks
etdirilir.
46.3. 601 №li “Satış” hesabı üzrə aşağıdakı subhesablar açılır:
46.3.1. 601-1 №li “Malların satışı”;
46.3.2. 601-2 №li “Xidmətlərin göstərilməsi və işlərin görülməsi üzrə gəlir”;
46.3.3. 601-3 №li “Tikinti müqavilələri üzrə gəlir”;
46.3.4. 601-4 №li “Faiz, royalti və ya dividendlər üzrə gəlir”;
46.3.5. 601-5 №li “Əməliyyat icarəsi üzrə gəlir”;
46.3.6. 601-6 №li “Digər əsas əməliyyat gəliri”.
46.4. 601-1 №li “Malların satışı” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin adi əməliyyat
fəaliyyəti zamanı malların satışından əldə edilən gəlirinin dəyəri əks etdirilir.
46.5. 601-2 “Xidmətlərin göstərilməsi və işlərin görülməsi üzrə gəlir” subhesabında mühasibat
uçotu subyektinin adi əməliyyat fəaliyyəti zamanı xidmətlərin göstərilməsindən əldə edilən gəlirin
46.6. 601-3 №li “Tikinti müqavilələri üzrə gəlir” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin
adi əməliyyat fəaliyyəti zamanı tikinti müqavilələri üzrə işlərin görülməsindən əldə edilən gəlirinin
46.7. 601-4 №li “Faiz, royalti və ya dividendlər üzrə gəlir” subhesabında mühasibat uçotu
subyektinin adi əməliyyat fəaliyyəti zamanı əqli mülkiyyət hüququ ilə bağlı verilən lisenziya
müqabilində satışa, yaxud əqli mülkiyyətdən istifadəyə əsaslanan royaltidən əldə edilən gəlirinin

46.8. 601-5 №li “Əməliyyat icarəsi üzrə gəlir” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin adi
əməliyyat fəaliyyəti zamanı əməliyyat icarəsindən əldə edilən gəlirinin dəyəri əks etdirilir.
46.9. 601-6 №li “Digər əsas əməliyyat gəliri” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin adi
əməliyyat fəaliyyəti zamanı 601-1–601-5 №li subhesablarında əhatə olunmayan gəlirinin dəyəri əks
etdirilir.
46.10. Malların təqdim edilməsinin, xidmətlərin göstərilməsinin, işlərin görülməsinin, faiz
gəlirinin (əsas əməliyyat gəliri olduğu halda), royalti gəlirinin (əsas əməliyyat gəliri olduğu halda),
dividendlərin (asılı və birgə müəssisələrdən alınmış dividendlər istisna olmaqla), əməliyyat icarəsi
üzrə gəlirin və digər əməliyyat gəlirinin dəyərinə 171, 172, 173, 174, 175, 177, 211, 212, 213, 214, 215,
üzrə gəlirin və digər əməliyyat gəlirinin dəyərinə görə hesablanılmış əlavə dəyər vergisinə 171, 172,
üzrə gəlirin və digər əməliyyat gəlirinin dəyəri mühasibat uçotu subyektinə ödənildikdə 221, 222,
46.13. Gələcək hesabat dövrlərinin gəlirləri qısamüddətli kimi təsnifləşdirilmədən birbaşa
olaraq gəlir kimi tanındıqda 442 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 601 №li hesabın
46.14. Qısamüddətli kimi təsnifləşdirilən gələcək hesabat dövrünün gəlirləri gəlir kimi
tanındıqda 542 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 601 №li hesabın müvafiq
46.15. Malların təqdim edilməsi, xidmətlərin göstərilməsi, işlərin görülməsi, faiz gəliri (əsas
əməliyyat gəliri olduğu halda), royalti gəliri (əsas əməliyyat gəliri olduğu halda), dividendlər (asılı
və birgə müəssisələrdən alınmış dividendlər istisna olmaqla) və əməliyyat icarəsi üzrə gəlirlər,
habelə digər əsas əməliyyat gəliri 601 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 801 №li
hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir. Malların təqdim edilməsi, xidmətlərin
göstərilməsi, işlərin görülməsi, royalti və əməliyyat icarəsi üzrə, habelə digər əməliyyat gəliri üzrə
hesablanmış xərclərə 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 701 №li hesabın müvafiq
46.16. 602 №li “Satılmış malların qaytarılması və ucuzlaşdırılması” hesabında mühasibat uçotu
subyekti tərəfindən satılmış malların qaytarılması və ucuzlaşdırılması barədə ümumiləşdirilmiş
məlumatlar əks etdirilir. Satılmış malların qaytarılması və ucuzlaşdırılması üzrə məbləğlər 602 №li
subhesablarının kreditində əks etdirilir. Bu zaman malların qaytarılması və ucuzlaşdırılması ilə bağlı
hesablanılmış əlavə dəyər vergisi ilə əlaqədar 521, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının
debeti və 171, 172, 173, 211, 212, 213 ¹li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat

46.17. Əgər satınalan mühasibat uçotu subyekti malların dəyərini ödəmişdirsə, mühasibat
uçotu subyekti satılmış malların qaytarılması və ucuzlaşdırılması ilə əlaqədar pul vəsaitlərinin
qaytarılmasını həyata keçirərsə, əvvəllər gəlir kimi tanınmış məbləğ 602 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 221, 222, 223, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks
etdirilir. Bu zaman malların qaytarılması və ucuzlaşdırılması ilə bağlı hesablanılmış əlavə dəyər
vergisi ilə əlaqədar 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 221, 222, 223, 225 №li
46.18. Satılmış malların qaytarılması və ucuzlaşdırılması üzrə yaranmış məbləğlər 801 №li
əks etdirilir.
46.19. 603 №li “Verilmiş güzəştlər” hesabında mühasibat uçotu subyekti tərəfindən satılmış
mallar, görülmüş işlər və göstərilmiş xidmətlər üzrə verilmiş güzəştlər barədə ümumiləşdirilmiş
məlumatlar əks etdirilir. Verilmiş güzəştlər 603 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 171,
172, 173, 175, 177, 211, 212, 213, 215, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks
etdirilir. Bu zaman verilmiş güzəştlərlə bağlı hesablanılmış əlavə dəyər vergisi üzrə 521, 545 №li
hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 171, 172, 173, 175, 177, 211, 212, 213, 215, 217 №li
46.20. Verilmiş güzəştlər üzrə yaranmış məbləğlər 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının
47. Sair əməliyyat gəlirlərinin uçotu
47.1. Sair əməliyyat gəlirlərinin uçotu Hesablar Planının 61-ci maddəsində əks etdirilir. Bu
maddədə mühasibat uçotu subyektinin əməliyyat fəaliyyəti zamanı torpaq, tikili, avadanlıqlarının və
digər uzunmüddətli aktivlərinin satışından, yenidən qiymətləndirilmədən, aktivlərin əvəzsiz olaraq
əldə edilməsindən, cərimələr və digər oxşar ödənişlərin alınmasından, ümidsiz borcların, silinmiş
ehtiyatların bərpasından, keçmiş illər və məzənnə fərgləri üzrə yaranmış gəlirlərinin hərəkəti barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Bu maddə üzrə 611 №li “Sair əməliyyat gəlirləri” hesabı
açılır.
47.2. 611 №li “Sair əməliyyat gəlirləri” hesabı üzrə aşağıdakı subhesablar açılır:
47.2.1. 611-1 №li “Torpaq, tikili, avadanlıqların və digər uzunmüddətli aktivlərin satışından
gəlirlər”;
47.2.2. 611-2 №li “Yenidən qiymətləndirilmədən gəlirlər”;
47.2.3. 611-3 №li “Əvəzsiz olaraq alınmış aktivlər”;
47.2.4. 611-4 №li “Cərimələr və digər oxşar ödənişlər”;
47.2.5. 611-5 №li “Keçmiş illər üzrə gəlirlər”;
47.2.6. 611-6 №li “Ümidsiz borcların bərpası”;
47.2.7. 611-7 №li “Silinmiş ehtiyatların bərpası”;
47.2.8. 611-8 №li “Məzənnə fərqləri üzrə gəlirlər”;
47.2.9. 611-9 №li “Aktivlərin qiymətdən düşməsi, itirilməsi və ya qaytarılmasından imtina
olunması hallarında üçüncü tərəfdən gözlənilən kompensasiya”;
47.2.10. 611-10 №li “Digər əməliyyat gəlirləri”.
47.3. 611-1 №li “Torpaq, tikili, avadanlıqların və digər uzunmüddətli aktivlərin satışından
gəlirlər” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin torpaq, tikili, avadanlıqlarının və digər
uzunmüddətli aktivlərinin, habelə satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlər kimi təsnifləşdirilən
uzunmüddətli aktivlərinin satışından yaranan gəlirləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks
etdirilir.

47.4. Torpaq, tikili, avadanlıqların və digər uzunmüddətli aktivlərin satışından gəlirlərin əldə
edilməsi zamanı aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
47.4.1. aktivin satış dəyərinə 171, 172, 173, 177, 211, 212, 213, 217 №li hesabların müvafiq
47.4.2. əlavə dəyər vergisi hesablandıqda 171, 172, 173, 177, 211, 212, 213, 217 №li hesabların
47.5. Sair əməliyyatlarla əlaqədar mənfəət yarandığı hallarda maliyyə hesabatlarında sair
əməliyyat gəlirləri onların əldə edilməsi ilə əlaqədar xərclər çıxılmaqla (netto əsasında) təqdim edilir.
Həmin aktivlərin balans dəyərinin xərcə aid edilməsi ilə əlaqədar aşağıdakı mühasibat yazılışları
verilir:
47.5.1. amortizasiya olunan aktivlərin ilkin dəyərinə görə 731-1 №li subhesabın debeti və 101,
111, 121, 131 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə və onların yığılmış amortizasiya
məbləği, habelə qiymətdəndüşmə zərərinə görə 102, 112, 122, 132 №li hesabların müvafiq
47.5.2. amortizasiya olunan aktivlərə görə yaranmış yenidən qiymətləndirmə üzrə ehtiyat
məbləğinə 331 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 111 №li subhesabın krediti üzrə;
47.5.3. amortizasiya olunmayan uzunmüddətli aktivlərin balans dəyərinə görə 731-1 №li
47.5.4. satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlər kimi təsnifləşdirilmiş uzunmüddətli aktivlərə
görə 731-1 №li subhesabın debeti və 206 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
gəlirlər” subhesabının kreditində yığılmış məbləğlər hesabat dövrünün mənfəəti kimi 611-1 №li
subhesabın debetində və 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
47.7. 731-1 №li “Torpaq, tikili, avadanlıqların və digər uzunmüddətli aktivlərin xaricolması
üzrə xərclər” subhesabının debetində yığılmış məbləğlər hesabat dövrünün zərəri kimi 801 №li
47.8. 611-2 №li “Yenidən qiymətləndirilmədən gəlirlər” subhesabında mühasibat uçotu
subyektinin aktivlərinin yenidən qiymətləndirilməsindən yaranan gəlirləri barədə ümumiləşdirilmiş
47.9. Qeyri-maddi aktivlər, habelə torpaq, tikili və avadanlıqlar üzrə əvvəlki yenidən
qiymətləndirmələr nəticəsində yaranmış qiymətdəndüşmə zərərləri Məcmu mənfəət və zərər
haqqında hesabatda əks etdirilmişdirsə, sonrakı artımlar Məcmu mənfəət və zərər haqqında
hesabatda bu qiymətdəndüşmə zərərləri qədər sair əməliyyat gəlirlərinə aid edilməklə 112 №li
hesabların müvafiq subhesablarının debetində və 611-2 №li subhesabın kreditində əks etdirilir.
47.10. Ədalətli dəyər metoduna əsasən investisiya mülkiyyəti, bioloji aktivlər, asılı və birgə
müəssisələrə investisiyalar, digər uzunmüddətli investisiyalar, satış məqsədi ilə saxlanılan
qısamüddətli investisiyalar və digər qısamüddətli investisiyalar kimi uçota alınan aktivlərin balans
dəyərinin artımına 121, 131, 151, 152, 183, 231, 234 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və
47.11. 611-2 №li “Yenidən qiymətləndirilmədən gəlirlər” subhesabının kreditində yığılmış
məbləğlər hesabat dövrünün mənfəəti kimi 611-2 №li subhesabın debetində və 801 №li hesabın
47.12. 611-3 №li “Əvəzsiz olaraq alınmış aktivlər” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin
əvəzsiz əldə etdiyi aktivlərdən yaranan gəlirləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.

47.13. Aktivlər əvəzsiz olaraq alındıqda 101, 103, 111, 113, 121, 123, 131, 151, 152, 181, 183, 193,
hesabın müvafiq subhesablarının kreditində göstərilir.
47.14. 611-3 №li “Əvəzsiz olaraq alınmış aktivlər” subhesabının kreditində yığılmış məbləğlər
hesabat dövrünün mənfəəti kimi 611-3 №li subhesabın debetində və 801 №li hesabın müvafiq
47.15. 611-4 №li “Cərimələr və digər oxşar ödənişlər” subhesabında mühasibat uçotu
subyektinə ödənilən cərimələr və digər oxşar ödənişlərdən yaranan gəlirləri barədə
47.16. Cərimələr və digər oxşar ödənişlərdən əldə edilmiş gəlirlər yarandıqda 217 №li hesabın
47.17. Cərimələr və digər oxşar ödənişlərdən əldə edilmiş gəlirlər debitor borc yaradılmadan
ödəniş əsasında uçotda əks etdirildikdə, 221, 222, 223, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının
47.18. 611-4 №li “Cərimələr və digər oxşar ödənişlər” subhesabının kreditində yığılmış
məbləğlər hesabat dövrünün mənfəəti kimi 611-4 №li subhesabın debetində və 801 №li hesabın
47.19. 611-5 №li “Keçmiş illər üzrə gəlirlər” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin
qiymətləndirilmə nəticəsində ehtiyatların aşağı dəyərlə tanınması ilə əlaqədar olaraq aparılan
düzəlişlərə görə yaranan gəlirləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman
qiymətləndirilmə nəticəsində ehtiyatların aşağı dəyərlə tanınması ilə əlaqədar olaraq aparılan
düzəlişlərə görə yaranan məbləğlər 201, 204, 205, 206, 207, 231, 245 №li hesabların müvafiq
subhesablarının debeti və 611-5 №li subhesabın kreditində əks etdirilir.
47.20. Keçmiş illər üzrə gəlirlərə hesabat dövrünün mənfəəti kimi 611-5 №li subhesabın debeti
47.21. 611-6 №li “Ümidsiz borcların bərpası” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin
əvvəllər ümidsiz borc kimi silinmiş debitorlar tərəfindən borcların qaytarılması şəklində əldə edilən
gəlirləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman aşağıdakı mühasibat yazılışları
verilir:
47.21.1. silinmiş debitor borcun əlavə dəyər vergisiz məbləğinə 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177,
subhesabın krediti üzrə;
47.21.2. silinmiş debitor borcun bərpası ilə əlaqədar hesablanmış əlavə dəyər vergisinə 171, 172,
№li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə, büdcə qarşısında vergi öhdəliyinin yaranması
47.21.3. ümidsiz debitor borca görə şübhəli borclar üzrə əvvəlki dövrlərdə hesablanmış düzəliş
məbləğinə 218 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611-6 №li subhesabın krediti üzrə.
47.22. Ümidsiz borcların bərpası nəticəsində yaranan məbləğə hesabat dövrünün mənfəəti kimi
47.23. 611-7 №li “Silinmiş ehtiyatların bərpası” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin
səhvən silinmiş ehtiyatlarının uçotda bərpa edilməsi nəticəsində yaranan gəlirləri barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman 201, 204, 205, 206, 207, 231 №li hesabların
müvafiq suhesablarının debeti və 611-7 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.

47.24. Silinmiş ehtiyatların bərpası nəticəsində yaranan məbləğə hesabat dövrünün mənfəəti
kimi 611-7 №li subhesabın debeti və 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə
47.25. 611-8 №li “Məzənnə fərqləri üzrə gəlirlər” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin
xarici valyuta məzənnələrində yaranan dəyişikliklərdən əldə edilən gəlirləri barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman aktivlər və öhdəliklər üzrə müsbət məzənnə
fərqi yarandıqda 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217, 221, 222, 223, 224,
225, 401, 402, 403, 404, 405, 406, 407, 408, 411, 412, 413, 414, 431, 432, 433, 434, 435, 501, 502, 503, 504,
47.26. Məzənnə fərqlərinə görə gəlirlər üzrə yaranan məbləğə hesabat dövrünün mənfəəti kimi
47.27. 611-9 №li “Aktivlərin qiymətdən düşməsi, itirilməsi və ya qaytarılmasından imtina
olunması hallarında üçüncü tərəfdən gözlənilən kompensasiya” subhesabında mühasibat uçotu
subyektinin aktivlərin qiymətdən düşməsi, itirilməsi və ya qaytarılmasından imtina olunması halları
ilə əlaqədar üçüncü tərəfdən gözlənilən gəlirləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar uçota alınır.
Bu zaman 217 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 611-9 №li subhesabın krediti üzrə
47.28. Aktivlərin qiymətdən düşməsi, itirilməsi və ya qaytarılmasından imtina olunması halları
ilə əlaqədar üçüncü tərəfdən gözlənilən kompensasiya üzrə yaranan məbləğə hesabat dövrünün
mənfəəti kimi 611-9 №li subhesabın debeti və 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə
47.29. 611-10 №li “Digər əməliyyat gəlirləri” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin
fəaliyyəti zamanı 611-1–611-9 №li subhesablarda əhatə olunmayan sair əməliyyat gəlirləri barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar uçota alınır. Bu zaman 217 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 611-10 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Digər əməliyyat gəlirlərinə
görə hesablanan əlavə dəyər vergisinə 217 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 545 №li
hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə, büdcə qarşısında vergi öhdəliyinin yaranması zamanı
47.30. Mühasibat uçotu subyektinin aktivlərinin əskik gəlməsi zamanı əskikgəlmələrin
səbəbləri və təqsirkar şəxslər müəyyənləşdirilməklə onların məbləğləri (əskikgəlmələr müəyyən
edildiyi vaxtda bazar qiymətləri ilə) təqsirkar şəxslərin hesabına aid edilməklə aşağıdakı mühasibat
47.30.1. aktivlərin bazar qiyməti məbləğinə 217 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
611-10 №li subhesabın krediti üzrə;
47.30.2. əskik gəlmiş aktivlərin bazar qiyməti məbləğinə görə hesablanılmış əlavə dəyər
vergisinə 217 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 545 №li hesabın müvafiq
47.30.3. aktivlərin ilkin dəyərinə 731-10 №li subhesabın debeti və 101, 103, 111, 113, 121, 123,
subhesablarının krediti üzrə, onların yığılmış amortizasiya məbləğləri, qiymətdəndüşmə zərərləri və
ya aktivlərin dəyərinin azalmasına düzəlişlər mövcud olduqda 102, 112, 122, 132, 184, 208, 235 №li
47.30.4. aktivlərin balans dəyəri bazar qiymətindən yuxarı olduqda, balans dəyəri ilə bazar
qiyməti arasındakı fərq məbləğinə görə hesablanmış əlavə dəyər vergisinə 731-10 №li subhesabın

debeti və 545 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə, büdcə qarşısında vergi öhdəliyinin
yaranması zamanı isə 545 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 521 №li hesabın müvafiq
47.31. Digər əməliyyat gəlirləri üzrə yaranan məbləğə hesabat dövrünün mənfəəti kimi 611-10
№li subhesabın debeti və 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə, digər əməliyyat
xərcləri üzrə yaranan məbləğə hesabat dövrünün xərci kimi 801 №li hesabın müvafiq
48. Fəaliyyətin dayandırılmasından yaranan gəlirlərin uçotu
48.1. Fəaliyyətin dayandırılmasından yaranan gəlirlərin uçotu Hesablar Planının 62-ci

maddəsində əks etdirilir. Bu maddədə mühasibat uçotu subyektinin fəaliyyətinin dayandırılması ilə
əlaqədar ya silinmiş, ya da satış üçün saxlanılmış kimi təsnifləşdirilmiş komponentləri üzrə yaranmış
gəlirləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Bu maddə üzrə 621 №li “Fəaliyyətin
dayandırılmasından yaranan gəlirlər” hesabı açılır.
48.2. Fəaliyyətin dayandırılması üzrə əməliyyatlardan mənfəət əldə edildiyi hallarda maliyyə
hesabatlarında fəaliyyətin dayandırılmasından yaranan gəlirlərdən xərclər çıxılmaqla (netto
əsasında) təqdim edilir. Uzunmüddətli aktivlərin satışından gəlirlərin əldə edilməsi zamanı
48.2.1. uzunmüddətli aktivlər satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlər kimi təsnifləşdirildikdə
(fəaliyyətin dayandırılması) həmin aktivlərin ilkin dəyərinə 206 №li hesabın müvafiq
bu aktivlər üzrə yığılmış amortizasiya məbləğinə 102, 112, 122, 132 №li hesabların müvafiq
48.2.2. satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlərin dəyərinin azalmasına görə düzəlişlərlə bağlı
məbləğlərə 741 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 208 №li hesabın müvafiq
48.2.3. aktivlər üzrə yenidən qiymətləndirmə üzrə ehtiyat məbləğinə 331 №li hesabın müvafiq
48.2.4. satış məbləğinə 172, 173, 177, 212, 213, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının
48.2.6. satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlərin dəyərinin azalmasına görə düzəlişlər
mövcud olduğu halda 208 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 206 №li hesabın müvafiq
subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlərin
balans dəyərinə 741 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 206 №li hesabın müvafiq
48.2.7. satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlərin satışı ilə əlaqədar çəkilmiş xərclərə 741 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 432, 435, 532, 538, 545 №li hesabların müvafiq
48.2.8. satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlərin satışı ilə əlaqədar çəkilmiş xərclərə görə
əlavə dəyər vergisinin hesablanması zamanı 241-1 №li subhesabın debeti və 432, 435, 532, 538, 545

48.2.9. həmin əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirildikdə 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 241-1 №li subhesabın krediti üzrə, əlavə dəyər vergisi əvəzləşdirilməyən hallarda 741 №li
48.3. Fəaliyyətin dayandırılması üzrə maliyyə alətlərinin satışından gəlirlərin əldə edilməsi
zamanı aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
48.3.1. asılı və birgə müəssisələrə investisiyalar, habelə digər uzunmüddətli investisiyalar satış
məqsədi ilə saxlanılan qısamüddətli investisiyalar kimi təsnifləşdirililməklə həmin aktivlərin ilkin
dəyərinə 231 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 151, 152, 183 №li hesabların müvafiq
48.3.2. aktivlər üzrə dəyərinin azalmasına görə düzəlişlərlə bağlı məbləğlərə 153, 184 №li
48.3.4. satış məqsədi ilə saxlanılan investisiyaların dəyərinin azalmasına görə düzəlişlər
subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Satış məqsədi ilə saxlanılan qısamüddətli
investisiyaların balans dəyərinə 741 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 231 №li hesabın
48.3.5. satış məqsədi ilə saxlanılan qısamüddətli investisiyaların satışı ilə əlaqədar çəkilmiş
xərclərə 741 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 432, 435, 532, 538, 545 №li hesabların
48.3.6. satışla əlaqədar çəkilmiş xərclərə görə əlavə dəyər vergisinin hesablanması zamanı 241-1
№li subhesabın debeti və 432, 435, 532, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
48.4. Fəaliyyətin dayandırılmasından yaranan gəlirlər üzrə məbləğə 621 №li hesabın müvafiq
verilir.
48.5. 741 №li “Fəaliyyətin dayandırılmasından yaranan xərclər” hesabının debetində yığılmış
məbləğlər 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 741 №li hesabın müvafiq
49. Maliyyə gəlirlərinin uçotu
49.1. Maliyyə gəlirlərinin uçotu Hesablar Planının 63-cü maddəsində əks etdirilir. Bu maddədə
mühasibat uçotu subyektinin maliyyə fəaliyyəti ilə əlaqədar əldə edilmiş gəlirləri barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Bu maddə üzrə 631 №li “Maliyyə gəlirləri” hesabı açılır.
49.2. 631 №li “Maliyyə gəlirləri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin maliyyə fəaliyyətinin
həyata keçirilməsi zamanı faiz gəliri, qiymətdən düşmüş borclar üzrə faiz gəlirləri, maliyyə iсarəsi
üzrə gəlir, faiz xərcləri yaradan öhdəliklər üzrə məzənnə gəliri və digər maliyyə gəlirləri barədə
49.3. 631 №li “Maliyyə gəlirləri” hesabı üzrə aşağıdakı subhesablar açılır:
49.3.1. 631-1 №li “Faiz gəliri”;
49.3.2. 631-2 №li “Qiymətdən düşmüş borclar üzrə faiz gəlirləri”;
49.3.3. 631-3 №li “Maliyyə iсarəsi üzrə gəlir”;
49.3.4. 631-4 №li “Faiz xərcləri yaradan öhdəliklər üzrə məzənnə gəliri”;
49.3.5. 631-5 №li “Digər maliyyə gəlirləri”.
49.4. 631-1 №li “Faiz gəliri” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin maliyyə fəaliyyəti
zamanı əldə edilən faiz gəliri əks etdirilir.
49.5. Hesabat dövrü ərzində mühasibat uçotu subyekti tərəfindən verilmiş borclara, kreditlərə
görə hesablanmış faizlər üzrə gəlirin tanınma meyarlarına uyğun olaraq hesablanmış uzunmüddətli
və qısamüddətli debitor borcları 172, 176, 212, 216 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və
631-1 №li subhesabın kreditində əks etdirilir.
49.6. Ödənişə qədər saxlanılan uzunmüddətli investisiyalar üzrə hər il hesablanılan faiz
49.7. Ödənişə qədər saxlanılan qısamüddətli investisiyalar üzrə hər il hesablanılan faiz
49.8. Faiz gəliri üzrə yaranan məbləğə hesabat dövrünün mənfəəti kimi 631-1 №li subhesabın
49.9. 631-2 №li “Qiymətdən düşmüş borclar üzrə faiz gəlirləri” subhesabında mühasibat uçotu
subyekti tərəfindən verilmiş qiymətdən düşmüş borclara görə hesablanılmış faiz gəlirləri əks
etdirilir. Bu zaman əldə edilən faiz gəlirləri 176, 216 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti
və 631-2 №li subhesabın kreditində əks etdirilir.
49.10. Qiymətdən düşmüş borclar üzrə faiz gəlirləri üzrə yaranan məbləğə hesabat dövrünün
mənfəəti kimi 631-2 №li subhesabın müvafiq subhesablarının debeti və 801 №li hesabın müvafiq
49.11. 631-3 №li “Maliyyə iсarəsi üzrə gəlir” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin
maliyyə icarəsindən əldə edilən faiz gəliri əks etdirilir.
49.12. Maliyyə icarəsində olan aktivlərə görə hesabat dövrü ərzində hesablanan faiz
məbləğlərinə 216 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 631-3 №li subhesabın krediti üzrə
49.13. Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklərin cari dəyəri hesablandıqda həmin
öhdəliyin dəyəri ilə cari dəyər arasındakı fərqə 406 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
49.14. İcarə üzrə qısamüddətli kreditor borclarının cari dəyəri hesablandıqda həmin kreditor
borcun dəyəri ilə cari dəyər arasındakı fərqə 535 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 631-
3 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
49.15. Maliyyə iсarəsi üzrə gəlirə görə yaranan məbləğə hesabat dövrünün mənfəəti kimi 631-3
№li subhesabın debeti və 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı
verilir.
49.16. 631-4 №li “Faiz xərcləri yaradan öhdəliklər üzrə məzənnə gəliri” subhesabında
mühasibat uçotu subyektinin faiz xərcləri yaradan öhdəliklər üzrə əldə edilən məzənnə gəlirləri
barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
49.17. Mühasibat uçotu subyektinin faiz xərcləri yaradan öhdəlikləri üzrə müsbət məzənnə
fərqi yarandıqda 401, 402, 403, 404, 405, 407, 408, 434, 501, 502, 503, 504, 505, 506, 507, 537 №li
verilir.
49.18. Faiz xərcləri yaradan öhdəliklər üzrə məzənnə gəliri kimi yığılan məbləğə hesabat
dövrünün mənfəəti kimi 631-4 №li subhesabın debeti və 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının

49.19. 631-5 №li “Digər maliyyə gəlirləri” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin 631-1-
631-4 №li subhesablarında əks etdirilməyən digər maliyyə gəlirləri barədə ümumiləşdirilmiş
49.20. Mühasibat uçotu subyektinin faiz xərcləri yaradan öhdəliklərinin bağışlanılması və ya
iddia müddətinin keçməsi ilə əlaqədar qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada silinməsi digər
maliyyə gəliri kimi 401, 402, 403, 404, 405, 406, 407, 408, 501, 502, 503, 504, 505, 506, 507, 535 №li
hesabların müvafiq subhesablarının debetində və 631-5 №li subhesabın kreditində əks etdirilir.
49.21. Digər maliyyə gəliri üzrə yığılan məbləğə hesabat dövrünün mənfəəti kimi 631-5 №li
verilir.
50. Fövqəladə gəlirlərin uçotu
50.1. Fövqəladə gəlirlərin uçotu Hesablar Planının 64-cü maddəsində əks etdirilir. Bu maddədə
fövqəladə hadisə və əməliyyatların nəticələrinə əsasən əldə edilmiş fövqəladə gəlirlər barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Bu maddə üzrə 641 №li “Fövqəladə gəlirlər” hesabı
açılır.
50.2. Hesabat dövrü ərzində mühasibat uçotu subyekti tərəfindən əldə edilmiş fövqəladə
gəlirlər tanınma meyarlarına uyğun olaraq 177, 217 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti
50.3. Fövqəladə gəlirlər üzrə yaranan məbləğə hesabat dövrünün mənfəəti kimi 641 №li
51. Xərclər
51.1. “Xərclər” bölməsi mühasibat uçotu subyektinin satışın maya dəyəri üzrə xərclərinin,
kommersiya xərclərinin, inzibati xərclərinin, sair əməliyyat xərclərinin, fəaliyyətin
dayandırılmasından yaranan xərclərin, maliyyə xərclərinin və fövqəladə xərclərinin uçota alınmasına
dair ümumiləşdirilmiş məlumatları əks etdirir.
51.2.1. 70 - “Satışın maya dəyəri üzrə xərclər”;
51.2.2. 71 - “Kommersiya xərcləri”;
51.2.3. 72 - “İnzibati xərclər”;
51.2.4. 73 - “Sair əməliyyat xərcləri”;
51.2.5. 74 - “Fəaliyyətin dayandırılmasından yaranan xərclər”;
51.2.6. 75 - “Maliyyə xərcləri”;
51.2.7. 76 - “Fövqəladə xərclər”.
52. Satışın maya dəyəri üzrə xərclərin uçotu
52.1. Satışın maya dəyəri üzrə xərclərin uçotu Hesablar Planının 70-ci maddəsində əks etdirilir.
Bu maddədə mühasibat uçotu subyektinin fəaliyyəti zamanı görülmüş işlərin, göstərilmiş
xidmətlərin, tikinti müqavilələri üzrə xərclərin, satılmış malların (hazır məhsulun) dəyəri, habelə sair
satışın digər maya dəyəri xərclərinin hərəkəti üzrə ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Bu
maddə üzrə 701 №li “Satışın maya dəyəri üzrə xərclər” hesabı açılır.
52.2. 701 №li “Satışın maya dəyəri üzrə xərclər” hesabı üzrə aşağıdakı subhesablar açılır:

52.2.1. 701-1 №li “İşlərin (xidmətlərin) maya dəyəri üzrə xərclər”;
52.2.2. 701-2 №li “Tikinti müqavilələri üzrə maya dəyəri xərcləri”;
52.2.3. 701-3 №li “Satılmış malların (hazır məhsulun) balans dəyəri”;
52.2.4. 701-4 №li “Sair satışın maya dəyəri üzrə xərclər”.
52.3. 701-1 №li “İslərin (xidmətlərin) maya dəyəri üzrə xərclər” subhesabında mühasibat uçotu
subyekti tərəfindən işlərin görülməsi, xidmətlərin göstərilməsi ilə əlaqədar çəkilmiş xərclərin dəyəri
barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman 701-1 №li subhesabın debeti və 202-1,
202-2, 202-3, 202-4, 202-5 №li subhesabların krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
52.4. İşlərin (xidmətlərin) maya dəyəri üzrə xərclərə 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının
52.5. 701-2 №li “Tikinti müqavilələri üzrə maya dəyəri xərcləri” subhesabında mühasibat uçotu
subyekti tərəfindən həyata keçirilmiş tikinti müqavilələri ilə əlaqədar çəkilmiş xərclərin dəyəri
barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman 701-2 №li subhesabın debeti və 203-1,
203-2, 203-3, 203-4, 203-5 №li subhesabların krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
52.6. Tikinti müqavilələri üzrə xərclərə 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 701-
2 №li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
52.7. 701-3 №li “Satılmış malların (hazır məhsulun) balans dəyəri” subhesabında mühasibat
uçotu subyekti tərəfindən satılmış mallarla (hazır məhsulla) əlaqədar çəkilmiş xərclərin dəyəri
barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman 701-3 №li subhesabın debeti və 204, 205
52.8. Satılmış malların (hazır məhsulun) dəyərinə 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının
52.9. 701-4 №li “Sair satışın maya dəyəri üzrə xərclər” subhesabında mühasibat uçotu subyekti
tərəfindən 701-1-701-3 №li subhesablarda əks etdiilməyən əsas əməliyyat gəlirləri üzrə xərclərin
dəyəri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman 701-4 №li subhesabın debeti və
202-1, 202-2, 202-3, 202-4, 202-5 №li subhesabların krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
52.10. Sair satışın maya dəyəri üzrə xərclərə 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və
52.11. Mühasibat uçotu subyekti tərəfindən mübadilə nəticəsində satılmış mallarla (hazır
məhsulla), görülmüş işlərlə və göstərilmiş xidmətlərlə əlaqədar onların ilkin dəyərinə 701 №li
hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 202, 203, 204, 205 №li hesabların müvafiq subhesablarının
53. Kommersiya xərclərinin uçotu
53.1. Kommersiya xərclərinin uçotu Hesablar Planının 71-ci maddəsində əks etdirilir. Bu
maddədə mühasibat uçotu subyektinin kommersiya fəaliyyətində istifadə olunmuş xammal və
material xərcləri, kommersiya fəaliyyəti ilə məşğul olan işçi heyəti ilə bağlı xərclər və işçi heyəti ilə
bağlı xərclərə görə hesabalanılan sosial sığorta ayırmaları, kommersiya fəaliyyəti ilə bağlı aktivlərin
amortizasiya xərcləri və kommersiya fəaliyyəti ilə bağlı digər xərclər barədə ümumiləşdirilmiş
məlumatlar təqdim edilir. Bu maddə üzrə 711 №li “Kommersiya xərcləri” hesabı açılır.
53.2. 711 №li “Kommersiya xərcləri” hesabı üzrə aşağıdakı subhesablar açılır:
53.2.1. 711-1 №li “Kommersiya xərcləri kimi tanınan xammal və material xərcləri”;
53.2.2. 711-2 №li “Kommersiya xərcləri kimi tanınan işçi heyəti üzrə xərclər”;
53.2.3. 711-3 №li “Kommersiya xərcləri kimi tanınan işçi heyəti üzrə xərclərə görə
hesabalanılan sosial sığorta ayırmaları”;
53.2.4. 711-4 №li “Kommersiya xərcləri kimi tanınan aktivlər üzrə amortizasiya xərcləri”;

53.2.5. 711-5 №li “Kommersiya xərcləri kimi tanınan digər xərclər”.
53.3. 711-1 №li “Kommersiya xərcləri kimi tanınan xammal və material xərcləri” subhesabında
mühasibat uçotu subyektinin kommersiya xərcləri kimi tanınan xammal və materiallarla əlaqədar
çəkilmiş xərclərin dəyəri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman 711-1 №li
subhesabın debeti və 201, 207 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı
verilir.
53.4. Kommersiya xərcləri kimi tanınan xammal və material xərclərinə 801 №li hesabın
53.5. 711-2 №li “Kommersiya xərcləri kimi tanınan işçi heyəti üzrə xərclər” subhesabında
mühasibat uçotu subyektinin kommersiya xərcləri kimi tanınan işçi heyəti üzrə çəkilmiş xərclərin
dəyəri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman 711-2 №li subhesabın debeti və
191, 242, 411, 441, 511, 514, 523, 533, 541 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə
53.6. Kommersiya xərcləri kimi tanınan işçi heyəti üzrə xərclərə 801 №li hesabın müvafiq
53.7. 711-3 №li “Kommersiya xərcləri kimi tanınan işçi heyəti üzrə xərclərə görə hesabalanılan
sosial sığorta ayırmaları” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin kommersiya xərcləri kimi
tanınan işçi heyəti üzrə xərclərə görə hesabalanılan sosial sığorta ayırmaları barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman 711-3 №li subhesabın debeti və 522 №li
53.8. Kommersiya xərcləri kimi tanınan işçi heyəti üzrə xərclərə görə hesabalanılan sosial
sığorta ayırmalarına 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 711-3 №li subhesabın
53.9. 711-4 №li “Kommersiya xərcləri kimi tanınan aktivlər üzrə amortizasiya xərcləri”
subhesabında mühasibat uçotu subyektinin kommersiya fəaliyyəti ilə bağlı aktivlərin amortizasiya
xərclərinın dəyəri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman 711-4 №li subhesabın
verilir.
53.10. Kommersiya xərcləri kimi tanınan aktivlər üzrə amortizasiya xərclərinə 801 №li hesabın
53.11. 711-5 №li “Kommersiya xərcləri kimi tanınan digər xərclər” subhesabında mühasibat
uçotu subyektinin kommersiya fəaliyyəti ilə bağlı digər xərclərinin dəyəri barədə ümumiləşdirilmiş
məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman 711-5 №li subhesabın debeti və 191, 221, 222, 223, 224, 225, 244,
53.12. Kommersiya xərcləri kimi tanınan digər xərclərə 801 №li hesabın müvafiq
54. İnzibati xərclərin uçotu
54.1. İnzibati xərclərin uçotu Hesablar Planının 72-ci maddəsində əks etdirilir. Bu maddədə
mühasibat uçotu subyektinin inzibati məqsədlər üçün istifadə olunmuş xammal və materiallar,
inzibati işçi heyəti üzrə xərclər, inzibati işçi heyəti üzrə xərclərə görə hesabalanılan sosial sığorta
ayırmaları, inzibati məqsədlər üçün istifadə olunan aktivlərin amortizasiya xərcləri və inzibati
məqsədlərlə bağlı digər xərclər barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Bu maddə üzrə
721 №li “İnzibati xərclər” hesabı açılır.
54.2. 721 №li “İnzibati xərclər” hesabı üzrə aşağıdakı subhesablar açılır:
54.2.1. 721-1 №li “İnzibati məqsədlər üçün istifadə olunmuş xammal və material xərcləri”;
54.2.2. 721-2 №li “İnzibati işçi heyəti üzrə xərclər”;
54.2.3. 721-3 №li “İnzibati işçi heyəti üzrə xərclərə görə hesabalanılan sosial sığorta ayırmaları”;
54.2.4. 721-4 №li “İnzibati məqsədlər üçün istifadə olunan aktivlərin amortizasiya xərcləri”;
54.2.5. 721-5 №li “İnzibati məqsədlərlə bağlı digər xərclər”.
54.3. 721-1 №li “İnzibati məqsədlər üçün istifadə olunmuş xammal və material xərcləri”
subhesabında mühasibat uçotu subyektinin inzibati məqsədlər üçün istifadə olunmuş xammal və
materiallarla əlaqədar çəkilmiş xərclərinin dəyəri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
Bu zaman 721-1 №li subhesabın debeti və 201, 207 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti
54.4. İnzibati məqsədlər üçün istifadə olunmuş xammal və material xərclərinə 801 №li hesabın
54.5. 721-2 №li “İnzibati işçi heyəti üzrə xərclər” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin
inzibati işçi heyəti üzrə xərclərinin məbləği barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu
zaman 721-2 №li subhesabın debeti və 191, 242, 411, 441, 511, 514, 523, 533, 541 №li hesabların
54.6. İnzibati işçi heyəti üzrə xərclərə 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 721-2
№li subhesabın krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.
54.7. 721-3 №li “İnzibati işçi heyəti üzrə xərclərə görə hesabalanılan sosial sığorta ayırmaları”
subhesabında mühasibat uçotu subyektinin inzibati işçi heyəti üzrə xərclərə görə hesabalanılan sosial
sığorta ayırmaları barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman 721-3 №li subhesabın
54.8. İnzibati işçi heyəti üzrə xərclərə görə hesabalanılan sosial sığorta ayırmalarına 801 №li
verilir.
54.9. 721-4 №li “İnzibati məqsədlər üçün istifadə olunan aktivlərin amortizasiya xərcləri”
subhesabında mühasibat uçotu subyektinin inzibati məqsədlər üçün istifadə olunan aktivlərin
amortizasiya xərclərinin dəyəri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman 721-4
№li subhesabın debeti və 102, 112, 122, 132 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə
54.10. İnzibati məqsədlər üçün istifadə olunan aktivlərin amortizasiya xərclərinə 801 №li
verilir.
54.11. 721-5 №li “İnzibati məqsədlərlə bağlı digər xərclər” subhesabında mühasibat uçotu
subyektinin inzibati məqsədlərlə bağlı digər xərclərinın dəyəri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar
əks etdirilir. Bu zaman 721-5 №li subhesabın debeti və 191, 221, 222, 223, 224, 225, 244, 412, 413, 414,
54.12. İnzibati məqsədlərlə bağlı digər xərclərə 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti
55. Sair əməliyyat xərclərinin uçotu
55.1. Sair əməliyyat xərclərinin uçotu Hesablar Planının 73-cü maddəsində əks etdirilir. Bu
maddədə mühasibat uçotu subyektinin torpaq, tikili, avadanlıqlarının və digər uzunmüddətli
aktivlərinin satışından xərclər, yenidən qiymətləndirilmədən xərclər, qiymətdən düşmə üzrə xərclər,
cərimələr və digər oxşar ödənişlər, keçmiş illər üzrə xərclər, şübhəli və ümidsiz borclar üzrə xərclər,
aktivlərin dəyərinin azalması üzrə düzəlişlər, məzənnə xərcləri və əvəzsiz olaraq verilmiş aktivlər

barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Bu maddə üzrə 731 №li “Sair əməliyyat xərcləri”
hesabı açılır.
55.2. 731 №li “Sair əməliyyat xərcləri” hesabı üzrə aşağıdakı subhesablar açılır:
55.2.1. 731-1 №li “Torpaq, tikili, avadanlıqların və digər uzunmüddətli aktivlərin xaricolması
üzrə xərclər”;
55.2.2. 731-2 №li “Yenidən qiymətləndirilmədən xərclər”;
55.2.3. 731-3 №li “Qiymətdən düşmə üzrə xərclər”;
55.2.4. 731-4 №li “Cərimələr və digər oxşar ödənişlər”;
55.2.5. 731-5 №li “Keçmiş illər üzrə xərclər”;
55.2.6. 731-6 №li “Şübhəli və ümidsiz borclar üzrə xərclər”;
55.2.7. 731-7 №li “Aktivlərin dəyərinin azalması üzrə düzəlişlər”;
55.2.8. 731-8 №li “Məzənnə xərcləri”;
55.2.9. 731-9 №li “Əvəzsiz olaraq verilmiş aktivlər”;
55.2.10. 731-10 №li “Digər əməliyyat xərcləri”.
üzrə xərclər” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin torpaq, tikili, avadanlıqlarının və digər
uzunmüddətli aktivlərinin, habelə satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlər kimi təsnifləşdirilən
uzunmüddətli aktivlərinin satışından yaranan xərcləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks
etdirilir.
55.4. Sair əməliyyatlarla əlaqədar zərər yarandığı hallarda maliyyə hesabatlarında sair
əməliyyat xərcləri onların əldə edilməsi ilə əlaqədar gəlirlər çıxılmaqla (netto əsasında) təqdim edilir.
Torpaq, tikili, avadanlıqların və digər uzunmüddətli aktivlərin satışından əldə edilən gəlirlərə
55.4.1. aktivin satış dəyərinə 171, 172, 173, 177, 211, 212, 213, 217 №li hesabların müvafiq
55.5. Torpaq, tikili, avadanlıqların və digər uzunmüddətli aktivlərin dəyərinin xərcə aid
edilməsi ilə əlaqədar aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
55.5.1. amortizasiya olunan aktivlərin ilkin dəyərinə görə 731-1 №li subhesabın debeti və 101,
111, 121, 131 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə və onların yığılmış amortizasiya
məbləği, habelə qiymətdəndüşmə zərərinə görə 102, 112, 122, 132 №li hesabların müvafiq
55.5.2. amortizasiya olunan aktivlərə görə yaranmış yenidən qiymətləndirmə üzrə ehtiyat
məbləğinə 331 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 111 №li subhesabın krediti üzrə;
55.5.3. amortizasiya olunmayan uzunmüddətli aktivlərin balans dəyərinə görə 731-1 №li
55.5.4. satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlər kimi təsnifləşdirilmiş uzunmüddətli aktivlərə
görə 731-1 №li subhesabın debeti və 206 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
gəlirlər” subhesabının kreditində yığılmış məbləğlər hesabat dövrünün mənfəəti kimi 611-1 №li
subhesabın debetində və 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
üzrə xərclər” subhesabının debetində yığılmış məbləğlər hesabat dövrünün xərcləri kimi 801 №li

55.8. 731-2 №li “Yenidən qiymətləndirilmədən xərclər” subhesabında mühasibat uçotu
subyektinin aktivlərinin yenidən qiymətləndirilməsindən yaranan xərcləri barədə ümumiləşdirilmiş
55.9. Yenidən qiymətləndirilmədən yaranan xərclərə 731-2 №li subhesabın debeti və 112 №li
55.10. 731-2 №li “Yenidən qiymətləndirilmədən xərclər” subhesabında yığılmış məbləğlər
hesabat dövrünün zərəri kimi 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 731-2 №li
subhesabın kreditində əks etdirilməklə mühasibat yazılışı verilir.
55.11. 731-3 №li “Qiymətdən düşmə üzrə xərclər” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin
aktivlərinin qiymətdən düşməsi nəticəsində yaranan xərcləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar
əks etdirilir.
55.12. Qiymətdən düşmə üzrə xərclərə 731-3 №li subhesabın debeti və 102, 112, 122 №li
55.13. 731-3 №li “Qiymətdən düşmə üzrə xərclər” subhesabında yığılmış məbləğlər hesabat
dövrünün zərəri kimi 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 731-3 №li subhesabın
kreditində əks etdirilməklə mühasibat yazılışı verilir.
55.14. 731-4 №li “Cərimələr və digər oxşar ödənişlər” subhesabında mühasibat uçotu subyekti
tərəfindən ödənilən cərimələr və digər oxşar ödənişlərdən yaranan xərclər barədə ümumiləşdirilmiş
55.15. Cərimələr və digər oxşar ödənişlərdən yaranan xərclərə 731-4 №li subhesabın debeti və
55.16. Cərimələr və digər oxşar ödənişlər üzrə xərclər kreditor borc yaradılmadan ödəniş
əsasında uçotda əks etdirildikdə 731-4 №li subhesabın debetində və 221, 222, 223, 224, 225 №li
55.17. 731-4 №li “Cərimələr və digər oxşar ödənişlər” subhesabının debetində yığılmış
məbləğlər hesabat dövrünün zərəri kimi 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 731-
4 №li subhesabın kreditində əks etdirilir.
55.18. 731-5 №li “Keçmiş illər üzrə xərclər” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin əvvəlki
illərdə səhvən gəlirlərinin artırılması, xərclərinin azaldılması, habelə qiymətləndirilmə nəticəsində
ehtiyatların yuxarı dəyərlə tanınması ilə əlaqədar olaraq aparılan düzəlişlərə görə yaranan xərcləri
barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
55.18.1. gəlirlərin artırılması ilə bağlı düzəlişlərin dəyərinə 731-5 №li subhesabın debeti və 171,
krediti üzrə;
55.18.2. gəlirlərin artırılması ilə bağlı düzəlişlərə görə hesablanan əlavə dəyər vergisinə 521, 545
№li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 171, 172, 173, 174, 174, 177, 211, 212, 213, 214, 215,
217 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
55.18.3 xərclərin azaldılması ilə əlaqədar olaraq aparılan düzəlişlərə görə yaranan məbləğlər
731-5 №li subhesabın debeti və 411, 412, 413, 414, 432,433, 434, 435, 511, 512, 513, 514, 515, 521, 522,
523, 532, 533, 535, 536, 537, 538, 541, 542, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
55.18.4. xərclərin azaldılması ilə əlaqədar olaraq aparılan düzəlişlərə görə hesablanan əlavə
dəyər vergisinə 241-1 №li subhesabın debeti və 432, 433, 435, 532, 535, 536, 538, 545 №li hesabların
55.18.5. qiymətləndirilmə nəticəsində ehtiyatların yuxarı dəyərlə tanınması ilə əlaqədar olaraq
aparılan düzəlişlərə görə yaranan məbləğlər 731-5 №li subhesabın debeti və 201, 204, 205, 206, 207,
231, 245 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
55.19. Keçmiş illər üzrə xərclərə hesabat dövrünün zərəri kimi 801 №li hesabın müvafiq

55.20. 731-6 №li “Şübhəli və ümidsiz borclar üzrə xərclər” subhesabında mühasibat uçotu
subyektinin şübhəli və ümidsiz borclar üzrə xərcləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks
etdirilir. Bu zaman aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
55.20.1. debitor borcun əlavə dəyər vergisiz məbləğinə 731-6 №li subhesabın debeti və 171, 172,
üzrə;
55.20.2. debitor borcla əlaqədar hesablanmış əlavə dəyər vergisinə 545 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 171, 172, 173, 174, 175, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 217 №li hesabların
müvafiq subhesablarının krediti üzrə, büdcəyə hesablanmış vergi öhdəliyinə isə 521 №li hesabın
55.20.3. ümidsiz debitor borca görə şübhəli borclar üzrə hesablanan düzəliş məbləğinə 731-6
№li subhesabın debeti və 218 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə.
55.21. Şübhəli və ümidsiz borclar üzrə yaranan xərclərin məbləğinə hesabat dövrünün zərəri
kimi 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 731-6 №li subhesabın krediti üzrə
55.22. 731-7 №li “Aktivlərin dəyərinin azalması üzrə düzəlişlər” subhesabında mühasibat
uçotu subyektinin əldə etdiyi material ehtiyatlarının, malların və digər aktivlərinin
qiymətləndirilməsi zamanı onların dəyərinin azalması üzrə düzəlişlər üzrə məbləğlər barədə
55.23. Aktivlərin dəyərinin azalması üzrə düzəlişlər həmin azalmanın baş verdiyi dövrdə xərc
kimi tanınmaqla 731-7 №li subhesabın debetində və 153, 184, 208 №li hesabların müvafiq
55.24. Aktivlərin dəyərinin azalması üzrə düzəlişlərə görə yaranan xərclərin məbləğinə hesabat
dövrünün zərəri kimi 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 731-7 №li subhesabın
55.25. 731-8 №li “Məzənnə xərcləri” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin xarici valyuta
məzənnələrində dəyişikliklərdən yaranan xərcləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
55.26. Aktivlər və öhdəliklər üzrə mənfi məzənnə fərqi yarandıqda 731-8 №li subhesabın debeti
və 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217, 221, 222, 223, 224, 225, 401, 402,
403, 404, 405, 406, 407, 408, 411, 412, 413, 414, 431, 432, 433, 434, 435, 501, 502, 503, 504, 505, 506, 507,
55.27. Məzənnə xərcləri üzrə yaranan məbləğ hesabat dövrünün zərəri kimi 801 №li hesabın
55.28. 731-9 №li “Əvəzsiz olaraq verilmiş aktivlər” subhesabında mühasibat uçotu subyekti
tətəfindən əvəzsiz olaraq verilmiş aktivlərdən yaranan xərclər barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar
əks etdirilir.
55.29. Aktivlər əvəzsiz olaraq verildikdə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
55.29.1. aktivlərin dəyərinə 731-9 №li subhesabın debeti və 101, 103, 111, 113, 121, 123, 131, 151,
üzrə;
55.29.2. amortizasiya olunan aktivlər üzrə 102, 112, 122, 132 №li hesabların müvafiq
55.29.3. aktivlər üzrə dəyərin azlmasına görə düzəlişlərlə bağlı məbləğlərə 153, 184, 208 №li
hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 731-9 №li subhesabın krediti üzrə;

55.30. 731-9 №li “Əvəzsiz olaraq verilmiş aktivlər” subhesabının debetində yığılmış məbləğlər
55.31. 731-10 №li “Digər əməliyyat xərcləri” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin 731-1 -
731-9 №li subhesablarda əks etdirilməyən sair əməliyyat xərcləri barədə ümumiləşdirilmiş
55.32. Digər əməliyyat xərcləri üzrə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
55.32.1. mühasibat uçotu subyektinin aktivlərinin əskik gəlməsi zamanı bu əskikgəlmələr üzrə
müvafiq təqsirkar şəxslərin müəyyən edilməsi mümkün olmayan hallarda, 731-10 №li subhesabın
55.32.2. əskik gəlmiş aktivlər üzrə yığılmış amortizasiya məbləğləri və qiymətdəndüşmə
zərərləri mövcud olduqda 102, 112, 122, 132, 142, 208 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti
55.33. Əskik gəlmiş aktivlər üzrə hesablanmış əlavə dəyər vergisi məbləği əvəzləşdirilməyən
hallarda 731-10 №li subhesabın debeti və 241-1 №li subhesabın krediti üzrə, əvəzləşdirilən hallarda
isə 731-10 №li subhesabın debeti və 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat
55.34. 731-10 №li “Digər əməliyyat xərcləri” subhesabının debetində yığılmış məbləğlər
55.35. Mühasibat uçotu subyekti tərəfindən mübadilə nəticəsində satılmış aktivlərlə əlaqədar
onların ilkin dəyərinə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
55.35.1. aktivlərin dəyərinə 731 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 101, 103, 111,
55.35.2. amortizasiya olunan aktivlər üzrə 102, 112, 122, 132 №li hesabların müvafiq
55.35.3. aktivlər üzrə dəyərin azlmasına görə düzəlişlərlə bağlı məbləğlərə 153, 184, 208 №li
55.35.4. mübadilə nəticəsində satılmış aktivlərlə əlaqədar hesabat dövründə yığılmış xərc
məbləğlərinə 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 731 №li hesabın müvafiq
56. Fəaliyyətin dayandırılmasından yaranan xərclərin uçotu
56.1. Fəaliyyətin dayandırılmasından yaranan xərclərin uçotu Hesablar Planının 74-cü

maddəsində əks etdirilir. Bu maddədə mühasibat uçotu subyektinin fəaliyyətinin dayandırılması ilə
əlaqədar ya silinmiş, ya da satış üçün saxlanılmış kimi təsnifləşdirilmiş komponentləri üzrə yaranmış
xərcləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Bu maddə üzrə 741 №li “Fəaliyyətin
dayandırılmasından yaranan xərclər” hesabı açılır.
56.2. Fəaliyyətin dayandırılmasından zərər yarandığı hallarda, fəaliyyətin dayandırılması üzrə
əməliyyatlardan yaranan xərclər maliyyə hesabatlarında onların yaranması ilə əlaqədar xərclərdən
gəlirlər çıxılmaqla (netto əsasında) təqdim edilir. Uzunmüddətli aktivlərin satışından gəlirlərin və
xərclərin yaranması zamanı aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:

56.2.1. uzunmüddətli aktivlər satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlər kimi təsnifləşdirildikdə
(fəaliyyətin dayandırılması) həmin aktivlərin ilkin dəyərinə 206 №li hesabın müvafiq
bu aktivlər üzrə yığılmış amortizasiya məbləğinə 102, 112, 122, 132 №li hesabların müvafiq
56.2.2. aktivlər üzrə dəyərin azlmasına görə düzəlişlərlə bağlı məbləğlərə 741 №li hesabın
56.2.6. satış məqsədi ilə saxlanılan digər aktivlərin dəyərinin azalmasına görə düzəlişlər
subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Həmin aktivlərin balans dəyərinə 741 №li
56.2.7. bu aktivlərin satışı ilə əlaqədar çəkilmiş xərclərə 741 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 432, 435, 532, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə;
56.3. Fəaliyyətin dayandırılması üzrə maliyyə alətlərinin satışından gəlirlərin əldə edilməsi
zamanı aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
56.3.1. asılı və birgə müəssisələrə investisiyalar, habelə digər uzunmüddətli investisiyalar satış
məqsədi ilə saxlanılan qısamüddətli investisiyalar kimi təsnifləşdirililməklə həmin aktivlərin ilkin
dəyərinə 231 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 151, 152, 183 №li hesabların müvafiq
56.3.2. aktivlərin dəyərinin azlmasına görə düzəlişlərlə bağlı məbləğlərə 153, 184 №li
56.3.4. satış məqsədi ilə saxlanılan investisiyaların dəyərinin azalmasına görə düzəlişlər
subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Satış məqsədi ilə saxlanılan qısamüddətli
investisiyaların balans dəyərinə 741 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 231 №li hesabın
56.3.5. satış məqsədi ilə saxlanılan qısamüddətli investisiyaların satışı ilə əlaqədar çəkilmiş
xərclərə 741 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 432, 435, 532, 538, 545 №li hesabların

56.4. Fəaliyyətin dayandırılmasından yaranan gəlirlər üzrə məbləğə hesabat dövrünün
mənfəəti kimi 621 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 801 №li hesabın müvafiq
56.5. Fəaliyyətin dayandırılmasından yaranan xərclər üzrə məbləğə hesabat dövrünün zərəri
kimi 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 741 №li hesabın müvafiq subhesablarının
57. Maliyyə xərclərinin uçotu
57.1. Maliyyə xərclərinin uçotu Hesablar Planının 75-ci maddəsində əks etdirilir. Bu maddədə
mühasibat uçotu subyektinin maliyyə fəaliyyəti ilə əlaqədar yaranmış xərcləri barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Bu maddə üzrə 751 №li “Maliyyə xərcləri” hesabı açılır.
57.2. 751 №li “Maliyyə xərcləri” hesabında mühasibat uçotu subyektinin maliyyə fəaliyyətinin
həyata keçirilməsi zamanı faiz xərci, konvertasiya olunan istiqrazlar üzrə faiz xərcləri, maliyyə
iсarəsi üzrə faiz xərcləri, faiz xərcləri yaradan öhdəliklər üzrə məzənnə xərcləri və digər maliyyə
xərcləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
57.3. 751 №li “Maliyyə xərcləri” hesabı üzrə aşağıdakı subhesablar açılır:
57.3.1. 751-1 №li “Faiz xərcləri”;
57.3.2. 751-2 №li “Konvertasiya olunan istiqrazlar üzrə faiz xərcləri”;
57.3.3. 751-3 №li “Maliyyə iсarəsi üzrə faiz xərcləri”;
57.3.4. 751-4 №li “Faiz xərcləri yaradan öhdəliklər üzrə məzənnə xərcləri”;
57.3.5. 751-5 №li “Digər maliyyə xərcləri”.
57.4. 751-1 №li “Faiz xərcləri” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin maliyyə fəaliyyəti
zamanı yaranan faiz xərcləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
57.5. Hesabat dövrü ərzində mühasibat uçotu subyekti tərəfindən alınmış borclara, kreditlərə
görə hesablanmış faizlər üzrə xərclərin tanınma meyarlarına uyğun olaraq hesablanmış
uzunmüddətli və qısamüddətli kreditor borcları 751-1 №li subhesabın debeti və 432, 434, 532, 537
57.6. Faiz xərcləri üzrə yaranan məbləğə hesabat dövrünün zərəri kimi 801 №li hesabın
57.7. 751-2 №li “Konvertasiya olunan istiqrazlar üzrə faiz xərcləri” subhesabında mühasibat
uçotu subyekti tərəfindən buraxılmış konvertasiya olunan istiqrazlara görə hesablanılmış faiz
xərcləri əks etdirilir. Bu zaman faiz xərcləri 751-2 №li subhesabın debeti və 432, 434, 532, 537 №li
57.8. Konvertasiya olunan istiqrazlar üzrə faiz xərcləri üzrə yaranan məbləğə hesabat
57.9. 751-3 №li “Maliyyə iсarəsi üzrə faiz xərcləri” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin
maliyyə icarəsi ilə əlaqədar yaranmış faiz xərcləri əks etdirilir.
57.10. Maliyyə icarəsi ilə əldə edilmiş aktivlərə görə hesabat dövrü ərzində hesablanan faiz
məbləğlərinə 751-3 №li subhesabın debeti və 537 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə
57.11. Maliyyə icarəsi üzrə faiz xərcləri məbləğinə hesabat dövrünün zərəri kimi 801 №li
verilir.
57.12. 751-4 №li “Faiz xərcləri yaradan öhdəliklər üzrə məzənnə xərcləri” subhesabında
mühasibat uçotu subyektinin faiz xərcləri yaradan öhdəliklərə görə yaranmış məzənnə xərcləri
barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir.
57.13. Mühasibat uçotu subyektinin faiz xərcləri yaradan öhdəlikləri üzrə mənfi məzənnə fərqi
yarandıqda 751-4 №li subhesabın debeti və 401, 402, 403, 404, 405, 407, 408, 434, 501, 502, 503, 504,
57.14. Faiz xərcləri yaradan öhdəliklər üzrə məzənnə xərci kimi yığılan məbləğə hesabat
57.15. 751-5 №li “Digər maliyyə xərcləri” subhesabında mühasibat uçotu subyektinin 751-1-
751-4 №li subhesablarda əks etdirilməyən digər maliyyə xərcləri barədə ümumiləşdirilmiş
57.16. Mühasibat uçotu subyektinin faiz xərcləri yaradan debitor borclarının şübhəli debitor
borclara aid edilməsi və ya silinməsi ilə əlaqədar yaranan xərclər 751-5 №li subhesabın debetində və
182, 184, 233, 235 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
57.17. Digər maliyyə xərcləri üzrə yığılan məbləğə hesabat dövrünün zərəri kimi 801 №li
verilir.
58. Fövqəladə xərclərin uçotu
58.1. Fövqəladə xərclərin uçotu Hesablar Planının 76-cı maddəsində əks etdirilir. Bu maddədə
fövqəladə hadisə və əməliyyatların nəticələrinə əsasən yaranmış fövqəladə xərclər barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Bu maddə üzrə 761 №li “Fövqəladə xərclər” hesabı
açılır.
58.2. Hesabat dövrü ərzində mühasibat uçotu subyekti tərəfindən çəkilmiş fövqəladə xərclər
tanınma meyarlarına uyğun olaraq 761 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 435, 445, 538,
545 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
58.3. Fövqəladə xərclər üzrə yaranan məbləğə hesabat dövrünün zərəri kimi 801 №li hesabın
59. Mənfəətlər (zərərlər)
59.1. “Mənfəətlər (zərərlər)” bölməsi mühasibat uçotu subyektinin hesabat dövrü ərzində əldə
etdiyi ümumi mənfəətin (zərərin), habelə asılı və birgə müəssisələrin mənfəətlərində (zərərlərində)
payın uçota alınmasına dair ümumiləşdirilmiş məlumatları əks etdirir.
59.2.1. 80 - “Ümumi mənfəət (zərər)”;
59.2.2. 81 - “Asılı və birgə müəssisələrin mənfəətlərində (zərərlərində) pay”.
60. Ümumi mənfəətin (zərərin) uçotu
60.1. Ümumi mənfəətin (zərərin) uçotu Hesablar Planının 80-ci maddəsində əks etdirilir. Bu
maddədə mühasibat uçotu subyektinin hesabat dövrü ərzində maliyyə-təsərrüfat fəaliyyəti üzrə
ümumi mənfəəti (zərəri) barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Bu maddə üzrə 801 №li
“Ümumi mənfəət (zərər)” hesabı açılır.

60.2. Yaranan gəlirlər üzrə məbləğlər hesabat dövrünün mənfəəti kimi 601, 611, 621, 631, 641
№li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti
60.3. Xərclər üzrə yaranan məbləğ hesabat dövrünün zərəri kimi 801 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 701, 711, 721, 731, 741, 751, 761 №li hesabların müvafiq subhesablarının
60.4. Mühasibat uçotu subyekti illik maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətini mənfəətlə başa vurarsa
60.4.1. cari mənfəət vergisi üzrə xərclərə görə 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti
60.4.2. təxirə salınmış mənfəət vergisi üzrə xərclərə görə 801 №li hesabın müvafiq
60.4.3. hesabat dövrünün xalis mənfəətinə görə 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının
60.5. Mühasibat uçotu subyekti illik maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətini zərərlə başa vurarsa bu
krediti üzrə mühasibat yazılışları verilir.
61. Asılı və birgə müəssisələrin mənfəətlərində (zərərlərində) payın uçotu
61.1. Asılı və birgə müəssisələrin mənfəətlərində (zərərlərində) payın uçotu Hesablar Planının
81-ci maddəsində əks etdirilir. Bu maddədə hesabat dövrü ərzində mühasibat uçotu subyektinin
malik olduğu asılı və birgə müəssisələrin mənfəətlərində (zərərlərində) payı barədə
ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Bu maddə üzrə 811 №li “Asılı və birgə müəssisələrin
mənfəətlərində (zərərlərində) pay” hesabı açılır.
61.2. Mühasibat uçotu subyektinin malik olduğu asılı və birgə müəssisələrdən (investisiya
obyektindən) mənfəət əldə edildikdə 151, 152 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 811
№li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Eyni zamanda həmin
məbləğ 811 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 341 №li hesabın müvafiq subhesablarının
61.3. İnvestisiya obyekti üzrə aparılmış yenidən qiymətləndirmələr kapitalda artımla
nəticələndikdə 151, 152 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 331, 332 №li hesabların
61.4. İnvestisiya obyektinin payında iştiraka görə alınmış dividendlər investorun öz maliyyə
hesabatlarına asılı və birgə müəssisələrin mənfəətlərindəki (zərərlərindəki) pay hesabına aid
edilməklə uçota alınır. Bu zaman 217 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 811 №li hesabın
müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir. Həmin dividendlər ödənildikdə 221,
223, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının debetində və 217 №li hesabın müvafiq
subhesablarının kreditində əks etdirilir. Eyni zamanda həmin məbləğ 811 №li hesabın müvafiq
subhesablarının debeti və 341 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
61.5. Mühasibat uçotu subyektinin malik olduğu investisiya obyektindən zərər əldə edildikdə
811 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 153-1, 153-2 №li subhesabların krediti üzrə
mühasibat yazılışı verilir. Eyni zamanda həmin məbləğ 341 №li hesabın müvafiq subhesablarının
debeti və 811 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.
62. Mənfəət vergisi

62.1. “Mənfəət vergisi” bölməsi mühasibat uçotu subyektinin hesabat dövrü ərzində əldə etdiyi
ümumi mənfəət vergisi üzrə xərclərin hesablanmasına dair ümumiləşdirilmiş məlumatları əks
etdirir.
62.2. Bu bölmə 90 - “Mənfəət vergisi” maddəsindən ibarətdir.
63. Mənfəət vergisinin uçotu
63.1. Mənfəət vergisinin uçotu Hesablar Planının 90-cı maddəsində əks etdirilir. Bu maddədə
mühasibat uçotu subyektinin hesabat dövrü ərzində maliyyə-təsərrüfat fəaliyyəti üzrə hesablanmış
cari və təxirə salınmış mənfəət vergisi üzrə xərclər barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim
edilir. Bu maddə üzrə aşağıdakı hesablar açılır:
63.1.1. 901 №li “Cari mənfəət vergisi üzrə xərclər”;
63.1.2. 902 №li “Təxirə salınmış mənfəət vergisi üzrə xərclər”.
63.2. Mühasibat uçotu subyekti illik maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətini mənfəətlə başa vurduqda
və bu zaman yaranmış ümumi mənfəət (uçot mənfəəti) Vergi Məcəlləsinə uyğun olaraq hesablanmış
mənfəətdən (vergi mənfəətindən) aşağı olduqda mənfəət vergisi üzrə xərclərin hesablanması
məqsədi ilə aşağıdakı mühasibat yazılışları verilir:
63.2.1. cari mənfəət vergisi üzrə xərclərə görə 801 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti
63.2.3. hesabat dövrünün təxirə salınmış vergi aktivlərinə 902 №li hesabın müvafiq
üzrə.
63.3. Mənfəət vergisi üzrə təxirə salınmış vergi aktivi hesablanan zaman, keçmiş illər üçün
təxirə salınmış vergi öhdəliyi mövcuddursa, o zaman həmin təxirə salınmış vergi öhdəliyi məbləği
63.4. Mühasibat uçotu subyekti illik maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətini mənfəətlə başa vurduqda
və bu zaman yaranmış uçot mənfəəti Vergi Məcəlləsinə uyğun olaraq hesablanmış vergi
mənfəətindən yuxarı olduqda mənfəət vergisi üzrə xərclərin hesablanması məqsədi ilə aşağıdakı
63.4.1. hesabat dövrünün cari mənfəət vergisi xərclərinə 801 №li hesabın müvafiq
63.4.3. hesabat dövrünün təxirə salınmış vergi öhdəliklərinə 801 №li hesabın müvafiq
üzrə.
63.5. Mənfəət vergisi üzrə təxirə salınmış vergi öhdəlikləri hesablanan zaman, keçmiş illər üçün
təxirə salınmış vergi aktivləri mövcuddursa, o zaman həmin təxirə salınmış vergi aktivləri məbləği

64. Yekun müddəalar
64.1. Mühasibat uçotu subyektləri baş vermiş maliyyə-təsərrüfat əməliyyatlarının

xüsusiyyətlərindən asılı olaraq KOS üçün MHBS-nın tələblərinə uyğun olaraq bu Qaydalarda əks
etdirilməyən mühasibat yazılışları vermək hüququna malikdirlər.
64.2. Mühasibat uçotu subyektləri tərəfindən hesabat dövrü ərzində maliyyə-təsərrüfat
əməliyyatları üzrə səhv verilmiş mühasibat yazılışlarına düzəlişlər həmin yazılışlara əks və ya storno
üsulu ilə (mənfi rəqəmlə mühasibat yazılışı) müxabirləşmələr verilməklə həyata keçirilir.

“Kiçik və Orta Sahibkarlıq Subyektləri
üçün Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq
Standartlarına əsasən mühasibat uçotunun
aparılması Qaydaları”na
1 nömrəli əlavə.
Maliyyə vəziyyəti haqqında hesabat

(Aktiv və öhdəliklərin qısamüddətli və uzunmüddətli siniflərə bölünməsi qaydasında)
31 dekabr 20_____-ci il tarixə
VÖEN
Mühasibat uçotu subyektinin adı ________________________________________
_____________________________________________________________________
Sahə (fəaliyyət növü)___________________________________________________
Mülkiyyət növü_______________________________________________________
Ünvan_______________________________________________________________
Elektron poçt ünvanı___________________________________________________
Ölçü vahidi: manat
Bölmə/ Bölmə/Maddələrin adı Uçot siyasəti Hesabat dövrü Əvvəlki dövr

Maddə və izahlı üzrə üzrə
№-si qeydlərin
№-si
1 2 3 4 5 6 7
AKTİVLƏR
10 Qeyri-maddi aktivlər
11 Torpaq, tikili və avadanlıqlar
12 İnvestisiya mülkiyyəti
13 Bioloji aktivlər
14 Mineral resurslar
15 investisiyalar
16 Təxirə salınmış vergi aktivləri
17 Uzunmüddətli debitor borcları
18 Sair uzunmüddətli maliyyə aktivləri
19 Sair uzunmüddətli aktivlər
CƏMİ UZUNMÜDDƏTLİ AKTİVLƏR
20 Ehtiyatlar
21 Qısamüddətli debitor borcları
22 Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri
23 Sair qısamüddətli maliyyə aktivləri
24 Sair qısamüddətli aktivlər
CƏMİ QISAMÜDDƏTLİ AKTİVLƏR
CƏMİ AKTİVLƏR
1 2 3 4 5 6 7
KAPİTAL VƏ ÖHDƏLİKLƏR
3 Kapital
30 Ödənilmiş nominal(nizamnamə) kapital
31 Emissiya gəliri
33 Kapital ehtiyatları
Bölüşdürülməmiş mənfəət (ödənilməmiş
34 zərər)
CƏMİ KAPİTAL
4 Uzunmüddətli öhdəliklər
40 öhdəliklər
Uzunmüddətli qiymətləndirilmiş
41 öhdəliklər
42 Təxirə salınmış vergi öhdəlikləri
43 Uzunmüddətli kreditor borcları
44 Sair uzunmüddətli öhdəliklər
CƏMİ UZUNMÜDDƏTLİ
ÖHDƏLİKLƏR
5 Qısamüddətli öhdəliklər
Qısamüddətli faiz xərcləri yaradan
50 öhdəliklər
51 Qısamüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər
52 öhdəliklər
53 Qısamüddətli kreditor borcları
54 Sair qısamüddətli öhdəliklər
CƏMİ QISAMÜDDƏTLİ
ÖHDƏLİKLƏR
CƏMİ ÖHDƏLİKLƏR
CƏMİ KAPİTAL VƏ ÖHDƏLİKLƏR
Rəhbər
Baş mühasib “___” ______________20 il

Maliyyə vəziyyəti haqqında hesabat
(Aktiv və öhdəliklərin likvidlik dərəcəsinin azalması qaydasında)
VÖEN
_____________________________________________________________________
Mülkiyyət növü_______________________________________________________
Ünvan_______________________________________________________________

Bölmə/Maddələrin adı Uçot Hesabat dövrü Əvvəlki dövr

siyasəti və üzrə üzrə
izahlı
qeydlərin
№-si
2 3 4 5 6 7
AKTİVLƏR
Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri
Qısamüddətli debitor borcları
Sair qısamüddətli maliyyə aktivləri
Ehtiyatlar
Sair qısamüddətli aktivlər
Uzunmüddətli debitor borcları
Sair uzunmüddətli maliyyə aktivləri
Sair uzunmüddətli aktivlər
Təxirə salınmış vergi aktivləri
Torpaq, tikili və avadanlıqlar
İnvestisiya mülkiyyəti
Qeyri-maddi aktivlər
Bioloji aktivlər
Mineral resurslar
investisiyalar
Təxirə salınmış vergi aktivləri
CƏMİ AKTİVLƏR
KAPİTAL VƏ ÖHDƏLİKLƏR

Öhdəliklər
Qısamüddətli kreditor borcları

öhdəliklər
Qısamüddətli faiz xərcləri yaradan
öhdəliklər
Qısamüddətli qiymətləndirilmiş
öhdəliklər
öhdəliklər
Uzunmüddətli qiymətləndirilmiş
öhdəliklər
Təxirə salınmış vergi öhdəlikləri
Uzunmüddətli kreditor borcları
Sair uzunmüddətli öhdəliklər
CƏMİ ÖHDƏLİKLƏR
Kapital
Ödənilmiş nominal(nizamnamə)
kapital
Emissiya gəliri
Geri alınmış kapital (səhmlər)
Kapital ehtiyatları
Bölüşdürülməmiş mənfəət
(ödənilməmiş zərər)
CƏMİ KAPİTAL
CƏMİ KAPİTAL VƏ ÖHDƏLİKLƏR
Rəhbər
Baş mühasib “___” ______________20 il

Standartlarına əsasən mühasibat uçotunun
aparılması Qaydaları”na
Məcmu mənfəət və zərər haqqında hesabat

(xərclərin xarakteri üzrə)
VÖEN
_______________________________________________________________________
Sahə (fəaliyyət növü)____________________________________________________
Mülkiyyət növü _________________________________________________________
Ünvan _________________________________________________________________
Elektron poçt ünvanı_____________________________________________________
Bölmə (maddə) Uçot Hesabat Əvvəlki

və hesab №-si Göstəricilərin adı siyasəti dövrü dövr
və izahlı üzrə üzrə
qeydlərin
№-si
1 2 3 4 5
61 və 73 Sair əməliyyat gəlirləri

Bitməmiş istehsalat və hazır məhsul
ehtiyatlarındakı artımlar (azalmalar)
Təşkilat tərəfindən yerinə yetirilmiş və
kapitallaşdırılmış işlər
İstifadə edilmiş material ehtiyatları
İşçi heyəti üzrə xərclər
Amortizasiya xərcləri

Digər əməliyyat xərcləri
73 və 61 Sair əməliyyat xərcləri
1 2 3 4 5
Fəaliyyətin dayandırılmasından
62 və 74
yaranan mənfəətlər (zərərlər)
Əməliyyat mənfəəti (zərəri)
63 və 75 Maliyyə mənfəəti (zərəri)
64 və 76 Fövqəladə mənfəət (zərər)
Asılı və birgə müəssisələrin
81
mənfəətlərində (zərərlərində) pay
Vergiqoymadan əvvəl mənfəət (zərər)
Hesabat dövründə xalis mənfəət
341
(zərər)
O cümlədən
qeyri-nəzarət payları üzrə xalis
mənfəət (zərər)
əsas cəmiyyətin sahiblərinin mənfəəti
(zərəri)
Digər məcmu gəlir
Məcmu gəlir (xalis mənfəətin (zərərin)
və digər məcmu gəlirin cəmi)
O cümlədən
əsas cəmiyyətin sahiblərinin mənfəəti
(zərəri)
Rəhbər
Baş mühasib “_____” _____________20_____ci il

Məcmu mənfəət və zərər haqqında hesabat
(xərclərin funksiyaları üzrə)
VÖEN
Mühasibat uçotu subyektinin adı__________________________________________
_______________________________________________________________________
Sahə (fəaliyyət növü)_____________________________________________________
Mülkiyyət növü_________________________________________________________
Ünvan_________________________________________________________________
Elektron poçt ünvanı____________________________________________________
Bölmə (maddə) Uçot Hesabat Əvvəlki

və hesab №-si Göstəricilərin adı siyasəti və dövrü dövr üzrə
izahlı üzrə
qeydlərin
№-si
1 2 3 4 5

Ümumi mənfəət (zərər)
61 və 73 Sair əməliyyat gəlirləri
73 və 61 Sair əməliyyat xərcləri
Fəaliyyətin dayandırılmasından
62 və 74
yaranan mənfəətlər (zərərlər)
Əməliyyat mənfəəti (zərəri)
63 və 75 Maliyyə mənfəəti (zərəri)
64 və 76 Fövqəladə mənfəət (zərər)

Asılı və birgə müəssisələrin
81
mənfəətlərində (zərərlərində) pay
Vergiqoymadan əvvəl mənfəət
(zərər)
1 2 3 4 5
Hesabat dövründə xalis mənfəət
341
(zərər)
O cümlədən
əsas cəmiyyətin sahiblərinin
mənfəəti (zərəri)
Digər məcmu gəlir
Məcmu gəlir (xalis mənfəətin
(zərərin) və digər məcmu gəlirin
cəmi)
O cümlədən
əsas cəmiyyətin sahiblərinin
mənfəəti (zərəri)
Xərclərin xüsusiyyətləri üzrə təsnifat əsasında əməliyyat xərcləri haqqında

MƏLUMAT
Bölmənin/ Uçot siyasəti və Hesabat Əvvəlki

maddənin izahlı qeydlərin dövrü üzrə dövr üzrə
№-si №-si
Hazır məhsul və bitməmiş istehsal
ehtiyatlarındakı artımlar (azalmalar)
Təşkilat tərəfindən yerinə yetirilmiş
və kapitallaşdırılmış işlər
İstifadə edilmiş material ehtiyatları
İşçi heyəti üzrə xərclər
Amortizasiya xərcləri
Digər əməliyyat xərcləri
Cəmi əməliyyat xərcləri
Rəhbər
Baş mühasib “_____” _______ 20 _____-ci il

“Kiçik və Orta Sahibkarlıq Subyektləri üçün Maliyyə
Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına əsasən
mühasibat uçotunun aparılması Qaydaları”na
Kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabat

VÖEN
Mühasibat uçotu subyektinin adı_________________________________________________________________________________
Sahə (fəaliyyət növü)____________________________________________________________________________________________
Mülkiyyət növü________________________________________________________________________________________________
Ünvan_________________________________________________________________________________________________________
Elektron poçt ünvanı ____________________________________________________________________________________________
Uçot siyasəti Ödənilmiş Emissiya Geri Kapital ehtiyatları Bölüşdürül Cəmi

və izahlı nizamnamə gəliri alınmış Yenidən Məzənnə Qanunvericilik üzrə Nizam- Digər məmiş
qeydlərin kapitalı kapital qiymətləndirilmə üzrə fərqləri ehtiyat namə ehtiyatlar mənfəət
№-si (səhmlər) ehtiyat üzrə ehtiyat üzrə (ödənilmə
ehtiyat miş zərər)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Əvvəlki hesabat dövrünün
əvvəlinə olan qalıq
Əvvəlki hesabat dövründə
uçot siyasətində dəyişikliklər
və ya əhəmiyyətli səhvlərlə
bağlı düzəlişlər
Səhvlərin düzəldilməsindən
sonra əvvəlki hesabat
dövrünün əvvəlinə qalıq
Əvvəlki hesabat dövründə
xalis mənfəət (zərər)
Mülkiyyətçilərin kapital
qoyuluşları
Mülkiyyətçilər arasında
kapitalın bölüşdürülməsi
(dividendlər)
üzrə əməliyyatlar
Kapitalın maddələri arasında
köçürmələr
Sair məcmu gəlir
Əvvəlki hesabat dövrü üzrə
kapitalda dəyişikliklərin
cəmi
Əvvəlki hesabat dövrünün
sonuna qalıq
Hesabat dövründə uçot
siyasətində dəyişikliklər və ya
əhəmiyyətli səhvlərlə bağlı
düzəlişlər
Səhvlərin düzəldilməsindən
sonra hesabat dövrünün
əvvəlinə qalıq
Hesabat dövründə xalis
Mülkiyyətçilərin kapital
qoyuluşları
Mülkiyyətçilər arasında
kapitalın bölüşdürülməsi
(dividendlər)
üzrə əməliyyatlar
Kapitalın maddələri arasında
köçürmələr
Sair məcmu gəlir
Hesabat dövrü üzrə
kapitalda
dəyişikliklərin cəmi
Hesabat dövrünün sonuna
qalıq
Rəhbər
Baş mühasib “____” ___________ 20_______-ci il

Standartlarına əsasən mühasibat
uçotunun aparılması Qaydaları”na
Pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabat

(dolayı metod)
VÖEN
Mühasibat uçotu subyektinin adı_________________________________________
_____________________________________________________________________
Mülkiyyət növü_______________________________________________________
Ünvan_______________________________________________________________
Uçot siyasəti və Hesabat dövrü Əvvəlki dövr

izahlı qeydlərin üzrə üzrə
№-si
1 2 3 4
Əməliyyat fəaliyyətindən pul vəsaitlərinin hərəkəti
Hesabat dövründə xalis mənfəət və ya zərər
Aşağıdakı maddələr üzrə düzəlişlər:
azlıq təşkil edən mülkiyyətçilərin payı
mənfəət vergisi üzrə xərclər
amortizasiya xərcləri
investisiya fəaliyyəti ilə əlaqədar zərər (mənfəət)
maliyyələşdirmə üzrə fəaliyyətə aid olan digər xərclər
(gəlirlər)
Məzənnə fərqi üzrə xərclər (gəlirlər)
Faiz xərcləri (gəlirləri)
Şübhəli debitor borcları üzrə xərclər
İddia müddəti ötmüş kreditor borclar üzrə gəlirlər
Sair qeyri-pul əməliyyatları üzrə xərclər (gəlirlər)
Dövriyyə kapitalındakı dəyişikliklərə qədər əməliyyat
fəaliyyəti üzrə xalis pul vəsaitləri
Aşağıdakı maddələr üzrə baş verən dəyişikliklər:
Ehtiyatların azalması (artması)
əməliyyat debitor borclarının azalması (artması)
sair qısamüddətli aktivlərin azalması (artması)
vergi və sair məcburi ödənişlər üzrə öhdəliklərin artması

(azalması)
əməliyyat kreditor borclarının artması (azalması)
Sair qısamüddətli öhdəliklərin artması (azalması)
Ödənilmiş (qaytarılmış) mənfəət vergisi
Ödənilmiş faizlər
Əməliyyat fəaliyyəti ilə əlaqədar pul vəsaitlərinin fövqəladə
daxilolmaları və xaricolmaları
Əməliyyat fəaliyyətindən yaranan pul vəsaitlərinin xalis
hərəkəti
İnvestisiya fəaliyyətindən yaranan pul vəsaitlərinin
hərəkətləri
Torpaq, tikili və avadanlıqların, qeyri-maddi aktivlərin və
digər uzunmüddətli aktivlərin satışından əldə olunan pul
vəsaitlərinin daxilolmaları
Torpaq, tikili və avadanlıqların, qeyri-maddi aktivlərin və
digər uzunmüddətli aktivlərin əldə edilməsi üçün pul
vəsaitlərinin xaricolmaları
digər müəssisələrin pay və ya borc alətlərinin və birgə
müəssisədə iştirak paylarının satılmasından yaranan pul
vəsaitlərinin daxilolmaları (pul vəsaitlərinin ekvivalentləri
kimi nəzərə alınan və sazişlərin bağlanılması və ya ticarət
məqsədləri üçün nəzərdə tutulmuş alətlər üzrə pul
vəsaitlərinin daxilolmaları istisna olmaqla);
digər müəssisələrin pay və ya borc alətlərinin və birgə
müəssisədə iştirak paylarının əldə edilməsi üçün ödənilən
pul vəsaitlərinin xaricolmaları (pul vəsaitlərinin
ekvivalentləri kimi nəzərə alınan və sazişlərin bağlanılması
və ya ticarət məqsədləri üçün nəzərdə tutulmuş alətlər üzrə
pul vəsaitlərinin xaricolmaları istisna olmaqla);
digər tərəflərə verilmiş borcların qaytarılmasından pul
vəsaitlərinin daxilolmaları;
digər tərəflərə verilmiş borclara görə pul vəsaitlərinin
xaricolmaları;
fyuçers, forvard, opsion və svop müqavilələri üzrə pul
vəsaitlərinin daxilolmaları;
fyuçers, forvard, opsion və svop müqavilələri üzrə pul
vəsaitlərinin ödənişləri;
İnvestisiya fəaliyyəti ilə əlaqədar pul vəsaitlərinin fövqəladə
daxilolmaları və xaricolmaları.
İnvestisiya fəaliyyətindən yaranan pul vəsaitlərinin xalis
hərəkəti
Maliyyələşdirmə üzrə fəaliyyətdən pul vəsaitlərinin
hərəkəti
səhmlərin və digər kapital alətlərin buraxılması nəticəsində
yaranan pul vəsaitlərinin daxilolmaları
müəssisənin öz səhmlərinin əldə edilməsi və ya yenidən
alınması nəticəsində pul vəsaitlərinin xaricolmaları
təminatsiz istiqrazların, borc sənədlərinin, veksellərin,
istiqraz vərəqələrinin, girov kağızlarının buraxılmasından
və digər qısamüddətli və uzunmüddətli borcların
alınmasına görə pul vəsaitlərinin daxilolmaları;4
borc şəklində alınmış məbləğlərin geri qaytarılmasına görə
pul vəsaitlərinin xaricolmaları
məqsədli maliyyələşdirmə şəklində pul vəsaitlərinin
daxilolmaları
məqsədli maliyyələşdirmə şəklində alınmış məbləğlərin geri
qaytarılmasına görə pul vəsaitlərinin xaricolmaları
maliyyə icarəsi müqavilələrinin şərtlərinə əsasən əsas

məbləğlər üzrə pul vəsaitlərinin xaricolmaları
dividendlər və buna oxşar digər ödəmələr şəklində pul
faizlər şəklində pul vəsaitlərinin xaricolmaları
Maliyyələşdirmə üzrə fəaliyyətlər ilə əlaqədar pul vəsaitlərinin

fövqəladə daxilolmaları və xaricolmaları
Maliyyələşdirmə üzrə fəaliyyətdən yaranan pul
vəsaitlərinin xalis hərəkəti
Pul vəsaitləri və onların ekvivalentlərinin artması
(azalması)
Pul vəsaitlərinin və onların ekvivalentlərinin hərəkəti
bank overdraftları çıxılmaqla pul vəsaitləri və onların
ekvivalentlərinin ilin əvvəlinə olan məbləği
il ərzində pul vəsaitləri və onların ekvivalentlərinin artması
(azalması)
xarici valyutaların məzənnələrinin dəyişməsinin təsiri
ekvivalentlərinin ilin sonuna olan qalığı
Rəhbər
Baş mühasib “_____” _____________20_____ci il
Qeyd: Pul vəsaitlərinin ekvivalentlərinin istifadəsini tələb etməyən investisiya və maliyyələşdirmə üzrə
əməliyyatlar pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabatlara daxil edilmir. Belə əməliyyatlar digər
maliyyə hesabatlarında investisiya fəaliyyəti və maliyyələşdirmə üzrə fəaliyyət haqqında bütün münasib
informasiyanın təqdim edilməsini təmin edən şəkildə açıqlanmalıdır.

Pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabat
(birbaşa metod)
VÖEN
Mühasibat uçotu subyektinin adı_________________________________________
______________________________________________________________________
Sahə (fəaliyyət növü)____________________________________________________
Mülkiyyət növü________________________________________________________
Ünvan________________________________________________________________
Elektron poçt ünvanı____________________________________________________
Uçot siyasəti Hesabat Əvvəlki

və izahlı dövrü üzrə dövr üzrə
qeydlərin №si
1 2 3 4
Əməliyyat fəaliyyətindən pul vəsaitlərinin hərəkəti
Malların satışından və xidmətlərin göstərilməsindən daxilolmalar
Royaltilər, yığımlar və komisyon haqları üzrə daxilolmalar
Digər gəlirlərlərdən daxilolmalar
Əməliyyat fəaliyyətindən cəmi daxilolmalar
Mallar və xidmətlərə görə xaricolmalar
İşçilərin mükafatlandırılması ilə əlaqədar ödənişlər
Mənfəət vergisi ödənişi üzrə xaricolmalar
Digər vergilərə görə xaricolmalar
Əməliyyat fəaliyyətindən yaranan faiz ödənişləri üzrə xaricolmalar
Digər ödənişlərə görə xaricolmalar
Əməliyyat fəaliyyətindən cəmi xaricolmalar
Əməliyyat fəaliyyətindən yaranan pul vəsaitlərinin xalis hərəkəti
İnvestisiya fəaliyyətindən yaranan pul vəsaitlərinin hərəkətləri
Torpaq, tikili və avadanlıqların, qeyri-maddi aktivlərin və digər
uzunmüddətli aktivlərin satışından əldə olunan pul vəsaitlərinin
daxilolmaları
Torpaq, tikili və avadanlıqların, qeyri-maddi aktivlərin və digər
uzunmüddətli aktivlərin əldə edilməsi üçün pul vəsaitlərinin
xaricolmaları
digər müəssisələrin pay və ya borc alətlərinin və birgə müəssisədə
iştirak paylarının satılmasından yaranan pul vəsaitlərinin daxilolmaları
(pul vəsaitlərinin ekvivalentləri kimi nəzərə alınan və sazişlərin
bağlanılması və ya ticarət məqsədləri üçün nəzərdə tutulmuş alətlər
üzrə pul vəsaitlərinin daxilolmaları istisna olmaqla);
digər müəssisələrin pay və ya borc alətlərinin və birgə müəssisədə
iştirak paylarının əldə edilməsi üçün ödənilən pul vəsaitlərinin
xaricolmaları (pul vəsaitlərinin ekvivalentləri kimi nəzərə alınan və
sazişlərin bağlanılması və ya ticarət məqsədləri üçün nəzərdə tutulmuş

alətlər üzrə pul vəsaitlərinin xaricolmaları istisna olmaqla);
digər tərəflərə verilmiş borcların qaytarılmasından pul vəsaitlərinin
daxilolmaları;
digər tərəflərə verilmiş borclara görə pul vəsaitlərinin xaricolmaları;
fyuçers, forvard, opsion və svop müqavilələri üzrə pul vəsaitlərinin
daxilolmaları;
fyuçers, forvard, opsion və svop müqavilələri üzrə pul vəsaitlərinin
ödənişləri;
İnvestisiya fəaliyyəti ilə əlaqədar pul vəsaitlərinin fövqəladə daxilolmaları
və xaricolmaları.
İnvestisiya fəaliyyətindən yaranan pul vəsaitlərinin xalis hərəkəti
Maliyyələşdirmə üzrə fəaliyyətdən pul vəsaitlərinin hərəkəti
səhmlərin və digər kapital alətlərin buraxılması nəticəsində yaranan pul
vəsaitlərinin daxilolmaları
müəssisənin öz səhmlərinin əldə edilməsi və ya yenidən alınması
nəticəsində pul vəsaitlərinin xaricolmaları
təminatsiz istiqrazların, borc sənədlərinin, veksellərin, istiqraz
vərəqələrinin, girov kağızlarının buraxılmasından və digər qısamüddətli
və uzunmüddətli borcların alınmasına görə pul vəsaitlərinin
daxilolmaları;
borc şəklində alınmış məbləğlərin geri qaytarılmasına görə pul
məqsədli maliyyələşdirmə şəklində pul vəsaitlərinin daxilolmaları
məqsədli maliyyələşdirmə şəklində alınmış məbləğlərin geri
qaytarılmasına görə pul vəsaitlərinin xaricolmaları
maliyyə icarəsi müqavilələrinin şərtlərinə əsasən əsas məbləğlər üzrə
pul vəsaitlərinin xaricolmaları
dividendlər və buna oxşar digər ödəmələr şəklində pul vəsaitlərinin
xaricolmaları
faizlər şəklində pul vəsaitlərinin xaricolmaları
Maliyyələşdirmə üzrə fəaliyyətlər ilə əlaqədar pul vəsaitlərinin fövqəladə
daxilolmaları və xaricolmaları
Maliyyələşdirmə üzrə fəaliyyətdən yaranan pul vəsaitlərinin xalis
hərəkəti
Pul vəsaitləri və onların ekvivalentlərinin artması (azalması)
Pul vəsaitlərinin və onların ekvivalentlərinin hərəkəti
ekvivalentlərinin ilin əvvəlinə olan məbləği
il ərzində pul vəsaitləri və onların ekvivalentlərinin artması (azalması)
xarici valyutaların məzənnələrinin dəyişməsinin təsiri
ekvivalentlərinin ilin sonuna olan qalığı
Rəhbər
Baş mühasib “_____” _____________20_____ci il
Qeyd: Pul vəsaitlərinin ekvivalentlərinin istifadəsini tələb etməyən investisiya və maliyyələşdirmə üzrə əməliyyatlar
pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabatlara daxil edilmir. Belə əməliyyatlar digər maliyyə hesabatlarında
investisiya fəaliyyəti və maliyyələşdirmə üzrə fəaliyyət haqqında bütün münasib informasiyanın təqdim
edilməsini təmin edən şəkildə açıqlanmalıdır.

1
19 iyul 2023-cü il tarixli Q-14 nömrəli Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin Kollegiyasının Qərarı (Hüquqi Aktların Dövlət Reyestrinin qeydiyyat nömrəsi 15202307190014, Hüquqi Aktların Dövlət Reyestrinə daxil edildiyi tarix 01 avqust 2023-cü il) ilə “Kiçik və Orta Sahibkarlıq Subyektləri üçün Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına əsasən mühasibat uçotunun aparılması Qaydaları”nın 2.1.17-ci yarımbəndinin sonunda nöqtə işarəsi nöqtəli vergül işarəsi ilə əvəz edilmişdir və aşağıdakı məzmunda 2.1.18-ci və 2.1.19-cu yarımbəndlər əlavə edilmişdir.
2
20 dekabr 2022-ci il tarixli Q-22 nömrəli Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin Kollegiyasının Qərarı (Hüquqi Aktların Dövlət Reyestrinin qeydiyyat nömrəsi 15202212200022, Hüquqi Aktların Dövlət Reyestrinə daxil edildiyi tarix 27 dekabr 2022-ci il) ilə “Kiçik və Orta Sahibkarlıq Subyektləri üçün Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına əsasən mühasibat uçotunun aparılması Qaydaları”nın 24.6-cı bəndinin ikinci cümləsində “ərzaq” sözü “qida” sözü ilə əvəz edilmişdir.
19 may 2023-cü il tarixli Q-09 nömrəli Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin Kollegiyasının Qərarı (Hüquqi Aktların Dövlət Reyestrinin qeydiyyat nömrəsi 15202305190009, Hüquqi Aktların Dövlət Reyestrinə daxil edildiyi tarix 30 may 2023-cü il) ilə “Kiçik və Orta Sahibkarlıq Subyektləri üçün Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına əsasən mühasibat uçotunun aparılması Qaydaları”nın 24.6-cı bəndin ikinci cümləsində “, istiqraz vərəqələri” sözləri çıxarılmışdır.
3
19 may 2023-cü il tarixli Q-10 nömrəli Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin Kollegiyasının Qərarı (Hüquqi Aktların Dövlət Reyestrinin qeydiyyat nömrəsi 15202305190010, Hüquqi Aktların Dövlət Reyestrinə daxil edildiyi tarix 25 may 2023-cü il) ilə “Kiçik və Orta Sahibkarlıq Subyektləri üçün Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına əsasən mühasibat uçotunun aparılması Qaydaları”nın 28.4-cü və 30.5-ci bəndlərində “ ləğv edildikdə”
sözləri “dövriyyədən çıxarıldıqda” sözləri ilə, 30.1-ci bəndində “ləğv edilməsi” sözləri “dövriyyədən çıxarılması” sözləri ilə əvəz edilmişdir.
4
19 may 2023-cü il tarixli Q-09 nömrəli Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyinin Kollegiyasının Qərarı (Hüquqi Aktların Dövlət Reyestrinin qeydiyyat nömrəsi 15202305190009, Hüquqi Aktların Dövlət Reyestrinə daxil edildiyi tarix 30 may 2023-cü il) ilə “Kiçik və Orta Sahibkarlıq Subyektləri üçün Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına əsasən mühasibat uçotunun aparılması Qaydaları”nın 4 nömrəli əlavədə hər iki halda “təminatsız istiqrazların, borc sənədlərinin, veksellərin, istiqraz vərəqələrinin, girov kağızlarının buraxılmasından və digər qısamüddətli və uzunmüddətli borcların alınmasına görə pul vəsaitlərinin daxilolmaları;” sətrindən “ təminatsız ” sözü və “istiqraz vərəqələrinin,” sözləri çıxarılmışdır.

2018-Ci Il 1 Iyun Tarixli 105 Nömrəli: Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

2018-Ci Il 1 Iyun Tarixli 105 Nömrəli: Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2018-Ci Il 1 Iyun Tarixli 105 Nömrəli: Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI MALİYYƏ NAZİRLİYİNİN KOLLEGİYASI

Bakı şəhəri 9 dekabr 2019-cu il

“Kiçik və Orta Sahibkarlıq Subyektləri üçün Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartlarına

“Mühasibat uçotu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişikliklər edilməsi

1. “Kiçik və Orta Sahibkarlıq Subyektləri üçün Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

KİÇİK VƏ ORTA SAHİBKARLIQ SUBYEKTLƏRİ ÜÇÜN MALİYYƏ HESABATLARININ

1.1. Bu Qaydalar “Mühasibat uçotu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu,

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

3. Maliyyə hesabatlarının tərkibi

3.1. Maliyyə hesabatlarının tam toplusu aşağıdakı komponentlərdən ibarətdir:

4. KOS üçün MHBS-a əsaslanan ehtimallar (prinsiplər)

5. Maliyyə hesabatlarının keyfiyyət göstəriciləri

5.1. Keyfiyyət göstəriciləri maliyyə hesabatlarında təqdim olunan informasiyanı istifadəçilər

6.1. Maliyyə hesabatlarında müxtəlif səviyyələrdə və dəyişən kombinasiyalarda bir çox

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

7. İlkin uçot sənədlərinin və mühasibat uçotu registrlərinin tərtibi qaydası

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

8. Mühasibat uçotu xidməti

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Mühasibat uçotu subyektləri üçün Hesablar Planı

Maliyyə Hesabın Subhesabın Adı

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

112-2-2 Tikililər üzrə qiymətdəndüşmə zərərləri

İnvestisiya mülkiyyəti üzrə yığılmış

122-1 İnvestisiya mülkiyyəti üzrə yığılmış

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

22 Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

11. Qeyri-maddi aktivlərin uçotu

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

12. Torpaq, tikili və avadanlıqların uçotu

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

13. İnvestisiya mülkiyyətinin uçotu

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

14. Bioloji aktivlərin uçotu

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri

Azərbaycan Respublikasının Hüquqi Aktların Dövlət Reyestri