R E G U L A M IN

SŁUŻBY WEWNĘTRZNEJ
SIŁ ZBROJNYCH PRL
M I N I S T E R S T WO O B R O N Y N A R O D O W E J

Szt. Gen. 500/70

REGULAMIN
SŁUŻBY WEWNĘTRZNEJ
SIŁ ZBROJNYCH
POLSKIEJ RZECZYPOSPOLITEJ LUDOWEJ

WYDAWNICTWO MINISTERSTWA OBRONY NARODOWEJ

1 9 7 0
 W arszaw a, dnia 14 lutego 1970 r.

2 0 7 5 3 3
-V e v v .

R
OZKAZ Nr 4/MON

Zatw ierdzam i w prow adzam do użytku w w ojsku

z dniem 1 października 1970 r. „Regulam in służby w e­
w nętrznej Sił Zbrojnych Polskiej Rzeczypospolitej
Ludow ej”.
Jednocześnie traci moc obowiązującą „Regulamin
służby w ew nętrznej Sił Zbrojnych Polskiej Rzeczypo­
spolitej Ludow ej” — Szt. Gen. 217/58.

M IN IS T E R OBR O N Y N A R O D O W E J
W o jc ie c h J A R U Z E L S K I
g e n e r a ł b ro n i
 TREŚĆ

CZĘŚĆ I
OGÓLNA

R o z d z i a ł I — Zasady o g ó ln e ........................... 9
Zadania Sił Zbrojnych PRL. Służba w ojsko­
w a patriotycznym obowiązkiem. . . . 9
W ierność przysiędze wojskowej i sztanda­
rowi j e d n o s t k i ............................................... 10
Dyscyplina wojskowa i cechy żołnierskie. 10
Obowiązek czujności oraz strzeżenia tajem ­
nicy państwowej i służbowej. . . . 13
Szkolenie w o j s k o w e ........................................ 13
Stosunek żołnierza do przydzielonej m u bro­
ni oraz przypadki jej u ż y c ia ........................... 14
R o z d z i a ł II — Zasady zależności żołnierzy 15
Stopnie wojskowe ........................................ 15
Przełożony i podw ładny, starszy i młodszy. 19
Ogólne obowiązki przełożonych. . . . 21
W ydaw anie i w ykonyw anie rozkazów. . 25
R o z d z i a ł III — Zasady żołnierskiego zacho­
w ania s i ę ............................................................. 29
Oddaw anie honorów przez pojedynczych
ż o ł n i e r z y ............................................................. 29

3
 O ddaw anie honorów przez oddziały (pod­
oddziały) ............................................................ 33
W zajemne zwracanie się żołnierzy do siebie 38
Wchodzenie do pomieszczeń służbowych. 40
Dbałość o ubiór i wygląd zewnętrzny.. 41
Zachowanie się w środkach kom unikacji. 44
Obowiązki żołnierzy w podróży i na urlopie 45
Opuszczanie garnizonu w czasie wolnym
od zajęć. P r z e p u s tk i.........................................49
R o z d z i a ł IV — Droga służbowa, raporty
i z a ż a l e n i a ...................................................... 52
Droga s ł u ż b o w a ............................................... 52
R aport s łu ż b o w y ............................................... 52
Wnoszenie zażaleń 54
W ysłuchiwanie przez przełożonych zażaleń
ż o ł n i e r z y .............................................................55
Term iny rozpatryw ania raportów i zażaleń 58
R o z d z i a ł V — Udział żołnierzy w zgroma­
dzeniach i organizacjach cywilnych. P ubli­
kacje i w ystąpienia publiczne. . . . 60

CZĘŚĆ II

PORZĄDEK WEWNĘT RZNY W ODDZIALE I TOK

SŁUŻBY

R o z d z i a ł VI — Obejmowanie i zdawanie
stanow iska s ł u ż b o w e g o ..................................63
R o z d z i a ł VII — S kładanie m eldunku i służ­
bowe przedstaw ianie s i ę ..................................

4
R o z d z i a ł V III — Postępow anie ze sztanda­
rem. Zaprzysiężenie. Podnoszenie flagi p ań ­
stw ow ej .............................................................69
Postępow anie ze s z ta n d a r e m ........................... 69
Zaprzysiężenie ż o ł n i e r z y ..................................72
Podnoszenie flagi państw ow ej. . . . 72
R o z d z i a ł IX — Podział czasu i tok pracy. 74
Zasady ogólne ............................................... 74
Pobudka i a p e l e ............................................... 75
Zajęcia s z k o l e n i o w e ........................................ 79
Pobieranie i zdaw anie am unicji i środków
pozorowania o g n i a ........................................ 80
Posiłki. '................................................................. 81
O d w i e d z i n y ......................................................83
W yznaczanie do p rac. . . . . . 83
W ysyłanie grup (pododdziałów) poza koszary 84
Posługiw anie się ap aratam i fotograficznym i
i film ow ym i n a terenach wojskow ych. . 85
R o z d z i a ł X — Służba w oddziale . . . 87
Zasady ogólne ............................................... 87
W yznaczanie s łu ż b ............................................... 90
O dpraw a s ł u ż b ............................................... 91
Oficer dyżurny o d d z ia łu ..................................93
Pomocnik oficera dyżurnego oddziału. . 97
Oficer dyżurny p a r k u ........................................ 97
Pomocnik oficera dyżurnego p ark u . . . 100
D yżurny punktu kontroli technicznej. . 101
D yżurny biura p r z e p u s t e k ........................... 101
Pomocnik dyżurnego b iu ra przepustek. . 102
Podoficer dyżurny k o m p a n ii...........................103
Dyżurny k o m p a n ii............................................... 107

5
 D yżurny k u c h n i ............................................... 108
Dyżurny izby c h o r y c h ..................................110
Ł ą c z n i c y ............................................................ 111
Dowódca pogotowia przeciwpożarowego. 111
Pododdział a la r m o w y ........................................ 112
R o z d z i a ł X I — A la r m ........................................ 113
R o z d z i a ł X II — Zakw aterow anie oddziału. 116
Zasady o g ó ln e ......................................................116
U trzym anie porządku w pomieszczeniach. 120
Ogrzewanie p o m ie sz c z e ń ..................................124
W ietrzenie p o m ie s z c z e ń ..................................125
Oświetlenie p o m ie s z c z e ń ..................................125
Porządek w p a r k u ............................................... 126
Zakw aterow anie przejściowe w pomieszcze­
niach ................................................................... 129
U trzym anie koni i psów służbowych. . 132
R o z d z i a ł X III — Postanow ienia zdrowotne 134
Higiena osobista ........................................ 134
Higiena zapobiegawcza powołanych do służ­
by w o js k o w e j......................................................136
Przeglądy lekarskie i san itarn e. . . . 137
B adania l e k a r s k ie ............................................... 138
S zczepienia o c h r o n n e ........................................ 139
Pomoc l e k a r s k a ............................................... 140
Leczenie s z p ita ln e ............................................... 141
R o z d z i a ł XIV — Tok życia w obozowiskach
w ośrodkach szkolenia poligonowego 143
Zasady o g ó ln e ......................................................143
Urządzenie obozowiska. . . . . . 145
Służba w e w n ę t r z n a ........................................ 148

6
 \
R o z d z i a ł XV — Zachow anie się żołnierzy
i pełnienie służby dyżurnej podczas przew o­
zu w ojsk k o l e j ą ............................................... 149
Zasady o g ó ln e ......................................................149
Oficer dyżurny t r a n s p o r t u ........................... 152
Pomocnik oficera dyżurnego transpo rtu. 154
Służba w a r t o w n i c z a ........................................ 154
Pododdział alarm ow y tran sp o rtu . . . 154
Lekarz d y ż u r n y ............................................... 155
Podoficer dyżurny k o m p a n ii........................... 155
Dyżurny w a g o n u ............................................... 155
R o z d z i a ł XVI — Ochrona przeciwpożarowa 158
R o z d z i a ł XVII — Postanow ienia końcowe. 160
Załączniki:
1. Rota przysięgi wojskowej. . . _ . . . 165
2. Przepustka s t a ł a ............................................... 166
3. Przepustka j e d n o r a z o w a ..................................167
4. Książka wychodzących z koszar. . . . 168
5. Książka raportów i z a ż a l e ń ...........................170
6. M eldunek. . . ................................................173
7. Książka w ydanych przepustek. . . . 174
8. Książka zdania i objęcia służby podoficera
d y ż u r n e g o .............................................................176
9. Sygnały (na sygnałówkę „ES”). . . . 173
 CZĘŚĆ I
OGÓLNA

Rozdział I
ZASADY OGÓ LNE

ZADANIA SIŁ ZBROJNYCH PRL.

SŁUŻBA W O JSK OW A PA T RIOTYCZNYM
OBOWIĄZKIEM
1. Siły Z brojne Polskiej R zeczypospolitej L u­
dowej stoją na straży wolności i niepodległości
N arodu Polskiego, jego bezpieczeństw a, pokoju
oraz u stro ju socjalistycznego.
2. Dla obrony swej wolności, niepodległości
i suw erenności, zapew nienia całości ojczystego te­
ry to riu m i nienaruszalności- jego granic, ochrony
pokojow ej p racy narodu, jego socjalistycznych
zdobyczy oraz w ładzy lu d u pracującego Polska
Rzeczpospolita Ludow a pow ołuje sw ych obyw a­
teli do służby wojskow ej.
S łużba w ojskow a jest patriotycznym obow iąz­
kiem w szystkich obyw ateli.
3. O byw atele pow ołani do czynnej służby w oj­
skow ej stają się żołnierzam i z chw ilą staw ienia
się do n iej i są zobow iązani spełniać każde po­
staw ione im zadanie.
4. Żołnierze w szystkich, stopni poszczególnych
rodzajów sił zbrojnych, rodzajów w ojsk i służb
stanow ią Siły Z brojne Polskiej R zeczypospolitej
Ludowej.

9
 W IERNOŚĆ PRZY SIĘDZE W OJSKOW EJ
I SZTANDAROWI JE DNOST K I

5. Ż ołnierz dotrzym uje niezłom n ie przysięgi

w ojskow ej, k tó rą złożył n a w ierność Ojczyźnie
i N arodowi.
P rzy sięg a w yraża cele i zadania staw iane żoł­
nierzow i przez naród. J e s t ona źródłem siły mo­
raln ej żołnierza, w yrazem nierozerw alnej więzi
sił zbrojnych z narodem (Rota przysięgi wojsko­
w ej — załącznik 1).
6. S ztan d ar jest sym bolem w ierności, honoru,
m ęstw a i trad y cji bojow ej oddziału.
Ż ołnierz pow inien otaczać sztan d ar czcią oraz
strzec i bronić go do ostatniego tchu, do ostat­
niej kropli krw i. W razie u tra ty sztan d aru w sku­
tek słabości ducha bojowego oddział ulega roz­
form ow aniu, a jego dowódca, oficerow ie oraz in­
ni żołnierze w inni dopuszczenia do tak iej hańby
zostają pociągnięci do odpowiedzialności k arn ej.

DYSCYPLINA W OJSKOW A
I CECHY ŻOŁNIERSKIE

7. S łużba w ojskow a n akłada n a żołnierza w iel­

ką odpowiedzialność. N akazuje ona żołnierzowi
św iadom ie i sum iennie spełniać obow iązek żoł­
n iersk i w czasie pokoju, a gdy zajdzie potrzeba,
nie szczędzić sw ej krw i i życia w obronie Oj­
czyzny.
8. Żołnierz daje przy k ład m iłości Ojczyzny.

10
D ziedziczy i k o n ty n u u je n a jp ię k n ie jsz e tra d y c je
w olnościow e n a ro d u polskiego, tra d y c je w a lk
0 niepod leg ło ść i p ra w a lu d u .
9. Ż o łn ie rz m a o b o w iązek być zd y sc y p lin o w a ­
nym , ściśle p rz e strz e g a ć u sta lo n e g o p o rz ą d k u
w ojskow ego, sp e łn ia ć p o sta n o w ie n ia re g u la m i­
nów w o jsk o w y ch o raz b ezw zg lęd n ie, d o k ła d n ie
1 te rm in o w o w y k o n y w a ć ro z k a z y przeło żo n y ch
i sta rsz y c h .
10. Ż o łn ie rz r e p re z e n tu je i o d p o w iad a za d o b re
im ię W ojsk a P o lsk ieg o , d la te g o zaw sze p o w in ie n
być w zo rem godnego i k u ltu ra ln e g o z ach o w an ia
się.
Z n a jd u ją c y m się w p o trz e b ie , szczególnie k o­
bietom , dzieciom , s ta rc o m i in w a lid o m , u d ziela
zaw sze pom ocy.
11. Ż o łn ie rz p o w in ie n o k azy w ać sz a c u n e k i p o­
słu sze ń stw o p rzeło żo n y m , a w czasie w a lk i b ro ­
nić ich z ca łk o w ity m p o św ięcen iem .
12. K o leżeń stw o o p a rte n a szacu n k u , p rz y w ią ­
zan iu i tro sce o to w a rz y sz a b ro n i sta n o w i je d n ą
z za sad n iczy ch c n ó t żo łn ierza. K o leżeń stw o zobo­
w iąz u je do życzliw ej — a g d y p o trz e b a — i do
o fia rn e j pom ocy k a ż d e m u żo łn ierzo w i — to w a ­
rzyszow i b ro n i. Ż o łn ierz bez w zg lęd u n a n ie b e z ­
pieczeń stw o i tru d n o śc i, szczególnie na p o lu w a l­
ki, p o w in ie n spieszyć n a pom oc koledze, w iedząc,
że g d y on sam z n a jd z ie się w p o trz e b ie , k a ż d y
żo łn ierz u d zieli m u ró w n ie ż pom ocy. P o w in ie n
zaw sze szczerze i o d w ażn ie zw ra c a ć k o led ze u w a ­

li
gę w tedy, gdy ten postępuje nieodpowiednio. Żoł­
nierz źle pojm uje koleżeństw o, jeśli pom aga
w popełnieniu w ykroczeń lu b je przem ilcza.
13. Żołnierze polscy zespoleni są nierozerw alną
przyjaźnią, koleżeństw em i w zajem nym szacun­
kiem z żołnierzam i Sił Z brojnych ZSRR i pozo­
stałych arm ii pań stw U kładu W arszaw skiego oraz
innych zaprzyjaźnionych państw socjalistycznych.
14. Żołnierz, ja k każdy praw y obyw atel, powi­
nien szanow ać m ienie w ojskow e i społeczne, p a­
m iętając, że rzeczy dane m u do użytku stanow ią
własność ogólnonarodow ą.
W razie rozm yślnego uszkodzenia lub zniszcze­
nia m ienia ponosi odpowiedzialność m aterialną,
d y scy plinarną lub k arn ą.
15. Ż ołnierz je st rów nież zdyscyplinow anym
obyw atelem , podporządkow uje się zarządzeniom
organów adm in istracji państw ow ej, dotyczącym
porządku i bezpieczeństw a publicznego. Na wez­
w anie organów odpow iedzialnych za utrzym anie
porządku je st obow iązany udzielić pomocy sto­
sow nie do sw ych u p raw n ień i możliwości.
O bow iązkiem żołnierza je st m eldow ać przeło­
żonym lub w łaściw ym organom o w ykrytym
przestępstw ie i o usiłow aniu jego popełnienia,
a w razie ujęcia spraw cy na gorącym uczynku lub
w pościgu oddać go w ręce w łaściw ych organów .
Ż ołnierz pow inien przeciw działać w szelkim wy­
brykom n aruszającym porządek, m ienie i norm y
socjalistycznego w spółżycia społecznego.

12
OBOWIĄZEK CZUJNOŚCI ORAZ STRZEŻENIA
TAJEM NICY PAŃSTW OW EJ I S ŁUŻBOW EJ

16. Żołnierz pow inien zdecydow anie przeciw ­

działać w szelkim próbom zdrady Ojczyzny, szpie­
gostwa, dyw ersji i sabotażu. O bow iązany jest on
zachowywać czujność wobec wszelkich prób osła­
bienia zw art ości w ojska, podw ażania jego jed­
ności m oralno-politycznej i gotowości bojowej.
O w szelkich zauw ażonych próbach w rogiej dzia­
łalności pow inien natychm iast m eldow ać przeło­
żonym.
17. Ż ołnierz je st obow iązany ściśle strzec ta ­
jem nicy państw ow ej i służbow ej, zachować w ta ­
jem nicy w szystkie spraw y, o których się dowie­
dział bezpośrednio lub w zw iązku z odbyw aniem
służby w ojskow ej, jeżeli te spraw y należą do ta j­
nych albo gdy u trzy m an ia ich w tajem nicy w y­
m aga dobro służby. Obow iązek zachow ania ta ­
jem nicy trw a zarów no w czasie pełnienia czyn­
nej służby w ojskow ej jak i po zw olnieniu z niej,

SZKOLENIE W OJSKOW E

18. Szkoleniu w ojskow em u podlegają wszyscy

żołnierze bez w zględu na stopień i stanow isko
służbowe. Ma ono na celu nauczyć um iejętnego
działania na polu w alki, m istrzow skiego w ładania
bronią i sprzętem oraz znoszenia trudów i nie­
bezpieczeństw w czasie w ykonyw ania zadań bo­
jowych.

13
 Ż ołnierz jest obow iązany stale pogłębiać i roz­
szerzać swą wiedzę wojskową.

STOSUNEK ŻOŁNIERZA DO PRZYDZIELONEJ

MU BRONI ORAZ PRZY PA D K I J E J UŻYCIA

19. Ż ołnierz pow inien cenić pow ierzoną mu

broń oraz jej strzec, aby n ik t nie m ógł m u jej
zabrać lub uszkodzić. P ow inien dbać o należyte
jej u trzy m an ie i stałą spraw ność.
20. Ż ołnierz używ a broni na polu w alki, odpo­
w iednio do w ynikłej sytuacji, a prócz tego:
a) w szkoleniu, na zasadach określonych in­
stru k cjam i i rozkazam i przełożonych;
b) w służbie — w w ypadkach i na zasadach
określonych w „R egulam inie służby garnizonow ej
i w artow niczej Sił Z brojnych PR L ” oraz w in­
nych regulam inach (służby granicznej, konw ojo­
w ej itp . );
c) w obronie życia w łasnego i innych osób;
d) na rozkaz przełożonego.
O dpowiedzialność za bezpraw ne użycie broni
określają odrębne przepisy.
 Rozdział II
ZASADY ZALEŻNOŚCI ŻOŁNIER ZY

STOPNIE W OJSKOW E

21. Pod w zględem stopnia w ojskowego żołnie­

rze są szeregowcam i, podoficeram i, chorążym i lub
oficeram i.
D em okratyczny ch a ra k te r w ojska daje każde­
mu żołnierzowi możliwość osiągnięcia najw yż­
szych stopni wojskowych.
22. W siłach zbrojnych są nast ępujące stopnie
w ojskow e:

u w»j\Lar.U lodowych w w ojskach ra k ie to —

w m a ry n arce w o je n n ej
I lotnictwie wych i a r ty le r ii

szeregowcy
szereg o w iec m a r y n a rz k a n o n ie r
sta rsz y szereg o w iec sta rsz y m a r y n a rz b o m b a rd ie r

podoficerowie
mł odsi
k ap ral m at k a p ra l
sta rszy k a p r a l sta rsz y m a t sta rszy k a p ra l
p lu to n o w y b o sm a n m a t p lu to n o w y

15
 w w o j s k a c h l ą d o w y ch
w m arynarce wojenne)
i lotnictw ie
starsi
sie rż a n t b o sm a n
sta rsz y s ie rż a n t sta rsz y b o sm a n
s ie rż a n t sz tab o w y b o sm a n sz ta b o w y
sta rszy s ie rż a n t starczy b o sm a n
sz ta b o w y sz ta b o w y
chorążowie
m ło d szy c h o rą ż y m ło d szy c h o rą ż y
m a ry n a rk i
c h o rą ż y c h o rą ż y m a ry n a rk i
sta rszy c h o rą ż y sta rszy c h o rą ż y
m a ry n a rk i
c h o rą ż y sz ta b o w y c h o rą ż y sz ta b o w y
m a ry n a rk i
sta rszy c h o rą ż y sta rszy c h o rą ż y
sz ta b o w y sz tab o w y m a ry n a rk i
oficerowie
mł o d s i
p o d p o ru c z n ik p o d p o ru c z n ik
m a ry n a rk i
p o ru c z n ik p o ru c z n ik
m a ry n a rk i
k a p ita n k a p ita n m a ry n a rk i
16
n wojskach rakieto­
wych i artylerii
o g n io m istrz
sta rszy o g n io ­
m istrz
o g n io m istrz
sz tab o w y
sta rszy o g n io ­
m istrz sz tab o w y
m ło d szy c h o rą ż y
c h o rą ż y
sta rszy c h o rą ż y
c h o rą ż y sz tab o w y
sta rszy c h o rą ż y
sz tab o w y
p o d p o ru c z n ik
p o ru c z n ik
k a p ita n
 w wojskach lądow ych w wojskach rakieto-
w m arynarce w ojennej
i lo tn ictw ie wych i artylerii

starsi
m a jo r kom andor p odpo­ m a jo r
ru c z n ik
p o d p u łk o w n ik k o m a n d o r p o ru c z n ik p o d p u łk o w n ik
p u łk o w n ik kom andor p u łk o w n ik

g en erało w ie i a d m ir a ło w ie
g e n e ra ł b r y g a d y k o n tra d m ira ł g e n e ra ł b ry g a d y
g e n e ra ł dyw izji w ic e a d m ira ł g e n e ra ł dyw izji
g e n e ra ł b ro n i a d m ira ł g e n e ra ł b ro n i

Najw yższym stopniem w ojskow ym jest stopień

m arszałka P olski.
S topień w ojskow y jest tytu łem żołnierza.
23. Stopień szeregowca (równorzędny) otrzy­
m ują:
a) pow ołani po raz pierw szy do czynnej służby
w ojskow ej — z dniem staw ienia się do służby,
b) studenci — z dniem zaliczenia do studium
wojskowego,
c) osoby przeniesione do rezerw y bez odbycia
służby w ojskow ej — z dniem zaliczenia do re ­
zerw y.
N adanie wyższego stopnia w ojskowego n astę­
p u je w drodze m ianow ania. Zasady, w arunk i
i try b m ianow ania na stopnie w ojskow e określa­
ją odrębne przepisy.

2 — R e g u la m in s łu ż b y w e w n . 17
 24. P rzy w zajem nym zw racaniu się do siebie
żołnierze w ym ieniają stopień w ojskow y w form ie
skróconej, n p . - obyw atelu kapralu, sierżancie,
chorąży, poruczniku, pułkow niku, kom andorze,
g en erale itp. zam iast starszy sierżancie, młodszy
(starszy) chorąży, podporuczniku, podpułkow ni­
ku, kom andorze poruczniku, generale brygady
itp. Stopień starszego szeregowca w ym ienia się
w pełnym brzm ieniu.
Podczas przed staw iania się i składania m eldun­
ku żołnierz w ym ienia w łasny stopień w ojskow y
w pełnym brzm ieniu, np. starszy sierżant, m łod­
szy (starszy) chorąży, podporucznik, podpułkow ­
nik, g en erał dyw izji itp.
P rzy ustnym zw racaniu się do szeregow ca n a­
leży używ ać form y „szeregow y” a do starszego
szeregow ca — form y „starszy szeregow y”.
Słuchacze akadem ii w ojskow ych (nie będący
żołnierzam i zawodowym i), wyższych szkół ofi­
cerskich i szkół oficerskich używ ają ty tu łu pod­
chorąży, uczniow ie szkół chorążych — k ad et, a
uczniow ie szkół podoficerskich — elew.
25. Ż ołnierz zawodowy (służby okresow ej) po­
siad ający ty tu ł lub stopień naukow y albo inny
ty tu ł (np. oficer dyplom ow any, m agister, lekarz
m edycyny, inżynier itp . ) może go używ ać w sp ra­
w ach służbowych tylko w publikacjach, korespon­
dencji i przy podpisach. N ajpierw podaje się sto­
pień wojskowy, a następnie ty tu ł naukow y, sto­
pień naukow y lub ty tu ł zawodowy.

18
 O ficerowie lotnictw a mogą używ ać po stopniu
w ojskow ym nazw y sw ojej specjalności wojskowej
(np. pilot, naw igator).
P odaw anie w publikacjach krajow ych i zagra­
nicznych lub w korespondencji zagranicznej stop­
nia wojskowego, nazw y zajm ow anego stanow iska
służbowego lub sk ró tu nazw y w ojskow ej specjal­
ności zawodowej w ym aga zezwolenia organów
w ojskow ych, określonych w odrębnych przepi­
sach.

PRZEŁOŻONY I PODW ŁADNY,

STARSZY I MŁODSZY

26. W w ojsku obow iązuje stopniow e podpo­

rządkow anie żołnierzy od szeregowca aż do n a j­
wyższego przełożonego. W służbow ym w ystąpie­
niu chociażby dwóch żołnierzy zawsze jeden z nich
je st dowódcą.
Ż ołnierz w stosunku do innych żołnierzy może
być przełożonym , podw ładnym , starszym lu b
młodszym.
27. Przełożonym je st żołnierz, k tó ry na mocy
postanow ień organizacyjnych, przepisów służbo­
w ych lub rozkazu wyższego przełożonego m a p ra ­
wo rozkazyw ania innym żołnierzom , k ieru je ich
służbą i je s t odpow iedzialny za ich czynności
służbowe.
Ż ołnierze oddani pod rozkazy przełożonego są
jego podw ładnym i.

19
 Przełożony, k tórem u żołnierz podlega bezpo­
średnio, nazyw a się bezpośrednim przełożonym ,
następni przełożeni — wyższymi przełożonym i.
Z zasady przełożony pow inien być wyższy lub
rów ny stopniem w stosunku do swoich podw ład­
nych. W w yjątkow ych w ypadkach może jednak
wyższy stopniem zostać oddany pod rozkazy niż­
szego stopniem , k tórem u wówczas jest podporząd­
kow any jako przełożonem u.
S p raw a przełożeństw a m usi być zawsze jedno­
znacznie określona.
28. P rzy w spólnym w ykonyw aniu czynności
służbowych przez żołnierzy, którzy sobie w za­
jem nie nie podlegają, przełożonym zostaje (jeśli
nie został wyznaczony) wyższy stanow iskiem , a
p rzy rów norzędnych stanow iskach — wyższy
stopniem . W p rzypadku rów nych stanow isk
i stopni przełożonym zostaje starszy w ysługą la t
w danym stopniu, a przy jednakow ej w ysłu­
dze — starszy w iekiem .
29. Starszym je st żołnierz, który m a wyższy
stopień wojskowy. Żołnierze niżsi stopniem są
m łodszym i.
30. Pom iędzy żołnierzam i polskim i a żołnierza­
m i innych arm ii zarów no w czasie pokoju jak
i w czasie w ojny nie zachodzi żaden stosunek
przełożeństw a lub podległości. P rzy wspólnym
działaniu w ojsk w ram ach U kładu W arszaw skie­
go stosunek ten może być w razie potrzeby cza­
sowo ustanow iony.

20
 OGÓLNE O B O W IĄ Z K I P R Z E Ł O Ż O N Y C H

31. Przełożony ponosi odpowiedzialność za st an

m oralno-polityczny, gotowość bojow ą i m obiliza­
cyjną, za zabezpieczenie m ateriałow o-techniczne
i b y t owe powierzonego m u oddziału (pododdzia­
łu) oraz za w yszkolenie, w ychow anie i dyscypli­
nę swoich podw ładnych.
32. Przełożony k ieru je szkoleniem bojow ym
i politycznym podległych m u żołnierzy. P ow inien
żądać od nich ścisłego i term inow ego w ykony­
w ania rozkazów, przestrzegania regulam inów , in ­
stru k cji i innych przepisów , czuwać nad u trzy m a­
niem przez nich porządku' wojskowego oraz prze­
ciw działać w szelkim poczynaniom podw ładnych
m ogącym osłabić gotowość bojową 'oddziału (pod­
oddziału) lub spowodować szkody m aterialne.
W zakresie przysługujących m u upraw nień
działa sam odzielnie; b ra k rozkazów wyższych
przełożonych nie zw alnia go od podejm ow ania de­
cyzji.
33. Przełożony pow inien daw ać przykład od­
wagi, w ytrw ałości, sum ienności, wzorowego i kul­
tu raln eg o zachow ania się oraz ścisłego przestrze­
gania regulam inów i rozkazów.
34. U trzym anie dyscypliny wojskow ej jest pod­
staw ow ym obowiązkiem przełożonych. K ażdy
przełożony (starszy) jest obow iązany bezw zględ­
nie zwalczać w szelkie przejaw y naruszania dy­
scypliny wojskow ej.

21
 35. W celu u trzy m ania dyscypliny i porządku
w ojskowego przełożeni są obow iązani stosować
środki wychowawcze, a w ięc przede w szystkim
m ają praw o w yróżniania wzorow ych żołnierzy
oraz k aran ia żołnierzy niezdyscyplinow anych.
Przełożony w swej pracy w ychowawczej nad
um acnianiem dyscypliny, w łaściw ej postaw y ideo-
w o-m oralnej oraz socjalistycznych zasad współ­
życia żołnierzy pow inien korzystać z pomocy ko­
lektyw u żołnierskiego, organizacji p arty jn y ch
i młodzieżowych.
36. Przełożony pow inien znać zawsze szczegó­
łowe dane o ew idencyjnym i faktycznym stanie
ilościowym i jakościow ym podległego oddziału
(pododdziału), uzbrojenia, środków tran sp o rto ­
w ych i innego sprzętu oraz o całokształcie jego
gospodarki.
37. Przełożony jest obow iązany ja k najszybciej
i jak najgłębiej poznać sw ych podw ładnych, aby
wyznaczać na odpow iednie stanow iska służbowe
stosow nie do ich cech i możliwości i w razie po­
trzeby w ydaw ać o nich obiektyw ną i w yczerpu­
jącą opinię.
38. Przełożony pow inien rozw ijać u podw ład­
nych poczucie odpowiedzialności za spraw ę obro­
ny O jczyzny i gotowość do w alki z jej w rogam i,
zrozum ienie isto ty żołnierskiego obow iązku i rze­
teln y stosunek do służby w ojskow ej, poczucie
świadom ego i bezw arunkow ego podporządkow a­
nia się dyscyplinie w ojskow ej, h a rt i odwagę.

22
 Nie może on k rępow ać sam odzielności podw ład­
nych, pow inien dążyć do w y rab ian ia w nich in i­
cjaty w y i przedsiębiorczości.
39. Do podw ładnych przełożony pow inien się
zw racać spokojnie, rozw ażnie i stanowczo.
Chw iejność w podejm ow aniu decyzji m a u jem ny
w pływ na jej w ykonanie.
Wobec podległych dowódców przełożony pow i­
nien postępować w sposób taktow ny. W obecnoś­
ci ich podw ładnych lub niższych stopniem i sta ­
now iskiem oraz osób postronnych pow inien uni­
kać uwag, k tóre m ogłyby poderw ać ich au to ry ­
te t dowódcy.
40. Poza służbą przełożony wobec podw ładnych
pow inien postępow ać jak starszy kolega i nie
daw ać im odczuć sw ej w ładzy.
P odw ładni poza służbą pow inni traktow ać
przełożonych z szacunkiem i zachow aniem form
grzeczności.
41. Przełożony je st obow iązany dbać o zdro­
wie sw ych podw ładnych, zapew nić im bezpieczne
i higieniczne w aru n k i służby, poznaw ać ich po­
trzeb y i w aru n k i życia, dbać o dostarczenie im
należnego zaopatrzenia i kontrolow ać jego ja ­
kość, służyć rad ą i pomocą oraz w razie potrze­
by w staw iać się za nim i u wyższych przełożo­
nych.
42. Od zatrudnionych w podległym oddziale
pracow ników cyw ilnych przełożony pow inien w y­
m agać dyscypliny pracy, zapew nić im odpow ied­

23
nie w aru n k i do jej w ykonyw ania, stosować wo­
bec nich odpow iednie przepisy praw a pracy i p ła­
cy, znać w arunki ich życia i w razie potrzeby
udzielać im pomocy.
43. K ażdy przełożony jest osobiście odpowie­
dzialny za sp raw n e kierow anie (dowodzenie) po­
w ierzonym i w ojskam i (podwładnym i).
Przełożony jest obow iązany czuwać nad racjo­
nalnym i efektyw nym w ykorzystaniem pow ie­
rzonych sił i środków.
Ma on obowiązek system atycznie uspraw niać
organizację pracy, k ieru jąc się naukow ym i za­
sadam i spraw nego działania.
44. Przełożony pow inien otaczać opieką i po­
pierać socjalistyczne w spółzaw odnictw o oraz ruch
racjonalizatorski i wynalazczy, operatyw nie
upow szechniać i w drażać wszelkie pożyteczne roz­
w iązania.
45. Przełożony, k tó ry służbowo lub z innych
przyczyn (urlop, leczenie) nie może pełnić obo­
w iązków służbowych, pow inien wyznaczyć swego
zastępcę i podać to w rozkazie do wiadomości
podw ładnych.
Jeżeli tego nie uczynił, wyznacza go kolejny
wyższy przełożony. W innych w ypadkach stosuje
się zasadę określoną w punkcie 28 regulam inu.
46. Szczegółowe obowiązki poszczególnych prze­
łożonych o k reślają odrębne in stru k cje i przepi­
sy-

24
W Y D A W A N IE I W Y K O N Y W A N IE ROZKAZÓW

47. Rozkaz je st to polecenie określonego dzia­

łan ia w ydane żołnierzowi służbowo przez przeło­
żonego lub upraw nionego do tego wyższego stop­
niem.
Rozkaz m usi być w ykonany bezw zględnie, do­
kładnie i w wyznaczonym czasie.
48. Rozkazy w ydaje z zasady bezpośredni prze­
łożony sw ym podw ładnym .
Rozkaz może być w ydany ustnie lub na piśmie,
a niekiedy sygnałem , bezpośrednio lub za pomo­
cą środków łączności.
Rozkaz m usi być zwięzły, zrozum iały i poda­
ny stanowczo. R ozkazujący pow inien pam iętać,
że sposób w ydania rozkazu oddziałuje na w yko­
nawcę.
49. Rozkaz może uchylić lub zm ienić ten, kto
go w ydał, lub w w yjątkow ych w ypadkach, jeżeli
dobro służby tego w ym aga, jego przełożony, ale
m usi o tym zaw iadom ić poprzedniego rozkazo­
dawcę.
50. Ż ołnierz po o trzym aniu rozkazu odpowiada
„Rozkaz” i w y k o n u je . go. W razie potrzeby prze­
łożony może spraw dzić zrozum ienie rozkazu przez
podw ładnego.
O w ykonaniu rozkazu żołnierz pow inien zam el­
dować tem u przełożonem u, k tó ry go w ydał, jeżeli
przełożony nie zarządzi inaczej.
51. Jeżeli wyższy przełożony w ydał rozkaz pod­
w ładnem u z pom inięciem jego bezpośredniego

25
 przełożonego, podw ładny w ykonuje go i m elduje
o tym rozkazodaw cy i swemu bezpośredniem u
przełożonem u. W yższy przełożony o w ydaniu roz­
kazu podw ładnem u je st obow iązany zawiadom ić
jego bezpośredniego przełożonego.
52. W w ażnych w ypadkach podw ładny może
prosić rozkazodaw cę o rozkaz na piśm ie. P rzeło­
żony m a takiej prośbie zadośćuczynić, zwłaszcza
gdy chodzi o czynności odpow iedzialne albo w y­
konyw ane w specyficznych w arunkach w sposób
odm ienny od ogólnie przyjętych.
53. W razie otrzym ania dwóch sprzecznych roz­
kazów od tego samego przełożonego w ykonuje się
rozkaz w ydany później.
Jeżeli żołnierz w ykonujący rozkaz otrzym a od
innego przełożonego nowy rozkaz, któ ry prze­
szkodzi m u w w ykonaniu poprzedniego, pow inien
zam eldow ać o tym w ydającem u d ru g i rozkaz,
a gdy otrzym a potw ierdzenie nowego rozkazu —
wykonać go.
Przełożony, k tó ry w ydał now y rozkaz, zaw ia­
dam ia o tym przełożonego, k tó ry w ydał poprzed­
ni rozkaz, i odpow iada za w szelkie w ynikłe nas­
tępstw a.
54. Jeżeli starszy nie jest przełożonym , z za­
sady nie w ydaje rozkazów młodszym . Jed n ak
jest on obow iązany do ich w ydaw ania w n astę­
pujących w ypadkach:
a) w razie n aru szenia postanow ień regulam i­
nów, jaw nego zaniedbyw ania obowiązków, nie­
stosownego zachow ania się lub w ykroczenia prze-

26
ciw porządkowi publicznem u ze strony m łod­
szych;
b) jeżeli przy służbowym spotkaniu się róż­
nych oddziałów (pododdziałów) nie będących
w żadnym bezpośrednim stosunku służbow ym
wobec siebie zajdzie potrzeba jednego kierow ­
nictw a;
c) w razie niebezpieczeństw a zagrażającego od­
działow i (pododdziałowi) lub pojedynczym żołnie­
rzom, gdy b ra k przełożonego.
55. W w ypadkach naruszenia przepisów reg u ­
lam inow ych lub w ykroczenia przeciw ko porząd­
kowi publicznem u, starszy jest obow iązany —
zależnie od w agi przew inienia — zwrócić uw agę
m łodszem u, w ylegitym ow ać go, doprow adzić lub
spowodować doprow adzenie do kom endy g arn i­
zonu albo do oddziału.
Sposoby postępow ania w tych w ypadkach
określa „R egulam in służby garnizonow ej i w ar­
tow niczej Sił Z brojnych P R L ”.
Poza tym starszy m a praw o w ydaw ać rozkazy
w innych w yjątkow ych w ypadkach, jeżeli z w aż­
nych powodów uzna za konieczne. Za w ydane
rozkazy bierze na siebie odpowiedzialność.
56. U trzym anie podw ładnych w karności je st
podstaw ow ym obow iązkiem przełożonego. W przy ­
pad k u nieposłuszeństw a albo oporu ze strony pod­
w ładnego (młodszego) przełożony (starszy) je st
obow iązany zastosow ać w szelkie środki niezbędne
dla zapew nienia posłuchu, jeśli przedsięw zięte

27
środki nie odniosły skutku — także przym us fi­
zyczny.
57. Żołnierz, k tó ry odm ówił posłuszeństw a al­
bo staw ił opór przełożonem u (starszem u), ponosi
odpowiedzialność.
Odpowiedzialność ponosi rów nież przełożony
(starszy), k tó ry nie zastosow ał odpowiednich
środków w celu przyw rócenia karności i porząd­
ku wojskowego.
K ażdy żołnierz jest obow iązany na w ezw anie
przełożonego (starszego) udzielić mu pomocy
w u trzy m an iu karności i porządku wojskowego.
58. W sy tuacji bojow ej, jeżeli okoliczności wy­
m agają natychm iastow ego przeciw działania, a in­
ne środki są niew ystarczające, przełożony (star­
szy) m a praw o użyć broni w stosunku do pod­
w ładnych (młodszych), którzy odm aw iają posłu­
szeństw a, porzucają broń lub sam ow olnie opusz­
czają wyznaczone im stanow iska bojowe.
 Rozdział III
ZAS ADY ŻOŁNIERSKIEGO ZACHOW ANIA S IĘ

ODDAWANIE HONORÓW
PRZEZ POJEDYNCZYCH ŻOŁNIERZY

59. O ddaw anie honorów jest zew nętrzną ozna­

ką dyscypliny i spoistości w ojska oraz w yrazem
szacunku dla przełożonych i starszych, koleżeń­
stw a i dobrego w ychow ania.
60. W szyscy żołnierze m ają obowiązek odda­
w ania honorów i odpow iadania na oddane hono­
ry przy każdym spotkaniu, m ijaniu się i w yprze­
dzaniu zarów no w służbie, ja k i poza służbą,
o każdej porze doby.
P odw ładni i m łodsi są obow iązani oddaw ać ho­
nory pierw si. Żołnierze rów nych stopni oddają
honory jednocześnie.
Szeregowcy i podoficerow ie pierw si oddają ho­
nory podchorążym i kadetom rów nych stopni.
61. Żołnierze m ają obowiązek oddaw ać honory:
a) pierw szem u sekretarzow i KC PZPR ;
b) przew odniczącem u R ady P aństw a;
c) prezesow i R ady M inistrów ;
d) sztandarom w ojskow ym oraz banderze ok­

29
rętów w ojennych w chw ili wejścia i zejścia
z okrętu;
e) p rzed grobem Nieznanego Żołnierza;
f) m iejscom upam iętnionym bohaterską w alką
i m ęczeństw em narodu polskiego i innych n aro ­
dów, jeżeli są tam w ystaw ione w ojskowe poste­
ru n k i honorowe;
g) pogrzebom z w ojskow ą asystą honorową.
62. P rzy oddaw aniu honorów salu tu je się p ra ­
wą ręką, a w razie zajęcia ręki praw ej należy
zawczasu ją uw olnić i być gotow ym do oddania
honorów z przepisow ej odległości.
Osobę potrzebującą podpory żołnierz podtrzy­
m uje lew ą ręk ą pod ram ię, a w razie oddaw ania
honorów nie obow iązuje uw alnianie tej ręki.
Żołnierze, którym stan zdrow ia nie pozw ala na
oddanie honorów przez salutow anie, oddają je
i odpow iadają na nie przez zw rot (skłon) głowy.
T ak sam o postępują żołnierze m ający p raw ą rękę
ta k zajętą (w czasie niesienia ciężkich przedm io­
tów), że dla oddania honorów nie mogą jej na
czas uwolnić.
O bow iązkiem każdego żołnierza, bez w zględu
na stopień, jest odpowiedzieć na oddany honor
w sposób określony regulam inem .
63. Żołnierze stojący lu b idący razem oddają
honory i odpow iadają n a oddane honory jedno­
cześnie.
Ż ołnierze na o dkrytych sam ochodach oddają
honory w czasie postoju pojazdu przez w yprosto­

30
w anie tułow ia i zw rot głowy, a ich dowódca —
przez salutow anie.
K ierow cy siedzący w sam ochodach oraz woź­
nice oddają honory w czasie postoju przez w y­
prostow anie tułow ia i zw rot głowy.
Jeżeli żołnierz biegnie, to w celu oddania ho­
noru pow inien przejść do kroku równego.
64. W m iejscach, gdzie tę sam ą osobę spotyka
się k ilk ak ro tn ie w k rótkich odstępach czasu, np.
w poczekalniach teatrów , kin, zakładów leczni­
czych, w dom ach tow arow ych, na stacjach kolejo­
wych, korytarzach, w m iejscach spacerow ych
i odpoczynku, honory oddaje się tylko przy p ier­
wszym spotkaniu.
Żołnierze siedzący w m iejscach spacerow ych
i odpoczynku m ogą zdejm ow ać nakrycie głowy,
jednakże w celu oddania honoru n ak ład a ją je,
p o w stają i salu tu ją.
W kasynach i stołów kach wojskowych, klubach
i kaw iarn iach na terenach w ojskow ych żołnierze
po w ejściu do lokalu oddają honory przez przy ję­
cie postaw y zasadniczej i skłon głowy.
W środkach kom unikacji pow szechnej żołnie­
rze oddają honory przez salutow anie lub zw rot
(skłon) głowy. Żołnierze siedzący nie w stają do
oddania honorów.
65. S ztandarom w ojskowym , banderze okrętów
w ojennych w czasie jej podnoszenia i opuszczania
oraz pogrzebom z w ojskow ą asystą honorow ą żoł­
n ierze oddają honory przez salutow anie po zatrzy­

31
m aniu i zw róceniu się frontem do sztan daru, ban­
d ery lu b k o n d u k tu pogrzebowego.
66. P rzed grobem Nieznanego Żołnierza hono­
ry oddaje się w m arszu przez salutow anie i zw rot
głowy.
67. Żołnierze in dyw idualnie biorący udział w
uroczystościach lub parad ach w ojskow ych, w cza­
sie oficjalnego g ran ia hym nu państw ow ego, „Mię­
dzynarodów ki”, hym nów p aństw obcych, hasła
W ojska Polskiego oraz sygnału „Służba w artow ­
nicza” oddają honory przez przyjęcie postaw y
zasadniczej i salutow anie. Jeżeli zgrom adzeni
śp iew ają „M iędzynarodów kę”, żołnierze przy jm u ­
ją postaw ę zasadniczą, nie salu tu ją, i w łączają
się do śpiewu.
68. Funkcjonariuszom M ilicji O byw atelskiej
żołnierze oddają honory na zasadach obow iązują­
cych w w ojsku.
69. Żołnierzom państw sprzym ierzonych i ob­
cych honory oddaje się na ogólnych zasadach, ale
p rzy rów nych stopniach żołnierze W ojska P olskie­
go na tery to riu m P olski oddają honory pierw si.
70. Pojedynczy żołnierze nie oddają honorów:
a) przy m ijan iu się w odległości w iększej niż
30 kroków ;
b) w czasie prow adzenia pojazdów (kierowcy,
m otocykliści, woźnice, row erzyści i inni);
c) w czasie bezpośredniego udzielania pomocy
ciężko chorym (poszkodowanym );
d). obłożnie chorzy w szpitalach i izbach cho­
rych;

32
 e) biorący udział w kondukcie pogrzebow ym ;
f) na przejściach przez jezdnię;
g) w salach teatraln y ch i kinow ych w czasie
trw a n ia przed staw ien ia (filmu);
h) w czasie bezpośredniego udziału w likw i­
dacji kląsk żyw iołowych;
i) konw ojenci, aresztow ani i doprow adzani
w czasie konw ojow ania;
j) p atro le w czasie legitym ow ania, doprow adza­
n ia żołnierzy, zabezpieczania m iejsca w ypadku;
k) w um yw alniach i toaletach.

ODDAWANIE HONORÓW PRZEZ ODDZIAŁY

(PODODDZIAŁY)

71. O ddziały (pododdziały) w ugrupow aniu

rozw iniętym (m arszowym ) oddają honory:
a) pierw szem u sekretarzow i KC PZPR ;
b) przew odniczącem u R ady P aństw a;
c) prezesow i R ady M inistrów ;
d) m arszałkom , generałom (adm irałom ) i wszy­
stkim przełożonym ;
e) przedstaw icielom p aństw obcych — na
specjalne zarządzenie.
W celu oddania honorów tym osobom w m iej­
scu, najw yższy stanow iskiem podaje kom endę do
oddania honorów, po czym składa m eldunek. J e ­
żeli oddział (pododdział) m aszeruje, dowódca po­
daje tylko kom endę, m eldunku nie składa.
W m arszu na teren ie m iast i osiedli oddziały
(pododdziały) osobom tym nie oddają honorów,

8 — R e g u la m in słu ż b y w e w n . 33
a oddaje je tylko żołnierz prow adzący. Żołnierz
prow adzący oddaje honory rów nież w szystkim
starszym .
Poza tym oddziały i pododdziały w ugrupow a­
niu rozw iniętym (m arszowym ) oddają honory:
a) przed grobem Nieznanego Żołnierza;
b) przy w zajem nym spotkaniu się;
c) sztandarom w ojskowym , banderze okrętów
w ojennych w czasie jej podnoszenia i opuszcza­
nia;
d) pogrzebom z w ojskow ą asystą honorową.
Pogrzebom z asystą w ojskow ą honory oddaje
się po zatrzym aniu i zw róceniu się frontem .
72. Przez prezentow anie broni oddziały (pod­
oddziały) w u g rupow aniu rozw iniętym w m iejscu
oddają honory tylko przełożonym od dowódcy
kom panii wzwyż oraz w w ypadkach przew idzia­
nych w punkcie 78.
73. P rzy oddaw aniu honorów w ugrupow aniu
rozw iniętym w m iejscu pierw szem u sekretarzow i
KC PZPR , przew odniczącem u R ady P aństw a, p re­
zesowi R ady M inistrów i m inistrow i obrony na­
rodow ej o rk iestra g ra hym n państw ow y. Dla po­
w itan ia w yżej w ym ienionych osób w razie ich
przybycia do garnizonu w ystaw ia się na specjal­
ne polecenie kom panię honorową.
P rzy oddaw aniu honorów przez oddziały i pod­
oddziały w ugrupow aniu rozw iniętym przełożone­
m u od dowódcy p u łk u w zwyż o rk iestra g ra m ar­
sza pow italnego.

34
 74. Oddziały, pododdziały i g rupy żołnierzy
zarów no w czasie zająć w pom ieszczeniach, jak
i w czasie w olnym oddają honory na kom endą
„BACZNOŚĆ”, jeżeli siedzą — „POW ST AŃ —
BACZNOŚĆ”. K om endę podaje najw yższy stano­
w iskiem lub żołnierz, k tó ry pierw szy zauw ażył
przybyłego przełożonego lub starszego. K om endy
te podaje się, jeżeli obecnych je st co najm niej
dwóch żołnierzy, łącznie z podającym kom endę.
Po podaniu kom endy najw yższy stanow iskiem
sk ład a m eldunek przełożonem u lub przedstaw ia
się starszem u; w w ypadku rów nych stanow isk
i stopni, m eldunek składa (przedstaw ia się) ten,
k tó ry podał kom endę.
P rzełożony lub starszy przy jm u je m eldunek, po
czym zezw ala na dalsze prow adzenie zajęć lub
przyjęcie postaw y sw obodnej.
Jeżeli zajęcia prow adzi osoba cyw ilna, to po­
daje się tylko kom endę „BACZNOŚĆ” lub „PO ­
W STAŃ — BACZNOŚĆ”, m eldunku nie składa
się. K om endy w tym w ypadku podaje przełożo­
n y lu b n ajstarsz y spośród znajdujących się na
zajęciach.
75. W czasie zajęć, odpraw i konferencji służ­
bowych z udziałem oficerów, podaje się kom endę
„OBYWAT ELE OFICER OW IE”, a z udziałem
chorążych, podoficerów lub szeregowców — „ P O­
W STAŃ — BACZNOŚĆ”. Na te kom endy obecni
s ta ją fro n tem do przełożonego i p rzyjm ują posta­
w ę zasadniczą.
Przełożony po przyjęciu m eldunku słow am i

35
„ OBYWATELE OFICER OW IE” zezw ala na p rzy­
jęcie postaw y sw obodnej.
Jeżeli w zajęciach, odpraw ach i konferencjach
służbow ych biorą udział chorążowie, podofi­
cerow ie lub szeregowcy, przełożony zezw ala na
przyjęcie postaw y sw obodnej słow am i „S P OCZ­
N IJ ” lub „SPO C ZN IJ — SIADAĆ”.
K om endę do przyjęcia postaw y swobodnej po­
d aje m eldujący.
Jeżeli oficerowie tw orzą ugrupow anie rozw inię­
te, podaje się kom endy ja k dla pododdziałów.
76. W sztabach i in sty tu cjach (m iejscach p ra ­
cy) honory n a kom endę oddaje się tylko przełożo­
nym . W szystkim starszym stopniem oddaje się
honory przez pow stanie i przyjęcie postaw y za­
sadniczej.
77. K om endę „BACZNOŚĆ” podaje się i m el­
dunek składa każdego dnia przy pierw szym przy­
byciu przełożonego do oddziału (pododdziału,
sztabu) lub pom ieszczenia.
78. W czasie oficjalnego g rania hym nu p ań ­
stwowego, „M iędzynarodów ki”, hym nów państw
obcych, hasła W ojska Polskiego i sygnału „Służba
w artow nicza” żołnierze w ugrupow aniu rozw inię­
tym oddają honory na kom endę; w m arszu — po
zatrzym aniu i zw róceniu się frontem w kierunku
nakazanym przez dowódcę.
79. O ddziały i pododdziały nie oddają hono­
rów na kom endę:
a) podczas ćwiczeń taktycznych w terenie i od­
poczynków w czasie m arszu;

36
 b) na linii ognia i na stanow iskach ogniowych
w czasie strzelań;
c) w czasie w ykonyw ania prac gospodarczych,
zajęć i p rac w w arsztatach (garażach, parkach,
hangarach, laboratoriach, k reślarniach, na stac­
jach telefonicznych, telegraficznych i radiow ych),
podczas czyszczenia broni, pobierania i spożywa­
n ia posiłków oraz n a przedstaw ieniach, koncer­
tach i film ach.
W w ym ienionych w ypadkach przybyłem u prze­
łożonem u dowódca lub n ajstarszy stopniem skła­
da m eldunek. W czasie przedstaw ienia te a tra ln e ­
go, k oncertu i film u m eldow anie nie obowiązuje.
O ddziały i pododdziały biorące udział w po­
grzebie nie oddają honorów.
80. W czasie akadem ii, zebrań (konferencji) o r­
ganizacji p arty jn y c h i m łodzieżowych nie podaje
się kom endy do oddania honorów i m eldunku się
nie składa.
81. Od cap strzy k u do pobudki w budynkach
koszarow ych żołnierze oddają honory bez
kom endy „BACZNOŚĆ”.
82. Przełożony w ita się i żegna z oddziałem
(pododdziałem) w następujący sposób. S taje przed
frontem , p rzy jm u je postaw ę zasadniczą, salutuje,
opuszcza ręk ę i następnie pozdraw ia słow am i np.
„Czołem, kom pania (batalion)” lub „Czołem, żoł­
n ierze (oficerowie, podchorążow ie itp . )”. Żołnierze
odpow iadają np. „Czołem, obyw atelu pułkow niku
(kom andorze itp . )”.

37
 P rzy w itan iu (pożegnaniu) się przełożonego
(starszego) z podw ładnym (młodszym), przełożo­
ny (starszy) stosuje zw rot np. „Czołem, obyw ate­
lu poruczniku”, podw ładny (młodszy) odpowiada:
np. „Czołem, obyw atelu gen erale”.
83. Jeżeli przełożony składa g ratu lacje lub po­
dziękow anie za dobrą służbę, dobre w ykonanie
zadania itp., oddział (pododdział) odpowiada: „K u
chw ale Ojczyzny, obyw atelu poruczniku (majorze,
pułkow niku itp . )”.
84. Sposób oddaw ania honorów określa „R egu­
lam in m usztry Sił Z brojnych P R L ”.
Sposób oddaw ania honorów na okrętach w ojen­
nych Polskiej Rzeczypospolitej Ludow ej podaje
„R egulam in służby na okrętach P R L ”.

W ZAJEM NE ZWRACANIE SIĘ ŻOŁNIER ZY

DO SIEBIE

85. Żołnierze pow inni być wobec siebie u p rzej­

mi i taktow ni.
P rzy w zajem nym zw racaniu się do siebie n a­
leży w ym ieniać p rzed stopniem słowo „obyw atel”.
P rzełożeni zw racając się do podw ładnych mogą
w ym ieniać tylko ich stopień i nazwisko.
P rzy służbow ym zw racaniu się do m łodszych
obow iązuje form a „w y ”.
86. Żołnierze zw racając się do siebie oficjal­
nie w sp raw ach służbow ych p rzy jm u ją postaw ę
zasadniczą i jeżeli są w czapkach (hełm ach, be­

38
r e tach, kaskach), salu tu ją. P odw ładni i młodsi
pierw si p rzyjm ują postaw ę zasadniczą i salu tu ją.
W czasie rozm ow y z przełożonym i lub starszy­
m i podw ładni i m łodsi są obow iązani zachowywać
postaw ę zasadniczą do czasu odejścia lub zezwo­
len ia przełożonego (starszego) na przyjęcie innej
postaw y.
87. W służbow ych rozm ow ach telefonicznych
obow iązuje żołnierzy obustronne przedstaw ianie
się przez podanie stopnia i nazw iska, przy czym
p ierw szy p rzedstaw ia się żołnierz, k tó ry otrzym ał
sygnał wywoławczy. P odw ładni (młodsi) m eldują
się, a po zakończeniu rozm ow y z przełożonym
(starszym ) odm eldow ują się.
W czasie pełnienia służby dyżurnej podaje się
rów nież pełnioną funkcję. Zasad tych nie stosuje
się tam , gdzie obow iązują kryptonim y.
88. Chcąc zwrócić się do żołnierza zn ajd u ją­
cego się w tow arzystw ie przełożonego lub sta r­
szego od siebie należy poprosić o pozw olenie prze­
łożonego (starszego), np. „O byw atelu kapitanie,
szeregowiec J ankow ski prosi o pozwolenie zw ró­
cenia się do obyw atela chorążego”.
Powyższa zasada nie obow iązuje na okrętach
wojennych.
80. Jeżeli na zapytanie przełożonego lu b s ta r­
szego należy odpowiedzieć tw ierdząco, żołnierz
odpow iada np. „T ak jest, obyw atelu k ap itan ie”,
„Zrozum iałem , obyw atelu k ap itan ie”, jeżeli prze­
cząco: „Nie, obyw atelu k ap itan ie” lub „Nie wiem,
obyw atelu k ap itan ie”.

39
 90. Żołnierz nie będący w szyku w ezw any
przez przełożonego lub starszego szybko podcho­
dzi, sta je trzy k ro k i przed w zyw ającym go, salu­
tu je i m elduje się, np. „O byw atelu kapitanie,
k a p ra l Z ieliński m elduje się n a rozkaz”.
Jeżeli przełożony (starszy) zm ienia front, pod­
w ład n y (młodszy) dostosow uje się do niego, a je­
żeli zaczyna iść — idzie z nim z jego lew ej stro ­
ny.
91. Żołnierzow i nie wolno siadać ani palić
w obecności przełożonego lub starszego bez jego
pozwolenia.

WCHODZENIE DO POMIESZCZEŃ
SŁUŻBOWYCH

92. W chodząc do pom ieszczenia służbowego,

gdzie zn ajd u je się przełożony lu b starszy, żoł-i
nierz bez broni lub z bronią boczną zdejm uje n a­
krycie głow y (hełm u nie zdejm uje), oddaje hono­
ry przez skłon głow y i m elduje przełożonem u
(starszem u) cel swego przybycia.
Ż ołnierz wchodzący do pom ieszczenia z inną
b ro n ią oraz pełniący służbę dyżurną nie zdejm u­
je n ak ry cia głowy. P rzed w ejściem do pom iesz­
czenia bierze k arab in do nogi, pistolet m aszyno­
wy na pas. Jeżeli podw ładny (młodszy) załatw ił
sp raw ę służbow ą u przełożonego (starszego), pro­
si o zezwolenie odejścia. Po otrzym aniu zezwole­
nia p rzy jm u je postaw ę zasadniczą (jeżeli zezwo-

40
 łono m u przedtem przyjąć inną), w ykonuje zw rot
w k ieru n k u wyjścia, w kłada nakrycie głowy i od­
chodzi.
Jeżeli żołnierz nie zdejm uje nakrycia głowy,
przy w ejściu i odejściu salutuje.
93. P rzy m ija n iu się w w ąskich przejściach
(korytarze, schody itp. ) żołnierze u stęp u ją m iej­
sca przełożonym (starszym ) i od d ają honory.
P rzy m ijan iu generałów (adm irałów ) i w szyst­
kich przełożonych od dowódcy oddziału wzwyż
ustęp u ją m iejsca, zatrzym ują się i zw racając do
nich frontem oddają honory.
Chcąc w ym inąć przełożonego lub starszego
stojącego w w ąskim przejściu, żołnierz zw raca
się do niego o pozw olenie przejścia, np. „O by­
w atelu m ajo rze, k ap ral Z ieliński p rosi o pozwo­
lenie przejścia”. Po uzyskaniu zezwolenia oddaje
honor i przechodzi.
W g ru p ie żołnierzy znajdujących się w w ąskim
przejściu pierw szy, k tó ry zauw aży przełożonego
lu b starszego, p o d aje kom endę „P RZ E JŚ CIE”
i żołnierze przepuszczają przechodzącego.

DBAŁOŚĆ O UBIÓR I WYGLĄD ZEW NĘTR ZNY

94. Żołnierz w m u n durze pow inien być zawsze
u b ra n y zgodnie z przepisam i ubiorczym i, czysto
i staran n ie.
95. Ż ołnierze zawodowi i służby okresow ej w
czasie w olnym od służby m ogą nosić u b ran ie
cyw ilne poza rejonem rozm ieszczenia sw ojej jed­

41
 nost k i oraz w kasynach, k lubach i m ieszkaniach
służbowych na terenie jednostki. Noszenie ubio­
ru cyw ilnego przez żołnierzy w czasie służby re ­
g u lu ją odrębne przepisy.
96. Żołnierze zasadniczej służby w ojskow ej w
czasie urlo p u mogą nosić ubiór cyw ilny. Noszenie
ubioru cyw ilnego przez żołnierzy długoterm ino­
w ej zasadniczej służby w ojskow ej poza służbą
ok reślają odrębne przepisy.
Podczas św iąt i uroczystości państw ow ych
i w ojskow ych oraz załatw iania spraw w in sty ­
tucjach w ojskow ych żołnierze pow inni w ystępo­
wać w m undurze wojskow ym .
97. Żołnierzom nie wolno nosić:
a) części um u n d urow ania wojskowego w połą­
czeniu z ubiorem cyw ilnym ;
b) ubiorów polowych w m iejscach publicznych,
takich jak: teatry , kluby, lokale taneczne, p a r­
ki itp.;
c) ubiorów specjalnych, takich jak ubiory skó­
rzane i w atow ane, kom binezony, bu ty filcowe
itp., poza m iejscem w ykonyw ania zadań, z któ­
ry m i w iąże się konieczność używ ania tych ubio­
rów ;
d) przedm iotów w ypychających kieszenie ubio­
ru w ojskowego (w yjątkow o jest to dopuszczalne
podczas zajęć w polu);
e) innych przedm iotów , niż przew iduje zestaw
dotyczący danego ubioru w ojskowego (np. czap­
ki garnizonow ej do ubioru polowego, czapki fu­
trzan ej do u b io ru wyjściowego).
 98. Oficerowie, chorążowie i podoficerowie,
którzy nie pełnią czynnej służby w ojskowej, jeże­
li uzyskali zezwolenie w łaściw ego organu w oj­
skowego, mogą w ystępow ać w m undurach w oj­
skowych w dni św iąt państw ow ych i wojskow ych
oraz w innych w ypadkach określonych w w yda­
nym zezwoleniu. O bow iązują ich wówczas zasady
żołnierskiego zachow ania się.
99. Żołnierze odbyw ający w ojskowe szkolenie
poborowych, w ojskowe szkolenie studentów w
ram ach studium wojskowego oraz żołnierze nie
pełniący czynnej służby wojskow ej, którym w y­
dano przedm ioty um undurow ania i ekw ipunek
wojskowy do celów zw iązanych z w ykonyw aniem
powszechnego obowiązku obrony, są obowiązani:
a) użytkow ać otrzym ane rzeczy tylko do ce­
lów służbow ych;
b) przechow yw ać w domu, konserw ow ać i n a­
praw iać;
c) okazywać i zw racać na żądanie organów
wojskowych.
Żołnierz, z którego w iny nastąpiła u trata ,
uszkodzenie lub przedw czesne zużycie przedm io­
tu, ponosi odpowiedzialność m aterialną.
100. Ż ołnierz w m undurze pow inien dbać o
estetyczne opakow anie niesionych paczek lub in­
nych przedm iotów , nie wolno m u n atom iast no­
sić torebek, parasoli, siatek, naczyń itp. przed­
miotów.
Na ulicy żołnierzow i w m undurze nie wolno
jeść, pić napojów zaw ierających alkohol, palić,

43
czytać gazet i książek. Żołnierzow i w m undurze
n ie w olno trzym ać rą k w kieszeniach.
101. Wszyscy żołnierze pow inni mieć włosy
k ró tk ie i wysoko podstrzyżone.
Noszenie przez żołnierzy długich wąsów, bro­
dy i baków je st niedozwolone. W w yjątkow ych
przypadkach dowódca zw iązku taktycznego (rów ­
norzędny) może na prośbę żołnierza zezwolić na
odstępstw o od tej zasady.

ZACHOWANIE SIĘ
W Ś RODKACH KOM UNIKACJI

102. W e w szystkich środkach kom unikacji, jeżeli

nie m a w olnych m iejsc siedzących, żołnierz jest
obow iązany ustąpić m iejsca przełożonem u (starsze­
mu). W stosunku do osób cyw ilnych żołnierz po­
stęp u je zgodnie z zasadam i k u ltu ry współżycia
społecznego.
103. P rzed w ejściem do środka lokom ocji (tram ­
w aju, wagonu, autobusu itp . ) żołnierz spraw dza
zabezpieczenie broni. P rzy wchodzeniu trzym a
k arab in za nakładkę, pistolet m aszynow y na p a­
sie. W podróży broń należy zawsze trzym ać bez­
pośrednio p rzy sobie.
Żołnierz jadący środkam i kom unikacji (z w y­
jątk iem kom unikacji m iejskiej) może w prze­
dziale lub w k abinie zdjąć nakrycie głowy, pas
i k u rtk ę . P rzed w yjściem z przedziału lub k a­
biny u b iera się przepisowo.

44
 OBOWIĄZKI ŻOŁNIERZY
W PODRÓŻY I NA UR LO PIE

104. Ż ołnierz przed w yjazdem n a urlop jest

obow iązany zostaw ić bezpośredniem u przełożone­
m u (osobie w ydającej dokum enty lub zezwole­
nie n a urlop) dokładny adres (adresy) pobytu na
urlopie. P onadto żołnierz zawodowy pozostaw ia
u oficera dyżurnego oddziału w ypełniony tele­
g ram do w ezw ania na w ypadek alarm u (według
w zoru ustalonego przez dowódcę oddziału).
105. Ż ołnierzy zasadniczej służby w ojsk owej
w ysyłanych w podróż służbową, n a urlop należy
pouczyć o zachow aniu się w czasie podróży służ­
bow ej i pobytu na urlopie. Z a pouczenie i sp raw ­
dzenie żołnierzy udających się na u rlo p lu b w
podróż służbow ą odpow iedzialny je st dowódca
kom panii (równorzędny).
106. Ż ołnierz w podróży służbow ej lu b n a u r ­
lopie jest obow iązany m ieć przy sobie dowód
osobisty, legitym ację (książeczkę) w ojskow ą, skie­
row anie określające cel podróży, k tó re okazuje
n a żądanie przełożonych, starszych i organów
porządkow ych.
Jeżeli żołnierz zasadniczej służby w ojskow ej
m a broń, to w dokum encie podróży pow inno być
to odnotow ane.
107. Żołnierze czynnej służby w ojskow ej n a
w yjazd i pobyt za g ranicą w spraw ach osobistych
(urlop, leczenie) są obow iązani uzyskać zezwole­
nie m in istra obrony narodow ej lu b upow ażnio­

45
nego o rganu wojskow ego. W yjazdy służbow e żoł­
nierzy za g ranicą regulują oddzielne przepisy.
P rzed w yjazdem pow inni być zapoznani przez
organy w ydające dokum enty i przez przełożo­
nych z przepisam i o zachow aniu się za granicą.
W czasie pobytu za granicą żołnierz czuje się
rep rezen t antem narodu polskiego, zachow uje się
godnie, strzeże honoru polskich sił zbrojnych
i interesów swojego k raju .
108. Żołnierz czynnej służby w ojskowej, k tó ry
podczas pobytu poza m iejscem zam ieszkania nie
korzysta z zakw aterow ania służbowego, dopełnia
obow iązku m eldunku na zasadach ogólnych. Mel­
dow anie obowiązuje, jeżeli żołnierz przebyw a w
jak iejk o lw iek miejscowości dłużej niż 3 dni.
O b o w iązk u tego n a le ż y d o p ełn ić w m ia sta ch
i osied lach w a d m in is tra c ji dom ów m ieszk aln y ch ,
a n a w si u so łty sa, n a jp ó ź n ie j p rz e d u p ły w e m
c z w a rte j d o b y licząc od d n ia p rz y b y c ia .
109. W razie sw ojej choroby, ciężkiej choroby
lub śm ierci członków rodziny (rodziców, żony,
dzieci i rodzeństw a), w w ypadku pożaru lub in­
nej klęski żyw iołowej, k tó ra dotknęła jego ro­
dzinę, i w innych uzasadnionych w ypadkach
uniem ożliw iających term inow y pow rót do swego
oddziału, żołnierz zw raca się do dowódcy (ko­
m endanta) garnizonu o przedłużenie urlopu,
przed staw iając w tym celu dokum enty podróży
(skierow anie) i oficjalny dokum ent uzasadniający
konieczność przedłużenia urlopu. O rgan przedłuża­

46
jący urlop niezw łocznie zaw iadam ia o tym m a­
cierzystą jednostkę żołnierza.
110. Ż ołnierz przebyw ający na urlopie je st obo­
w iązany przerw ać urlop w następujących w y­
padkach:
a) w razie w prow adzenia stan u bezpośrednie­
go zagrożenia bezpieczeństw a państw a, ogłosze­
nia m obilizacji, w prow adzenia stanu w ojennego
lub w ybuchu w ojny; w tych w ypadkach żołnierz
jest obow iązany bez specjalnego w ezw ania po­
wrócić niezw łocznie drogą najkrótszą do m iejsca
pełnienia służby;
b) w razie odw ołania z urlopu.
Ż ołnierza z urlopu odw ołuje dowódca oddzia­
łu i podaje to w swoim rozkazie. O dw ołany z u r­
lopu żołnierz jest obow iązany powrócić do m iej­
sca pełnienia służby w term inie określonym przez
dowódcę.
111. Żołnierz spędzający urlop w sanatorium
wojskow ym lub w w ojskow ym ośrodku wypo­
czynkowym m a obowiązek p rzestrzegania posta­
now ień w ew nętrznego regulam inu tych zakła­
dów.
Jeżeli żołnierz w czasie pobytu w tych zakła­
dach rażąco n arusza regulam in w ew nętrzny tych
zakładów lub dyscyplinę wojskow ą, kom endant
san ato riu m (ośrodka wypoczynkowego) pow inien
zaw iadom ić o tym dowódcę oddziału, w którym
żołnierz pełni służbę. K om endant może rów nież
usunąć żołnierza z sanatorium (ośrodka w ypo­
czynkowego). W tym przypadku urlop ulega

47
przerw aniu, a żołnierz ma obowiązek niezwłocz­
nie staw ić sią w m iejscu służby i zam eldować
o tym przełożonem u.
112. Żołnierz zawodowy (służby okresowej),
k tó ry pow rócił z podróży służbowej w nocy, ma
praw o do sześciogodzinnego odpoczynku, jeżeli za­
chodziły następujące w arunki:
a) odbyw ał podróż służbową całkow icie lub
częściowo pom iędzy godziną 22.00 a 4.00;
b) podróż służbową koleją odbył nie w w ago­
nie sypialnym , tylko zw ykłym ;
c) odstęp czasu m iędzy godziną zakończenia
podróży służbowej a obow iązującą godziną roz­
poczęcia służby w ynosił m niej niż sześć godzin.
Sześciogodzinny odpoczynek liczy się od za­
kończenia podróży. Godziny trw a n ia i zakończe­
nia podróży określa się w edług przepisów doty­
czących podróży służbowych.
113. W szczególnie uzasadnionych w ypadkach
(np. konieczność uzyskania natychm iastow ego
spraw ozdania z podróży, pilnych dokum entów
itp . ) dowódca (szef), k tó ry zarządził podróż służ­
bową, może polecić żołnierzow i niezwłoczne zgło­
szenie się do służby lub o godzinie rozpoczęcia
zajęć służbowych rów nież po podróży odbytej
w w aru n k ach określonych w punkcie 112. Je d ­
n ak w tym w ypadku dowódca (szef) pow inien
udzielić żołnierzowi sześciogodzinnego odpo­
czynku po w ykonaniu przez niego czynności nie
cierpiącej zwłoki.

48
 OPUSZCZANIE GARNIZONU W CZASIE
WOLNYM OD ZAJĘĆ. PRZEPU STK I

114. Żołnierze zawodowi (służby okresowej) w

czasie w olnym od zajęć mogą opuszczać g arn i­
zon za zezwoleniem bezpośredniego przełożonego.
P rzed opuszczeniem pow inni podać oficerowi
dyżurnem u oddziału m iejsce i czas przew idzia­
nego pobytu poza garnizonem .
115. Szeregowcy mogą wychodzić z koszar do­
piero po złożeniu przysięgi w ojskow ej. W w y­
jątkow ych w ypadkach m ożna im zezwolić na
w yjście przed złożeniem przysięgi, ale w tow a­
rzystw ie podoficera lub szeregow ca starszego
rocznika.
Nie mogą wychodzić na przepustkę żołnierze
przygotow ujący się do objęcia służby, żołnierze
z pododdziału alarm ow ego i w yznaczeni do p ra ­
cy.
116. Żołnierze zasadniczej służby w ojskow ej
mogą wychodzić z rejo n u koszar za zezwoleniem
szefa kom panii (za zgodą bezpośrednich przeło­
żonych) w dni pow szednie w czasie od zakończe­
nia zajęć a w dni św iąteczne od śniadania do
apelu wieczornego.
Podoficerow ie i szeregowcy zasadniczej służby
w ojskow ej w dni przedśw iąteczne mogą przeby­
wać poza koszaram i do godziny 24.00.
Żołnierzom zasadniczej służby w ojskow ej na
w yjście z koszar w ydaje się im ienne przepustki
stałe u p raw n iające do przebyw ania tylko na te-

4 — R eg u lam in służb y w ew n .
49
ren ie garnizonu (załącznik 2). P rzepustki te prze­
chow uje szef kom panii.
W innych w ypadkach, jak np. krótkotrw ałe
przeszkolenie na obozie, szkolenie rezerw istów
itp., spraw ę przepustek reguluje dowódca oddzia­
łu.
117. Żołnierz m elduje w yjście na przepustkę
bezpośredniem u przełożonem u. N astępnie m eldu­
je się u podoficera dyżurnego kom panii, który
odnotow uje w yjście w „K siążce wychodzących z
k oszar” (załącznik 4).
S praw dzanie w yglądu zew nętrznego żołnierzy
wychodzących z koszar oraz ich znajom ości za­
sad oddaw ania honorów i zachow ania się w m iej­
scach publicznych należy do podstaw ow ych obo­
w iązków ich bezpośrednich przełożonych, podofi­
cera dyżurnego kom panii i oficera dyżurnego od­
działu.
Żołnierzom nieprzepisow o ubranym , o niedba­
łym w yglądzie i nie znającym zasad żołnierskiego
zachow ania się nie zezw ala się na w yjście z ko­
szar.
Ż ołnierze w ychodząc z re jo n u koszar są obo­
w iązani mieć przy sobie dokum enty osobiste.
118. Po pow rocie żołnierze m eldują się u pod­
oficera dyżurnego kom panii, zdają przepustki
jednorazow e i stałe (załącznik 2, 3) oraz podają
uwagi, jeżeli zostały im zwrócone w czasie po­
b y tu poza koszaram i. Podoficer dyżurny odnoto­
w uje czas pow rotu w książce wychodzących
z koszar.

50
 119. W w ypadkach podyktow anych w zględam i
służby lub sy tu acją w garnizonie dowódca od­
działu (garnizonu) może w strzym ać częściowo łub
całkow icie w yjście żołnierzy z koszar.
 R o z d z i a ł IV
DROGA SŁUŻBOWA, RAPORT Y I ZAŻALENIA

DROGA SŁUŻBOWA

120. W szelkie spraw y służbowe pom iędzy prze­

łożonymi i podw ładnym i, każdy rozkaz, raport,
prośbę, zażalenie itp. przekazuje się drogą służ­
bową:
a) od wyższego przełożonego przez wszystkich
pośrednich przełożonych do w ykonawcy;
b) od podw ładnego przez w szystkich pośrednich
przełożonych do przełożonego, k tó ry spraw ę roz­
strzyga.
D rogę służbow ą wolno pom inąć tylko w w y­
padkach w yjątkow o pilnych, o czym należy jak
n ajry ch lej zam eldow ać pom iniętym przełożonym .
121. Zachow anie drogi służbowej nie obow ią­
zuje p rzy zw racaniu się do oficerów politycznych
w spraw ach ideologicznych, pracy p arty jn e j, po­
litycznej, k u ltu raln ej i w spraw ach osobistych.

RAPORT SŁUŻBOWY

122. W celu w ysłuchania próśb i -zażaleń, u k a­

ra n ia żołnierzy itp. przełożeni od szefa kom panii

52
 wzwyż p rzy jm u ją p odw ładnych do ra p o rtu służ­
bowego.
Do ra p o rtu przełożeni przy jm u ją żołnierzy po­
jedynczo, codziennie w ustalonym czasie, tak
żeby w w y padk ach nie cierpiących zw łoki żoł­
nierz m ógł być przedstaw iony do dowódcy puł­
ku (równorzędnego) w tym sam ym dn iu . Do ra ­
p o rtu przedstaw ia podw ładnego przełożony o je­
den szczebel niższy od przyjm ującego ra p ort.
P rzy k ład przedstaw ienia: „O byw atelu m ajorze,
m elduję do rap o rtu służbowego porucznik a Ko­
w alskiego”. N astępnie przedstaw iony do ra p o rtu
m elduje spraw ę, z jak ą przybył.
123. Do ra p o rtu służbowego staje się w ubio­
rz e w yjściowym , a w w aru n k ach polowych —
w ubiorze polowym lub służbowym .
124. Jeżeli z uzasadnionych przyczyn ra p o rt nie
może być złożony ustnie, podw ładny przedsta­
w ia sw oją spraw ę pisem nie, adresuje do kom pe­
tentnego przełożonego i składa sw em u bezpośred­
niem u przełożonem u.
125. P rzedm iotem raportów m ogą być także
niedociągnięcia w działalności organów wojsko­
wych, n aru szenia praw orządności, nadużycia,
ochrona m ienia wojskowego.
Żołnierz, k tó ry w y k ry ł przestępcze działanie,
m arn o traw stw o m ienia wojskowego, b rak i w sta­
nie uzbrojenia, sprzętu i zaopatrzenia oraz inne
fak ty m ogące wyw rzeć ujem ny w pływ na goto­
wość bojową wojska, m a obowiązek niezw łocznie
złożyć ra p o rt o tym bezpośredniem u przełożone­

53
mu, albo może go złożyć bezpośrednio wyższem u
przełożonem u z pom inięciem drogi służbowej.
R aport może zaw ierać propozycje i w nioski żoł­
nierza dotyczące usunięcia zauważonych niedo­
ciągnięć.
126. Żołnierzowi, który przez złożenie ra p o rtu
przyczynił się do w ykrycia przestępstw a lub
usunięcia istotnych niewłaściwości, należy udzie­
lić w yróżnienia.
Żołnierz, k tó ry św iadom ie złożył ra p o rt nie­
zgodny z praw dą, ponosi za to odpowiedzialność.

WNOSZENIE ZAŻALEŃ

127. Ż ołnierz może wnieść do właściwego prze­

łożonego zażalenie na postępow anie przełożonych
lub innych organów wojskow ych naruszających
u p raw n ien ia przysługujące m u w zw iązku ze
służbą wojskową, na niedbałe, nienależyte lub
przew lekłe załatw ianie spraw y przez organy w oj­
skowe, albo w w ypadku przekroczenia przez
przełożonego u praw nień dyscyplinarnych.
128. Żołnierz wnosi zażalenie tylko we w łasnej
spraw ie. Niedozwolone jest wnoszenie zażaleń w
spraw ach innych żołnierzy lub zażaleń zbiorowych.
120. Niedozwolone jest wnoszenie zażaleń w
czasie pełnienia służby w artow niczej (w achto­
wej), d yżurnej, w czasie zajęć szkoleniowych
oraz w szyku.
130. Zażalenie wnosi się do bezpośredniego
przełożonego tej osoby, której ono dotyczy, a gdy

54
żalący się nie wie, z czyjej przyczyny stała mu
się krzyw da, wnosi zażalenie do swojego bezpo­
średniego przełożonego.
Zażalenie m ożna wnieść ustnie lub pisem nie.
Zażalenie pisem ne powinno być podpisane przez
osobę żalącą się.
Zażalenie na postępow anie dowódcy pu łk u i do­
wódców wyższych wnosi się pisem nie, a ustnie
tylko w czasie w ysłuchiw ania zażaleń.
131. T ry b składania zażaleń i próśb px-zez żoł­
nierzy skazanych na k arę pozbaw ienia wolności
przez sądy w ojskow e albo tym czasowo areszto­
w anych w zw iązku z toczącym się przeciw ko nim
postępow aniem karn y m — określa „R egulam in
służby garnizonow ej i w artow niczej Sił Z broj­
nych PR L ”.

WYSŁUCHIWANIE PRZEZ PRZEŁOŻONYCH

ZAŻALEŃ ŻOŁNIERZY

132. Przełożeni od dowódcy kom panii wzwyż

w ysłuchują zażaleń każdorazowo przy obejm o­
w aniu stanow iska służbowego, a ponadto:
a) dowódcy kom panii — co najm niej raz na
k w artał;
b) dowódcy b atalionu — co najm niej dw a ra ­
zy w ciągu roku;
c) dowódcy p u łk u — co najm niej raz na rok;
d) dowódcy dywizji, okręgów w ojskow ych
(rów norzędni) i szefowie in sty tu c ji centralnych
MON — w odniesieniu do żołnierzy pełniących

55
 służbę w sztabie dywizji, okręgu wojskowego
(rów norzędnym ) oraz w in sty tu cji centralnej
MON — co n ajm niej raz na rok;
e) dowódcy (szefowie, kom endanci, kierow ni­
cy) innych oddziałów i in sty tu cji wojskow ych —
co n ajm niej raz na rok.
Przełożeni od dowódcy dyw izji wzwyż w ysłu­
chują zażaleń w podległych oddziałach i związ­
kach taktycznych w zasadzie w czasie przepro­
w adzania k o n tro li kom pleksow ych lub inspekcji.
133. Ż ołnierz ma praw o przedstaw iać zażalenia
we w szystkich spraw ach bezpośrednio w ysłuchu­
jącem u (bez zachow ania drogi służbowej).
134. Żołnierz nieobecny z uzasadnionych przy­
czyn w czasie w ysłuchiw ania zażaleń m a praw o
wnieść do przeprow adzającego w ysłuchanie swo-
j^ sp raw ę na piśmie.
Podczas w ysłuchiw ania zażaleń obecni są ty l­
ko w ysłuchujący i w ysłuchiw any.
Czas, m iejsce i sposób w ysłuchiw ania zażaleń
podaje się do wiadom ości oddziałowi (pododdzia­
łowi) w rozkazie dziennym co najm niej na dw a
dni wcześniej.
135. P rzep ro w adzający w ysłuchanie zażaleń
zawczasu zapoznaje się z w pisam i do książki ra ­
portów i zażaleń oddziału (pododdziału). Zażaleń
w ysłuchuje osobiście i pojedynczo, w sposób nie
k ręp u jący w ysłuchiw anych, z zachow aniem dys­
krecji.
W niesione zażalenia przeprow adzający wysług

56
chanie jest obow iązany załatw ić osobiście, a je­
żeli nie należą do jego kom petencji, przedstaw ić
do załatw ienia w łaściw ym p rzełożonym.
136. W szystkie rap orty i zażalenia w pisuje się
do książki rap o rtó w i zażaleń (załącznik 5).
K siążkę rap o rtó w i zażaleń prow adzi się w
kom panii, w pu łk u (dziale okrętow ym okrętu
II rangi), w studium w ojskow ym szkoły wyższej
oraz w innych dowództw ach, sztabach i in sty tu ­
cjach, gdzie przeprow adza się w ysłuchiw anie za­
żaleń.
Do książki rap o rtó w i'z a ż a le ń prow adzonej w
kom panii w pisuje się ra p o rty i zażalenia sk ła­
dane przez szeregowców i podoficerów zasadni­
czej służby w ojskow ej z w yjątkiem raportów
i zażaleń dotyczących dowódcy kom panii i w yż­
szych.
Do książki rap o rtó w i zażaleń prow adzonej w
pu łk u (dziale okrętow ym okrętu II rangi) w pi­
suje się rap o rty i zażalenia dotyczące dowódców
kom panii i wyższych, zażalenia wnoszone w cza­
sie w ysłuchiw ania zażaleń oraz w szystkie ra p o r­
ty i zażalenia wnoszone przez oficerów, chorą­
żych i podoficerów zawodowych.
R aporty i zażalenia w pisuje do książki osoba
w ysłuchująca.
137. Do książki w pisuje się decyzje i zarządze­
nia, jak ie w ydano na skutek złożonych raportów
i zażaleń.
W celu kontroli wpisów, praw idłow ości decy­
zji i zarządzeń w ydanych na skutek złożonych

57
raportów i zażaleń książką spraw dza i opatru je
uw agam i:
a) dowódca pułku — raz na pół roku,
b) przew odniczący kom isji inspekcyjnej — w
czasie każdej inspekcji.
138. Przełożony, k tó ry dopuścił się bezpraw ia
lub postąpił w sposób niespraw iedliw y wobec
podw ładnego w zw iązku z w niesionym przez nie­
go zażaleniem lub złożonym raportem , ponosi za
to odpowiedzialność.
139. P rzepisy niniejszego rozdziału nie n a ru ­
szają u p raw n ień żołnierzy do składania skarg
i wniosków oraz odw ołań i zażaleń — w oparciu
o postanow ienia kodeksu postępow ania adm ini­
stracyjnego, jak rów nież inne przepisy szczegól­
ne u stalające try b postępow ania przed organa­
mi w ojskow ym i w określonych spraw ach (np.
składanie odw ołań od orzeczeń w spraw ach szkód
w m ieniu wojskow ym , od decyzji w ydanych w
spraw ach kw aterunkow ych itp . ).

TERMINY ROZPATRYW ANIA

RAPORTÓW I ZAŻALEŃ

140. Przełożony m a obowiązek rozpatrzyć ra ­

p o rt (zażalenie) i wydać stosow ną decyzję ora z
powiadom ić zainteresow anego żołnierza.
Jeżeli przełożony, któ ry otrzym ał ra p o rt (za­
żalenie), nie m a u p raw nień do podjęcia stosow­
nej decyzji, pow inien go niezw łocznie zaopinio­
wać i przedstaw ić sw em u bezpośredniem u prze­

58
łożonem u i zawiadom ić o powyższym zaintereso­
wanego żołnierza. K ażdy żołnierz wnoszący ra ­
p o rt lub zażalenie pow inien otrzym ać odpowiedź
ustn ą lub pisem ną w term inie określonym w
punkcie 141.
Jeżeli załatw ienie ra p o rtu (zażalenia) w ym aga
dłuższego postępow ania, należy o tym pow iado­
mić zainteresow anego i podać przyczynę.
141. Poszczególni przełożeni obow iązani są od­
powiedzieć na ra p o rt (zażalenie) - od dnia jego
złożenia pierw szem u przełożonem u:
a) dowódca kom panii w ciągu 3 dni,
b) dowódca b atalio nu w ciągu 5 dni,
c) dowódca pu łk u w ciągu 7 dni,
d) dowódca dyw izji w ciągu 14 dni,
e) dowódca korpusu w ciągu 21 dni,
f) dowódca okręgu wojskowego w ciągu 28 dni,
g) dowódcy (szefowie) szczebla centralnego w
ciągu 45 dni.
Jeżeli żołnierz nie otrzym a odpowiedzi na zło­
żony ra p o rt pisem ny (zażalenie) w określonym
term inie, m a praw o złożyć go ponow nie do kom­
petentnego przełożonego z pom inięciem drogi
służbowej.
 Rozdział V
UDZIAŁ ŻOŁNIER ZY W ZGROMAD ZENIACH
I ORGANI ZACJACH CYWILNYCH.
PUBLIKACJE I WYSTĄPIENIA PUBL I CZNE

142. Żołnierze czynnej służby w ojskow ej mogą

uczestniczyć grupow o (w szyku zw artym ) lub
pojedynczo w organizow anych poza w ojskiem
zgrom adzeniach, ja k np. zjazdy, wiece, m anife­
stacje, pochody, p relekcje i odczyty.
143. G rupow y udział w ojska w zgrom adzeniu
określa dowódca oddziału na podstaw ie zarzą­
dzeń dowódcy garnizonu lub wyższych przeło­
żonych. W rozkazie podaje się: cel zgrom adze­
nia, kto bierze udział, u b ió r, czas i m iejsce zbiór­
ki.
144. Żołnierze czynnej służby wojskow ej mogą
brać udział pojedynczo w zgrom adzeniach, z w y­
jątk iem tych zgrom adzeń, których odbycie sprze­
ciw ia się przepisom ustaw y o zgrom adzeniach
lub przepisom innych ustaw szczególnych, bądź
jest sprzeczne z interesem społecznym, albo za­
graża bezpieczeństw u lub porządkow i publiczne­
mu.
145. Żołnierze uczestniczący w zgrom adzeniu
są obowiązani do podporządkow ania się w e r w a

60
 Aniom i zarządzeniom upraw nionych organów,
w ydanym w spraw ie utrzym ania porządku i ro­
zejścia się zgromadzonych.
146. Żołnierze uczestniczący grupow o (w szyku
zw artym ) lub pojedynczo w zgrom adzeniu nie
mogą być uzbrojeni, z w yjątkiem :
a) żołnierzy, którzy z tytułu pełnionej służby
są upraw nieni do posiadania określonej broni,
a ich obecność w m iejscu zgrom adzenia m a cha­
ra k te r służbowy (np. służba porządkow a, patrole
garnizonow e i w ojskow ej służby w ew nętrznej);
b) w ypadków , w których udział żołnierzy z
bronią jest podyktow any uroczystym c h a rak te­
rem zgrom adzenia (np. w ojskow e asysty honoro­
we, grupow y udział żołnierzy w ślubach osób
wojskowych).
147. Żołnierze zawodowi (służby okresow ej) mo­
gą w stępow ać do organizacji i stow arzyszeń po­
za w ojskiem za w iedzą przełożonego o u p raw n ie­
niach co n ajm niej dowódcy pułku.
148. Żołnierze zasadniczej służby w ojskow ej
mogą w stępow ać do organizacji i stow arzyszeń
poza w ojskiem lub brać czynny udział w pracach
organizacji i stow arzyszeń, do których należeli
przed pow ołaniem do służby w ojskow ej, tylko za
zgodą przełożonego o upraw nieniach co najm niej
dowódcy pułku.
149. Ż ołnierz może publikow ać i rozpowszech­
niać re zu ltaty swej twórczości i działalności n au ­
kowej, literack iej, artystycznej, społecznej w k ra ­
jowych w ydaw nictw ach cyw ilnych i w ojskow ych

61
oraz w ydaw nictw ach zagranicznych, jeżeli nie do­
tyczą ak tu aln y ch zagadnień obronności państw a.
Na publikow anie zagadnień zw iązanych z obron­
nością państw a w krajow ych w ydaw nictw ach
cyw ilnych i w w ydaw nictw ach zagranicznych
m usi uzyskać zgodą organów w ojskow ych określo­
nych w odrębnych przepisach.
150. Żołnierz może w ystępow ać publicznie z
przem ów ieniam i, odczytam i, referatam i, w yw iada­
mi, gdy to w y nika z ty tu łu zajm ow anego stano­
wiska, obowiązku wojskowego, pracy społecznej
poza w ojskiem lub pracy naukow ej. Na w ystąpie­
nia dotyczące ak tu alnych zagadnień obronności
p ań stw a m usi uzyskać zgodę w łaściw ych organów
wojskowych.
We w szystkich publikacjach i w ystąpieniach n a­
leży przestrzegać tajem nicy wojskow ej.
 CZĘŚĆ II
PORZĄDEK WEWNĘTRZNY W ODDZI ALE
I TOK SŁUŻBY

R o z d z i a ł VI
OBEJMOWANIE I ZDAWANIE
STANOW ISKA SŁUŻBOWEGO
151. Nowo wyznaczony dowódca oddziału obej­
m uje dowództwo na podstaw ie rozkazu wyższe­
go przełożonego. Objęcie dowództw a ogłasza w
rozkazie i m elduje przełożonem u.
152. Dowódcy osobiście zdają i obejm ują sta­
now iska służbowe. Do zdania i objęcia obowiąz­
ków dowódcy oddziału wyższy przełożony w y­
znacza rozkazem kom isję, k tó ra spraw dza ogólny
stan oddziału, stan ilościowy i jakościow y uzbro­
jenia, sp rzętu technicznego oraz gospodarkę.
153. W yniki kom isyjnego spraw dzenia um iesz­
cza się w protokole, k tó ry pow inien obejm ować:
stan ew idencyjny i faktyczny oddziału, stan m oralno-polityczny
i dyscypliny, stan gotowości bo­
jow ej i m obilizacyjnej, poziom w yszkolenia, stan
uzbrojenia i am unicji, sprzętu technicznego, w y­
sokość zapasów i stan ich utrzym ania, w aru n k i
bytow e, stan san itarn y , stan ochrony przeciw po­
żarow ej oraz inne dane zw iązane z przyjęciem
i zdaniem oddziału.
Dowódca zdający i obejm ujący podpisują pro­
tokół zdawczo-odbiorczy i p rzedstaw iają go prze­
łożonem u; d ru g i egzem plarz zostaje w oddziale.

63
 154. Dowódcy pododdziałów zdają i obejm ują
obowiązki osobiście na podstaw ie rozkazu dowód­
cy oddziału. W w ypadkach szczególnych dowódca
oddziału może wyznaczyć kom isję do spraw dze­
nia stan u m ienia wojskowego zdaw anego podod­
działu. O zdaniu i objęciu obowiązków składa się
m eldunek dowódcy oddziału. Dowódca zdający
i obejm ujący m eldują dowódcy oddziału zdanie
i objęcie stanow iska i w ręczają protokół zdaw ­
czo-odbiorczy.
W protokole określa się stan ew idencyjny i fak ­
tyczny pododdziału, stan moralno-polityczny.y, dy­
scypliny, w yszkolenia i gotowości bojow ej podod­
działu, stan san itarno higieniczny, stan uzbroje­
nia i innego m ienia.
P rotokół sporządzają i podpisują zdający i obej­
m ujący stanow isko.
155. W yciągi z protokołu zdawczo-odbiorczego
załącza się do ak t personalnych zdającego i obej­
m ującego. W yciąg pow inien być k rótki i zaw ie­
rać tylko w nioski końcowe.
156. Jeżeli osoby podpisujące protokół m ają
zastrzeżenia co do jego treści, mogą na końcu
w pisać swoje uw agi.
157. T erm in zdania i objęcia stanow iska do­
wódcy i k w aterm istrza pu łk u oraz oficerów (pod-
oficerów -m agazynierów ) ap a ratu gospodarczo-
technicznego u stala się na okres 10—15 dni, do­
wódcy b atalio n u i kom panii 5—7 dni. T erm in
zdania i objęcia innych stanow isk ustala dowód­
ca oddziału (szef służby).

64
 T erm in zdania i objęcia stanow iska w w y ją t­
kowych w ypadkach na uzasadniony wniosek za­
interesow anego może przedłużyć w łaściw y prze­
łożony.
158. Nowego przełożonego przedstaw ia podw ład­
nym jego bezpośredni przełożony łub zdający.
P rzedstaw ienie dowódcy pułku odbyw a się na
zbiórce pułku, ze sztandarem .
P rzedstaw ienie przełożonego odbyw a się przed
frontem oddziału (pododdziału). P rzedstaw iający
po odebraniu m eldunku podaje kom endę „BACZ­
NOŚĆ”, po czym p rzedstaw ia przełożonego, np.
„Rozkazem m in istra obrony narodow ej n a w asze­
go dowódcę został wyznaczony obyw atel pułkow ­
nik dyplom ow any Józef K ow alski”.
P rzed staw iający może podać w zw ięzłej form ie
osiągnięcia w dotychczasow ej służbie w ojskow ej
nowego przełożonego.
N astępne kom endy w ydaje obejm ujący. Z danie
i objęcie oddziału (pododdziału) pow inno mieć
chara k ter uroczysty.
159. Nowo przydzieleni do oddziału żołnierze
zawodowi (służby okresowej) m eldują się u do­
wódcy oddziału, u jego zastępców i kolejno -u
w szystkich przełożonych aż do bezpośredniego
przełożonego włącznie, w ubiorze galow ym (ze
w szystkim i odznaczeniam i).
Dowódca oddziału lub jego zastępca przedstaw ia
nowo przydzielonych żołnierzy zawodowych na
odpraw ie k ad ry oddziału.

5 — R e g u la m in służb y w ew n.
 Rozdział VII
SKŁADANIE MELDUNKU
I SŁUŻBOWE PRZEDSTAW IANIE SIĘ

160. M eldunek je st to zwięzła inform acja, któ­

rą skład a~ p o d w ładny przełożonem u o czynności
w ykonyw anej osobiście lub przez podległych żoł­
nierzy. W m eldunku podaje się kolejno: stopień
w ojskow y osoby, do której się zw raca, sw oje sta­
nowisko, stopień, nazw isko i w ykonyw aną czyn­
ność oddziału (pododdziału), czynność w łasną lub
cel przybycia, np. „O byw atelu pułkow niku, do­
wódca pierw szej kom panii k ap itan K ow alski m el­
duje kom panię podczas ćwiczeń taktycznych na
tem at: »Kom pania piechoty w natarciu«. Obec­
nych 5 oficerów, 10 podoficerów, 50 szeregowców”
lub „O byw atelu pułkow niku, dowódca 2 batalio­
nu m ajor Chopacki m elduje się na rozkaz”.
B ezpośredniem u przełożonem u oraz wyższemu
przełożonem u, k tó ry zna m eldującego, można
składać m eldunek bez podaw ania stanow iska,
stopnia i nazw iska, np. „O byw atelu kapitanie,
m elduję pow rót z u rlo p u ”.
161. M eldunek składa się w następujących w y­
padkach:

66
 a) w razie przybycia przełożonego do rejonu
zakw aterow ania, na zajęcie lub odpraw ę,
b) podczas pełnienia służby dyżurnej (tylk o
przy pierw szym przybyciu przełożonego (szefa,
dowódcy) w danym dniu,
c) podczas parady,
d) na zbiórce oddziału (pododdziału),
e) w czasie oddaw ania honorów przez kom pa­
nię honorową,
f) po w ykonaniu rozkazu,
g) po przybyciu (o celu przybycia),
h) przy obejm ow aniu i zdaw aniu stanow iska,
i) przed w yjazdem służbow ym lub odejściem
na urlop i po powrocie,
j) p rzy obejm ow aniu i zdaw aniu służby.
162. W czasie ćwiczeń, przeglądów , uroczystości
itp. przełożeni p rzy jm u ją m eldunki kolejno we­
dług szczebli i zależności służbow ej lu b organi­
zacyjnej. Jeżeli m eldunek przyjm uje przełożony
wyższy, to obecny przy tym przełożony niższy
m eldunku nie p rzy jm uje. Osoby tow arzyszące
przełożonem u w czasie przyjm ow ania przez niego
m eldunku p rzy jm u ją postaw ą zasadniczą, nie sa­
lu tu ją.
163. P rzy b y w ającem u na inspekcję (kontrolę)
dowódca oddziału (pododdziału) składa m eldu­
nek, jeżeli ten je s t rów ny lub wyższy stopniem ,
a inspekcjonujący (kontrolujący) m elduje się do­
wódcy (gdy nie je st przełożonym ), jeżeli jest
niższy stopniem .
Gdy inspekcjonujący (kontrolujący) przybyw a

67
do pododdziału razem z dowódcą, wówczas m el­
dunek składa się inspekcjonującem u (kontrolu­
jącem u), jeżeli jest wyższy lub rów ny stopniem
dowódcy.
164. Służbowe przedstaw ianie się jest to poda­
nie przełożonem u (starszem u) swego stanow iska,
stopnia i nazw iska, np. „O byw atelu pułkow niku,
dowódca pierw szej kom panii k ap itan K ow alski”.
Żołnierze p rzed staw iają się służbowo:
a) w razie przybycia starszego, k tó ry nie jest
przełożonym , na m iejsce w ykonyw ania obowiąz­
ków służbowych przez młodszego;
b) gdy do młodszego zw raca się służbowo s ta r­
szy.
 R o z d z i a ł VIII
POSTĘPOW ANIE ZE SZTANDAREM.
ZAPRZYSIĘŻENIE.
PODNOSZENIE FLAGI PAŃSTW OW EJ

POSTĘPOW ANIE ZE SZTANDAREM

165. Ze sztandarem mogą w ystępow ać:

a) oddziały wojskowe,
b) kom panie honorow e i w ojskowe asysty ho­
norowe.
166. O ddział w y stępuje ze sztandarem podczas:
a) udziału w paradzie,
b) zaprzysiężenia żołnierzy młodego rocznika,
c) pożegnania żołnierzy zw alnianych do rezer­
w y,
d) uroczystego apelu,
e) zbiórki p u łk u do przedstaw ienia nowego do­
wódcy pułku,
f) na specjalny rozkaz przełożonych, od do­
wódcy dyw izji wzwyż.
Oprócz tego poczty sztandarow e mogą w ystę­
pować w czasie uroczystych akadem ii w ojsko­
wych.
167. W rozkazie oddziału w yznacza się poczet
sztandarow y spośród zasłużonych oficerów, cho­

69
rążych i podoficerów zawodowych. Poczet sztan­
darow y składa się z dowódcy pocztu sztandaro­
w ego (oficer młodszy), sztandarow ego (chorąży
lub podoficer starszy) i asystenta (podoficer sta r­
szy).
Poczet sztandarow y w ystępuje w ubiorze służ­
bow ym z odznaczeniam i, w białych rękaw icz­
kach, z bronią boczną (pistoletam i); poczet sztan­
darow y, oprócz sztandarow ego, może w ystępo­
wać z szablam i.
S ztandarow y nosi szarfę biało-czerw oną prze­
wieszoną przez p raw e ram ię, zw róconą kolorem
białym w stronę kołnierza.
W czasie uroczystości sztan d ar nosi się rozw i­
nięty, w m arszu przenosi (przewozi) się go w po­
krow cu.
168. S ztan d ar oddziału pow inien się znajdow ać:
a) gdy oddział je st w koszarach lub innych sta­
łych k w aterach oraz n a obozowisku — w sztabie
oddziału;
b) w czasie m arszu, przejazdu oddziału środ­
kam i transportow ym i, na odpoczynkach i nocle­
gach — w m iejscu w skazanym przez dowódcę
oddziału; sztan d ar pow inien być w pokrow cu
i pod ochroną w arty.
Jeżeli w aru n k i pozw alają, sztan d ar m ożna prze­
chow ywać na w idocznym m iejscu, rozw inięty w
oszklonej i opieczętow anej gablocie, zawsze pod
ochroną w artow nika, a w czasie w ynoszenia z
m iejsca stałego przechow yw ania — pod ochroną
pocztu sztandarow ego.

70
 169. Za praw idłow e zabezpieczenie, przechow y­
w anie i utrzy m y w an ie sztan d aru bezpośrednio
odpow iedzialny je s t szef sztabu oddziału.
170. Z ab ran ia się dokonyw ać napraw sztanda­
ru w oddziale z w y jątk iem nap raw y drzewca
i okuć. N apraw y p łatu sztan d a ru dokonuje się
za pośrednictw em oddziału służby m undurow ej
okręgu w ojskowego (równorzędnego).
P ła t sztan d aru do nap raw y zdaje się protoko­
larnie.
171. O rd ery Polskiej R zeczypospolitej Ludow ej
i państw sojuszniczych, którym i odznaczony jest
oddział, um ocow uje się na praw ej stronie sztan ­
d aru na wstążce, przew idzianej dla danego orde­
ru, długości 15 cm, w kolejności ustalonej w od­
rębnych przepisach.
Pierw szy o rd er um ocow uje się 15 cm od gór­
nej kraw ędzi p ła tu sztan d aru i 10 cm od drzew ­
ca; pozostałe um ocow uje się w zdłuż drzew ca z
góry w dół w odstępach 5— 10 cm.
D ekoracji sztan d a ru w stęgą orderow ą dokonu­
je się przez zw iązanie k okardy ze w stęgi ordero­
w ej tej sam ej długości co w stęga o polskich b ar­
w ach narodow ych. K okardy w iązane ze w stęg
orderow ych um ieszcza się pod kokardą o b a r­
w ach narodow ych, w kolejności ja k ordery.
O rd ery państw sojuszniczych um ocow uje się po
orderach polskich, w kolejności określonej w
przepisach tych państw .
172. P rzed w ręczeniem sztandaru, jak rów nież
przed w ręczeniem oddziałow i odznaczenia należy

71
gru ntow nie w yjaśnić żołnierzom oddziału znacze­
nie tego aktu.
U roczyste w ręczenie sztan d aru oddziałowi, jak
rów nież uroczystość odznaczenia oddziału dowód­
ca podaje w rozkazie.

ZA PR ZYSIĘŻENIE ŻOŁNIER ZY

173. Z aprzysiężenie żołnierzy odbyw a się uro­

czyście, z udziałem w szystkich żołnierzy oddzia­
łu. W czasie oznaczonym w rozkazie oddział ze
sztan d arem i o rk iestrą (jeżeli bierze udział) u sta ­
w ia się w szyku rozw iniętym .
174. Dzień przysięgi jest dniem św iątecznym
dla całego oddziału, i należy go spędzić w spo­
sób uroczysty.
Na uroczystość zaprzysiężenia żołnierzy oraz na
pożegnanie żołnierzy odchodzących do rezerw y
m ożna zapraszać delegacje zakładów pracy, or­
ganizacji politycznych i społecznych, przedstaw i­
cieli terenow ych organów ad m in istracji państw o­
wej i rodziny żołnierzy.
N azw iska żołnierzy, któ rzy złożyli przysięgę
w ojskow ą, ogłasza się w rozkazie.

PODNOSZENIE FLAGI PA Ń ST WOWEJ

175. W rejonie zakw aterow ania jednostek w oj­

skow ych flagę państw ow ą podnosi się w w ypad­
kach przew idzianych w punkcie 193 oraz w cza­
sie zbiórki oddziału i na rozkaz przełożonych, od

72
dowódcy pułku wzwyż, w czasie w ażnych u ro ­
czystości, ja k np. zaprzysiężenie żołnierzy m łode­
go rocznika, w ręczenie oddziałowi sztan d aru lub
jego dekoracji odznaczeniem .
176. Po uroczystościach flagę państw ow ą opu­
szcza i zdejm uje z m asztu oficer dyżurny pod­
czas najbliższego apelu wieczornego.
177. Flagę państw ow ą przechow uje się w szta­
bie oddziału. M aszt do podnoszenia flagi, pom a­
low any sp iraln ie na kolor biało-czerw ony, staw ia
się na placu zbiórek oddziału.
178. W przeddzień św iąt państw ow ych i w oj­
skowych, w ażnych rocznic lub okolicznościowych
uroczystości budynki (bramy) dekoruje się flaga­
mi biało-czerw onym i i czerw onym i. Flagę biało-
czerwoną um ieszcza siq zawsze po praw ej stronie
lub pośrodku.
 R o z d z i a ł IX
PODZIAŁ CZASU I TOK PRACY

ZASADY OGÓLNE

179. P orządek dnia dla oddziału ustala dowód­

ca oddziału, a w p rzypadkach w ym agających jed­
nolitego uregulow ania dla kilku oddziałów —
wyższy przełożony.
W porządku dnia należy uw zględnić 8 godzin
snu, nie m niej niż 6 godzin szkolenia program o­
wego, 1—2 godziny nauki w łasnej lub treningu,
i —2 godziny na obsługę techniczną i pielęgnację
uzbrojenia i sp rzętu bojowego oraz 1—2 godziny
na zajęcia św ietlicow e (sport masowy). W po­
rząd k u dnia należy też przew idzieć czas na po­
ra n n ą zapraw ę fizyczną, toaletę poranną i w ie­
czorną, apel p o ran ny i wieczorny, spożyw anie po­
siłków oraz 1—2 godziny na odpoczynek i osobi­
ste potrzeby żołnierzy.
Dla żołnierzy zatrudnionych w zakładach pro­
dukcyjnych, w arsztatach, w których w arunki
p racy u tru d n iają w prow adzenie przerw y na od­
poczynek po obiedzie, przerw ę tę należy przew i­
dzieć bezpośrednio po zakończeniu pracy.
P rzerw y pom iędzy posiłkam i nie pow inny prze­
kraczać G—7 godzin.

74
 180. W dni wolne od zajęć należy organizow ać
dla żołnierzy im prezy kulturalno-rozryw kow e,
sp o rtowe oraz pozostaw ić im ok reślony czas do
w łasnej dyspozycji.
181. Na teren ie koszar (obozowisk) należy w y­
zn aczać m iejsca, w których w czasie w olnym od
zajęć oraz w czasie p rzerw y obiadow ej po spoży­
ciu posiłku żołnierze mogą przebyw ać bez k u rtek ,
koszul lub w ubiorze sportow ym .
182. Po sygnale „A pel w ieczorny” nie urządza
się zebrań, posiedzeń, przedstaw ień teatraln y ch
ani innych im prez i rozryw ek.
183. W dni przedśw iąteczne im prezy artystycz­
ne, w yśw ietlanie film ów i oglądanie program u
telew izyjnego m ogą trw ać do godziny 24.00.
W dni w olne od zajęć dowódca oddziału m oże za­
rządzić późniejszą godzinę pobudki niż w dn i po­
wszednie.
W w y p ad k u gdy w nocy by ły przeprow adzane
ćw iczenia lu b w ykonyw ane prace, dowódcy kom ­
panii lu b ich przełożeni m ogą zarządzić wcześ­
niejsze u d an ie się n a spoczynek lu b późniejszą
pobudkę d la poszczególnych pododdziałów i po­
w iad am iają o ty m oficera dyżurnego oddziału.

POBUDKA I APELE

184. Rano, piętnaście m in u t przed pobudką,

podoficer d y żurny kom panii budzi dowódców
drużyn. O godzinie ustalonej w porządku dnia

75
 ogłasza przeciągłym głosem „POBU DKA, PO ­
BUDKA W STAĆ”. Dowódcy drużyn spraw dzają
w staw anie i u b ieranie się podw ładnych.
185. Po pobudce przeprow adza się z żołnierza­
m i poranną zapraw ę fizyczną. N astępnie żołnie­
rze ścielą łóżka, sp rz ątają rejon zakw aterow ania,
m y ją się i idą na śniadanie.
186. O godzinie ustalonej w porządku dnia,
przed w yjściem n a zajęcia, kom pania ustaw ia się
na zbiórce kolejno drużynam i (plutonam i) do
apelu porannego.
Dowódcy d rużyn (pomocnicy dowódców pluto­
nów) spraw d zają obecność podw ładnych i ich w y­
gląd zew nętrzny, uzbrojenie i wyposażenie.
P o tem szef kom panii, stojąc przed jej środ­
kiem, podaje „K om pania na m oją kom endę —
BACZNOŚĆ”, „DRUŻYNAMI (PLUTONAMI) —
MELDOWAĆ”.
Na tę kom endę dowódcy drużyn (pomocnicy do­
wódców plutonów ) szybkim krokiem podchodzą
do szefa kom panii i stają 3 kroki przed nim w sze­
regu, jednocześnie oddają honor. Szef kom panii
podaje kom endę „SPO C ZN IJ” i kolejno odbiera
od nich szczegółowe m eldunki.
Po zestaw ieniu ogólnego m eldunku szef kon­
tro lu je w ygląd i w yposażenie kom panii, po czym
rozkazuje w ystąpić nie biorącym udziału w ćw i­
czeniach i ustaw ić się na lew ym skrzydle kom pa­
nii.
Po zakończeniu tych czynności dowódcy plu­
tonów zajm u ją m iejsca przy swoich plutonach.

76
 Po przybyciu dowódcy kom panii żołnierz n a j­
starszy stopniem składa m u m eldunek, po czym
kom pania u d aje się na zajęcia.
187. Czas przyjęć przez lekarza u stala dowód­
ca oddziału.
Ż ołnierze p o trzebujący pomocy lek arsk iej m el­
d ują o sw ych niedom aganiach dowódcom d ru ­
żyn i zap isu ją się w książce chorych u podofi­
cera dyżurnego kom panii.
Do lek arza odsyła się ich o ustalonej godzinie
pod dow ództw em starszego.
188. W ieczorem, o godzinie ustalonej w po­
rządku dnia, przeprow adza się apel w ieczorny —•
podoficer dyżurny w yprow adza kom panię na
m iejsce zbiórki.
Dowódcy drużyn spraw dzają obecność pod­
w ładnych, ich w ygląd zew nętrzny i m eldują sze­
fowi kom panii (żołnierzowi zawodowem u) w spo­
sób podany w punkcie 186. P rzeprow adzający
apel odczytuje rozkaz dzienny dowódcy kom panii,
podaje dodatkow e zarządzenia oraz zapoznaje żoł­
nierzy wyznaczonych na zastępstw o nieobecnych
funkcyjnych z ich zadaniam i na w ypadek alarm u.
W rozkazie dziennym podaje się:
a) służbę,
b) w yróżnienia i kary,
c) wyciągi z rozkazów wyższych przełożonych,
d) zarządzenia organizacyjno-szkoleniow e,
e) inne zarządzenia i spraw y.
189. O dczytanie rozkazu odbyw a się w n astę­

77
 pujący sposób: odczytujący podaje kom endę
„BACZNOŚĆ”, po czym czyta, np. „Pierw sza
kom pania piechoty 37 pułku zm echanizowanego,
dnia 5 lutego 1970 roku. Rozkaz dzienny n r 34”.
N astępnie podaje kom endę „SPO C ZN IJ” i od­
czytuje treść rozkazu, po czym podaje kom endę
„BACZNOSC” i czyta, np. „Podpisał dowódca
pierw szej kom panii piechoty k ap itan Ja n K ow al­
sk i”, i podaje kom endę „SPO C ZN IJ”.
Żołnierze zawodowi (służby, okresowej) potw ier­
dzają zapoznanie się z treścią rozkazu w łasno­
ręcznym podpisem .
190. Żołnierz w yczytany z rozkazu dziennego
(specjalnego) odpowiada:
a) w yróżniony: „K u chw ale Ojczyzny”,
b) wyznaczony do służby: „S łużba”,
c) wyznaczony do pełnienia służby w artow ni­
czej: „W arta”,
d) u k aran y dyscyplinarnie: „K ara”.
W razie nieobecności w yczytanego żołnierza od­
pow iada jego bezpośredni przełożony, o czym
później zaw iadam ia nieobecnego żołnierza.
191. Po apelu w ieczornym żołnierze w ykorzy­
s tu ją w olny czas na toaletę osobistą i k ładą się
spać. W tym czasie m ożna rów nież przeprow a­
dzać okresow e kontrolow anie higieny osobistej
podw ładnych. Na sygnał „C apstrzyk” w izbach
żołnierskich gasi się św iatło. Od tej chw ili obo­
w iązuje cisza.
192. Po apelu w ieczornym podoficerow ie dy­
żurni pododdziałów m eld u ją się u oficera dyżur­

78
nego oddziału i p rzed staw iają w ykazy im ienne
żołnierzy nieobecnych nie uspraw iedliw ionych
oraz in n e fa k ty m ogące m ieć u jem n y w pływ na
stan gotowości bojow ej pododdziału.
193. A pel uroczysty przeprow adza się:
a) w przeddzień św iąt państw ow ych, Dnia
W ojska Polskiego, św iąt rodzajów sił zbrojnych
i św iąt pułkow ych;
b) w czasie odw iedzania oddziału przez pierw ­
szego sek retarza KC PZPR , przewodniczącego
R ady P ań stw a i prezesa R ady M inistrów ;
c) n a sp ecjaln y rozkaz przełożonych od dowód­
cy pu łk u (rów norzędnego) wzwyż.
194. Czas i sposób przeprow adzenia uroczyste­
go apelu dowódca oddziału ogłasza w rozkazie.
ZA JĘCIA SZKOLENIOWE
195. Zajęcia rozpoczynają się i kończą w go­
dzinach ustalonych w porządku dnia.
196. W zajęciach pow inni brać udział wszyscy
żołnierze oddziału. Od zajęć zw olnieni są tylko
żołnierze pełniący służbę. Z żołnierzam i zasad­
niczej służby w ojskow ej zw olnionym i od nie­
których zajęć z pow odu choroby należy prze­
prow adzać zajęcia odpowiednio do ich zdolności
fizycznych, określonych przez lekarza.
197. Z ajęcia taktyczne i strzelania należy pro­
wadzić bez w zględu na w aru n k i atm osferyczne.
P rzy niskich tem p eratu rach stosuje się środki
zabezpieczające przed zachorow aniam i i odm ro­
żeniam i.

79
 Jeżeli w aru n k i atm osferyczne uniem ożliw iają
należyte przeprow adzenie zaplanow anego zaję­
cia, to może ono być przesunięte na in n y te r­
m in tylko za zgodą dowódcy oddziału.
198. W dniach ustalonych przez dowódcę od­
działu w ym arsz pododdziałów na ćw iczenia od­
byw a się z udziałem orkiestry. Wówczas przed
w ym arszem przeprow adza się zbiórkę oddziału.

POBIERANIE I ZDAW ANIE AMUNICJI

I ŚRODKÓW POZOROWANIA OGNIA

190. A m unicję strzelecką pobiera szef kom pa­

nii (upow ażniony przez dowódcę kom panii pod­
oficer) z m agazynu oddziału nie wcześniej niż
w przeddzień strzelania (zajęcia). A m unicję prze­
chow uje się w kom panii, w skrzyni m etalow ej
lub obitej blachą, zam ykanej na klucz i w po­
m ieszczeniu do tego przeznaczonym .
Ś rodki pozorow ania ognia pobiera się przed
zajęciam i, a nie w ykorzystane zdaje się zaraz
po zakończeniu zajęć.
200. Prow adzący strzelanie (zajęcie) poucza pod­
w ładnych o zasadach bezpieczeństw a przy ob­
chodzeniu się z bronią, am unicją, m ateriałam i
w ybuchow ym i i środkam i pozorow ania ognia.
A m unicję i środki pozorow ania ognia w ydaje
się podczas strzelania i podczas zajęcia na roz­
kaz prow adzącego strzelanie lub zajęcie.
201. Po zakończeniu strzelania (zajęcia) w yzna­
czony żołnierz zbiera od strzelających łuski i nie

80
zużytą am unicję (środki pozorow ania ognia),
spraw dza ilość i sk łada do skrzyni. Szef kom pa­
nii (upow ażniony podoficer) zdaje łuski i am unicję
do m agazynu zaraz po zakończeniu strzelania,
a najpóźniej następnego dnia.
Po zakończeniu strzelan ia (zajęcia) dowódcy
pododdziałów przeprow adzają przegląd broni.
202. Liczbę i rodzaj am unicji alarm ow ej kom-:
panii o kreślają oddzielne instrukcje. A m unicję
alarm ow ą przechow uje się w m agazynie broni
kom panii, oddzielnie, w zam kniętej skrzyni i za­
plom bow anej przez m agazyniera am unicji oddzia­
łu.
S krzynię z am unicją alarm ow ą m ożna rozplom -
bować i am unicję wydać tylko na rozkaz dowód­
cy kom panii i jego przełożonych.

PO SIŁK I

203. G otow anie straw y pow inno być ukończo­

ne na 15—20 m in u t przed w ydaw aniem posiłków.
Z każdego posiłku lekarz lub podoficer s a n ita r­
ny pobiera próbę sm akow ą w obecności oficera
dyżurnego.
204. Obowiązek codziennego spraw dzania ja ­
kości w szystkich posiłków m ają oficer dyżurny
oddziału i lek arz (podoficer sanitarny). D oraźnie
spraw dzają rów nież: dowódca oddziału, k w a te r­
m istrz, szef zaopatrzenia żywnościowego lub in­
ne osoby upoważnione.
Po spraw dzeniu i w pisaniu opinii o jakości

6 — R egu lam in służb y w ew n . 81

straw y do ra p o rtu dyżurnego kuchni oficer dy­
żu rn y zezwala na w ydanie posiłków.
Czas i kolejność w ydaw ania posiłków podod­
działom ustala dowódca oddziału.
205. Żołnierze zasadniczej służby wojskowej
przybyw ają do stołów ki w kolum nie dw ójkowej
(czwórkowej), umyci, w oczyszczonym um undu­
row aniu i obuwiu, bez nakrycia *głowy (w cza­
sie deszczu i w zim ie z nakryciem głowy), pod
dow ództw em podoficera dyżurnego (szefa) kom­
panii.
206. Żołnierze pełniący służbę otrzym ują po­
siłki pierw si, a przebyw ający w areszcie — ostat­
ni.
C horym przebyw ającym w izbie chorych po­
siłki dostarczają sanitariusze. D ostarczanie posił­
ków w arcie organizuje szef kom panii.
P rzynoszenie posiłków do pododdziałów jest
zabronione.
Żołnierze służbowo nieobecni otrzym ują posił­
ki po powrocie.
207. Czas przechow yw ania gotow anej straw y
w stołówce żołnierskiej nie może przekraczać
4 godzin. Przechow yw aną straw ę można wydać
do spożycia po pow tórnym zagotow aniu, a d ru ­
gie danie (mięso, rybę) — po przesm ażeniu. S tra ­
wę przechow yw aną dłużej m ożna w ydać tylko
za zezwoleniem lekarza.
208. Po spożyciu posiłku należy doprowadzić
do porządku stołów kę i sprzęt stołow o-kuchen-
«y-

82
 ODWIEDZINY

209. Osoby, k tó re chcą odwiedzić żołnierzy za­

sadniczej służby wojskow ej, wpuszcza do koszar
d y żurny b iu ra p rzepustek w edług zasad ustalo­
nych przez dowódcę oddziału.
210. O dw iedzanie żołnierzy dozwolone je st ty l­
ko w czasie w olnym od zajęć i nie później niż
do apelu wieczornego. Osoby odw iedzające p rzy j­
m uje się w specjalnie na ten cel przeznaczonym
pom ieszczeniu (miejscu).
211. Osobom będącym w stanie nietrzeźw ym
nie zezwala się na odw iedzanie żołnierzy. W po­
m ieszczeniach przeznaczonych na odw iedziny za­
b ran ia się picia napojów alkoholowych. Osobom
odw iedzającym nie wolno wnosić na te re n ko­
szar ap aratów fotograficznych, m agnetofonów
i alkoholu, ja k rów nież nocować w koszarach.
Do doglądania porządku w pom ieszczeniu
(m iejscu) przeznaczonym n a odw iedziny należy
wyznaczyć oficera, chorążego lu b podoficera za­
wodowego.

WYZNACZANIE DO PRAC

212. Ż ołnierzy w yznacza się do p ra c n a p otrze­

by oddziału zgodnie z planem i rozkazem dow ód­
cy oddziału.
W rozkazie dowódcy oddziału podaje się: któ ­
re pododdziały są w yznaczone do prac i do czy­
jej dyspozycji m ają przybyć, ja k długo m ają

83
pracow ać i jak ie p race wykonać. Pododdział na
m iejsce pracy pow inien się udać pod dowództw em
przełożonego (starszego).
W razie konieczności w ykonania prac nie prze­
w idzianych, w rozkazie oddziału w yznacza się
pododdział, z którego w ysyła się żołnierzy do
prac na zarządzenie szefa sztabu oddziału.
213. Dowódca pododdziału, z którego żołnierze
zostali w yznaczeni do prac, ponosi odpow iedzial­
ność za term inow e ich przybycie na m iejsce p ra ­
cy.

WYSYŁANIE GR U P (PODODDZIAŁÓW)
POZA KOSZARY

214. Podoficerow ie i szeregowcy w ysyłani w

grupach liczących 6 i więcej żołnierzy w sp ra­
w ach służbowych, jak rów nież udający się poza
koszary celem wzięcia udziału w zebraniach, w y­
cieczkach, pracach itp. idą w kolum nie dw ójko­
wej (czwórkowej). Dowódca g ru p y (pododdziału)
po przybyciu na m iejsce przeznaczenia m elduje
się u osoby, do k tó rej dyspozycji został skiero­
w any. O w yjściu i powrocie grupy (pododdziału)
m elduje oficerowi dyżurnem u oddziału oraz prze­
łożonemu, k tó ry ją w ysłał.
215. W ysłane g rupy (kolumny) m aszerują po
jezdni jak najbliżej praw ego sk raju . K olum na
pow inna m aszerow ać w ten sposób, żeby nie
zajm ować w ięcej niż połowę szerokości jezdni.
Nie wolno jej w yprzedzać innych użytkow ników

84
drogi, jeżeliby w tym celu m usiała przejść na
część jezdni przezn aczoną do ru ch u w kieru n k u
przeciw nym .
Dow ódca m aszeruje n a czele kolum ny, je st on
odpow iedzialny za p rzestrzeganie przepisów o ru ­
chu drogowym .
2 IG. Jeżeli przem arsz kolum ny odbyw a się w
czasie od zm roku do św itu lu b w w arunkach
niedostatecznej widoczności w ciągu dnia, pierw ­
szy i o statni z m aszerujących z lew ej stro n y po­
w inien nieść zapaloną latark ę:
a) pierw szy o św ietle białym , skierow anym do
przodu;
b) o statn i o św ietle czerwonym , skierow anym
do tyłu.
Jeżeli długość kolum ny przekracza 20 m etrów ,
m aszerujący po lew ej stro n ie pow inni nieść do­
datkow e la ta rk i o św ietle białym , rozmieszczo­
ne w tak i sposób, żeby odległość pom iędzy są­
siednim i la ta rk a m i n ie była w iększa niż 10 m e­
trów . W dzień niosą chorągiew ki.
N arzędzia i przedm ioty niesione w kolum nie
nie m ogą przeszkadzać użytkow nikom drogi.

POSŁUGIW ANIE SIĘ APARATAMI

FOTOGRAFICZNYMI I FILMOWYMI
NA TERENACH WOJSKOWYCH

217. A p araty fotograficzne, kam ery film owe,

n ad ajn ik i radiow e, a p a ra ty u trw alające dźwięk,
stanow iące własność żołnierzy zasadniczej służby

85
wojskowej, pow inny być zaew idencjonow ane
i złożone do depozytu w pododdziale.
218. Posługiw anie się na terenach i obiektach
w ojskowych (jednostkach pływ ających m a ry n a r­
ki w ojennej, statk ach pow ietrznych) aparatam i
fotograficznym i, film ow ym i, utrw alającym i
dźwięk, jak rów nież n ad ajn ik am i radiow ym i jest
uzależnione od zezwolenia:
a) dowódcy oddziału (równorzędnego) — jeżeli
żołnierz posługuje się tym i ap aratam i dla celów
osobistych lub dla celów służbow ych albo p ro p a­
gandow ych swego oddziału;
b) właściw ych organów w ojskow ych określo­
nych w odrębnych przepisach — jeżeli żołnierz
posługuje się tym i ap aratam i dla celów służbo­
wych innych oddziałów lub dla celów p ublika­
cyjnych.
P rodukow anie lub przekazyw anie przez żoł­
nierza zdjęć fotograficznych, film ow ych albo za­
pisów dźw iękow ych sporządzonych na terenach
i obiektach w ojskow ych (pokładzie jednostek pły­
w ających m ary n a rk i w ojennej, statkach pow ietrz­
nych) w ym aga zezwolenia dowódcy oddziału
(równorzędnego) i może się odbywać w trybie
określonym w odrębnych przepisach.
 Rozdział X
SŁUŻBA W ODDZIALE

ZASADY OGÓLNE

219. W celu u trzy m ania porządku, ochrony po­

m ieszczeń i m ienia oddziału (pododdziału) oraz
w ykonyw ania innych zadań wyznacza się służbę
w ew nętrzną spośród żołnierzy oddziału (podod­
działu) na przeciąg jednej doby. Czas zm iany
służby wyznacza dowódca oddziału (szef in sty tu ­
cji), jeżeli nie w yznaczył wyższy przełożony.
220. Dowódca pododdziału, z którego żołnierze
zostali w yznaczeni do pełnienia służby, ponosi
odpowiedzialność za ich przygotow anie do służby
oraz za term inow e w ysłanie ich n a m iejsce od­
praw y lub zbiórki.
221. W in sty tu cjach (sztabach) w ojskow ych służ­
bę organizują szefowie na zasadach ogólnych.
222. W skład służby w ew nętrznej oddziału
wchodzą:
a) oficer dyżurny,
b) pom ocnik oficera dyżurnego,
c) oficer dyżurny parku,
d) pom ocnik oficera dyżurnego parku,
e) dyżurny p u n k tu kontroli technicznej,

87
 f) w a rta w ew nętrzna,
g) pododdział alarm ow y,
h) dyżurny izby chorych,
i) dyżurny b iu ra przepustek,
j) pom ocnik (pomocnicy) dyżurnego b iu ra prze­
pustek (według potrzeb),
k) d y żurny kuchni,
1) łącznicy,
ł) dowódca pogotowia przeciwpożarowego.
Poza tym do prac w kuchni wyznacza się g ru ­
pę żołnierzy w ilości 1 na 100 żywionych.
A k tualny skład służby w ew nętrznej oraz w szel­
kie w nim zm iany podaje się w rozkazie oddzia­
łu.
223. W skład służby w ew nętrznej kom panii
wchodzą:
a) podoficer d y żurny kom panii,
b) dyżurni kom panii.
W pododdziałach posiadających konie w yzna­
cza się stajennych.
224. Jeżeli żołnierz obejm ujący służbę stw ier­
dzi u sterk i pow stałe z nieprzestrzegania postano­
w ień regulam inów i in stru k c ji norm ujących tok
służby, p rzy jm u je ją dopiero w tedy, kiedy zda­
jący usunie w szystkie niepraw idłow ości.
225. P ełniący służbę nie mogą przeryw ać lub
przekazyw ać w ykonyw ania swoich obowiązków
bez zezwolenia (rozkazu) oficera dyżurnego od­
działu. W w ypadku zachorow ania żołnierza na
jego m iejsce w yznacza się innego.

88
 226. O ficer dyżurny oddziału, parku, dyżurn y
b iu ra p rzep u stek oraz ich pom ocnicy pow inni być
uzbrojeni w b ro ń osobistą z odpow iednią ilością
am unicji przew idzianą dla w art.
227. W czasie pełnienia służby żołnierze zawo­
dowi (służby okresowej) noszą ubiór służbowy,
n ato m iast pozostali żołnierze — ubiór w yjścio­
wy, zgodnie z przepisam i ubiorczym i.
W arty w ew nętrzne i pododdziały alarm ow e
mogą pełnić służbę w um undurow aniu polowym.
W czasie ćwiczeń w polu i pobytu n a obozo­
w iskach służbę należy pełnić w ubiorze polo­
wym.
Żołnierze w czasie służby noszą pasek od czap­
ki zapięty pod brodą, żołnierze w beretach, czap­
kach polowych oraz m ary n arze noszą biało-czer­
woną opaskę na lew ym przedram ieniu. Szero­
kość opaski — 10 cm.
228. O ficer d y żu rny oddziału, oficer dyżurny
park u , podoficer d y żurny pododdziału mogą od­
poczywać n a zm ianę z pom ocnikiem (dyżurnym ),
każdy najw yżej 4 godziny n a dobę w porze noc­
nej.
Sposób odpoczynku pozostałych żołnierzy peł­
niących służbę w ew nętrzną u stala dowódca.
Na czas odpoczynku m ogą zdjąć pas, czapkę,
k u rtk ę i obuwie.
W arta w ew n ętrzna odpoczywa w edług posta­
now ień „R egulam inu służby garnizonow ej i w a r­
tow niczej Sił Z brojnych P R L ”.

89
 W Y Z N A C Z A N IE S Ł U Ż B

229. Kolejność pełnienia służb w oddziale usta­

la szef sztabu.
K olejność pełnienia służby przez podoficerów
i przez poszczególne plutony reguluje szef kom ­
panii, w plutonach — dowódcy plutonów (po­
m ocnicy dowódców plutonów).
P ełnienie służby pow inno być rów nom iernie
rozłożone na w szystkich żołnierzy. Do służb na­
leży tak wyznaczać, żeby dyżurny wyższego szcze­
bla organizacyjnego był zawsze w stopniu wyż­
szym lub p rzy n ajm niej rów nym dyżurnym niż­
szych szczebli.
Żołnierze w yznaczeni do pełnienia służby nie
pow inni co n ajm n iej jedną dobę przed jej obję­
ciem pełnić żadnej służby.
230. W yznaczonym do pełnienia służby żołnie­
rzom należy pozostaw ić co najm niej 2— 4 godzi­
ny na przygotow anie się, spraw dzenie przez prze­
łożonego wiadom ości zw iązanych z czekającą ich
służbą oraz na odpoczynek.
W dniu ukończenia służby należy zwolnić żoł­
nierzy od zajęć. Żołnierzom służby zasadniczej
należy pozwolić położyć się spać wcześniej; go­
dzinę określa dowódca oddziału.
Ż ołnierze zawodowi (służby okresow ej) pełnią­
cy służbę w dni św iąteczne (z dnia przedśw ią­
tecznego na św iąteczny, jeżeli służbę p rzyjm ują
w godzinach popołudniow ych, albo z dnia św ią­
tecznego na pośw iąteczny, jeśli służbę przy jm u ją

90
w godzinach rannych, a także pełniący służbę z
dnia św iątecznego na św iąteczny) lub w ykonu­
jący z polecenia przełożonych inne czynności
służbow e (ponad 6 godzin) w dnie w olne od zajęć,
o trzy m u ją jed en dzień w olny w najbliższym ty­
godniu.
231. W ykaz służb prow adzą:
a) dla podoficerów i szeregowców służby za­
sadniczej — szef kom panii;
b) dla oficerów, chorążych, podoficerów zawo­
dowych i pododdziałów — szef sztabu oddzia­
łu.
W ykazy służb należy przechow yw ać przez cały
rok.
232. W oddziale (pododdziale) oraz u oficera
(podoficera) dyżurnego pow inien być w ykaz k a­
d ry zawodowej m ieszkającej poza koszaram i.
W w ykazie należy podać adres, num er telefonu
i sposób jej pow iadam iania. -

ODPRAWA SŁUŻB

233. Żołnierz przed udaniem się n a odpraw ę

służb pow inien zostać o niej pouczony przez prze­
łożonego.
O dpraw ę służb przeprow adza obejm ujący służ­
bę oficer d y żurny oddziału po odpraw ie w art.
234. W yznaczeni do pełnienia służb 15 m inut
p rzed odpraw ą u staw iają się na placu odpraw ,
na lew ym skrzydle w a rt w n astępującej kolej­
ności: dowódca pododdziału alarm ow ego, oficer

91
 dyżurny parku, d y żurny izby chorych, dyżurny
b iu ra przepustek, dyżurny p u n k tu kontroli tech­
nicznej, dyżurny kuchni, dowódca pogotow ia p rze­
ciwpożarowego, wszyscy podoficerow ie dyżurni
pododdziałów w kolejności num eracji pododdzia­
łów i łącznicy.
W czasie o dpraw y w szyscy w ykonują kom endy
w ydane d la w art.
235. Po odm aszerow aniu w a rty oficer dyżurny
oddziału podchodzi do praw oskrzydłow ego dyżur­
nego i zatrzym uje się 3 kroki przed nim, praw o-
skrzydłow y salu tu je. Oficer dyżurny odpowiada
salutow aniem , po czym praw oskrzydłow y m eldu­
je, np. „O byw atelu kapitanie, porucznik S to la r­
ski m elduje się jako dowódca pododdziału a la r­
m owego”. N astępny żołnierz w szeregu przy jm u ­
je postaw ę zasadniczą w tym czasie, kiedy pierw ­
szy salu tu je. Po przyjęciu m eldunku oficer dy­
żu rn y robi krok w praw o do następnego żołnie­
rza, wówczas pierw szy i drugi żołnierz jedno­
cześnie salu tu ją, a trzeci p rzy jm u je postaw ę za­
sadniczą, oficer d y żurny odpow iada salutow a­
niem , po czym d ru g i od praw ego skrzydła (przed
któ ry m stoi oficer dyżurny) składa m eldunek.
Po przejściu oficera dyżurnego do trzeciego dy­
żurnego — pierw szy przyjm uje postaw ę swobod­
ną.
W ten sposób oficer dyżurny przyjm uje kolej­
no w szystkie m eldunki, potem spraw dza stan
liczbowy służby, czy wszyscy żołnierze są u bran i
przepisowo, czy znają sw oje obowiązki, i poleca

92
usunąć zauw ażone u sterk i, w yznacza zadania i na
koniec n ak azu je odm aszerow ać n a m iejsce pełnie­
n ia służby.
Służbę zdaje się i przy jm u je u odpow iednich
przełożonych po odpraw ie. Z dający służbę staje
po p raw ej stronie, a przyjm ujący po lew ej.
P ierw szy m elduje zdający.

OFICER DYŻURNY ODDZIAŁU

236. O ficer d y żurny podlega bezpośrednio do­

wódcy oddziału i odpow iada za regulam inow y po­
rządek oraz za pełnienie służby w ew nętrznej w
oddziale. Ma on w tym zakresie praw o w ydaw a­
nia i egzekw ow ania odpowiednich zarządzeń i po­
leceń. O ficerowi d yżurnem u podlegają wszyscy
pełniący służbę w oddziale.
O ficer d y żurny oddziału w czasie nieobecności
dowódcy i jego zastępców k ieru je całokształtem
życia oddziału i m a praw o w ydaw ania w im ieniu
dowódcy zarządzeń i poleceń. O w ydanych zarzą­
dzeniach i poleceniach m elduje dowódcy.
W stosunku do w a rty w ew nętrznej w ykonuje
on obowiązki oficera inspekcyjnego zgodnie z
„R egulam inem służby garnizonow ej i w artow n i­
czej Sił Z brojnych P R L ”.
W in sty tu cjach w ojskow ych obowiązki oficera
dyżurnego w stosunku do w a rt określa in stru k cja
oficera dyżurnego.
237. Po odpraw ie służb oficer dyżurny p rzy j­
m uje od zdającego służbę in stru k cje i inne doku­

93
m enty, am unicję alarm ow ą, sprzęt znajdujący się
w pom ieszczeniu pełnienia służby oraz doraźne
sp raw y do załatw ienia.
238. Zdanie i objęcie służby obaj oficerow ie dy­
żurni m eldują dowódcy, np. zdający: „O byw atelu
pułkow niku, porucznik S tolarski m elduje zdanie
służby oficera dyżurnego p u łk u ”, przyjm ujący:
„O byw atelu pułkow niku, k ap itan K ow alski m el­
duje objęcie służby oficera dyżurnego p u łk u ”.
Oficer d y żurny zdający służbę sporządza dla
dowódcy oddziału m eldunek pisem ny z przebiegu
służby (załącznik 6), w którym podaje w szystkie
zaszłe w ydarzenia oraz wszelkie w ykroczenia
przeciw ko porządkow i w oddziale, a także liczbę
żołnierzy odbyw ających k arę aresztu.
O ficer dyżurny obejm ujący służbę m elduje
rów nież o w szystkich niew łaściw ościach stw ier­
dzonych w czasie przyjm ow ania służby.
239. O f i c e r d y ż u r n y j e s t o b o w i ą ­
zany:
a) dopilnować p rzestrzegania przez pododdzia­
ły ustalonego porządku dnia;
b) dopilnow ać punktualnego, zgodnego z p la­
nem, w ychodzenia oddziału na zajęcia;
c) znać m iejsce przebyw ania i rodzaj szkole­
nia pododdziałów poza rejonem zakw aterow ania
oraz sposób ich alarm ow ania;
d) spraw dzać co najm niej raz w ciągu dnia
i raz w nocy pełnienie służby w artow niczej przez
w artę w ew nętrzną, w ykonyw anie obowiązków
przez żołnierzy pełniących służbę w ew nętrzną w

94
oddziale oraz przestrzeganie ustalonego porządku
w pododdziałach;
e) dopilnow ać p rzestrzegania porządku w bu­
dynkach koszarow ych i w rejonie zakw aterow a­
nia oddziału;
f) przyjm ow ać i przekazyw ać ustalone sygnały;
g) przeprow adzać alarm zgodnie z in stru k cją
alarm ow ą;
h) w ydaw ać am unicję pododdziałom alarm o­
wym (jeżeli są wyznaczone z oddziału) na roz­
kaz dowódcy lub sam odzielnie;
i) w razie otrzym ania zaw iadom ienia o m obi­
lizacji postępow ać w m yśl odpow iedniej in s tru k ­
cji;
j) w w ypadku pożaru, powodzi lub innych klęsk
żyw iołowych w rejonie zakw aterow ania oddzia­
łu lub w jego pobliżu wezwać straż pożarną
i kierow ać akcją ratunkow ą do czasu przybycia
kom endanta ochrony przeciw pożarow ej oddziału;
k) m eldow ać o oznaczonej godzinie do nadrzęd­
nego sztabu o sy tuacji w oddziale;
1) kontrolow ać i w ysyłać na czas pododdziały
i w a rty wyznaczone poza oddział;
ł) nadzorow ać p racę b iu ra przepustek;
m) spraw dzać do trzech razy w czasie w olnym
od szkolenia obecność żołnierzy u karanych zaka­
zem opuszczania koszar, znać liczbę żołnierzy
przetrzym yw anych w areszcie i kontrolow ać p rze­
strzeganie zasad ich przetrzym yw ania;
n) kontrolow ać przygotow anie i w ydaw anie po­
siłków, po spraw dzeniu jakości zezwalać na ich

95
 w ydaw anie oraz dopilnow ać u trzy m an ia porząd­
ku w stołówce żołnierskiej.
Szczegółowe obowiązki oficera dyżurnego od­
działu określa dowódca oddziału w in stru k cji ofi­
cera dyżurnego.
240. Po apelu w ieczornym oficer dyżurny p rz y j­
m uje od podoficerów dyżurnych pododdziałów
w ykazy żołnierzy nieobecnych na apelu i zesta­
w ia zbiorczy w ykaz, któ ry przedstaw ia ra n a do­
wódcy oddziału.
241. Oficer dyżurny oddziału składa m eldunek
ustny dowódcy oddziału i jego przełożonym , a w
razie przybycia kom isji inspekcyjnej — jej prze­
wodniczącemu.
Z astępcom dowódcy i szefowi sztabu pow inien
się przedstaw ić.
O przybyciu przełożonych i kom isji inspekcyj­
nej naty ch m iast m elduje dowódcy oddziału i w
razie potrzeby tow arzyszy im w rejonie zakw a­
terow ania oddziału.
Jeżeli dowódca już tow arzyszy przybyłem u, ofi­
cer dyżurny nie m elduje się, lecz się przedsta­
w ia.
242. W razie przybycia do oddziału generałów
(adm irałów ) nie będących przełożonym i dowódcy
oficer dyżurny p rzedstaw ia się i tow arzyszy im
do dowódcy lub szefa sztabu oddziału.
W razie przybycia innych osób w ojskow ych ofi­
cer dyżurny p y ta o cel przybycia, odpowiednio
je skierow uje i wyznacza — jeżeli zachodzi po­
trzeba — przew odnika.

96
 2‘43. Oficerowie dyżurni sztabów , szkół, zakła­
dów i innych in sty tu cji w ojskow ych pełnią służ­
bę w edług ogólnych zasad. Szczegółowe obowiąz­
k i określają w łaściw i przełożeni z uw zględnie­
niem w arunków m iejscowych.

POMOCNIK OFICER A DYŻURNEGO ODDZIAŁU

244. Pom ocnika oficera dyżurnego oddziału w y­
znacza się spośród oficerów m łodszych (chorążych)
lub podoficerów zawodowych, a w szkołach ofi­
cerskich i chorążych — podchorążych i kadetów
starszego rocznika. Podlega on oficerow i dyżur­
nem u oddziału i w ykonuje w szystkie jego rozka­
zy i zarządzenia.
245. Pom ocnikow i oficera dy-żurnego oddziału
podlegają wszyscy podoficerow ie i szeregowcy
pełniący służbę w ew nętrzną. W stosunku do w a r­
ty oddziału w ykonuje on obowiązki pom ocnika
oficera inspekcyjnego garnizonu w m yśl „R egu­
lam inu służby garnizonow ej i w artow niczej Sił
Z brojnych P R L ”.

OFICER DYŻUR NY PARKU

246. O ficera dyżurnego p ark u wyznacza się spo­
śród oficerów młodszych, chorążych i podofice­
rów zawodowych służb technicznych. Podlega on
oficerowi dyżurnem u, a pod w zględem porząd­
k u w ew nętrznego w p ark u — zastępcy (pomoc­
nikowi) dowódcy oddziału do spraw technicz­
nych.

7 — R egulam in służby w ew n. 0*7

 O ficerow i dyżurnem u p ark u podlega pom ocnik
i dyżurny p u n k tu kontroli technicznej.
247. Po odpraw ie w a rt i służb obejm ujący i zda­
jący oficerow ie dyżurni p ark u obchodzą rejon,
w szystkie zabudow ania i urządzenia p ark u ; obej­
m ujący p rzy jm u je w edług spisu znajdujące się
w nim pojazdy i urządzenia. Do książki zdania
i objęcia służby oficer dyżurny w pisuje tylko te
niedociągnięcia, k tóre nie mogą być usunięte
p rzy obejm ow aniu służby.
248. Zdanie i objęcie służby obaj oficerowie
m eldują zastępcy (pomocnikowi) dowódcy oddzia­
łu do spraw technicznych.
249. O ficer dyżurny p ark u pow inien -mieć plan
rejo n u parku, in stru k cję alarm ow ą, in stru k cję ofi­
cera dyżurnego p a rk u i dyżurnego p u n k tu kon­
tro li technicznej oraz in stru k cję przeciw pożarow ą.
250. O f i c e r d y ż u r n y p a r k u j e s t o b o ­
wiązany:
a) zezw alać na w yjazd pojazdu tylko na pod­
staw ie rozkazu w yjazdu;
b) w iedzieć w każdej chw ili, ile je st pojazdów
w p ark u i na wyjeździe, spraw nych i niespraw ­
nych oraz w rem oncie; dopilnować ustalonego po­
rząd k u w zabudow aniach i na teren ie park u ;
c) pilnow ać, aby zimą pom ieszczenia p ark u
i u rządzenia do podgrzew ania w ody i oleju były
w określonym czasie opalane i aby utrzym ana
w nich była w łaściw a tem p eratu ra;
d) w nie ogrzew anych pom ieszczeniach parku

98
w okresie zim owym spraw dzać, czy woda z u kła­
du chłodzenia pojazdów jest wypuszczona i czy
są na nich zawieszone tabliczki z napisem „w o­
da zlan a” ; w czasie silnych m rozów spraw dzać,
czy ak u m u lato ry pojazdów są przechow yw ane
przepisowo;
e) pilnow ać p rzestrzegania przepisów in stru k ­
cji przeciw pożarow ej oraz spraw dzać stan
i spraw ność sprzętu przeciw pożarow ego;
f) pilnować, aby palenie tytoniu i rozniecanie
ognia odbywało się tylko w m iejscu wyznaczo­
nym ;
g) pilnow ać, aby uzupełnienie paliw a odbyw a­
ło się tylko na stacjach MPS i zgodnie z przepi­
sam i;
h) przestrzegać, aby wieczorem po pracy św ia­
tła w p a rk u były zgaszone, oprócz ustalonych
nocnych p unktów św ietlnych, a na zew nątrz p a r­
ku w szystkie św iatła były zapalone;
i) pilnow ać, by po czasie pracy n ik t nie prze­
byw ał w p a rk u bez zezw olenia dowódcy oddzia­
łu lub jego zastępcy (pom ocnika) do spraw tech­
nicznych;
j) przestrzegać, aby w p ark u nie w ykonyw ano
prac nie zw iązanych z obsługiw aniem i nap raw ą
pojazdów , z utrzy m yw aniem porządku oraz ze
szkoleniem ;
k) wpuszczać do p ark u tylko osoby upow ażnio­
ne;
1) w razie alarm u postępow ać zgodnie z in ­
stru k cją alarm ow ą.

99
 251. W razie otrzym ania wiadom ości o uszko­
dzeniu pojazdu poza rejonem rozm ieszczania od­
działu oficer dyżurny p ark u m elduje o tym ofice­
row i dyżurnem u oddziału i zastępcy (pomocniko­
wi) dowódcy do spraw technicznych i organizuje
doprow adzenie uszkodzonego pojazdu do oddzia­
łu.
252. Po powrocie pojazdu oficer dyżurny parku
spraw dza praw idłow ość w ypełnienia rozkazu
w yjazdu i dopilnow uje obsługi codziennej, n a­
stępnie zezwala na postaw ienie pojazdu w parku.
253. W w ypadku pożaru w p ark u oficer dyżur­
ny zarządza natychm iastow e gaszenie, w yprow a­
dzenie pojazdów i ratow anie m ienia, alarm uje
straż pożarną, m elduje oficerowi dyżurnem u od­
działu, dowódcy oddziału i jego zastępcy (pomoc­
nikowi) do spraw technicznych.
254. Po skończonej pracy w p ark u oficer dy­
żu rn y dopilnow uje, aby w szystkie pom ieszczenia
i rejo n p ark u były doprow adzone do porządku.
S praw dza w szystkie pom ieszczenia p ark u i zdaje
go pod ochronę w arty.

POMOCNIK OFICERA DYŻURNEGO PARKU

255. Służbę pom ocnika oficera dyżurnego parku

pełnią podoficerow ie (szeregowcy) służb technicz­
nych danego oddziału. Pom ocnik oficera dyżurne­
go p ark u podlega bezpośrednio oficerowi dyżur­
nem u p ark u i w ykonuje w szystkie jego rozkazy
i polecenia.

100
DYŻURNY PUNKTU KONTROLI TECHNICZNEJ
256. D yżurnego p u n k tu kontroli technicznej w y­
znacza się spośród podoficerów zawodowych służb
technicznych albo spośród n ajlepiej przygotow a­
nych kierow ców (m echaników). Podlega on ofi­
cerow i dyżurnem u p ark u i jego pom ocnikowi; od­
p ow iada za zgodne z przepisam i wypuszczanie
i w puszczanie do p ark u pojazdów m echanicznych.
257. D o j e g o o b o w i ą z k ó w n a l e ż y :
a) spraw dzać przed w yjazdem dokum enty kie­
row cy (m echanika kierow cy) i stan techniczny po­
jazdów, w zakresie m ającym w pływ n a bezpie­
czeństwo jazdy. W razie stw ierdzenia niesp raw ­
ności zatrzy m u je pojazd, poleca je usunąć i m el­
d uje o tym oficerowi dyżurnem u park u ;
b) po pow rocie pojazdu spraw dzić jego stan
techniczny (jak przed w yjazdem );
c) w pisyw ać do książki ew idencji w yjazdów
i pow rotów pojazdów czas w yjazdu i pow rotu
oraz stan techniczny pojazdu;
d) spraw dzać, czy pojazdy przeznaczone do
przew ozu ludzi, sprzętu, m ateriałów w ybucho­
w ych są do tego celu przystosow ane i w łaściw ie
oenakowane.

DYŻURNY BIURA PRZEPUSTEK

258. D yżurnego b iu ra przepustek w yznacza się
spośród podoficerów. Podlega on oficerowi dyżur ­
nem u oddziału i jego pomocnikowi. O dpow iada
za zgodne z przepisam i w puszczanie przy b y w ają­

101
cych do oddziału osób, za wyw ożenie (wynosze­
nie) i wwożenie (wnoszenie) wszelkich przedm io­
tów. Podlega m u pom ocnik (pomocnicy) dyżurne­
go b iu ra przepustek.
259. D o o b o w i ą z k ó w d y ż u r n e g o b i u ­
ra p r z e p u s t e k należy:
a) w ydaw ać na podstaw ie dokum entów osobi­
stych jednorazow e przepustki tylko za zezwole­
niem osób um ieszczonych na w ykazie zatw ier­
dzonym przez dowódcę oddziału; prow adzić książ­
k ę w ydanych p rzep ustek (załącznik 7);
b) pilnow ać spraw dzania praw a w jazdu i w y­
jazdu wszelkiego rodzaju pojazdów oraz praw a
w yw ożenia i w w ożenia zaw artości tych pojazdów ;
pilnow ać spraw dzania praw a w ynoszenia lub
w noszenia przedm iotów przez osoby wychodzące
(wchodzące) z rejo n u koszar;
c) m eldować oficerowi dyżurnem u o osobach
m ających p rzepustki n ieak tu aln e i o tych, któ­
ry ch dokum enty osobiste w ydają się podejrzane;
d) kontrolow ać należyte w ykonyw anie obo­
wiązków przez swego pom ocnika;
e) zaw iadam iać o przybyciu interesantów te
osoby, u k tórych będą załatw iać spraw y.

POMOCNIK DYŻURNEGO BIURA PRZEPUSTEK

260. Pom ocnika dyżurnego b iu ra przepustek w y­

znacza się w razie potrzeby spośród podoficerów
lub szeregowców. Podlega on dyżurnem u b iu ra
przep u stek i w ykonuje jego rozkazy i polecenia.

102
 PODOFICER DYŻURNY KOM PANII

261. Podoficera dyżurnego kom panii wyznacza

się spośród podoficerów, a w w yjątkow ych w y­
p adkach starszych szeregowców. Podlega on do­
wódcy i szefowi kom panii, a pod w zględem służ­
by — oficerowi dyżurnem u oddziału i jego po­
m ocnikowi.
262. W czasie nieobecności dowódcy, oficerów,
chorążych i szefa kom panii podoficer dyżurny ma
praw o w ydaw ania rozkazów szeregowcom i pod­
oficerom w zakresie w ykonyw anych przez siebie
obowiązków służbowych.
. 263. Podoficerow i dyżurnem u podlega dyżurny
(dyżurni) kom panii. P odoficer dyżurny kom panii
odpow iada za u trzy m anie regulam inow ego porząd­
k u w kom panii, za przestrzeganie porządku dnia,
za całość i należyte przechow yw anie uzbrojenia,
m ienia kom panijnego, osobistych rzeczy szere­
gowców i podoficerów oraz za należyte pełnienie
służby przez dyżurnych kom panii.
264. P rzed odpraw ą służb podoficer dyżurny
kom panii spraw dza sta n żołnierzy wyznaczonych
do służby, ich w ygląd zew nętrzny i m elduje sze­
fowi kom panii. Po przeglądzie i spraw dzeniu ich
przez szefa kom panii zapoznaje się ze stanem
ew idencyjnym i faktycznym kom panii, a n astęp ­
nie idzie na odpraw ę służb. Po odpraw ie obejm u­
jący służbę podoficer dyżurny w raz ze zdającym
spraw dza porządek w kom panii, przyjm uje broń
i am unicję alarm ow ą w edług spisu, spraw dza

103
ilość sp rzętu przeciwpożarowego, stan plom b na
gaśnicach, na szafkach hydrantow ych i na tab li­
cach rozdzielczych oraz spraw ność ośw ietlenia
zastępczego, po czym obaj podoficerow ie dyżurni
podpisują zdanie i objęcie służby w „K siążce zda­
nia i objęcia służby podoficera dyżurnego” (załącz­
nik 8).
Zdanie i objęcie służby, obaj podoficerowie dy­
żurni m eldują dowódcy kom panii, a w razie jego
nieobecności szefowi kom panii, np. „O byw atelu
kap itanie, k a p ra l Zieliński m elduje zdan ie (obję­
cie) służby podoficera dyżurnego kom panii”.
O bejm ujący m elduje o w szystkich otrzym anych
od oficera dyżurnego oddziału uw agach i zarzą­
dzeniach oraz o w łasnych spostrzeżeniach poczy­
nionych podczas obejm ow ania służby.
205. D o o b o w i ą z k ó w p o d o f i c e r a d y ­
żurnego kom panii należy:
a) 15 m in u t przed pobudką budzić dowódców
drużyn;
b) czuwać nad ścisłym przestrzeganiem porząd­
ku dnia;
c) przeprow adzać zbiórki do w ykonania czyn­
ności określonych w porządku dnia;
d) dopilnow ać punktualnego w ychodzenia kam ­
panii na zajęcia;
e) znać m iejsce pobytu dowódcy i k ad ry kom ­
panii oraz m iejsce zajęć (ćwiczeń) kom panii;
f) w razie ogłoszenia alarm u w nocy — b u ­
dzić żołnierzy, zaw iadom ić o alarm ie oficerów,
chorążych i podoficerów zawodowych kom panii,

1 04
a do czasu ich przybycia kierow ać przebiegiem
alarm u;
g) znać ak tu aln y stan liczbowy kom panii, licz­
bę żołnierzy znajdujących się na służbie, chorych,
u k aran y ch aresztem , będących na urlopie, zwol­
nionych na p rzepustki lub w ysłanych zw artym i
gru p am i poza koszary, jak rów nież ew idencyjny
i rzeczyw isty stan broni i pojazdów ;
h) czuwać nad bronią i am unicją znajdującą
się w kom panii oraz spraw dzać jej ilość i jakość
po pow rocie kom panii z zajęć;
i) czuwać nad ilością i jakością sprzętu k w ate­
runkow ego, nad stara n n y m sprzątaniem i u trzy ­
m yw aniem porządku w pomieszczeniach kom pa­
nii, nad przestrzeganiem ustalonego ośw ietlenia,
w ietrzeniem pomieszczeń;
j) dopilnować, aby sprzęt przeciw pożarow y
kom panii był w stan ie zdatnym do uży tk u i znaj­
dow ał się na w łaściw ym m iejscu; aby w kom ­
panii były p rzestrzegane przepisy przeciw poża­
row e; dopilnować, aby palenie ty to n iu odbyw ało
się tylko w m iejscach n a to przeznaczonych, a
suszenie u m u ndurow ania w wyznaczonych po­
m ieszczeniach; czuwać n ad paleniem w piecach
i korzystaniem ze św iatła aw aryjnego, np. lam p
naftow ych;
k) w razie pożaru natychm iast przystąpić do
gaszenia, zam eldow ać oficerow i dyżurnem u od­
działu i dowódcy kom panii, zarządzić w yjście lu ­
dzi, w yniesienie broni i sprzętu z pomieszczeń,
k tó ry m zagraża niebezpieczeństw o;

105
 1) spraw dzać w ygląd zew nętrzny żołnierzy w y­
chodzących z koszar oraz odnotować czas ich
w yjścia i pow rotu;
i) w ysyłać pododdziały (grupy żołnierzy) w y­
znaczone do p rac poza rejon zakw aterow ania oraz
kierow ać chorych i podlegających badaniu le k a r­
skiem u do izby chorych;
m) kierow ać żołnierzy zasadniczej służby w oj­
skow ej pow racających z podróży służbowej i z
urlopów do izby chorych do przeglądu lek arsk ie­
go;
n) spraw dzać obecność szeregowców i podofice­
rów u k aran y ch zakazem opuszczania koszar oraz
w ykonyw anie p rac przez szeregowców ukaranych
pracam i poza kolejnością;
o) w razie jakiegokolw iek w ypadku stosować
odpow iednie środki i natychm iast m eldow ać o
tym oficerow i dyżurnem u oddziału, dowódcy
i szefowi kom panii;
p) przedstaw iać oficerowi dyżurnem u oddziału
w ykaz żołnierzy uk aranych zakazem opuszczania
koszar i w ykaz nieobecnych na apelu w ieczor­
nym ;
r) na polecenie szefa kom panii zgłaszać we
w łaściw ym czasie kierow nikow i stołów ki żołnier­
skiej ilość porcji żywnościowych, k tóre należy zo­
staw ić dla żołnierzy będących na służbie lub
nieobecnych z innych powodów służbowych.
W razie przybycia przełożonych, od dowódcy
kom panii wzwyż, lub oficera dyżurnego oddzia­

106
łu złożyć m eldunek i tow arzyszyć im w rejonie
zakw aterow ania kom panii.
Jeżeli przybyw ającem u przełożonem u tow arzy­
szy dowódca, szef lub jeden z oficerów kom panii,
to podoficer d y żurny kom panii nie m elduje się,
tylko się przedstaw ia.
Szczegółowe obowiązki podoficera dyżurnego
kom panii określa dowódca kom panii w in stru k ­
cji podoficera dyżurnego.
P odoficer dyżurny m elduje się dowódcy i sze­
fowi kom panii. Zastępcom dowódcy kom panii
i w szystkim oficerom kom panii p rzedstaw ia się,
np. „O byw atelu poruczniku, podoficer dyżurny
1 k om panii s ta rszy k a p ra l Z ieliński”.
266. Na k w aterach przejściow ych podoficer dy­
żu rn y kom panii dopilnow uje, aby szeregowcy
i podoficerow ie nie w ychodzili bez zezwolenia z
rejo n u zak w aterow ania kom panii i nie uczęszcza­
li do m iejsc zabronionych; zw raca uw agę, aby
zawsze byli u b ra n i zgodnie z przepisam i ubior-
czymi.

DYŻURNY KOM PANII

267. D yżurnego kom panii w yznacza się spośród

szeregowców. Podlega on podoficerow i dyżurne­
m u kom panii i pełni służbę w edług jego zarzą­
dzeń. W czasie p ełnienia służby m elduje się on
lub się przed staw ia wchodzącym do rejonu kom­
p an ii tylko w razie nieobecności podoficera dy­
żurnego.

107
 288. W razie przebyw ania kom panii poza m iej­
scem stałego zakw aterow ania wyznacza się co
najm n iej dwóch dyżurnych. Jeden z nich pow i­
nien stale znajdow ać się w widocznym m iejscu
wyznaczonym przez dowódcę kom panii i zawsze
wiedzieć, gdzie zn ajduje się podoficer dyżurny
kom panii.
Dla ochrony przed deszczem należy w tym
m iejscu postaw ić daszek (grzybek).

DYŻURNY KUCHNI

269. S łużbą dyżurnego kuchni pełnią podofice­

row ie i szeregowcy zasadniczej służby wojskow ej
w y b ieran i na zebraniach żołnierskich z poszcze­
gólnych pododdziałów. Do służby w yznacza się
ich rozkazem oddziału. D yżurny kuchni podlega
oficerow i dyżurnem u oddziału i jego pomocniko­
wi. D opilnow uje on, aby personel kuchni przy­
gotow ał posiłki na wyznaczony czas i w ydaw ał
je zgodnie z obow iązującym i należnościam i żyw­
nościowymi. N adzoruje utrzym anie porządku w
stołówce żołnierskiej.
270. D y ż u r n y k u c h n i j e s t o b o w i ą ­
zany:
a) znać liczbę żyw ionych ludzi;
b) znać należności żywnościowe stosow ane w od­
dziale;
c) dopilnować term inow ego i w ustalonej ko­
lejności w ydaw ania posiłków pododdziałom zgod­
nie z liczbą żyw ionych;

108
 d) być obecnym przy pobieraniu środków spo­
żywczych z m agazynu oddziałowego i przy w y­
daw aniu z m agazynu przykuchennego do kuchni,
czuwać nad ich dokładnym w ażeniem i jakością;
e) kontrolow ać przechow yw anie produktów
spożywczych w m agazynie przy kuchennym ;
f) spraw dzać w agę produktów spożywczych
zgodnie z jadłospisem i być obecnym przy w k ła­
d aniu ich do kotła;
g) być obecnym przy w yjm ow aniu m ięsa (ry­
by) z kotła, dopilnować praw idłow ego podziału
na porcje, znać w agę porcji m ięsa (ryby);
h) czuwać nad przyrządzaniem posiłków, zw ra­
cać uw agę, aby mięso i ryby przygotow yw ali ty l­
ko kucharze;
i) nie dopuszczać do pracy w kuchni osób nie
zbadanych przez lekarza, a także czuwać, aby w
czasie pracy p rzestrzegane były zasady higieny;
j) dopilnować, aby kuchnia i stołów ka były
sprzątan e w e w łaściw ym czasie i utrzym yw ane
w czystości przez cały dzień;
k) dopilnować, aby w e w łaściw ym czasie sprzą­
tn ięte były odpadki z kuchni i aby w pobliżu
kuchni było zawsze czysto;
1) pilnować, aby naczynia i sprzęt kuchenny
były zawsze czyste i zdatne do użytku;
ł) dopilnować pozostaw ienia i należytego prze­
chow yw ania ciepłych posiłków dla nieobecnych
żołnierzy, na podstaw ie zgłoszeń szefów lub pod­
oficerów dyżurnych pododdziałów;
m) nie wpuszczać do kuchni osób postronnych;

109
 n) m eldow ać oficerowi dyżurnem u oddziału
lub jego pom ocnikowi o w szystkich niedociągnię­
ciach;
o) w ypełnić ra p o rt dyżurnego kuchni.
271. Żołnierze w ybrani do służby dyżurnej
w kuchni m uszą być pouczeni o sposobie pełnie­
nia sw ych obowiązków przez kw aterm istrza lub
szefa zaopatrzenia żywnościowego oddziału. Spo­
śród nich w yznacza się przedstaw icieli do udzia­
łu w opracow yw aniu jadłospisów .

DYŻURNY IZBY CHORYCH

272. D yżurny izby chorych podlega oficerowi

dyżurnem u oddziału, jego pomocnikowi i leka­
rzowi. W yznacza się go spośród podoficerów sa­
n itarn y ch lub sanitariuszy. Odpow iada on za
utrzym anie porządku w izbie chorych, a w razie
nieobecności lekarza za udzielenie chorym p ierw ­
szej pomocy.
273. D y ż u r n y izby chorych jest
obowiązany:
a) znać liczbę chorych przebyw ających na le­
czeniu w izbie chorych, rodzaj choroby każdego
z nich, przepisane leczenie i odżyw ianie oraz sto­
sow anie przepisanych zabiegów;
b) w razie nieobecności lekarza badać środki
spożywcze dostarczane do w yżyw ienia żołnierzy
oddziału i w ydaw ane do kuchni;
c) przed przeglądem lekarskim przygotow ać
książki zdrow ia dla w szystkich żołnierzy zapisa­

110
nych do b ad an ia lekarskiego, m ierzyć tem pera­
tu rę chorych;
d) na w ezw anie z pododdziałów natychm iast
zgłaszać się do chorego celem udzielenia mu
pierw szej pomocy i m eldow ać o tym lekarzow i;
e) przeprow adzać przegląd san itarn y żołnierzy
zasadniczej służby wojskow ej pow racających z u r­
lopów i w yjazdów służbowych;
f) kontrolow ać pracę sanitariuszy;
g) opiekować się chorym i;
h) przeprow adzać przegląd żołnierzy w yzna­
czonych do prac w kuchni;
i) czuwać n ad jakością i term inow ym w yda­
w aniem straw y dla chorych, nad sprzątaniem ,
utrzym aniem odpow iedniej tem p eratu ry i w ie­
trzeniem izby chorych.

ŁĄCZNICY

274. Łączników w yznacza się spośród szere­

gowców. Liczbę łączników u stala dowódca od­
działu (pododdziału). O bjęcie i zdanie służby łącz­
nicy m eldują osobom, którym zostali przydziele­
ni, i w y konują w szelkie ich polecenia.

DOWÓDCA POGOTOW IA
PRZECIW POŻAROW EGO

275. Dowódcę pogotowia przeciw pożarow ego

w yznacza się spośród żołnierzy starszego rocznika
wchodzących w sk ład straży pożarnej oddziału.

111
Podlega on oficerowi dyżurnem u oddziału i jego
pom ocnikowi, a pod w zglądem fachow ym kom en­
dantow i straży pożarnej.
Dowódca pogotowia przeciwpo­
żarowego jest obowiązany:
a) znać p lan ochrony przeciw pożarow ej od­
działu, stan bezpieczeństw a przeciwpożarowego
budynków , pom ieszczeń i urządzeń, p u n k ty zao­
p atrzen ia w wodą oraz m iejsca niebezpieczne pod
w zględem pożarow ym ;
b) kontrolow ać w edług ustalonego planu lub
na doraźne polecenie przełożonych stan bezpie­
czeństw a przeciw pożarow ego budynków , pom iesz­
czeń i urządzeń, spraw dzać przestrzeganie in­
stru k cji przeciw pożarow ych;
c) utrzym yw ać w pełnej spraw ności technicz­
nej sp rzęt przeciw pożarow y znajdujący się w re ­
m izie (strażnicy);
d) przeprow adzać zajęcia z żołnierzam i pogo­
tow ia;
e) w ykonyw ać inne czynności w ynikające
z przepisów szczegółowych, instrukcji, poleceń
oficera dyżurnego i kom endanta straży pożarnej.

PODODDZIAŁ ALARMOWY

276. Z asady w yznaczania, przeznaczenie i spo­

sób działania pododdziału alarm ow ego określa
„R egulam in służby garnizonow ej i w artow niczej
Sił Z brojnych P R L ”.

112
 R o z d z i a ł XI
ALARM

217. A larm y dzielą się na bojow e i specjalne

(w razie klęski żywiołowej).
278. A larm bojow y zarządza się w celu posta­
w ienia oddziału w stan pełnej gotowości do w y­
konania zadania bojowego zgodnie z przeznacze­
niem jednostki. Sposoby zarządzania i przepro­
w adzania alarm u bojowego reg u lu ją oddzielne
przepisy.
279. A larm y zarządzane w okresie pokoju
w celu przeszkolenia oddziału (pododdziału)
w czynnościach alarm u bojowego lub spraw dzenia
stan u gotowości bojow ej oddziału (pododdziału)
m ają c h a ra k te r ćwiczebny. P rzeprow adza się je
z zastosow aniem ograniczeń w yłączających w yko­
nyw anie niektórych przedsięw zięć przew idzianych
dla alarm u bojowego, ustalonych w osobnych
Przepisach. A larm y takie mogą być zarządzane
dla sztabów , dowództw, instytucji, jak rów nież
dla całego oddziału lub dla poszczególnych pod­
oddziałów. P rzeprow adza się je w edług planów
w yprow adzania oddziałów (pododdziałów) na
alarm .
230. P ostaw ienie oddziału (pododdziału) w stan

8 — R e g u la m in słu ż b y w e w n . i n
gotowości do w ykonania zadań w ynikających
z alarm u specjalnego odbyw a się zgodnie z u sta­
leniam i przełożonego, k tó ry zarządził alarm .
281. P raw o zarządzania alarm u m ają wszyscy
dowódcy od dowódcy kom panii (równorzędnego)
w zwyż za zgodą bezpośrednich przełożonych lub
o6oby przez nich upow ażnione oraz osoby prze­
prow adzające inspekcję.
282. Oddział (pododdział) wychodzi na alarm
z uzbrojeniem , sprzętem i zapasam i określonym i
w in stru k cji lub przez 060bę zarządzającą alarm .
283. Po o trzym aniu zarządzenia ogłoszenia a la r­
m u dla oddziału o f i c e r d y ż u r n y j e s t
obowiązany:
a) spraw dzić tożsamość osoby zarządzającej
alarm i posiadane przez nią upow ażnienie lub
zgodność otrzym anego sygnału z ustalonym ;
b) ogłosić alarm , zam eldow ać o tym niezwłocz­
nie dowódcy oddziału lub szefowi sztabu i postę­
pować zgodnie z ich w ytycznym i i in stru k cją
alarm ow ą;
c) uruchom ić system pow iadam iania k ad ry za­
wodowej stosow nie do planu.
284. P o d o f i c e r dyżurny kompanii
po otrzym aniu sygnału alarm u j e s t o b o w i ą ­
zany:
a) spraw dzić tożsamość osoby zarządzającej
alarm i posiadane przez nią upow ażnienie lub
zgodność otrzym anego sygnału z ustalonym ;
b) ogłosić alarm w kom panii;
c) w ysłać łączników po dowódcę kom panii i je­

114
go zastępcę, dowódców plutonów i ich pom ocni­
ków oraz szefa kom panii lub powiadom ić ich
o alarm ie za pomocą technicznych środków łącz­
ności;
d) w ydać broń, sprzęt i w yposażenie żołnie­
rzom kom panii oraz postępow ać zgodnie z in stru ­
kcją alarm ow ą i w ytycznym i dowódcy kom panii.
285. Wszyscy żołnierze oddziału są obowiązani
dokładnie znać sposób postępow ania w razie a la r­
mu w niezbędnym dla nich zakresie.
Służba w ew nętrzna oddziału (pododdziału)
Przed objęciem obowiązków pow inna się szcze­
gółowo zapoznać z postępow aniem na w ypadek
alarm u.
 R ozdział XI I
ZAKW ATEROWANIE ODDZIAŁU

ZASADY OGÓLNE

286. Żołnierze zasadniczej służby wojskow ej

k w ateru ją w koszarach.
287. Dowódca oddziału dzieli m iędzy podod­
d ziały w szystkie pom ieszczenia koszarowe. W ra ­
zie zakw aterow ania w koszarach kilku oddziałów
pom ieszczenia przydziela im dowódca garnizonu
lub wyższy przełożony.
Przydzielone pom ieszczenia dowódcy pododdzia­
łów p rzy jm u ją p rotokolarnie od w łaściw ego orga­
nu kw aterunkow o-budow łanego.
288. Na zakw aterow anie każdej kom panii po­
w inny być w m iarę możliwości i potrzeb przew i­
dziane n astępujące pom ieszczenia:
a) izby żołnierskie,
b) sala w ykładow a, św ietlica,
c) pokoje na k ancelarię kom panijną i dla ofi­
cerów, chorążych i podoficerów zawodowych
kom panii,
d) pom ieszczenie na m agazyny,
e) pom ieszczenie do czyszczenia broni,
f) um yw alnia i ustępy,

116
 g) m iejsce do czyszczenia obuw ia i na p a la r­
nię,
h) pom ieszczenie do suszenia um undurow ania,
i) pom ieszczenie na szatnię,
j) pom ieszczenie na izbę gospodarczą (kącik
gospodarczy) do czyszczenia, prasow ania umun->
durow ania itp. czynności.
289. W izbach żołnierskich przeznacza się do
4 m etrów kw adratow ych pow ierzchni na jednego
żołnierza.
290. Podoficerow ie zawodowi zajm ujący stano­
w iska szefów kom panii pow inni być z zasady za­
kw aterow ani jak najbliżej koszar lub jeśli to mo­
żliwe, w osobnych budynkach w obrębie koszar.
Dowódcy drużyn (równorzędni) powinni być za­
kwaterowani, jeżeli pozwalają na to warunki,
w oddzielnych izbach.
291. Z ab ran ia się m ieszkać w izbach chorych,
pom ieszczeniach przykuchennych, piekarniach,
kotłow niach, w arsztatach, m agazynach, klubach,
radiow ęzłach i h an garach oraz w innych służbo­
wych i szkolnych pom ieszczeniach koszarow ych.
292. Łóżka w izbach żołnierskich ustaw ia się
tak, żeby obok każdego z nich (albo obok dwóch
łóżek zsuniętych razem ) pozostało m iejsce n a szaf-
kę^ a m iędzy rzędam i łóżek w olne m iejsce do
Przeprow adzania zbiórek. W skazane jest, aby sta ­
ły nie bliżej niż 0,5 m od zew nętrznych ścian.
W razie konieczności łóżka mogą być piętrow ane.
Każde łóżko i szafkę zaopatruje się w tabliczkę
ze stopniem, imieniem i nazwiskiem żołnierza.

117
 293. Pościel żołnierzy zakw aterow anych w ko­
szarach sk ład a się z koców, prześcieradeł, podu­
szek z poszew kam i i m ateracy (sienników).
Łóżka pow inny być zasłane stara n n ie i jed n a­
kowo; sposób słania u stala dowódca oddziału.
Również jednakow o pow inny być ułożone lub po­
wieszone w szafach (szafkach) części um unduro­
w ania i przy b o ry osobiste żołnierzy.
294. Płaszcze, m u n d u ry wyjściowe, ubiory po­
łowę, u m undurow anie specjalne i czapki przecho­
w u je się w w yznaczonych m iejscach.
Na noc — noszony ak tu aln ie kom plet u m undu­
row ania u k ład a się stara n n ie na taborecie albo
w w yznaczonym m iejscu, obuw ie wyczyszczone
u staw ia się obok tab o retu lub na ko ry tarzu . Spo­
sób u k ład an ia u stala dowódca dla całego oddziału.
M okre u m u ndurow anie i w yposażenie suszy się
w przeznaczonym do tego pom ieszczeniu. Pom ie­
szczenie to pow inno być wyposażone w cen traln e
ogrzew anie lu b piec, w ieszaki n a u b ra n ia i sznu­
ry.
295. Broń, am unicję alarm ow ą, oporządzenie,
sp rzęt saperski i indyw idualne środki ochrony
przed skażeniam i przechow uje się w wyznaczo­
nych pom ieszczeniach. B roń strzelecką i in n e opo­
rządzenie in d yw idualne żołnierzy (z w yjątkiem
am unicji alarm ow ej) m ożna przechow yw ać w sto­
jakach na kory tarzach pododdziałów. P rzy każ­
dym gniazdku stojaka przym ocow uje się k artk ę
ze stopniem , im ieniem i nazw iskiem żołnierza
oraz z num eram i przydzielonej broni i m aski prze-

118
ciwgaz owej. Pom ieszczenia z bronią i am unicją
alarm ow ą zam yka się na klucz i plom buje. K lu­
cze przechow uje podoficer dyżurny kom panii. Po­
m ieszczenia te pow inny się znajdow ać w pobliżu /
izb żołnierskich. O kna w nich m uszą być zak ra­
towane.
296. P rzy w arsztatach, parkach, p iekarniach
i stołów kach żołnierskich urządza się um yw alnie
i n atry sk i z ciepłą wodą.
Jeżeli w budynkach koszarow ych nie ma wo­
dociągów i kanalizacji, to w ogrzew anych pom ie­
szczeniach u staw ia się zbiorniki z kranam i. Z bior­
niki pow inny być stale napełnione wodą.
N ależy dążyć, aby żołnierze m ieli przynajm niej
r az na dobę ciepłą wodę (szczególnie zimą) do
golenia, m ycia zębów, p ran ia itp.
297. Do czyszczenia broni w yznacza się osobne
pomieszczenie, k tó re w yposaża się w odpow iednie
stoły oraz szafy do przechow yw ania przyborów .
298. Do czyszczenia i n ap raw y um undurow ania
> obuw ia oraz do zabiegów zw iązanych z w yglą­
dem żołnierza w ydziela się izbę (kącik) gospodar­
czą. W yposaża się ją w stoły przystosow ane do
Prasow ania i czyszczenia um undurow ania, żelaz­
ka elektryczne, lu stra, tablice poglądow e dotyczą-
przepisów ubiorczych oraz w zestaw podsta­
wowych przyborów , m ateriałów i środków do w y­
konyw ania drobnych napraw , konserw acji, czysz­
czenia u m undurow ania, obuw ia itp. zabiegów.
W yposażenie izby gospodarczej zależy od stanu
liczebnego pododdziału i wielkości pomieszczenia.

119
 Szef kom panii jest obow iązany dbać o należyte
jej w yposażenie i w m iarę zużyw ania uzupełniać
m ateriały i przybory do konserw acji um unduro­
w ania i obuwia.
289. P alen ie tytoniu jest dozwolone tylko
w wyznaczonych do tego pom ieszczeniach lub
m iejscach, zaopatrzonych w popielniczki.

UTRZYMANIE PORZĄDKU
W POM IESZCZENIACH

300. W szystkie pom ieszczenia zam ieszkane i nie

zam ieszkane oraz teren przyległy utrzym uje się
w czystości i porządku. K ażdy dowódca odpow ia­
da za w łaściw e w ykorzystanie i za stan san itar-
no-porządkow y pomieszczeń, za zachow anie w ca­
łości i w stanie zdatnym do użytku urządzeń
i sprzętu.
301. W szystkie pom ieszczenia pow inny być po­
num erow ane. Na zew nętrznej stronie drzw i w ej­
ściowych każdego pom ieszczenia w yw iesza się
tabliczkę z num erem i przeznaczeniem pom iesz­
czenia, np. izba żołnierska n r 1, sala w ykładow a
n r 3, w ew n ątrz zaś pom ieszczenia — spis inw en­
tarza. S p rzęt i urządzenia każdego pomieszczenia
pow inny być w pisane do książki m ienia podod­
działu.
W pom ieszczeniach parterow ych okna wycho­
dzące na ulicę pow inny mieć do n ie z b ę d n e j'w y ­
sokości nieprzejrzyste szyby. Pom ieszczenia spec­

120
jaln e bez w zględu n a ich położenie pow inny mieć
odpow iednie zabezpieczenie.
302. U rządzenia i sprzęt kw aterunkow y oraz
sprzęt przeciw pożarow y są przydzielone każdem u
pododdziałowi i bez zezwolenia organów k w a te­
runkow ych nie w olno ich przenosić z jednego
pododdziału do drugiego.
303. P rzy stole podoficera dyżurnego kom panii
wywiesza się: porządek dnia, rozkład zajęć (po­
dział godzin), niezbędne in stru k cje (instrukcja
podoficera dyżurnego kom panii, in stru k cja ala r­
mowa, in stru k cja przeciw pożarow a itp. ), w ykaz
telefonów osób funkcyjnych oddziału, w ykaz ad­
resów i telefonów dom owych k ad ry zawodowej
kom panii, w zory p rzepustek (stałej i jednorazo­
wej) oraz zegar.
304. W każdym pom ieszczeniu służbow ym po­
w inno być zawieszone na czołowej ścianie godło
państw ow e. Oprócz tego, zależnie od ch a rak teru
pom ieszczenia, n a jednej ze ścian m ożna zaw ie­
szać p o rtre ty : pierw szego sek retarza KC PZPR ,
przewodniczącego R ady P ań stw a i prezesa R ady
M inistrów .
305. Izby żołnierskie pow inny być urządzone
estetycznie i zaopatrzone w niezbędną ilość p rzed­
m iotów do u trzy m an ia czystości i higieny.
W m iarę posiadanych środków w izbach żoł­
nierskich m ożna zawieszać fira n k i i obrazy oraz
trzym ać kw iaty.
306. Sprzęt, u rządzenia i m ateria ły dekoracyj­
ne ja k rów nież sposoby u staw ian ia (ułożenia) po­

121
w inny b y t jednakow e we w szystkich izbach żoł­
nierskich — stosow nie do u staleń dowódcy od­
działu.
307. Na zew nątrz przy w ejściach do pomiesz­
czeń kładzie się środki do czyszczenia obuwia
z błota (wycieraczki, skrobaczki, m aty itp . ).
308. U trzym anie pomieszczeń w czystości
w ciągu dnia należy do obowiązków sp rzątają­
cych. Codziennie sp rzątają oni pomieszczenia pod
nadzorem dyżurnego; sprzątanie pow inni zakoń­
czyć przed rozpoczęciem zajęć. S przątających nie
zw alnia się od zajęć szkoleniowych.
309. Oprócz codziennego sprzątania, raz na ty­
dzień przeprow adza się pod kierow nictw em szefa
kom panii ogólne sprzątanie w szystkich pomiesz­
czeń.
W czasie ogólnego sp rzątan ia wynosi się na
dziedziniec pościel, stara n n ie się ją trzepie i w ie­
trzy. M aterace trzepie się przynajm niej raz. na
k w artał, słomę w siennikach zm ienia się co n a j­
m niej raz na rok. Z ab ran ia się m ycia podłóg
przez polew anie w odą (sposobem pokładowym )
oraz nacieran ia olejam i m ineralnym i i przetw o­
ram i naftow ym i.
310. S tołów kę żołnierską utrzy m u je się w czys­
tości i porządku. Pom ieszczenia kuchenne należy
codziennie w ietrzyć, a podłogi zam iatać lub zm y­
wać po każdorazow ym przygotow aniu i w ydaniu
posiłku. Raz na tydzień przeprow adzać g ru n to w ­
ne porządkow anie pomieszczeń kuchni i stołów ­
ki, a codziennie po zakończeniu pracy cały sprzęt

122
znajdujący się w kuchni bezw zględnie wym yć
i przygotow ać do użycia w dniu następnym .
U m yty sp rzęt stołow o-kuchenny przechow yw ać
w pom ieszczeniach do tego przystosow anych.
311. W yw ietrzniki (okienka w dachu) b udyn­
ków koszarow ych pow inny być zakratow ane, zi­
m ą szczelnie zam knięte, a latem otw arte. W ejścia
na dach, prow adzące z w ew nątrz budynku po­
w inny być zam knięte na klucz.
Na strychach p rzy w ejściu pow inny być skrzy­
nie z piaskiem i łopaty.
S trychy, suszarnie itp. pom ieszczenia zam yka
się, a klucz od nich przechow uje podoficer dy­
żu rn y pododdziału.
312. U stępy pow inny być utrzym ane w czys­
tości i codziennie dezynfekow ane; pow inny mieć
dobrą w entylację i ośw ietlenie. Dojście do u stę­
pów znajdujących się na zew nątrz pomieszczeń
ośw ietla się w nocy, a ponadto zimą posypuje się
piaskiem .
Doły kloaczne i ściekowe opróżnia się i dezyn­
fekuje w m iarę potrzeby.
313. Z ab ran ia się bez w iedzy organów kw ate-
runkow o-budow lanych dokonyw ania zm ian w roz­
planow aniu użytkow ania pomieszczeń, przenosze­
nia i ro zb ieran ia istniejących lub staw iania no­
wych budowli, w staw iania nowych lub prow izo­
rycznych pieców, ścian, w ybijania lub zam uro-
Wywania otworów . N ależy rów nież unikać w b ija­
n a gwoździ w ściany.

123
 314. W budynkach koszarow ych nie wolno cho­
dzić krokiem defiladow ym w szyku zw artym .
315. W, celu u trzym ania należytego porządku
rejo n zakw aterow ania oddziału dzieli się m iędzy
pododdziały.

OGRZEWANIE POM IES ZCZEŃ

318. K w aterm istrz oddziału w porozum ieniu

z szefem w ojskow ej adm inistracji koszar ustala
sposób i czas palenia w piecach oraz w ydaw ania
i pobierania opału.
317. P alenie w piecach kończy się najpóźniej
dw ie godziny przed capstrzykiem . Pom ieszczenia
przeznaczone do pracy i w ykładów (kancelarie,
św ietlice, sale w ykładow e itp. ) opala się rano
i kończy na godzinę przed rozpoczęciem zajęć.
W silne m rozy i w czasie m ycia lub przeciera­
nia podłóg należy palić w piecach dw a razy
w ciągu dnia.
318. Na okres palenia w piecach wyznacza się
palaczy spośród szeregowców. P alaczy nie zw al­
nia się od zajęć, zw alnia się ich n atom iast od
wszelkich innych p rac służbowych.
319. W okresie zimowym w pom ieszczeniach
m ieszkalnych (izby żołnierskie, sale wykładow e,
św ietlice, k an celarie itp . ) tem p eratu ra pow inna
wynosić od + 1 6 ° C do + 1 8 °C , a w innych po­
m ieszczeniach — zależnie od ustalonych norm .
T erm om etry zawiesza się w pom ieszczeniach na

124
w ew nętrznych ścianach na wysokości 1,5 m od
podłogi, z dala od pieców (kaloryferów ).
320. Z ab ran ia się suszenia opału w piecach,
przy piecach i za piecam i oraz przechow yw ania
w pom ieszczeniach m ieszkalnych.
321. Po okresie zimowym w szystkie piece
i przew ody kom inow e stara n n ie się oczyszcza i po
spraw dzeniu przez fachowca drzw iczki pieców
plom buje się lub opieczętowuje. Przew ody kom i­
nowe na całej powiex-zchni zew nętrznej na stry ­
chu pow inny być pobielone.

W IETRZENIE POM IESZCZEŃ

3£2. Pom ieszczenia w koszarach w ietrzą szere­

gowcy dyżurni pod nadzorem podoficera dyżur­
nego kom panii: izby żołnierskie przed snem i po
pobudce, sale w ykładow e — przed zajęciam i
i w przerw ach m iędzy zajęciam i. O tw arte okna
i w ietrzniki należy umocować.
323. Po pobudce pościel zostaw ia się odrzuco­
ną na brzeg łóżka na czas w ietrzenia pom iesz­
czeń. Łóżka ściele się po porannej zapraw ie fi­
zycznej.

OŚW IETLENIE POMIESZCZEŃ

324. W pom ieszczeniach służby dyżurnej, na

ko rytarzach i schodach pozostaw ia się w nocy
ośw ietlenie dyżurne. W w ypadku ośw ietlenia n af­
towego (aw aryjnego) lam py pow inny się palić

125
pełnym św iatłem . W ustępach u trzy m u je się
w ciągu nocy pełne ośw ietlenie. Obowiązkiem
dyżurnych pododdziału je st czuw anie nad u trzy ­
m aniem ustalonego ośw ietlenia oraz dopilnow a­
nie, aby św iatła były w e w łaściw ym czasie zapa­
lane i gaszone.
325. U rządzenia elektryczne mogą napraw iać
tylko żołnierze m ający odpow iednie kw alifikacje
i pozw olenie w łaściw ych organów kw aterunko­
wych.
326. K ażdy pododdział pow inien być zaopa­
trzony w urządzenia do ośw ietlenia aw aryjnego
(lam py, latarki), za których utrzym anie w stanie
zdatnym do użytku odpow iada służba dyżurna.

PORZĄDEK W PARKU

327. P a rk jest to m iejsce przeznaczone do po­

stoju, napraw y, obsługiw ania wozów bojowych,
pojazdów i dział.
Zależnie od w arunków p ark i mogą być:
a) stałe — urządzone przy koszarach lub na
obozowiskach;
b) polowe — urządzone w czasie działań bojo­
wych, m anew rów i w ykonyw ania zadań specjal­
nych.
328. K ażdy p ark pow inien mieć następujące
elem enty:
a) m iejsce postoju — przeznaczone i urządzo­
ne do postoju wozów bojowych, pojazdów i dział;
b) sektor obsługi technicznej pojazdów, wozów

126
bojowych i dział w raz z m agazynem m ateriałów
eksploatacyjnych, części i zespołów zam iennych
itp.
Oprócz zasadniczych elem entów p a rk pow inien
mieć p u n k t kontroli technicznej (PKT), ogrze­
wacz wody i oleju, drogi dojazdowe, place zbiór­
ki i inne urządzenia pomocnicze.
329. M iejsce przeznaczone na p ark pow inno od­
powiadać następującym w arunkom :
a) powinno zapew nić dogodne rozmieszczenie
w szystkich elem entów parku;
b) teren pow inien być m ożliwie rów ny, w ra ­
zie konieczności zam askow any, o tw ardym pod­
łożu, mieć odw odnienie i odprow adzenie ścieków
oraz znajdow ać się w pobliżu źródeł wody.
3HO. P a rk dzieli się na rejony, k tóre przydzie­
la się pododdziałom .
331. Za organizację porządku w parku, za n a­
leżyte u trzy m an ie i zabezpieczenie wozów bojo­
wych, pojazdów i dział, wszelkiego rodzaju u rz ą­
dzeń i m agazynów oraz za przestrzeganie zarzą­
dzeń przeciw pożarow ych odpow iada zastępca (po­
mocnik) dowódcy oddziału do spraw technicz­
nych. Za rejo n y p ark u przydzielone pododdziałom
odpow iadają dowódcy pododdziałów.
332. Do parku, do pomieszczeń i specjalnych
urządzeń w ew n ątrz p ark u buduje się drogi i do­
kładnie u stala dojazdy. W lecie drogi polew a się
wodą, w zim ie oczyszcza ze śniegu.

127
 Z ab ran ia się chodzenia i jeżdżenia przez rejon
p ark u poza w yznaczonym i drogam i.
Na d rogach w p ark u ustaw ia się znaki drogowe
z oznaczeniem kierunków i szybkości jazdy oraz
inne znaki specjalne.
333. Tok służby i pracy w p ark u ogłasza się
w rozkazie oddziału.
334. W czasie przeznaczonym na pracę żołnie­
rze idą do p ark u w szyku m arszow ym pod do­
w ództw em oficerów lub podoficerów. O ficerowie
i chorążow ie oddziału mogą wchodzić w czasie
przeznaczonym na pracę do tej części parku, gdzie
stoją ich wozy bojowe, pojazdy i działa. Podofice­
rom i szeregowcom przybyw ającym pojedynczo
zezw ala się na w stęp do p ark u w sposób określo­
ny przez dowódcę oddziału.
Po upływ ie czasu przeznaczonego na pracę n ik t
nie może pozostaw ać w p ark u bez zezwolenia do­
wódcy oddziału, jego zastępcy (pomocnika) do
spraw technicznych lub oficera dyżurnego parku.
Osoby nie należące do oddziału mogą w ejść na
tere n p ark u tylko za zezwoleniem dowódcy od­
działu lub jego zastępcy (pomocnika) do spraw
technicznych. Przełożeni dowódcy oddziału i oso­
by z kom isji inspekcyjnych (kontrolujący) wcho­
dzą na podstaw ie odpowiednich upow ażnień.
335. W ejście do p ark u w w ypadku alarm u bo­
jowego odbyw a się zgodnie z in stru k cją alarm o­
wą.

128
 ZAKW ATER OWANIE PRZEJŚCIOW E
W POM IESZCZENIACH

336. W czasie postoju poza m iejscem stałego

zakw aterow ania oddziały (pododdziały) zajm ują
w yznaczone im pom ieszczenia zgodnie z nakazem
zak w aterow ania w ydanym przez w łaściw e tereno­
w e organy ad m in istracji państw ow ej. Z ab ran ia się
sam ow olnej zm iany zajm ow anych pomieszczeń.
Miejscowości w yznaczone na zakw aterow anie
przejściow e w pom ieszczeniach pow inny być zba­
dane pod względem sanitarnym . Z akw aterow anie
w ojsk w m iejscowościach nieodpow iednich pod
w zględem san itarn y m jest niedopuszczalne.
337. P rzed rozmieszczeniem w ojsk przeprow a­
dza się przegląd rejo n u zakw aterow ania i po­
mieszczeń.
P ododdziały w m iarę możliwości rozmieszcza
się w całości. Podoficerow ie zasadniczej służby
w ojskow ej k w a te ru ją przy swoich pododdziałach.
Żołnierze zawodowi zajm ują osobne pomieszcze­
nia w rejonie zakw aterow ania swoich pododdzia­
łów.
338. W każdym pom ieszczeniu wyznacza się
starszego spośród kw aterujących żołnierzy. Jest on
odpow iedzialny za zachow anie się żołnierzy, za
porządek w pom ieszczeniu i wokół pom ieszczenia.
339. Z ab ran ia się korzystać z przedm iotów na­
leżących do ludności cyw ilnej bez zgody w łaści­
cieli.

9 — R e g u la m in słu ż b y w ew n . 129
 340. Środki transportow e i wozy bojowe roz­
mieszcza się pododdziałam i, w m iejscach dogod­
nych do szybkiego ich w yprow adzenia i w m iarę
możliwości z dala od zabudow ań.
341. Na składy (m agazyny) przeznacza się od­
dzielne b u d ynki w m iejscu, gdzie nie zagraża nie­
bezpieczeństw o pożaru. Dla zapobieżenia w zniece­
niu pożaru kuchnie, piekarnie, kuźnie i łaźnie
um ieszcza się z dala od zabudow ań lub w od­
dzielnych budynkach.
342. P alen ie tytoniu i rozpalanie ognisk w ob­
ręb ie zabudow ań gospodarskich jest surowo za­
bronione. M iejsca do palenia tytoniu należy w y­
znaczyć z dala od zabudow ań.
343. W rejonach zakw aterow ania pododdziałów
przygotow uje się urządzenia san itarn e (ustępy,
um yw alnie itp . ), k tó re należy utrzym yw ać zgod­
nie z zasadam i higieny.
344. S tu d n ie (źródła) przeznaczone do p o b iera­
nia w ody do picia i gotow ania straw y pow inny
być zabezpieczone przed zanieczyszczeniem i chro­
nione przez całą dobę. Sposób korzystania przez
wojsko z otw arty ch źródeł wody określa punkt
401.
345. W czasie kw aterow ania przejściowego w
pom ieszczeniach broń i am unicję przechow uje się
i p ielęg n u je zgodnie z przepisam i. U m undurow a­
nie i oporządzenie um ieszcza się w wyznaczonym
do tego m iejscu; rzeczy osobiste i bieliznę prze­
chow uje się w plecakach.

130
 346. Dowódca oddziału (pododdziału) określa
dokładnie granice rejonu zakw aterow ania, poza
k tó ry w yjście bez zezwolenia jest zabronione.
W yjście z rejonu zakw aterow ania oddziału (pod­
oddziału) pow inno się odbywać w edług tych sa­
m ych zasad co w yjście z rejonu koszar.
W rejo n ie zakw aterow ania wyznacza się m iej­
sce zbiórki oddziału (pododdziału).
347. Służbę dyżurną i w artow niczą organizuje
się na ogólnych zasadach z uw zględnieniem w a­
runków m iejscowych.
Dla oficera (podoficera) dyżurnego i w a rty w y­
znacza się osobne pomieszczenia.
348. W w yjątkow ych w ypadkach może być
tw orzona na teren ie zajętym na przejściow e za­
kw aterow anie strefa niebezpieczeństw a. Po uz­
godnieniu z prezydium w łaściw ej wojew ódzkiej
ra d y narodow ej, dowódca okręgu wojskowego
(rów norzędny) może zakazać w stępu osobom po­
stro n n y m na teren o b jęty tą strefą.
Z asady i try b tw orzenia strefy niebezpieczeń­
stw a ok reślają odrębne przepisy.
349. Po zw olnieniu pomieszczenia i tere n y za­
jęte na zakw aterow anie przejściow e należy prze­
kazać właścicielom .
W ynagrodzenie za szkody w ynikłe w zw iązku
z zakw aterow aniem przejściow ym oraz za samo
zakw aterow anie ok reślają oddzielne przepisy.

131
UTRZYMANIE KONI I PSÓW SŁUŻBOWYCH

350. Dowódca pododdziału posiadającego konie

i psy służbowe ponosi odpowiedzialność za ich
należyte u trzy m an ie i w ykorzystyw anie.
Do jego o b o w i ą z k ó w należy:
— w zakresie gospodarki końm i:
a) przydzielić na stałe do obsługi koni woź­
niców obeznanych z pielęgnacją, żyw ieniem i uży­
tkow aniem koni oraz znających przepisy drogo­
we;
b) zapew nić odpow iednie pom ieszczenia dla
koni;
c) zapew nić w yposażenie koni w uprząż oraz
zao patryw anie w paszę należytej jakości;
d) przestrzegać zasad utrzy m an ia i użytkow a­
nia koni;
— w zakresie gospodarki psam i służbowym i:
a) przydzielić na stałe do obsługi psów odpo­
w iednio przeszkolonych przew odników ;
b) zapew nić należyte w yżyw ienie, utrzym anie,
używ anie w czasie służby i doszkalanie psów;
c) zapew nić należyte w yposażenie przew odni­
ków oraz psów.
351. B ezpośrednią odpowiedzialność za stan
koni, ich dogląd, zabezpieczenie przed w y padka­
mi, żyw ienie, czyszczenie, kucie, racjonalne w y­
korzystanie w p racy — ponosi woźnica, którem u
przydzielono konie.

132
 352. Bezpośrednią odpowiedzialność za stan
psów służbowych, używanie w służbie, doszkala­
nie, utrzymanie i żywienie — ponoszą przewod­
nicy.
353. Za przeprowadzanie w e właściwym czasie
zabiegów „weterynaryjno-profi l aktycznych oraz
za opiekę weterynaryjną nad końmi i psami służ­
bowymi odpowiedzialny jest wojskowy lekarz
weterynarii.
 Rozdział X III
POSTANOW IENIA ZDROWOTNE

HIGIENA OSOBISTA
354. Żołnierze zasadniczej służby wojskow ej
pow inni kąpać się w łaźni raz na tydzień, a ob­
sługujący sprzęt i zatrudnieni przy pracach szcze­
gólnie brudzących — częściej.
O dbyw ających k arę aresztu w ysyła się do łaź­
ni w dni ustalone rozkazem dowódcy oddziału.
355. W czasie pracy personel kuchni, piekarze,
d y żurny kuchni pow inni nosić białe fartu ch y
i czepki. W w arsztatach, m agazynach, laborato­
riach należy nosić u b ran ia ochronne (fartuchy,
kom binezony itp . ).
Dla żołnierzy służb technicznych pracujących
w w arsztatach lub obsługujących sprzęt należy
zapew nić mycie się po pracy ciepłą wodą. K u­
charze i piekarze pow inni się myć pod n atry s­
kiem przed przystąpieniem do pracy i po jej za­
kończeniu.
356. K om pania idzie do łaźni pod dowództw em
szefa kom panii. Żołnierzy nieobecnych z powo­
dów służbowych szef kom panii w ysyła do łaźni

134
w innym dniu . Kąpiel w łaźni odbywa się pod
n adzorem lekarza (podoficera sanitarnego).
Żołnierze są obowiązani przes­
trzegać zasad higieny osobistej,
do której między innym i należy:
a) m ycie rano zimną wodą górnej części ciała,
b) m ycie przed snem górnej części ciała i stóp,
c) m ycie zębów rano i wieczorem,
d) w zasadzie codzienne golenie się, regularne
strzyżenie włosów, pielęgnacja paznokci,
e) regularna kąpiel, zmiana bielizny, pościeli,
skarpet (onuc),
f) utrzymanie w czystości umundurowania,
obuwia i pościeli.
357. Żołnierze powinni się strzyc co najmniej
raz na miesiąc. Całkowite ścięcie włosów żołnie­
rzowi ze względów sanitarno-higienicznych na­
stępuje na wniosek lekarza oddziału.
358. Sposób prania bielizny ustala kwater­
mistrz. Pranie bielizny organizuje szef zaopatrze­
nia mundurowego oddziału (równorzędny). Bie­
liznę osobistą i ręczniki zmienia się co tydzień
po każdej kąpieli. W razie potrzeby można zmie­
niać częściej. Osobistą bieliznę kucharzy i pie­
karzy zmienia się przynajmniej 2 razy na ty­
dzień. Bieliznę pościelową zmienia się kompleta­
mi co dwa tygodnie, w dniu kąpieli.
359. Dezynfekcję lub dezynsekcję zarządza do­
wódca oddziału na w niosek lekarza.
360. Za w łaściw y stan higieny osobistej i umun­
durowania oraz za stan sanitarno-porządkowy re­

135
jonu zakw aterow ania kom panii odpow iada dowód­
ca kom panii.
W oddziale za stan san itarn y odpow iedzialny
jest lekarz oddziału. Ma on obowiązek przedsta­
wiać w tym zakresie odpow iednie w nioski do­
wódcy oddziału.

H IG IENA ZAPOBIEGAW CZA POWOŁANYCH

DO SŁUŻBY W OJSKOW EJ

361. P rzybyw ających do oddziału pow ołanych

do służby w ojskow ej przyjm uje się w specjal­
nym pom ieszczeniu — izbie przyjęć uzupełnień.
3G2. W rozkazie oddziału w yznacza się spośród
oficerów m łodszych lub chorążych kom endanta
izby przyjęć uzupełnień. Do pomocy przydziela
się m u podoficerów i szeregowców.
363. W izbie przyjęć uzupełnień przeprow adza
się szczegółowy przegląd lekarski nowo wcielo­
nych i poddaje się ich zabiegom sanitarnym , po
czym w y d aje się im um undurow anie.
W szystkich nowo w cielonych poddaje się w cią­
gu pierw szego tygodnia służby ogólnym bada­
niom lek arsk im i obowiązkowym szczepieniom
ochronnym , a w ciągu pierw szych dwóch tygodni
nie wolno wyznaczać ich do prac zw iązanych
z przygotow aniem posiłków.
Jeżeli w g ru p ie przybyw ających znajd u ją się
chorzy na choroby zakaźne lub jeśli grupa przy­
była z rejonu, gdzie pan u ją choroby zakaźne,
cała gru p a przechodzi kw arantannę.

136
 364. U brania cyw ilne pow ołanych do odbycia
zasadniczej służby w ojskow ej należy, bezpośred­
nio po zaopatrzeniu ich w um undurow anie w oj­
skowe, przesłać jako przesyłkę w artościow ą pod
w skazanym przez nich adresem .
Rzeczy osobiste (bielizna, obuwie, ubranie) po­
w ołanych na ćw iczenia na okres nie dłuższy niż
6 m iesięcy dezynfekuje się i przechow uje w m a­
gazynie m undurow ym . Na przy jęte do przecho­
w ania rzeczy w ydaje się pokw itow anie.

PRZEGLĄDY LEKARSKIE I SANITARNE

385. P rzegląd lek arski żołnierzy przeprow adza
lekarz oddziału p rzy najm niej raz na kw artał.
Przegląd sa n ita rn y podoficerów i szeregowców
Przeprow adza lekarz lub podoficer san itarn y w
dni kąpieli.
366. Żołnierze zasadniczej służby wojskow ej no­
wo przydzieleni do oddziału (pododdziału) oraz
Pow racający z urlopu, podróży służbowej lub
ze szpitali, po zam eldow aniu przybycia, u dają
do izby chorych w celu poddania się przeglą­
dowi lekarskiem u.
Po przeglądzie lekarskim , jeżeli zachodzi po­
trzeba, przybyli u d ają się do łaźni, a następnie
zdrowych k ieru je się do pododdziałów, a chorych
izoluje.
367. Osoby stale zatrudnione w kuchniach, sto­
łówkach, piekarniach, w m agazynach żywnościo­
wych i m undurow ych, w łaźniach, pralniach

137
i fry zjern iach , sanitariusze oraz konwojenci
tran sp o rtó w środków żywnościowych podlegają
przeglądow i lekarskiem u raz na tydzień.
368. Czas, sposób i m iejsce przeprow adzenia
przeglądu lekarskiego, z w yjątkiem przypadków
podanych w punkcie 366, wyznacza w rozkazie
dowódca oddziału. Z abrania się przeprow adzania
przeglądów lekarskich w dni w olne od zajęć
i w św ięta.
369. K om panię w pełnym składzie przedstaw ia
do przeglądu lekarskiego szef kom panii. Dowód­
ca kom panii i dowódcy plutonów pow inni być
obecni w czasie przeglądu sw ojej kom panii i zgła­
szać lekarzow i swoje spostrzeżenia o stanie zdro­
w ia podw ładnych. P rzegląd lekarski podoficerów
przeprow adza się osobno. W yniki przeglądu kom ­
panii odnotow uje lekarz w książce przeglądów
lekarskich kom panii i m elduje dowódcy oddzia­
łu.
370. Żołnierze, którzy z jakichkolw iek powo­
dów nie byli poddani przeglądow i lekarskiem u,
pow inni być skierow ani do przeglądu następnego
dnia. Żołnierzy wyznaczonych do prac w kuchni,
nim p rzystąpią do pracy, obowiązkowo przeglą­
da dyżurny izby chorych.

BADANIA LEKA RSK IE

371. B adania lek arsk ie w szystkich żołnierzy

zawodowych przeprow adza lekarz oddziału (in­
stytucji, szkoły) co n ajm n iej raz na rok i odno­

138
tow uje dane w karcie zdrow ia żołnierzy. Żołnie­
rzy pracujących w w arunkach szkodliw ych dla
zdrow ia i starszych w iekiem poddaje się częst­
szym badaniom ogólnym i specjalistycznym w e­
dług określonych przepisów.
Ż ołnierzy zasadniczej służby w ojskow ej pod­
daje się badaniom ogólnym w każdym roku służ­
by oraz p rzy zw alnianiu ich do rezerw y.
W szyscy żołnierze podlegają raz w roku obo­
w iązkow em u prześw ietleniu rentgenow skiem u
klatk i piersiow ej.
372. Żołnierze zatru d n ien i na stanow iskach p ra ­
cy w ym agających sty kania się z arty k u ła m i żyw­
nościowymi, przy obsłudze w ojskow ych urządzeń
Wodociągowych, stykający się ze środkam i fa r­
m aceutycznym i, zatru dnieni przy obsłudze cho­
rych w wojskow ych zakładach leczniczych pod­
legają badaniom na nosicielstwo, zgodnie z obo­
w iązującym i przepisam i.

SZCZEPIENIA OCHRONNE

373. Wszyscy żołnierze są poddaw ani obowiąz­

kowym szczepieniom ochronnym . Rodzaj szcze­
pień i term in ich w ykonania określają odrębne
przepisy.
Poszczególni żołnierze mogą być zw olnieni od
szczepień tylko na podstaw ie orzeczenia le k a r­
skiego.
W ykonanie szczepienia ochronnego odnotow uje

139
się w książce zdrow ia żołnierza i w książkach
przeglądów lekarskich kom panii.
W szczególnych sytuacjach dowódca okręgu
wojskowego (rów norzędny) zarządza- dodatkow e
szczepienia ochronne.

POMOC LEKARSKA

374. P rzy jęcia am b u lato ry jn e odbyw ają się w

am b u lato riu m izby chorych w godzinach określo­
nych w porządku dnia.
375. W razie zachorow ania żołnierz pow inien
n aty ch m iast zam eldować o tym swem u bezpo­
średniem u przełożonem u i za jego zezwoleniem
zwrócić się do lekarza.
376. Dowódca jest obow iązany dopilnować, aby
chorem u udzielono pomocy lekarskiej. Chorych
po zbadaniu, zależnie od choroby, lekarz k ieru je
do izby chorych albo do szpitala, albo wyznacza
im leczenie am b u latoryjne.
Żołnierze zawodowi (służby okresow ej) mog^
na podstaw ie orzeczenia lekarskiego pozostawać
na leczeniu w swoich m ieszkaniach, ale pow inni
o tym zam eldować bezpośredniem u przełożone­
mu.
T erm in zw olnienia od zajęć dowódca podaje
w rozkazie.
377. W razie stw ierdzenia u żołnierzy choroby
zakaźnej lek arz zarządza odpow iednie postępo­
w anie przeciw epidem iczne i m elduje o tym do­

140
wódcy oddziału oraz przełożonym służby zdro­
wia.
W w ypadku gdy na chorobę zakaźną zachoru­
je osoba zam ieszkała we w spólnym m ieszkaniu
z żołnierzem , wówczas on niezw łocznie składa
m eldunek przełożonem u. W tym w ypadku na
w niosek lek arza może on brać udział w zajęciach
służbow ych tylko za zezwoleniem dowódcy od­
działu.
378. Żołnierze zasadniczej służby w ojskow ej
u d ają się do am b u latorium pod dow ództw em w y­
znaczonego spośród nich starszego.
K siążkę chorych kom panii, podpisaną przez
szefa kom panii, p rzedstaw ia się lekarzow i przed
Przyjęciami.
P rzy jęcie chorych lek arz odnotow uje w książ­
ce chorych kom panii. Szef kom panii k ieru je sze­
regowców i podoficerów do zajęć, jeśli mogą brać
w nich udział, zgodnie z zaleceniam i lek arza w
książce chorych.

LECZENIE SZPITALNE

379. Żołnierzy k ieru je się na leczenie szpitalne

na rozkaz dowódcy oddziału. W razie koniecz­
ności lekarz oddziału k ieru je chorego n aty ch ­
m iast do szpitala, a następnie m elduje o tym do­
w ódcy oddziału.
380. Ż ołnierzy odbyw ających zasadniczą służbę
Wojskową lu b przeszkolenie w ojskow e w ysyła się
do szpitala z k a rtą — skierow aniem i k a rtą zao­

141
patrzen ia żywnościowego. W razie potrzeby, do
odw iezienia chorego w yznacza się podoficera sa­
nitarnego (sanitariusza). Na specjalne zarządze­
nie lekarza dezynfekuje się rzeczy osobiste cho­
rego.
381. O przyjęciu żołnierza do szpitala, a także
o w ypisaniu go ze szpitala kom endant szpitala
w tym sam ym dniu zaw iadam ia dowódcę m acie­
rzystego oddziału. W w ypadku ciężkiego scho­
rzenia kom endant szpitala pow inien zawiadom ić
dowódcę oddziału i najbliższą rodzinę żołnierza.
Jeżeli u przybyłego do szpitala stw ierdzi się
chorobę zakaźną, kom endant szpitala pow inien
zawiadom ić o tym dowódcę oddziału i epidem io­
loga okręgu wojskowego (równorzędnego).
382. Ż ołnierzy w ypisanych ze szpitala k ieru je
się do oddziału z odpow iednim i dokum entam i,
któ re pow inni oni zdać szefowi kom panii. K a rty -
-skierow ania żołnierzy w ypisanych ze szpitala
przesyła się lekarzow i oddziału.
K om endant szpitala może bezpośrednio skiero­
wać żołnierza na urlop zdrow otny (leczenie sa­
natoryjne), lecz pow inien zawiadom ić o tym nie­
zwłocznie dowódcę oddziału.
 R ozdział XIV
TOK ŻYCIA W OBOZOWISKACH
W OŚRODKACH S ZKOLENIA POLIGONOWEGO

ZASADY OGÓLNE

383. Czas pobytu w ośrodku szkolenia poligo­

nowego oraz przydział obozowiska i poligono­
w ych obiektów szkoleniow ych u stalają przełoże­
ni i uw zględniają w planach szkolenia w ojsk.
384. Pododdziały i oddziały różnych zw iązków
taktycznych rozmieszcza się z zasady w oddziel­
nych obozowiskach. Dowódcą oddziałów rozm ie­
szczonych w obozowisku je st w łaściw y dowódca
zw iązku taktycznego lub wyznaczony przez nie­
go oficer. Jeżeli w jednym obozowisku są roz­
mieszczone pododdziały i oddziały z różnych
zw iązków taktycznych, obowiązki dowódcy zgru­
pow ania pełni oficer w yznaczony przez wyższe­
go przełożonego.
385. O ddział (pododdział) przyjm uje obozowi­
sko od kom endy ośrodka szkolenia poligonowego.
K orzystanie z obiektów szkoleniowych odbyw a
się w edług p lanu szkolenia, uzgodnionego z ko­
m endą ośrodka szkolenia poligonowego, która

143
zapew nia odpow iednią obsługę i wyposażenie
obiektów.
386. K om endantow i ośrodka podlegają w szyst­
kie obiekty szkoleniowe i cały teren poligonu
łącznie z obozowiskami. O dpow iada on za bezpie­
czeństwo ćwiczących w ojsk i za utrzym anie po­
rząd k u na całym terenie poligonu.
387. Dowódcy zgrupow ań w ojsk szkolących się
w ośrodku szkolenia poligonowego podlegają
swoim przełożonym . Są oni obow iązani przestrze­
gać u staleń organizacyjno-porządkow ych i in ­
stru k cji o korzystaniu z obozowiska i obiektów
poligonowych, w ydanych przez kom endę ośrodka
szkolenia poligonowego.
388. K om enda ośrodka sp raw u je obowiązki ko­
m endy garnizonu na obszarze całego poligonu
z w y jątk iem obozowisk, w których rolę kom end
sp ełniają sztaby dowódców zgrupow ań.
389. Dowódca zgrupow ania w stosunku do jed ­
nostek znajdujących się w obozowisku m a praw a
i obowiązki dowódcy garnizonu. P o z a tym
jest obowiązany:
a) zorganizować urządzenie obozowiska i n a­
praw ę dróg obozowych;
b) ustalić sposoby poruszania się w obrębie
obozowiska w szelkiego rodzaju pojazdów;
c) zorganizować zaopatryw anie oddziałów i pod­
oddziałów;
d) zorganizować zabezpieczenie m edyczno-sani-
tarn e;

144
 e) dopilnow ać konserw acji stałych urządzeń
obozowych;
f) zorganizować — po zakończeniu pobytu od­
działów w obozowisku — ochronę m ienia po­
ligonowego lub przekazać je zgodnie z zarządze­
niam i (przepisam i).
390. W razie potrzeby dowódca zgrupow ania
może wyznaczyć kom endanta obozowiska, k tó re­
go obowiązki są podobne do obowiązków kom en­
d an ta garnizonu, dostosowanych do w arunków
poligonowych.

URZĄDZENIE OBOZOWISKA

391. Obozowisko pow inno być urządzone jed­

nolicie i estetycznie. Żołnierzy rozmieszcza się
w budynkach lub pod nam iotam i. S przęt bojow y
rozm ieszcza się w p arkach.
392. Na obozowisko należy w ybrać te re n o zie­
m i tw ard ej i suchej, w pobliżu zbiornika wod­
nego (rzeka, jezioro) poza granicą w ylew u, z da­
la od bagien.
393. Obozowisko dzieli się na części podłużny­
mi i poprzecznym i liniam i, k tó re służą jednocześ­
nie za drogi.
P ododdziały rozmieszcza się w zdłuż lin ii ozna­
czającej fro n t obozowiska. Za pododdziałam i roz­
m ieszcza się sztaby, kuchnie, stołów ki, izby cho­
rych itd.
P ark i, m agazyny, w arsztaty , ustępy itp. u rz ą­
dza się w głębi.

W — R e g u la m in słu ż b y w e w n . 145
 394. O dstępy i odległości m iędzy nam iotam i
określa dowódca oddziału (pododdziału) w za­
leżności od rodzaju nam iotów i w arunków te re ­
nowych. Podoficerow ie zasadniczej służby w oj­
skowej k w a te ru ją razem ze swoimi pododdziała­
mi. Szefowi kom panii przydziela się oddzielny
nam iot, w którym mieści się rów nież k ancelaria
kom panii.
Podoficerom zawodowym, chorążym i oficerom
przydziela się pom ieszczenia w oddzielnych n a­
m iotach lub zabudow aniach. Podchorążych um ie­
szcza się odpowiednio do spraw ow anej funkcji.
Dla oficera dyżurnego i dla w a rty urządza się
osobne pom ieszczenia (namioty).
395. B roń przechow uje się w specjalnie urzą­
dzonych pom ieszczeniach (m agazynach) lub po­
m ieszczeniach (nam iotach) przeznaczonych dla
żołnierzy.
396. W yrzutnie rakietow e, czołgi, tran sp o rte ry
opancerzone, działa, sam ochody itp. um ieszcza się
w p ark ach polowych w m iejscach w skazanych
przez dowódcę zgrupow ania.
397. P orządek dnia reguluje dowódca zgrupo­
w ania w m yśl zasad obow iązujących w garnizo­
nie i odpow iednio do w arunków obozowych.
398. Dowódca zgrupow ania określa dokładnie
granice rejonu, poza k tó ry w yjście bez zezwole­
nia je st zabronione, i ogłasza to w rozkazie.
399. Osoby postronne mogą przebyw ać na te­
ren ie obozowiska tylko w m iejscach w yznaczo-

146
nych i z przestrzeganiem w arunków ustanow io­
nych przez dowódcę zgrupow ania (oddziału).
400. W rejonie obozowiska organizuje się ochro­
nę stu d n i (źródeł wody). Z otw artych źródeł wo­
dy korzysta się tylko wówczas, gdy nie można
zorganizować zao patryw ania w wodę ze studni
artezyjskich lub innych źródeł zakrytych.
401. O tw arte źródła, z których oddziały zaopa­
tru ją się w wodę, oznacza się w skaźnikam i (ta­
blicam i) w następującej kolejności (w kierunku
p rąd u wody):
a) m iejsca do p o bierania w ody do kuchni i pi­
cia,
b) kąpieliska dla żołnierzy,
c) m iejsca do p ra n ia bielizny,
d) m iejsca do m ycia pojazdów .
402. M iejsca, czas i kolejność kąpieli oddzia­
łów u stala dowódca zgrupow ania (oddziału). Pod­
oficerowie zasadniczej służby w ojskow ej i sze­
regow cy u d ają się do kąpieli tylko pod dowódz­
tw em żołnierzy zawodowych.
M iejsca przeznaczone na kąpieliska dla żołnie­
rzy oznacza się i w yposaża w środki ratunkow e.
Do u trzy m an ia porządku w czasie kąpieli i za­
pobiegania nieszczęśliwym w ypadkom wyznacza
się dyżurnego oficera i ratow ników . Do udziela­
nia pierw szej pomocy w m iejscach kąpieli w y­
znacza się dyżurnego podoficera sanitarnego.
403. W yrąb drzew i krzew ów na teren ie obo­
zowiska jest zabroniony. W ycinanie darniny, zry­

147
w anie m chu i kopanie piasku jest dozwolone ty l­
ko w m iejscach wyznaczonych przez kom endan­
ta ośrodka szkolenia poligonowego.
404. Z ab ran ia się w obrębie obozowiska zako­
pyw ać odpadki. M iejsca n a śmieci w yznacza się
poza rejonem zakw aterow ania oddziału.

SŁUŻBA WEWNĘTRZNA

405. Służbę w ew nętrzną organizuje się w m yśl

zasad obow iązujących w garnizonach z uw zględ­
nieniem w arunków obozowych. S kład służby
i obowiązki określa dowódca zgrupow ania (od­
działu).
 R o z d z ia ł XV
ZACHOW ANIE S IĘ ŻOŁN IERZY
I PEŁN IEN IE SŁUŻBY DYŻURNEJ
PODCZAS P R ZEWOZU WOJ SK KOLEJĄ

ZASADY OGÓLNE

406. Na czas przew ozu w ojsk koleją na każdy

tran sp o rt wyznacza się kom endanta, jego zastęp­
cę, lek arza i w razie potrzeby lekarza w etery ­
n arii. Na każdy w agon wyznacza się starszego
wagonu.
407. W szyscy żołnierze tran sp o rtu wojskowego
pow inni znać przepisy zachow ania się podczas
przew ożenia w ojsk koleją, nu m er tran sp o rtu , sto­
pień i nazw isko kom endanta.
P rzy zw racaniu się do osób funkcyjnych orga­
nów kolejow ych oraz w e wszelkiego rodzaju ko­
respondencji i w rozm ow ach telefonicznych do­
tyczących przew ozu w ojsk należy się posługiw ać
tylko num erem tran sp o rtu .
K ategorycznie zabrania się podaw ania kom u­
kolw iek, oprócz w ojskowego kom endanta odcin­
ka kolejow ego (stacji), nazw y stacji załadow ania
> w yładow ania, drogi przew ozu i innych w iado-

149
mości o transporcie, ja k nazw a i num er jednost­
ki wojskow ej, jej liczebność, uzbrojenie itp.
408. P o d c z a s p r z e w o z u k o l e j ą żoł­
n i e r z o m nie wolno:
a) naruszać pracy organów kolejow ych;
b) zatrzym yw ać pociągu na stacjach na czas
dłuższy, niż przew iduje rozkład jazdy;
c) chodzić po torach podczas postoju pociągu
na stacjach;
d) w siadać i w ysiadać przed zatrzym aniem się
pociągu i podaniem ustalonego sygnału lub roz­
kazu;
e) zatrzym yw ać pociągu na szlaku lub na sta­
cjach z w y jątk iem w ypadków zagrażających bez­
pieczeństw u ruchu pociągu lub życiu ludzkiem u;
f) rozpalać ognisk na torach, sam ow olnie brać
opału i inr^pgo m ienia kolejowego;
g) przebyw ać w czasie jazdy pociągu w bud­
kach ham ulcow ych z w yjątkiem w artow ników ,
na dachach wagonów, na platform ach, w czoł­
gach, sam ochodach i w innych pojazdach;
h) rozpalać ognia w w agonie bez piecyka, pa­
lić papierosów w w agonach załadow anych m ate­
riałem łatw opalnym ;
i) nalepiać plakatów na zew nętrznych ścianach
wagonów, ozdabiać ich gałęziam i i umieszczać
chorągiew ek, napisów , z w yjątkiem kolejnego nu­
m eru wagonu;
j) w yrzucać śmieci i resztek jedzenia oraz za­
łatw iać potrzeb n atu raln y ch w m iejscach do te­
go nie przeznaczonych;

150
 k) w ychylać się i zwieszać nóg na zew nątrz
wagonu;
1) korzystać z żuraw i wodnych.
409. Zezw olenie na w yjście z wagonów i roz­
kaz do w siadania podaje się sygnałam i na pol e­
cenie oficera dyżurnego tran sp o rtu . W yjście z w a­
gonów jest dozwolone tylko na tych stacjach, na
których przew idziany je st co najm niej 10-minu-
tow y postój. W siadanie powinno być zakończo­
ne na 3 m in u ty przed odejściem pociągu.
410. Z ab ran ia się przew ożenia osób i przedm io­
tów nie należących do tran sp o rtu i do obsługi
pociągu bez zezwolenia wojskowego kom endanta
odcinka kolejowego (stacji) lub kom endanta tra n ­
sportu.
411. Żołnierz, k tó ry przypadkow o odłączy się
od tran sp o rtu , je st obow iązany natychm iast zgło­
sić się do wojskowego kom endanta odcinka ko­
lejowego (stacji), a tam gdzie go nie ma, do za­
wiadow cy (naczelnika) stacji, w celu otrzym a­
nia zaśw iadczenia na dalszy przejazd.
412. Do pełnienia służby kom endant tran sp o r­
tu wyznacza:
a) oficera dyżurnego tran sp o rtu i jego pomoc­
nika,
b) w artę,
c) pododdział alarm ow y transportu,
d) lek arza dyżurnego.
413. Dowódcy kom panii w yznaczają podofice­
rów dyżurnych oraz dyżurnych n a każdy wagon
z ludźm i.

151
 414. D yżurne obsługi środków przeciw lotni­
czych, w artow nicy, obserw atorzy i dozym etryści
zajm ują m iejsca w yznaczone przez kom endanta
tran sp o rtu .

OFICER DYŻURNY TRANSPORTU

415. O ficer dyżurny tran sp o rtu podlega kom en­

dantow i tran sp o rtu .
O ficerow i dyżurnem u podlegają:
a) służba dyżurna kom panii,
b) w arta,
c) pododdział alarm ow y tran sp o rtu ,
d) lekarz dyżurny.
416. O ficer dyżurny tran sp o rtu pełni służbę
w edług zasad przew idzianych dla oficera dyżur­
nego oddziału.
Poza tym jest obowiązany:
a) na stacji załadow ania wyznaczyć posterunki
przy składzie pociągu dla pierw szej zm iany w a r­
tow ników i tra sę patroli;
b) przed załadow aniem oznaczyć kred ą na ze­
w nętrznej stro n ie drzw i wagonów krytych i na
o tw arty ch ścianach p latform kolejne num ery w a­
gonów zaczynając od czoła pociągu, a po zakoń­
czeniu załadow ania napisy zetrzeć;
c) w porze zimowej dopilnować, aby w e w łaś­
ciwym czasie napalono w piecach;
d) kontrolow ać gotowość pododdziału alarm o­
wego, pełnienie służby dyżurnej i w artow niczej

152
oraz obecność żołnierzy, spraw dzać przestrzega­
nie przepisów przeciw pożarow ych w wagonach,
um ocowanie i m askow anie sp rzętu n a p latfo r­
m ach;
e) znać liczbę jednostek tab o ru kolejow ego za­
jętych przez transport;
f) dopilnować przestrzegania dyscypliny i prze­
pisów kolejowych;
g) zabezpieczyć przed zniszczeniem i kradzie­
żą sp rzęt w ojskow y i kolejowy;
h) nie dopuszczać osób postronnych do tra n ­
sportu;
i) podaw ać do wiadomości dowódcom podod­
działów i starszym wagonów stacje, na których
będzie dłuższy postój;
j) podaw ać sygnały do w siadania, w ysiadania,
w ydaw ania posiłków oraz w ykonyw ania innych
czynności;
k) dopilnow ać porządku i punktualnego w yda­
w ania gorących posiłków z kuchni polowych lub
suchego pro w ian tu ;
1) organizow ać p obieranie opału i świec w edług
u stalonych norm oraz zaopatryw anie kuchni po­
lowych w wodę;
ł) po przybyciu na stację w yładow ania zorga­
nizować p róby silników pojazdów m echanicznych;
m) dopuszczać pracow ników kolejow ych pod
nadzorem w artow ników do tab o ru kolejow ego,
zajętego przez tran sport, w celu w ykonania prac
zw iązanych z obsługą pociągu.

153
 POM OCNIK OFICERA DYŻURNEGO
TRANSPORTU

417. Pom ocnika oficera dyżurnego tran sp o rtu

wyznacza się spośród oficerów młodszych, cho­
rążych lub podoficerów zawodowych. Podlega on
oficerow i dyżurnem u i w ykonuje jego polecenia.
418. Pom ocnik oficera dyżurnego tran sp o rtu
je s t obow iązany kontrolow ać pełnienie służby
d yżurnej i w artow niczej oraz być obecnym przy
w ystaw ianiu na posterunki pierw szej zm iany
w artow ników now ej w arty.

SŁUŻBA WARTOWNICZA

419. Służbę w artow niczą w czasie przewozu

w ojsk koleją organizuje się w edług „R egulam i­
n u służby garnizonow ej i w artow niczej Sił Z b ro j­
n ych P R L ”.

PODODDZIAŁ ALARMOWY TRANSPORTU

420. Pododdział alarm ow y podlega oficerowi dy­

żurnem u tran sp o rtu ; służbę pełni w edług prze­
pisów podanych w „R egulam inie służby garnizo­
nowej i w artow niczej Sił Z brojnych PRL". Skład
pododdziału alarm ow ego zależy od liczby prze­
wożonych ludzi i od w arunków , w jakich odby­
w a. się przewóz; najm niej jed n ak w yznacza się
pluton na każdy przew ożony batalion.

154
 LEKARZ DYŻURNY

421. L ekarz d y żu rny podlega oficerow i dyżur­

nem u tran sp o rtu .
Do jego obowiązków należy:
a) udzielanie pierw szej pomocy lekarskiej,
b) nadzór nad stanem sanitarno-higienicznym ,
c) zarządzanie niezbędnych zabiegów s a n ita r­
no-przeciw epidem icznych.

PODOFICER DYŻURNY KOM PANII

422. Podoficer d yżurny kom panii pełni swe

obowiązki w m yśl punktów 261—265 niniejszego
regulam inu. P odlegają mu dyżurni wagonów.
Podoficer dyżurny pow inien spraw dzać w cza-
się postoju um ocow anie sprzętu bojowego, n ak a­
zywać usunąć u sterk i i m eldować o tym dowód­
cy kom panii i oficerowi dyżurnem u transportu.

DYŻURNY WAGONU

423. D yżurny w agonu podlega podoficerowi d y ­

żurnem u kom panii i starszem u wagonu.
D yżurny w agonu pełni służbę w edług zasad
podanych w punkcie 267 dla dyżurnego kom panii.
424. Poza tym d y ż u r n y wagonu jest
obowiązany:
a) nie zezwalać żołnierzom na w yjście z wago­

155
nu bez rozkazu lub sygnału oraz nieprzepisowo
ubranym ;
b) pilnow ać porządku przy w siadaniu i w ysia­
daniu z w agonu zgodnie z podanym i sygnałam i;
c) dopilnować, aby po sygnale do w siadania
wszyscy byli w wagonie;
d) spraw dzić stan ludzi po załadow aniu i m el­
dować starszem u w agonu o nieobecnych;
e) przestrzegać, aby drążki zaporowe były za­
łożone;
f) nie zezwalać na w ychylanie się przez drzwi
i okna wagonów, opieranie się o drążek zaporo­
wy oraz siedzenie w drzw iach na podłodze w a­
gonu lub znajdow anie się z zew nętrznej strony
drążka zaporowego;
g) przestrzegać, aby w w agonie otw ierano
drzw i tylko od stro n y w skazanej przez kom en­
d an ta tran sp o rtu ;
h) nie zezwalać n a w yrzucanie śmieci i odpad­
ków w m iejscach niedozw olonych;
i) dopilnow ać ogrzew ania w agonu w porze zi­
m owej i p rzestrzegania przepisów przeciw poża­
row ych;
j) dopilnować, aby w iad ra znajdujące się w
w agonie b yły stale napełnione wodą (na w ypadek
pożaru);
k) d la uniknięcia nieszczęśliw ych w ypadków
przestrzegać, b y w w agonie dwuosiow ym nie
otw ierano otw orów okiennych w tej części ścia­
ny, w k tó rej stro n ą przesuw ają się drzw i;

156
 1) przed przybyciem do rejonu w yładow ania
dopilnować w ygaszenia ognia w piecyku;
ł) po w yładow aniu tran sp o rtu dopilnow ać oczy­
szczenia wagonu.
 R o z d z i a ł XVI
OCHRONA PRZECIWPOŻAROWA

425. Dowódcy oddziałów i pododdziałów (szefo­

wie in sty tu cji, kom endanci lotnisk, kierow nicy
składnic, m agazynów, parków , garaży, w arszta­
tów, laboratoriów itp. ) są odpow iedzialni za or­
ganizację ochrony przeciw pożarow ej powierzo­
nych im obiektów, w prow adzenie w życie zarzą­
dzeń przeciw pożarow ych i system atyczną kontro­
lę bezpieczeństw a przeciwpożarowego.
426. Wszyscy żołnierze pow inni znać przepisy
przeciw pożarow e i um ieć się posługiwać pod­
ręcznym sprzętem przeciw pożarow ym zn ajd u ją­
cym się w rejonie zakw aterow ania. W w ypadku
pożaru każdy żołnierz pow inien natychm iast przy­
stąpić do gaszenia za pomocą w szystkich dostęp­
nych środków.
427. O chroną przeciw pożarow ą w oddziale kie­
ru je bezpośrednio kom endant ochrony przeciw ­
pożarow ej. Tam gdzie e ta t ten nie jest przew i­
dziany, jego obowiązki pełni jeden z oficerów
(chorążych, podoficerów) wyznaczony przez do­
wódcę.
428. D o o b o w i ą z k ó w komendanta
och rony p r z e c i w p o ż a r o w e j należy:

158
 a) codzienna k ontrola przestrzegania przez żoł­
nierzy oddziału przepisów przeciw pożarow ych;
b) okresowe spraw dzanie sprzętu przeciwpoża­
rowego, źródeł wody i sygnalizacji oraz zapew ­
nienie ich stałej gotowości użytkow ej;
c) niedopuszczanie do używ ania zepsutych i nie­
bezpiecznych pod w zględem pożarow ym urządzeń
do opalania, ośw ietlenia itp.;
d) spraw dzanie przygotow ania i um iejętności
posługiw ania się sprzętem przeciw pożarow ym u
żołnierzy straży pożarnej oraz instruow anie ich
p rzy obejm ow aniu służby i kontrolow anie w cza­
sie jej pełnienia;
e) kierow anie akcją gaszenia pożaru.
429. K om endant straży pożarnej podlega ko­
m endantow i ochrony przeciw pożarow ej i odpo­
w iada za stałą gotowość i szkolenie straży po­
żarnej.
430. W oddziale nie m ającym straży etatow ej
na rozkaz dowódcy organizuje się nieetatow ą
straż pożarną z 6— 18 osób. Żołnierzy tych zw al­
nia się od pełnienia innych służb i prac.
431. Ze straży pożarnej w yznacza się pogoto­
wie, k tó re pełni służbę w całości lub w części
przez całą dobę lu b przez określony czas, zgod­
nie z tab elą dyżurów przeciw pożarow ych, za­
tw ierdzoną przez dowódcę oddziału.
432. Zasady w spółdziałania wojskow ych straży
pożarnych ze strażam i terenow ym i i zakładow y­
mi o kreślają odrębne przepisy.
 Rozdział XVII
PO ST ANOWIENI A KOŃCOW E

433. Z asady niniejszego regulam inu obowiązują

w rów nym stopniu żołnierzy w szystkich oddzia­
łów, sztabów , in sty tu cji i zakładów.
Na okrętach w ojennych obow iązuje poza tym
„R egulam in służby na okrętach Polskiej Rzeczy­
pospolitej L udow ej”.
434. Ilekroć w regulam inie jest mowa o kom ­
panii należy przez to rozum ieć także baterię, es­
kadrę. Gdy m owa o batalionie, należy rów nież
rozum ieć dyw izjon. Przez oddział należy rozu­
mieć pu łk (sam odzielny batalion, dywizjon).
435. Ilekroć przepisy niniejszego regulam inu
m ówią o żołnierzach zasadniczej służby wojsko­
wej, należy przez to rozum ieć rów nież:
a) podchorążych, kadetów i elewów;
b) żołnierzy długoterm inow ej zasadniczej służ­
by w ojskow ej;
c) żołnierzy odbyw ających zajęcia szkoleniowe,
przeszkolenie na obozie szkoleniow ym lub in ­
ną służbę w ram ach wojskowego szkolenia pobo­
row ych;
d) żołnierzy odbyw ających przeszkolenie w oj­

160
skowe w jednostkach w ojskow ych w ram ach w oj­
skowego szkolenia studentów ;
e) szeregowców i podoficerów odbyw ających
ćwiczenia w ojskow e oraz pełniących służbę w oj­
skową w razie w prow adzenia stanu bezpośrednie­
go zagrożenia bezpieczeństw a państw a, ogłoszenia
m obilizacji i w czasie w ojny.

11 — R e g u la m in słu ż b y w e w n .
Z A Ł Ą C Z N I KI
 Załącznik 1

ROTA PRZYSIĘGI WOJSKOWEJ

JA , obyw atel Polskiej Rzeczypospolitej Ludow ej,

stając w szeregach W ojska Polskiego, przysięgam N a­
rodowi Polskiem u być uczciwym, zdyscyplinowanym,
mężnym i czujnym żołnierzem, w ykonyw ać dokład­
nie rozkazy przełożonych i przepisy regulam inów , do­
chować ściśle tajem nicy wojskowej i państw ow ej, nie
splamić nigdy honoru i godności żołnierza polskie­
go.
PRZYSIĘGAM służyć ze wszystkich sił Ojczyźnie,
bronić niezłomnie praw ludu pracującego, zaw aro-
wanych w K onstytucji, stać nieugięcie na straży
władzy ludow ej, dochować wierności Rządowi Pol­
skiej Rzeczypospolitej Ludowej.
PRZYSIĘGAM strzec niezłomnie wolności, niepod­
ległości i granic Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
przed zakusam i im perializm u, stać nieugięcie na
straży pokoju w b raterskim przym ierzu z A rm ią Ra­
dziecką i innymi sojuszniczymi arm iam i i w razie
Potrzeby, nie szczędząc krwi ani życia, mężnie w al­
czyć w obronie Ojczyzny, o św iętą spraw ę niepodle­
głości, wolności i szczęścia ludu.
GDYBYM, nie bacząc na tę moją uroczystą przy­
sięgę, obowiązek wierności wobec Ojczyzny złamał,
niechaj m nie dosięgnie surow a ręka sprawiedliwości
ludowej.

165
 Załącznik 2

PRZEPUSTKA STAŁA

(stopień, im ię i nazwisko)

z jednostki wojskowej ......................................................................

ma prawo przebywać na terenie garnizonu ..............................

do godz....................................................... w dni powszednie

do godz....................................................... w dni przedświąteczne

do godz...................................................... w dni świąteczne

Przepustka ważna do d n ia....................................... 197....... r.

m.p.

♦podpis dowódcy)

(data wy3taw'«J‘a)

166
 Załącznik 3

PRZEPUSTKA JEDNORAZOWA

(stopień, im ię i nazwisko)

z jednostki wojskowej ......................................................................

ma prawo przebywać w miejscowości..........................................

do godz....................... d n ia................................ 197...... r...,

m.p.

(•podpis dow ódcy)

(d a ta w y staw i enia)

167
 Załącznik 4
(strona tytułowa)

KSIĄŻKA
WYCHODZĄCYCH Z KOSZAR

(n azw a p o d o d d z iału)

Rozpoczęto dnia ....................... 197....... r.

Zakończono Unia....................... 197.......• r.

168
 (strony w ew nętrzne)

169
 Załącznik 5
(strona tytułowa)

KSIĄŻKA
RAPORTÓW I ZAŻALEŃ

n azw a p o d o d d ziału (oddziału)

Rozpoczęto dnia ................. .... 197...... r.

Zakończono dnia ................... ... 197....... r.

170
 (strony wewnętrzne)
i
i
Uwagi o z a ła t­
w i eniu r a p o r tu

ra p o rtu
(zażalenia) prze?
Krótka treść ra p o rtu k o m p e te n tn y c h
Imię i nazw isko ! D ecyzja
(zażalenia) ! p rz e ł o ż o n ych

d a ta sposób
1 z a ła ­ za ł a ­
i

Data złożenia
S tanow isko

(zażalenia)
Stopień
cego raport (zażalenie)
S ta n o wisko przy j m u ją ­
j tw ien ia tw ienia

171
 Załącznik 6

Data 197...... r.

Oficer dyżurny

(stopień, im ię i nazw isko)

MELDUNEK

Służbę oficera dyżurnego przyjąłem w dniu ...........................

o godz......................... od................................................................
Należy poniżej podać:
1. Uwagi o przebiegu służby wartowniczej i wyniki kontroli
warty.
2. Przebieg pełnienia służby dyżurnej w pododdziałach oraz
wyniki kontroli tej służby.
3. Żołnierzy (z poszczególnych pododdziałów) nieobecnych
nieusprawiedliwionych na apelu wieczornym.
4. Żołnierzy z poszczególnych pododdziałów ukaranych aresztem
i uwagi dotyczące aresztu.
5. Inne uwagi dotyczące pełnionej służby.
6. Zdanie służby........ : ................................ o godz.....................
(podać stopień, imię i nazwisko obejmującego służbę).

(podpis obejm ującego służbę) (podpis zdającego służbę)

D ow ódcy je d n o stek m o g ą w razie p o trz eb y dostosow ać w zór m e ld u n k u d o

w aru n ków i c h a ra k te ru jednostki.

173
 Załącznik 7
(strona tytułowa)

KSIĄŻKA
WYDANYCH PRZEPUSTEK

(n azw a p o d o ddziału)

Rozpoczęto dnia ................... 197...... r.

Zakończono dnia ................... 197...... r.

 (str ony w ew nętrzne)

Imię, nazw isko.

Do kogo przybył nr dow odu Adres p rzybyłego
G o d zin a G o d zin a
I. p. D at a (stopień, im ię osobistego (legi­ (nr jednostki U w agi
p rzy b ycia odejścia
i nazw i s ko) tymacji w oj s k. ) wojskowej)
przybyłego

175
 Załącznik 8
(strona tytuło1

KSIĄŻKA
ZDANIA I OBJĘCIA SŁUŻBY PODOFICERA
DYŻURNEGO

(pododdział)

Rozpoczęto dnia ....................... 197....... r.

Zakończono dnia ....................... 197....... r.

176
 (strony wewnętrzne)

Dnia 19. r.

(stopień, im ię i n azw isko zdającego sł użbę)

A dnotacja

szefa
Tre4ć m e ld u n k u p o d o fic e ra d y żurnego oficera
,. lub
d y żu r -
dcy
n eg o .
kom p.

N iedociągnięcia stw ier­

d zo n e p rzy ob ejm o w a­
n iu służby

Jak ie w y p ad ki zaistniały
w czasie p ełn ien ia służby

N iedociągnięcia w p o ­
szczególnych rejo n ach
za k w atero w ania dru ży n
i p lu to n ó w stw i erdzone
w to k u p ełn ien ia służby

N ieo b ecn i n a ap e lu w ie­

czo rn y m , sp óźnieni z
p rzep u stek i urlopów

R óżne uw ag:

U w agi o ilościowym
p rzek a zan iu sprzętu w e­
d łu g spisu in w en tarza

(podpis o bejm u j ącego s łużbę) (p o d p i s zdającego służbę)

12 — R e g u la m in słu ż b y w e w n .
 Załącznik 9

SYGNAŁY
(NA SYGNAŁÓWKĘ,,ES«)

1. Hasło Wojska Polskiego

178
4. Wydawanie posiłków
 i

n n

[-— I

180
 13. Strzelać

rin,-™ 1 2 -------- -
n 9~ r r-—
Ir ------- - 1
L J i ■- 1 --------d l

14. Przerwij ogień

' HH--IW
r\ /7\

~-w
m m

15. Alarm

ĄM.M. =H4

4 ^

■ jn lf y L J JJ-J-

■ - ,"l
m f m t t e #

181
 16. Służba wartownicza

18. Zbiórka ukaranych zakazem opuszczania koszar

(okrętu)
Wojskowe Zakłady Graficzne. Zam. 7664. CW -87655
POPRAW KI I UZUPEŁNIENIA DO REGULAMINÓW
SIŁ ZBROJNYCH PRL

I. Regulam in służby w ew nętrznej Sił Zbrojnych PRŁ

sygn. Szt. Gen. 500/70

w pkt. 73 zdanie drugie otrzym uje brzmienie:

„Dla pow itania wyżej wymienionych osób w razie
ich przybycia do garnizonu w ystaw ia się kom panię
honorową, jeżeli nie wydano innych zarządzeń w tej
spraw ie.” ;

w pkt. 85 dodaje się nowe ostatnie zdanie o brzm ie­

niu:
„Przy zw racaniu się do przełożonych (starszych)
i podw ładnych (młodszych) w uzasadnionych przy­
padkach używa się również zwrotu „towarzysz”.” ;

pkt. 136 otrzym uje brzmienie:

„136. W szystkie raporty i zażalenia w pisuje się do
książki raportów i zażaleń (załącznik 5).
Książkę raportów i zażaleń prow adzi się w kom ­
panii (na okręcie), w pułku (zespole okrętów), w stu ­
dium wojskowym szkoły wyższej oraz w innych do­
wództwach, sztabach i instytucjach, gdzie przepro­
w adza się w ysłuchiw anie zażaleń.
Do książki raportów i zażaleń prowadzonej w kom ­
panii (na okręcie) w pisuje się raporty i zażalenia
składane przez szeregowców i podoficerów zasadni­
czej służby wojskowej z w yjątkem raportów i zaża­
leń dotyczących dowódcy kom panii i wyższych.
Do książki raportów i zażaleń prowadzonej w pułku
(zespole okrętów) w pisuje się ra p o rty i zażalenia do­
tyczące dowódców kom panii i wyższych, zażalenia
wnoszone w czasie w ysłuchiw ania zażaleń oraz w szy­
stkie raporty i zażalenia wnoszone przez oficerów,
chorążych i podoficerów zawodowych.
R aporty i zażalenia w pisuje do książki osoba w y­
słuchująca.” ;

w pkt. 163 zdanie pierwsze otrzym uje brzmienie:

„163. Przybyw ającem u na inspekcję (kontrolę) do­
wódca składa m eldunek, jeżeli ten jest rów ny lub
wyższy stopniem, a inspekcjonujący (kontrolujący)
m elduje się dowódcy (gdy nie jest przełożonym), je­
żeli jest niższy stopniem .” ;

pkt. 193 lit. b) otrzym uje brzmienie:

,,b) w dniu odwiedzania oddziału przez pierwszego
sekretarza KC PZ PR , przewodniczącego Rady P ań ­
stw a i prezesa Rady M inistrów ;” ;

pkt. 212 ostatnie zdanie otrzym uje brzmienie:

„W razie konieczności w ykonania prac nie przew i­
dzianych w rozkazie oddziału, wyznacza się podod­
dział, z którego wysyła się żonierzy do prac na za­
rządzenie szefa sztabu oddziału.” ;

w pkt. 236 dodaje się nowe pierw sze zdanie o brzm ie­
niu:

„236. O ficera dyżurnego oddziału wyznacza się spo­

śród oficerów, chorążych lub podoficerów starszych.” ;

w pkt. 244, w pierw szym zdaniu po w yrazach „ofice­

rów młodszych” postaw ić przecinek i usunąć naw iasy
z w yrazu chorążych” ;
io -
P u n kt 83 str. 38 otrzym uje brzmienie:
83. Jeżeli przełożony udziela pochw ały, składa
g ratu lacje lub podziękowanie za dobrą służbę, do­
b re w ykonanie zadania itp., oddział (pododdział)
odpow iada „K u chw ale Ojczyzny obyw atelu po­
ruczniku (majorze, pułkow niku itp.).
P u n k t 88 str. 39 — pierw szy akapit otrzym uje
brzm ienie:
88. Chcąc zwrócić się do żołnierza znajdujące­
go się w tow arzystw ie przełożonego lub starszego
należy poprosić o pozwolenie przełożonego (star­
szego), np. „O byw atelu kapitanie proszę o pozwo­
lenie zw rócenia się do obyw atela chorążego”.
P u n k t 93 str. 41 — trzeci akapit tego p u n k tu
otrzym u je brzm ienie:
Chcąc w ym inąć przełożonego lub starszego sto­
jącego w ' w ąskim przejściu, żołnierz zw raca się
do niego o pozw olenie nrzejścia, np. „O byw atelu
m ajorze proszę o pozwolenie przejścia.” Po uzy­
skaniu zezwolenia oddaje honor i przechodzi.
P u n kt 100 str. 43 — pierw szy akapit tego p u n k tu
otrzym u je brzm ienie:
100. Żołnierz w ystępujący w m undurze poza
służbą pow inien dbać o estetyczne opakow anie
niesionych paczek lub innych przedm iotów , nie
wolno m u natom iast nosić •torebek dam skich, p a­
rasoli, siatek, naczyń itp. przedm iotów oraz pro­
wadzić psa na smyczy.
N a ulicy żołnierzowi w m undurze nie wolno
jeść, pić napojów zaw ierających alkohol, palić,
43
P u n kt 111 str. 47 — pierw szy akapit tego p u n ktu
otrzym u je brzmienie:
111. Żołnierz spędzający u rlop (przebywający) w
sanatorium wojskowym lub w w ojskow ym ośrod­
k u w ypoczynkowym ma obowiązek przestrzegania
postanow ień w ew nętrznego regulam inu tych za­
kładów oraz zasad etyki i obyczajów żołnierzy
zawodowych LWP.
P u n k t 121 str. 52 otrzym uje brzm ienie:
121. Zachow anie drogi służbow ej nie obow iązu­
je przy zw racaniu się do oficerów politycznych w
spraw ach ideologicznych, pracy p arty jn e j, politycz­
nej i k u ltu raln ej, w przypadkach niew łaściw ych
stosunków m iędzyludzkich, a zwłaszcza narusza­
n ia godności osobistej oraz w innych spraw ach
osobistych.
RAPORT SŁUŻBOWY
122. W celu w ysłuchania próśb i zażaleń, u k a­
ra n ia żołnierzy itp. przełożeni od szefa kom panii
52
P u n kt 125 str. 53 — pierw szy akapit tego p u n ktu
otrzym uje brzmienie:
125. Przedm iotem raportów m ogą być także
niedociągnięcia w działalności organów wojsko­
wych, naruszenia praw orządności, nadużycia, za­
niedbania w ochronie m ienia wojskowego, n a ru ­
szenia zasad etyki, honoru i godności m unduru.
Żołnierz, który -wykrył przestępcze działanie,
m arnotraw stw o m ienia wojskowego, b ra k i w sta­
nie uzbrojenia, sprzętu i zaopatrzenia oraz inne
fa k ty mogące wyw rzeć ujem ny w pływ n a goto­
wość bojow ą wojska, m a obowiązek niezwłocznie
złożyć rap o rt o tym bezpośredniem u przełożone-
53
P u n kt 127 str. 54 — otrzym u je brzm ienie:
127. Żołnierz może w nieść do właściw ego prze­
łożonego zażalenie n a postępow anie przełożonych
lub innych organów wojskow ych naruszających
upraw nienia przysługujące m u w zw iązku ze służ­
bą wojskow ą, ń a niedbałe, nierzetelne lub prze­
w lekłe załatw ienie sprkw y przez organy wojsko­
we, w w ypadku przekroczenia przez przełożonego
u praw nień dyscyplinarnych, a także na niek u l­
tu raln e i niezgodne z regulam inem jego tra k to ­
wanie.
128. Żołnierz wnosi zażalenie tylko w e w łasnej
spraw ie. Niedozwolone jest wnoszenie zażaleń w
spraw ach innych żołnierzy lub zażaleń zbiorowych.
129. Niedozwolone jest wnoszenie zażaleń w
czasie pełnienia służby w artow niczej (wachto-
wej), dyżurnej, w czasie zajęć szkoleniowych oraz
w szyku.
130. Zażalenie wnosi się do bezpośredniego
przełożonego tej osoby, k tó rej ono dotyczy, a gdy
54
P u n kt 174 str. 72 — drugi akapit tego p u n k tu
otrzym uje brzmienie:
Na uroczystości zaprzysiężenia żołnierzy m ożna
zapraszać delegacje zakładów pracy, organizacji
politycznych i społecznych, przedstaw icieli te re ­
nowych organów adm inistracji państw ow ej i ro ­
dziny żołnierzy.
73 — otrzym uje brzm ienie:
176. Po uroczystościach flaga pozostaje n a m asz­
cie cały dzień, aż do apelu wieczornego. Flagę
opuszcza i zdejmuje z m asztu — na kom endę ofi­
cera d y ż u r n e g o — dowódca pocztu flagowego.
177. Flagę Państw ow ą przechow uje się w szta­
bie oddziału- Maszt do podnoszenia flagi, pom alo­
w any spiralo1® na kolor biało-czerw ony, staw ia
się n a placu zbiórek oddziału.
178. W przeddzień św iąt państw ow ych i w oj­
skow ych, ważnych rocznic lu b okolicznościowych
u r o c z y s t o ś c i ^ d y n k i (bram y) dekoruje się flaga­
mi biało-czerwonyujj j czerw onym i. F lagę biało-
czerw oną umieszcza się zawsze po praw ej stronie
lub pośrodku-
P u n kt 288 str. 116— 117 — o trzym uje brzmienie:
288. Na zakw aterow anie każdej kom panii pow in­
ny być w m iarę możliwości i potrzeb przew idzia­
ne następujące pomieszczenia:
a) m ieszkalne — izby żołnierskie;
b) służbow e — sala w ykładow a, g abinet m eto­
dyczny, św ietlica, kan celaria kom panijna, pokoje
do pracy dla dowódcy kom panii i pozostałej kadry;
c) gospodarcze — m agazyny, szatnia, izba gospo­
darcza (kącik gospodarczy) oraz pom ieszczenie do
czyszczenia broni, do suszenia um undurow ania,
m iejsca do czyszczenia obuwia;
d) sanitarno-higieniczne — um yw alnia, kabiny
prysznicow e, palarn ia, ustępy.
116
P u n kt 3C0 str. 135 i 136 — o trzym u je brzm ienie:
360. Za całokształt stan u sanitarnego, zdrow ot­
ności i ochrony środow iska w oddziale odpow iada
dowódca oddziału.
Za praw idłow y stan higieny osobistej i um un­
du ro w an ia oraz stan sanitarno-porządkow y rejo n u
zakw aterow ania (biw akow ania) pododdziału odpo­
w iada dowódca pododdziału.
Za stan sanitarno-porządkow y urządzeń, w arsz­
tatów , m agazynów i obiektów użyteczności pow ­
szechnej (kuchnie, stołówki, kasyna, bufety,, fry -
zjernie, pralnie, łaźnie itp.) oraz za przestrzeganie
135
w nich zasad higieny p racy odpow iadają kierow ­
nicy ty ch obiektów oraz właściw i szefowie służb
oddziału.
W ew nętrzny nadzór n ad stanem san itarn y m i
zdrow otnym w oddziale spraw uje lekarz oddziału.
Obow iązkiem jego je st składać w ty m zakresie
m eldunki i w nioski dowódcy oddziału — p rz y n aj­
m niej jeden ra z w m iesiącu, a w w ypadkach w y ­
raźnych zaniedbań niezwłocznie.
H IG IENA ZAPOBIEGAWCZA POWOŁANYCH
DO SŁUŻBY W O JSKOW EJ
Załącznik n r 6 str. 173 — p u n kt 3 m e ld u n ku
o trzym u je brzm ienie:
MELDUNEK
Służbę oficera dyżurnego przyjąłem w dniu ...........
o godz___ ____ od ......................................................... ....
Należy poniżej podać:
1. Uwagi o przebiegu służby w artow niczej i wyniki
kontroli w arty.
2. Przebieg pełnienia służby dyżurnej w pododdzia­
łach oraz w yniki kontroli tej służby.
3. Stan porządku i dyscypliny, przestrzeganie porząd­
ku dnia i punktualność rozpoczynania zajęć, stan
higieniczno-sanitarny w koszarach i na terenie bez­
pośrednio przyległym oraz inne uw agi dotyczące
pełnionej służby, a także wykaz żołnierzy nieobec­
nych nieuspraw iedliw ionych na apelu wieczornym.
4. Żołnierzy z poszczególnych pododdziałów u k a ra ­
nych aresztem i uwagi dotyczące aresztu.
5. Inne uwagi dotyczące pełnionej służby.
6. Zdanie służby ............................................. o godz.........
(podać stopień, imię i nazwisko obejmującego służbę).
 PO PRA W K I I UZUPEŁN IENIA
do pierw szego i drugiego w ydania podstaw ow ych
reg u lam inów Sił Z brojnych PR L (sygn. Szt. Gen.
500/70, 501/70, 502/70 i Szkol. 400/70)
Z godnie z rozkazem m inistra obrony naro­
dow ej n r 16/MON z dnia 7 czerw ca 1974 r. (Dz.
Rozk. MON N r 6) w prow adza się popraw ki i uzu­
pełnienia do pierw szego i drugiego w ydania pod­
staw ow ych regulam inów Sił Z brojnych PR L
(sygn. Szt. Gen. 500/70, 501/70, 502/70 i Szkol.
400/70).
P o p raw k i i uzupełnienia należy w try b ie pil­
nym rozprow adzić w edług tego sam ego rozdziel­
nika jak regulam iny (również do egzem plarzy po­
siadanych przez oficerów zawodowych) i w kleić
w edług niżej podanych wskazań, ( cję uzbrojenia (sprzętu bojowego); 1—2 godziny na
I. R egulam in służby w ew nętrznej Sił Z brojnych
PRL — Sygn. Szt. Gen. 500/70
P u n kt 15 str. 12 — drugi akapit tego p u n ktu
o trzym u je brzm ienie:
Pow innością każdego żołnierza jest aktyw ne dzia­
łanie w k ieru n k u zw alczania wszelkich przejaw ów
zła. Żołnierz obow iązany jest w sposób zdecydowa­
ny reagow ać i natychm iast m eldować przełożonym
lub w łaściw ym organom o w ykrytym przestęp­
stw ie lub o usiłow aniu jego popełnienia, a w razie
ujęcia spraw cy na gorącym uczynku lub w pości­
gu oddać go w ręce właściwych organów. Żołnierz
pow inien przeciw działać w szelkiem u naruszaniu
porządku i norm socjalistycznego współżycia oraz
niszczeniu m ienia społecznego.
12
P u n kt 22 str. 17 — V) tabeli stopni w ojskow ych,
w części dotyczącej stopni w ojskow ych w w oj­
skach lądow ych i lotnictw ie — dodaje się na ko ń ­
cu w yrazy:
generał brygady kontradm irał generał brygady
generał dywizji w iceadm irał generał dywizji
generał broni adm irał generał broni
generał arm ii
P u n kt 34 str. 21 — dodaje się zdanie:
Przełożony (starszy), k tó ry nie reag u je n a prze­
w inienia oraz w ykazuje obojętność wobec przeja­
w ów zła — nie dopełnia obowiązków służbowych,
za co ponosi odpowiedzialność.
21
P u n k t 37 str. 22 — otrzym uje brzm ienie:
37. W zakresie kierow ania i w ychow yw ania
podw ładnych przełożony pow inien podejm ować
tra fn e i jednoznaczne decyzje. Dlatego jest obo­
w iązany jak najszybciej i jak najgłębiej poznać
swoich podw ładnych i w razie potrzeby w ydaw ać
o nich obiektyw ną i w yczerpującą opinię, aby
mogli być w yznaczani n a odpow iednie stanow iska
służbow e stosow nie do ich cech i możliwości.
38. Przełożony pow inien rozw ijać u podw ład­
nych poczucie odpowiedzialności za spraw ę obro­
ny Ojczyzny i gotowość do w alki z jej w rogam i,
zrozum ienie istoty żołnierskiego obow iązku i rze­
teln y stosunek do służby w ojskow ej, poczucie
świadom ego i bezw arunkow ego podporządkow a­
nia się dyscyplinie wojskowej, h a rt i odwagę.
22
P u n k t 70 str. 32 i 33 — o trzym u je brzm ienie:
70. Pojedynczy żołnierze nie oddają honorów:
a) przy m ijaniu się w odległości w iększej niż
30 kroków (w m iastach i osiedlach w m iejscach o
dużym nasileniu ruchu — osobom będącym po
drugiej stronie ulicy);
b) n a przejściach przez jezdnię;
c) w czasie uczestniczenia w kondukcie pogrze­
bowym ;
d) w czasie prow adzenia pojazdów (kierowcy,
m otocykliści, woźnice, row erzyści i inni);
e) w czasie bezpośredniego udziału w likw i­
dacji klęsk żywiołowych;
32
f) w czasie bezpośredniego udzielania pomocy
ciężko chorym (poszkodowanym);
g) w czasie konw ojow ania (konwojenci, aresz­
tow ani i doprowadzani);
h) w czasie patrolow ania — przy legitym ow a­
niu, doprow adzaniu i zabezpieczaniu m iejsca w y­
padku; ( to aletę p oranną i w ieczorną, apel p o ranny i w ie­
i) w czasie spożywania posiłków;
j) w salach teatralnych i kinow ych w czasie
trw a n ia przedstaw ienia (filmu);
k) w czasie przebyw ania na leczeniu w szpita­
lach i izbach chorych (na salach, w poczekalniach
i na korytarzach);
1) w um yw alniach i toaletach.
ODDAWANIE HONORÓW P R ZEZ ODDZIAŁY
(PODODDZIAŁY)
P u n k t 71 str. 34 — od 4 w iersza od góry do koń­
ca p u n k tu — otrzym uje brzm ienie:
a oddaje je tylko żołnierz prow adzący. Żołnierz
prow adzący oddaje honory rów nież wszystkim
starszym .
Poza tym oddziały i pododdziały w ugrupow a­
niu rozw iniętym lub m arszow ym oddają honory:
a) fladze państw ow ej w czasie jej podnoszenia
n a m aszt i opuszczania;
b) sztandarom wojskowym,, banderze okrętów
w ojennych w czasie jej podnoszenia i opuszczania;
c) przed Grobem Nieznanego Żołnierza;
d) pogrzebom z w ojskow ą asystą honorow ą;
e) przy w zajem nym spotkaniu się — tylko na
te re n ie wojskowym .
Pogrzebom z w ojskową asystą honorow ą oddaje się
honory po zatrzym aniu się i zw róceniu frontem .
P u n k t 79 str. 37 — lit. c) oraz kolejne aka p ity
tego p u n k tu otrzym ują brzm ienie:
b) na linii ognia i n a stanow iskach ogniowych
w czasie strzelań:
c) w czasie w ykonyw ania prac gospodarczych,
zajęć i prac w arsztatow ych (w garażach, parkach,
hangarach, laboratoriach, kreślarniach, na stacjach
telefonicznych, telegraficznych i radiow ych), pod­
czas czyszczenia broni, pobierania i spożywania
posiłków, na przedstaw ieniach, koncertach i fil­
m ach oraz w czasie zbiorowego oglądania p ro g ra­
m ów telew izyjnych i im prez sportowych.
W w ym ienionych w ypadkach przybyłem u prze­
łożonem u dowódca lub najstarszy stopniem składa
m eldunek. W czasie przedstaw ienia teatralnego,
koncertu, film u, oglądania program u telew izyjne­
go m eldow anie nie obowiązuje.
Oddziały i pododdziały biorące udział w pogrze­
bie nie oddają honorów.
P u n kt 179 str. 74 — drugi akapit tego p u n ktu
o trzym u je brzm ienie:
R o z d z i a ł IX
PODZIAŁ CZASU I TOK PRACY
ZASADY OGÓLNE
179. P orządek dnia dla oddziału u stala dowódca
oddziału, a w przypadkach w ym agających jedno­
litego uregulow ania d la k ilk u oddziałów — wyż­
szy przełożony.
W porządku dnia należy uwzględnić: 8 godzin
snu; nie m niej niż 7 godzin szkolenia program ow e­
go: 1—2 godziny n au k i w łasnej lub tren in g u , k tó re
trak to w ać jako dalszy ciąg program ow ego szkole­
nia; 1—2 godziny n a obsługę techniczną i pielęgna­
zajęcia św ietlicow e (sport masowy) oraz 45— 50 m i­
n u t n a w ysłuchanie dziennika telew izyjnego. We
w szystkich w ym ienionych przedsięwzięciach po­
rząd k u dnia (z w y jątkiem snu) przyjm ow ać godzi­
nę w w ym iarze 45 m inut. W porządku dnia należy
też przewidzieć: czas n a p o ranną zapraw ę fizyczną;
czorny, spożyw anie posiłków craz 1—2 godziny na
odpoczynek i osobiste potrzeby żołnierzy.
W w ojskach lotniczych, szkołach w ojskowych,
in sty tu tach naukow ych i podobnych jednostkach
organizacyjnych, w k tórych specyfika szkolenia
(działalności) jest odrębna i uzależniona od okreś­
lonych w arunków i potrzeb — u k ład porządku
dnia pow inien uw zględniać ch arak ter tego szkole­
nia (działalności).
Dla żołnierzy zatrudnionych w zakładach p ro ­
dukcyjnych, w arsztatach, w których w aru n k i p ra ­
cy u tru d n ia ją w prow adzenie przerw y n a odpoczy­
nek po obiedzie, przerw ę tę należy przew idzieć
bezpośrednio po zakończeniu pracy.
P u n k t 191 str. 78 — otrzym u je brzm ienie:
191. Po apelu w ieczornym żołnierze w ykorzystu­
ją w olny czas n a toaletę osobistą i k ładą się spać.
W ty m czasie stw arza się żołnierzom optym alne
w aru n k i organizacyjne g w arantujące przeprow a­
dzenie zabiegów sanitarno-higienicznych oraz p ro ­
w adzi się kontrolę higieny osobistej podw ładnych.
Na sygnał „C apstrzyk” w izbach żołnierskich gasi
się św iatło. Od te j chw ili obowiązuje cisza.
P u n k t .192 Str. 78 i 79 —: otrzym u je brzm ienie:
192. Po apelu w ieczornym podoficerowie dy żu r­
ni pododdziałów m eldują się u oficera dyżurnego
oddziału i p rzed staw iają w ykazy im ienne żołnierzy
nieobecnych (nieuspraw iedliw ionych) na apelu
w ieczornym oraz uk aran y ch zakazem opuszczania
koszar, a także in n e fa k ty mogące m ieć ujem ny
w pływ n a stan gotowości bojowej pododdziału.
P u n kt 195 str. 79 — otrzym uje brzm ienie:
ZAJĘCIA SZKOLENIOWE
195. Z ajęcia szkoleniowe stanow ią główną treść
dnia pracy i życia jednostki. Zajęcia rozpoczynają
się i kończą w godzinach ustalonych w porządku
dnia.
P u n k t 204 str. 81 — p ierw szy akapit tego p u n ktu
otrzym u je brzmienie:
204. Obowiązek codziennego spraw dzania jakości
w szystkich posiłków m ają oficer d y żurny oddziału
i lekarz (podoficer sanitarny). Raz dziennie sp raw ­
dza posiłek szef zaopatrzenia żywnościowego. Do­
raźnie spraw dzają rów nież: dowódca oddziału,
kw aterm istrz lub inne osoby upoważnione.
P u n k t 224 str. 88 — dodać drugi akapit tego
p u n k tu o następującym brzm ieniu:
Po przyjęciu służby za nie u sunięte u sterk i i
b ra k regulam inow ego porządku odpowiedzialność
ponosi żołnierz, k tó ry p rzy jął służbę.
225. P ełniący służbę n ie m ogą przeryw ać lub
przekazyw ać w ykonyw ania swoich obowiązków
bez zezw olenia (rozkazu) oficera dyżurnego od­
działu. W w ypadku zachorow ania żołnierza n a
jego m iejsce wyznacza się innego.
88
P u n kt 237 — otrzym u je brzm ienie:
237. P rzed odpraw ą w a rt i służb oficer dyżurny
przy jm u je od zdającego służbę in stru k cję i in n e
dokum enty, am unicję alarm ow ą, sprzęt zn ajd u ją­
cy się w pomieszczeniach pełnienia służby oraz
doraźne spraw y do załatw ienia.
P u n k t 241 str. 96 — drugi akapit tego p u n k tu
o trzym u je brzm ienie:
Zastępcom dowódcy — przedstaw ia się.
P u n k t 259 str. 102 — dodaje się lit. f) o następu­
ją cym brzm ieniu:
f) spraw dzać wymogi przepisów ubiór czy ch, w y­
gląd zew nętrzny i prezencję żołnierzy zasadniczej
służby w ojskow ej wychodzących poza rejo n koszar.
POM OCNIK DYŻURNEGO BIURA PRZEPUSTEK
260. Pom ocnika dyżurnego b iu ra przepustek w y­
znacza się w razie potrzeby spośród podoficerów
lub szeregowców. Podlega on dyżurnem u b iu ra
przepustek i w ykonuje jego rozkazy i polecenia.
102
P u n k t 265 str. 106 — lit. p) o trzym u je brzm ienie:
p) przedstaw iać oficerowi dyżurnem u oddziału
w ykaz im ienny żołnierzy nieobecnych (nieuspra­
w iedliw ionych) na apelu w ieczornym oraz u k a ra ­
nych zakazem opuszczania koszar;
P u n kt 281 str. 114 — o trzym u je brzm ien ie:
gotowości do w ykonania zadań w ynikających
z alarm u specjalnego odbyw a się zgodnie z u sta­
leniam i przełożonego, k tó ry zarządził alarm .
281. P raw o zarządzania alarm u m ają wszyscy
dowódcy od dowódcy kom panii (równorzędnego)
wzwyż oraz osoby przeprow adzające inspekcję. Do­
wódcy pododdziałów i oddziałów na zarządzenie
alarm u dla całości podległego sobie pododdziału
(oddziału) m uszą uzyskać zgodę bezpośredniego
przełożonego.
*
CBW Warszawa
nr inw. . K16 - 207533

MG 207533