KRYZYS I UPADEK

RZECZYPOSPOLITEJ
Panowanie Augusta II

1696 r. — śmierć Jana III Sobieskiego

Kandydaci na tron polski:

Ludwik Conti — z dynastii Burbonów, poparcie posłów

Fryderyk August Wettin — pochodził z Saksonii, poparcie opozycji

habsburskiej

1697 r. — koronacja Augusta II Mocnego na króla w Krakowie.

unia personalna Rzeczypospolitej i Saksonii (bardziej rozwinięta

ekonomicznie, wyznanie luterańskie)

Rządy Augusta II Mocnego:

1700 r. — wplątał Rzeczpospolitą w Wielką Wojnę Północną

August II Mocny:

zawarł sojusz z Rosją przeciwko Szwecji

chciał odzyskać dla siebie Inflanty

1702 r. — Atak wojsk szwedzkich na Warszawę

KRYZYS I UPADEK RZECZYPOSPOLITEJ 1

 klęska i pokój pod Kliszowem

Konfederacja warszawska przeciwko królowi (wspierana przez

Szwedów)

1704 r. — wybiera nowego króla: Stanisława Leszczyńskiego

(wojewodę poznańskiego) —> konfederacja sandomierska
przeciwko nowemu władcy (popierała Augusta II Mocnego)

1706 r. — wojska Szwecji pustoszą Saksonię.

1706 r. — pokój w Altenstadt między Augustem II Mocnym a

królem Szwecji.

August II Mocny musi zrezygnować z tronu i zerwać sojusz z Rosją

1709 r. — bitwa pod Połtawą, wzorst znaczenia Rosji w Europie —>

August II Mocny wraca na tron, ma poparcie Rosji

1721 r. — koniec Wielkiej Wojny Północnej.

Powrót Augusta II Mocnego do kraju z wojskiem Saksonii

1715 r. — sprzeciw i konfederacja szlachty w Tarnogrodzie

1717 r. — Sejm Niemy (nie można zerwać sejmu, zawiązywać

konfederacji)

personalny charakter unii polsko-saskiej

ministrowie Saksonii nie ingerują w sprawy Polski

król, aby podejmować decyzje, musi być na terytorium

Rzeczypospolitej

król musi być w Polsce przez 3/4 roku.

ograniczenie ilości wojsk saskich w Polsce

stałe podatki na utrzymywanie wojska

mniejsze kompetencje hetmanów i sejmików

zakaz tworzenia konfederacji

1724 r. — zamieszki między toruńskimi luteranami a katolikami.

KRYZYS I UPADEK RZECZYPOSPOLITEJ 2

 1732 r. — traktat Traktat Loewenwolda

między Rosją, Austrią i Prusami (3 czarne orły)

utrzymanie słabego ustroju Rzeczypospolitej

DWIE FRAKCJE MAGNACKIE

Familia

Czartoryscy

ojciec Stanisława Poniatowskiego

chcieli reform ustrojowych ze wsparciem Rosji

Republikanci

Potoccy

przeciwko władzy królewskiej

Polityczna anarchia i próby reform.

1733 r. — śmierć Augusta II Mocnego

frakcje magnackie wybierają Stanisława Leszczyńskiego

sprzeciw Rosji i jej kandydatura: syn Augusta II —> Fryderyk August

1733 r. — nowy król August III Sas (Fryderyk August)

nadużywanie liberum veto

brak wojen

Polska nie liczy się w Europie

odbudowa gospodarcza

Reformy oświaty

1740 r. — założenie Collegium Nobilium przez Stanisława Konarskiego,

myśl oświeceniowa

1747 r. — biblioteka Załuskich w Warszawie

KRYZYS I UPADEK RZECZYPOSPOLITEJ 3

 Ostatnia wolna elekcja i I rozbiór Polski.

1763 r. — śmierć Augusta III Sasa

Stanisław Poniatowski — kandydat Familii, prosi Rosję o wsparcie i

wysłanie wojsk do Rzeczypospolitej (Katarzyna II Caryca wymusiła tę
prośbę i poparła kandydaturę)

1764 r. — ostatnia wolna elekcja, Stanisław August Poniatowski zostaje

koronowany na króla we Warszawie.

reformy sejmu konwokacyjnego:

liberum veto nie obowiązuje w sprawach finansowych

powołanie komisji skarbowej i wojskowej

lustracja dóbr królewskich

cło generalne

ujednolicenie miary i wagi

nowe manufaktury, komisje dobrego porządku

Sprawa dysydentów

Rosja wykorzystuje innowierców, by móc zainterweniować w sprawy

Rzeczypospolitej.

Dysydenci domagają się praw politycznych i wolności wyznaniowej —>

Poniatowski się nie zgadza (daje tylko prawa wyznaniowe)

1767 r. — Katarzyna II wysyła wojska do Polski i ambasadora Mikołaja

Repnina (na prośbę Potockich)

1767 r. i 1768 r. — Konfederacje dysydentów przeciwko królowi:

w Toruniu

w Słucku

1767 r. — Konfederacja katolików przeciwko królowi:

w Radomiu

KRYZYS I UPADEK RZECZYPOSPOLITEJ 4

 1768 r. — sejm repninowski (delegacyjny) —> głosowano tak jak Rosja
chciała

nadano prawa polityczne dysydentom

uchwalono prawa kardynalne:

każdy poseł może użyć liberum veto

wolna elekcja

gwarantem ustroju jest Rosja

1768 r. — Konfederacja w Barze

przeciwko Rosjanom

broniła wiary katolickiej i wolności

☦ koliszczyzna — bunty chłopów prawosławnych

zdobyli Częstochowę

1769 r. — powołanie Generalności

ogłoszenie detronizacji króla

1772 r. — koniec konfederacji

1772 r. — I ROZBIÓR RZECZYPOSPOLITEJ

Rosja, Austria, Prusy podpisały traktaty rozbiorowe w Petersburgu

Rosja —> województwo inflanckie

Austria —> południowa Polska (bez Krakowa), Wieliczka, Bochnia, Lwów,

Zamość

Prusy —> Pomorze Gdańskie (bez Gdańska), Warmię, Wielkopolskę,

Kujawy

1773 r. — sejm rozbiorowy w Warszawie

KRYZYS I UPADEK RZECZYPOSPOLITEJ 5

 oświadczył I rozbiór Polski

nie wolno było użyć liberum veto

trwał 2 lata

1773 r. — powstanie Komisji Edukacji Narodowej (KEN)

ministerstwo edukacji zależne od władcy

1775 r. — powołanie Rady Nieustającej (najwyższa władza wykonawcza)

na czele stoi król

36 członków

5 departamentów

Rzeczpospolita w dobie Sejmu Wielkiego

manufaktury w Rzeczypospolitej

Kompania Handlu Czarnomorskiego

Stanisław August przeprowadza reformy za zgodą Rosji.

akcja (zwiększenie ilości) wojska

przeprowadzenie sejmu bez liberum veto

STRONNICTWA POLITYCZNE

dworskie

król

średnia szlachta

sojusz z Rosją

Familia

przeciwko królowi i Radzie Nieustającej

przymierze z przeciwnikami Rosji

obóz hetmański

hetmani —> Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski

magnaci, bogaci, chcą odzyskać wpływy

KRYZYS I UPADEK RZECZYPOSPOLITEJ 6

 1778 r. - 1792 r. SEJM WIELKI (czteroletni) bez liberum veto!!!

przed:

nastroje antyrosyjskie

Król przygotowywał reformy oparte na pomocy Rosji

Marszałkowie:

Stanisław Machałowski

Kazimierz Nestor Sapieha

Przebieg:

Fryderyk Wilhelm II, król pruski przeciwko sojuszowi Polski z Rosją —>
wysyła deklarację do sejmu i chce przymierza

Król się nie zgadza, przez co traci poparcie wśród posłów

Fryderyk Wilhelm II chce dostać w ramach sojuszu —> Toruń i Gdańsk

nie podoba to się posłom

Rosja wycofuje się z sojuszu z Rzecząpospolitą

Król zyskuje na popularności, miał rację co do Prus (zwolennicy króla =

patrioci)

Reformy przeprowadzone na sejmie:

powiększenie wojska do 65 tys. (miało być 100 tys.)

lustracja dóbr królewskich

📜 ustawa o sejmikach — szlachta gołota nie może głosować

👑 prawo o miastach królewskich — nietykalność osobista i

majątkowa szlachty, mogli nabywać ziemie, piastować ważne
urzędy

hetmani chcą takich samych praw

KRYZYS I UPADEK RZECZYPOSPOLITEJ 7

 Konstytucja 3 maja i II rozbiór Polski

Praca nad konstytucją:

Planowane zmiany:

zniesienie liberum veto i wolnej elekcji

autorzy:

Stanisław Małachowski

Stanisław August Poniatowski

Scipione Piattoli

Hugo Kołłątaj

działano z królem w tajemnicy przeciwko obozowi hetmańskiemu

miała zostać przyjęta, kiedy magnaci wyjadą na ferie do swoich majątków

3 MAJA 1791 r. — konstytucja została przegłosowana w Pałacu Warszawskim

otoczonym wojskiem.

Rzeczpospolita stała się monarchią konstytucyjną

tron dziedziczny dla Saksonii

zniesienie liberum veto

ustawa o miastach królewskich i ustawa o sejmikach

trójpodział władzy w duchu oświecenia:

władza ustawodawcza:

Sejm

Senat

Izba poselska

władza wykonawcza:

Król

Straż Praw (rząd)

5 ministrów

KRYZYS I UPADEK RZECZYPOSPOLITEJ 8

 odpowiadają przed sejmem

władza sądownicza:

osobne sądy dla stanów

brak wolności dla wszystkich

tolerancja dla wszystkich, ale katolicyzm religią obowiązującą

Ostatecznie konstytucja nie wchodzi w życie —> brak zgody obozu

hetmańskiego.

Obóz hetmański

Ksawery Branicki

Seweryn Rzewuski

Stanisław Szczęsny Potocki

zwraca się o pomoc do carycy Katarzyny II przeciwko konstytucji

wojska rosyjskie wchodzą do Polski

1792 r. — KONFEDERACJA TARGOWICKA

przeciwko konstytucji 3 maja

Targowica — na terenach Ukrainy.

nie było szans na wygraną

walki trwały kilka miesięcy

1792 r. — bitwa pod Zieleńcami

przegrana wojsk polskich

Stanisława Augusta Poniatowski —> ustanowił order virtuti militari

(męstwu wojskowemu), dostali go Tadeusz Kościuszko i Józef
Poniatowski.

zwolennicy konstytucji uciekli do Saksonii

1793 r. — II ROZBIÓR RZECZYPOSPOLITEJ

Rosja —> wschód Rzeczypospolitej, Ukraina

KRYZYS I UPADEK RZECZYPOSPOLITEJ 9

 Prusy —> Wielkopolska (Poznań, Gniezno), Gdańsk, Toruń

sejm zatwierdza rozbiór

zostaje przywrócone liberum veto, wolna elekcja, Rada Nieustająca

prawo o miastach królewskich zostało zachowane

1794 r. — Powstanie kościuszkowskie

naczelnikiem powstania zostaje Tadeusz Kościuszko

brali w nim udział kosynierzy (kosy bojowe)

24 marca 1794 r. — przysięga Tadeusza Kościuszki na rynku w Krakowie.

rozpoczęła insurekcję kościuszkowską

cele powstania

obrona granic

odzyskanie niepodległości

przedostanie się do Warszawy

4 kwietnia 1794 r. — bitwa pod Racławicami

zwycięstwo wojsk polskich

Początek insurekcji:

na Żmudzi: Jakub Jasiński (zajął Wilno)

we Warszawie: Jan Kiliński

Armia Kościuszki przebiła się do Warszawy

7 maja 1794 r. — uniwersał połaniecki

miał zachęcić chłopów do walk powstańczych poprzez mniejszą

pańszczyznę i wolność osobistą

Prusy wsparły wojska rosyjskie

6 czerwca 1794 r. — bitwa pod Szczekocinami

klęska wojsk Kościuszki

KRYZYS I UPADEK RZECZYPOSPOLITEJ 10

 oblężenie Warszawy, dzięki fortyfikacjom odpierano ataki

20 sierpnia 1974 r. — wybuch insurekcji w Wielkopolsce

Austria wsparła wojska rosyjskie

10 października 1794 r. — bitwa pod Maciejowicami (Finis Poloniae)

przegrana Rzeczypospolitej

Kościuszko dostaje się do niewoli

Naczelnikiem powstania zostaje Tomasz Wawrzecki

4 listopada 1794 r. — koniec powstania kościuszkowskiego

Rosjanie zdobywają Warszawę

rzeź Pragi

Upadek Rzeczypospolitej

1795 r. — III ROZBIÓR RZECZYPOSPOLITEJ

Rosja —> Galicja zachodnia

Austria —> gubernia kurlandzka, litewska

Prusy —> Prusy nowowschodnie

Stanisław August Poniatowski abdykuje i wyjeżdża do Petersburga

syn Katarzyny II — Paweł I wypuszcza Kościuszkę z więzienia

Przyczyny upadku Rzeczypospolitej:

Szkoła Krakowska: wewnętrzne

wewnętrzny nieład

brak scentralizowanej władzy

brak zachęty do walki

nieład, chaos w kraju

Szkoła Warszawska: zewnętrzne

zaborczość silniejszych państw sąsiedzkich

KRYZYS I UPADEK RZECZYPOSPOLITEJ 11

 zewnętrzne wpływy niepozwalające na dokonanie zmian

Oświecenie w Rzeczypospolitej

od lat 30 XVIII w.

oświecenie stanisławowskie

obiady czwartkowe

czasopismo „Monitor”

artyści:

Marcello Bacciarelli

Bernardo Belotto

Franciszek Pinck

budowle w stylu klasycystycznym

literatura:

propagowanie myśli oświeceniowej

krytyka zacofanej szlachty

dramaty, komedie, bajki, satyry

Ignacy Krasicki

Julian Ursyn Niemcewicz

sentymentalizm —> Franciszek Karpiński

1765 r. — powstanie Teatru Narodowego w Warszawie (Wojciech Bogusławski)

1765 r. — powstanie Szkoły Rycerskiej

Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych —> nowy program nauczania

KRYZYS I UPADEK RZECZYPOSPOLITEJ 12