Huidkanker: zo vroeg

mogelijk herkennen!
Prof. Dr. Wilma Bergman
29 maart 2008
Landelijke Contactdag
Stichting Melanoom
Waarom?

ƒ 1) kleiner litteken enz

ƒ 2) minder onzekerheid/angst
ƒ 3) grotere kans op overleving: in Australië
overleeft ca 90% van de melanoom patiënten
en in Nederland ca 80% van de vrouwen en
ca 60% van de mannen.

ƒ Er is dus nog winst te behalen in Nederland!

3 vormen van huidkanker

ƒ basaalcelcarcinoom
ƒ plaveiselcelcarcinoom
ƒ melanoom
Alle vormen vaker bij
lichte huidtypes:

Huidtype I Huidtype III

Huidtype II
5% van de bevolking 40% van de bevolking
40% van de bevolking
Rood haar, sproeten, Bruin haar, bruint
Blond haar, wordt
wordt niet bruin gemakkelijk
moeilijk bruin
Basaalcel carcinoom

ƒ In Nederland geschat op minstens

30.000 per jaar
ƒ Neemt toe en ook op jongere leeftijden
ƒ Geeft geen uitzaaiingen
ƒ Wel in 25% meer dan 1 tumor
ƒ Samenhang met zon
ƒ Vaker bij lichte huidtypes
Basaalcel carcinoom in de ooghoek,
opgemerkt sinds 2 jaar
Basaalcel carcinoom op de bovenlip,
opgemerkt sinds 1 jaar
Basaalcel carcinoom opgemerkt sinds 1 jaar.
Speciale vorm: oppervlakkig basaalcelcarcinoom
(romphuidcarcinoom)
Speciale vorm: oppervlakkig basaalcelcarcinoom
(romphuidcarcinoom) Niet opgemerkt door patiënt
Wanneer naar de huisarts
gaan?

ƒ Nieuw onstaan huidkleurig knobbeltje

ƒ dat langzaam groeit
ƒ dat steeds een korstje vormt
ƒ Op middelbare of oudere leeftijd
ƒ Op gelaat, oren, nek…*
ƒ Niet genezend “eczeemplekje” op rug en
schouders….*
* Dit zijn de voorkeursplaatsen, maar het kan haast overal voorkomen
Behandeling volgens NL
richtlijn

ƒ Bijna altijd chirurgisch

ƒ Kan ook goed bestraald worden: mooi
resultaat bv op de neuspunt
ƒ Er zijn nieuwe opties maar die moeten
zich nog bewijzen (PDT en imiquimod)
ƒ Nacontroles niet meer nodig, tenzij bij
sterk door de zon beschadigde huid.
Protocollaire geneeskunde
“evidence based”
ƒ De richtlijnen zijn te vinden op

ƒ www.huidarts.info
Plaveiselcel carcinoom

ƒ In Nederland ca 3000 per jaar

ƒ Bij ouderen
ƒ Op rechtstreeks aan de zon blootgestelde huid:
oren, nek, gelaat, handruggen
ƒ Kleine kans op uitzaaiingen: 4%
ƒ “tropenhuid/landmanshuid”
ƒ Vaker bij transplantatie patienten en bij gebruik
van medicijnen die de afweer beïnvloeden
Plaveiselcel carcinoom op handrug
Plaveiselcel carcinoom op onderlip bij roker
Plaveiselcel carcinoom op vooruitstekende onderlip met
ernstige zonbeschadiging
Wanneer naar de huisarts
gaan?
ƒ Bij een rasperig/hoornachtig knobbeltje
ƒ Op chronisch aan de zon blootgestelde huid
ƒ Nieuw ontstaan en langzaam groeiend
ƒ Op oudere leeftijd
ƒ Bij mensen met een zonbeschadigde huid door
een buitenberoep
ƒ Bij aanwezigheid van zonneschade plekjes
Zonneschade: hoe
herkennen?
ƒ Grove ouderdomsrimpels
ƒ Rasperige schilferplekjes
ƒ pigmentvlekken/ “age spots”
Melanoom

ƒ Publicatie deze maand in NTDV

ƒ Poli Dermatologie Gelderse Vallei, Ede
ƒ 11 kennis vragen aan 100 bezoekers
ƒ 4 vragen bijna door iedereen fout
beantwoord
Vraag 1

ƒ Op welke plaatsen van het lichaam

komt melanoom het meeste voor?

1) Op aan zon blootgestelde huid zoals

gezicht en onderarmen
2) Op meestal bedekte huid zoals romp en
benen
Vraag 2

ƒ Dikke moedervlekken hebben een

grotere kans om kwaadaardig te
worden dan platte moedervlekken

1) Dit is juist
2) Dit is onjuist
Vraag 3

ƒ De vorm (rond of grillig) van de

moedervlek zegt niets over de kans op
het kwaadaardig worden of zijn van
deze moedervlek

1) Dit is juist
2) Dit is onjuist
Vraag 4

ƒ Iemand met meer dan 50

moedervlekken heeft meer kans op het
krijgen van een melanoom dan iemand
met minder moedervlekken

1) Dit is juist
2) Dit is onjuist
Melanoom

ƒ In Nederland ca 3000 per jaar

ƒ Neemt toe, vooral dunne melanomen
ƒ Middelbare en oudere leeftijd
ƒ Kan overal op de huid voorkomen
ƒ Relatie met zonverbrandingen in de
jeugd
ƒ Kan uitzaaien, in NL in ca ¼ van de
patiënten
Melanoom: enkele
getallen
ƒ 80% van de vrouwen overleeft en 60%
van de mannen
ƒ Mannen hebben vaker dikkere
melanomen
ƒ 3% krijgt een tweede melanoom
ƒ 10% heeft melanoom in de familie
ƒ 50% heeft atypische moedervlekken
Gevorderd melanoom op de bovenbuik, de roze zwelling is een
onschuldig soort moedervlek (papillomateus)
Beginnend melanoom, met twee duidelijke zwarte groeikernen
Beginnend melanoom in groeiende en verkleurde moedervlek
Melanoom vroeg
herkennen: ABCD truc
ƒ A asymetrie
ƒ B begrenzing grillig
ƒ C (color) niet-egaal gepigmenteerd
ƒ D diameter groter dan 7 mm
E Æ Evolution
ƒ Daarnaast: elke verandering in een
bestaande moedervlek is verdacht
Hoe ontdek je melanomen
vroeg??
ƒ Welke klacht heeft de patiënt?
- veranderingen, groei, nieuw onstaan?
ƒ Welke risico factoren heeft de patiënt?
- lichte huid
- veel moedervlekken (meer dan 50)
- atypische moedervlekken
- melanomen in de familie
Dus eerst een optelsom
maken van de risico’s!
Veranderingen?
Lichte huid?
Veel moedervlekken?
Atypische
moedervlekken?
Melanomen in de
familie?
Vroeger veel verbrand?
Atypische moedervlekken
•Asymmetrie
•Begrenzing
vaag
•“C”leur
onregelmatig
•Diameter
5mm of meer
•Erytheem:
beetje rood

Géén klachten of veranderingen!!

Atypische
moedervlekken
Meeste moedervlekken
zijn totaal onschuldig!

Dit zijn moedervlekken, al járen lang aanwezig zonder

verandering, meestal bol en zacht, soms met een paar
haren eruit.
Op oudere leeftijd ontstaan
ook ouderdomswratten:
Ouderdomswratten
(verruca seborrhoica)
ƒ Krijgt iedereen op middelbare leeftijd
ƒ Meestal meerdere, in velden bijeen
ƒ Op de romp
ƒ Kunnen jeuken!
ƒ Zijn huidkleurig, bruingrijs of zwart
ƒ Voelen rasperig/ruw-vettig aan
ƒ Zijn volstrekt onschuldig
Het is niet altijd
makkelijk……
Hoe vaak zien we
atypische moedervlekken:

ƒ In de bevolking - één of meer AN in 15%

- vijf of meer AN in ~2,5%

ƒ Bij 50% van alle melanoompatiënten

ƒ In erfelijke melanoom families - zeer variabel:

0 – 200!
Voorbeelden van mensen met zeer veel atypische moedervlekken
Voorbeeld van meisje
met erfelijk melanoom:
normaal
moedervlekken beeld,
toch melanoom (kuit)
Richtlijn Melanoom 2005
Dermatoscopie
ƒ Dermatoscopie verhoogt de
diagnostische accuratesse bij
pigmentvlekken
ƒ Dermatoscopie vereist een formele
training
ƒ Dermatoscopie is een aanvullende
techniek op de blote-oogdiagnostiek.
 Dermatoscopie
• eenvoudig en goedkoop
• olie maakt het mogelijk door de hoornlaag te kijken
• 10x vergroot beeld

uit Stolz et al: Farbatlas der Dermatoskopie

Dermatoscoop Delta 10 (Heine Optotechniek, Herrsching, Deutschland)
Dermatoscopie voorbeelden atypische moedervlekken
Dermatoscopie
voorbeeld Melanoom
 1

23-6-2004
1

2
3

29-3-2000
Conclusie: hoe herkennen
we huidkanker eerder?
ƒ Kennis van risico factoren bij bevolking
en vermijden van risico’s
ƒ Kennis van symptomen bij bevolking
ƒ Kennis van risico factoren en symptomen
bij huisartsen en andere eerstelijns
gezondheidswerkers
ƒ Snel toegankelijke tweedelijns
gezondheidszorg
Met dank aan:

ƒ Stichting Melanoom
ƒ Medewerkers van melanoom genetica
onderzoekslijn LUMC onder leiding van
Dr. Nelleke Gruis