HISTORIA MYŚLI PSYCHOLOGICZNEJ

HISTORIA MYŚLI PSYCHOLOGICZNYCH

Główne zagadnienia:
-Etymologia słowa psychologia
-Prehistoria psychologii
-Charakterystyki duszy oraz jej związków z ciałem i światem
-Okres przednaukowy
-Powstanie psychologii świadomości
-Strukturalizm: W. Wundt i E.Titchewer
-Psychologia gestalt: Max Wertheimer, Wolfgang Kohler, Kurt Koffka.
Teoria pola Kurta Lewina.
-Funkcjonalizm - zastosowanie psychologii w praktyce
-Psychologia i neopsychoanaliza
-Psychologia indywidualna: A. Adler
-Behawioryzm i neobehawioryzm
-Psychologia humanistyczna
-Idee psychologii humanistycznej
-Psychologia poznawcza jako nauka o procesach przetwarzania
informacji
-Historia myśli psychologicznej w Polsce

05/10/2022
WYKŁAD I

Dr Jolanta Chanduszko-Salska
Dyżur: środa 11:15-11:45 Teams

„Psychologia ma długie dzieje lecz krótką historię” ~ Herman Von

Ebbinghaus

Książka: „Psychologia Akademicka TOM I”

Psychologia nowożytna:
-istnieje (dopiero?) od ponad 100 lat
-praktycznie w każdym 10 - leciu pojawiają się nowe koncepcje
teoretyczne
-ogromna różnorodność myśli psychologicznej

1) Nie ma teorii ani definicji psychologii z którą wszyscy psychologowie by

się zgodzili
2) Współczesna psychologia obejmuje różne obszary badań, które wydają
się mieć ze sobą niewiele wspólnego

Historia psychologii:
jest jedynym układem odniesienia, który łączy różne podejścia i
zapewnia im kontekst
pozwala dostrzec związek między ideami a teoriami, tworząc spójny
obraz
pozwala dostrzec ewolucje psychologii i wyjaśnić jej różnorodność
jest opowieścią pełną dramatów, tragedii, seksu i dziwacznych
zachowań
RÓŻNORODNOŚĆ KONCEPCJI - DLACZEGO

Skomplikowany przedmiot badań psychologicznych - procesy psychiczne

człowieka to jedna z wielkich zagadek wszechświata
Empiryczny charakter psychologii - gromadzenie faktów za pomocą
metod badawczych, takich jak eksperyment laboratoryjny, naturalny,
kwestionariusze, obserwacja, wywiad lub rozmowa

Wielu kluczowych zagadnień w psychologii ma kluczowe znaczenie dla

całej humanistyki (wiele z tych kwestii pozostaje nierozwiązanych i
poszukiwane są nowe rozwiązania np. zagadnienie istoty człowieka,
motywacja czynów ludzkich)
Z tego powodu psychologia nie może być nauką bez tradycji - korzysta z
dorobku filozofii, nauk przyrodniczych: fizyki, fizjologii i neurologii
🔶
PSYCHOLOGIA
Słowo „psychologia” składa się z dwóch greckich słów

„psyche” „logos”
dusza nauka

NAUKA O DUSZY

WYKŁAD II 12/10/2022
Słowo to pojawiło się po raz pierwszy w druku w 1590r. Jako tytuł
rozprawy Rudolfa Goeckela, niemieckiego filozofa i profesora logiki.

Psychologia nie pojawia się nagle:

stanowi etap rozwoju wiedzy psychologicznej poprzedzony tysiącami lat
wstępu
aby rozumieć aktualny kształt myśli psychologicznej należy zanalizować
ów „wstęp” czyli korzenie filozoficzne

DUSZA
We współczesnej psychologii nie ma miejsca na pojęcie „duszy”
Istniało ono jednak przez cały XIX wiek
Zawierało różne treści - zależne od koncepcji. W świadomości
potocznej pojęcie to istnieje o dziś
Współcześnie podobne treści opisują koncepcje jaźni i osoby
Jaką wiedzę o człowieku zawierało w sobie to pojęcie?
Jak się zmieniało w koncepcjach:
1) Sokrates
2) Platon
3) Arystoteles
4) Demokryta
5) Św. Augustyna
6) Św. Tomasz z Akwinu
🟧
SOKRATES
Według Sokratesa to dusza jest właściwym człowiekiem, jego „ja”. to
ona odróżnia go bowiem od świata zwierząt. Każdy człowiek jest
wyposażony w indywidualną duszę, która jest siedzibą cnót
Sokratejskie hasło: „poznać samego siebie”
Głównym zagadnieniem miał si stać człowiek i jego dobro. Człowiek
powinien dbać przede wszystkim o cnotę i dobro duszy. Dobra materialne
są znacznie mniej istotne.

PLATON
427 - 347 p.n.e

”Chodzi przecież o rzecz najważniejszą, o życie dobre i złe”

To co Platon mówi o człowieku i jego duszy jest wartościowane z
punktu widzenia moralnego - wskazanie właściwej drogi życiowej

Jaka jest dusza według Platona?

”Ruch zdolny siebie wprowadzić w ruch”
”Wszelka dusza jest nieśmiertelna”
”Dusza jest odpowiedzialna za to co jest dobre i złe, piękne i brzydkie,
słuszne i niesłuszne i w ogóle za wszelkie opozycje”
”Człowiek jest to dusza uwięziona w ciele”
ROZUMNA w mózgu
ODWAŻNA w piersiach
POŻĄDLIWA w brzuchu

Dusza według Platona składa się z 3 części:

rozsądku (stgr. Logos czyli umysł)
popędliwości (stgr. Pathos czyli emocje)
pożądliwości (pasja)

Każda z tych części ma swoje miejsce w zrównoważonej i spokojnej

duszy. Rozsądek, czyli według Platona umysł, można przyrównać do
woźnicy rydwanu powożącego końmi pożądania i emocji.
🟧
Pożądliwość ciągnie człowieka w kierunku zaspokajania podstawowych
potrzeb cielesnych i prowadzi w stronę hedonizmu.
Popędliwość pcha nas ku wzniosłym katom. Jednak, kiedy czasie
kierować naszym życiem może prowadzić d domu, pychy, które są
przywarą.

KLASYCZNA WIZJA EMOCJI

Emocje utrudniają rozumowi działanie:
Rozum musi powściągać emocje i pożądanie

Jaka jest dusza wg Platona?

Dusza wprawia ciało w ruch, jest niematerialna i prosta.
Przebywała przed narodzeniem w świecie idei dlaczego ma wiedzę
wrodzoną
Dusze mają też ciała nieożywione
Najpierw istniały dusze, potem ciała materialne

PLATONIZM
Był nie tylko dualizmem idei i rzeczy, ale również dualizmem duszy i
ciała. Ten dualizm wyrażał się w następujących tezach:
- dusza jest nieśmiertelna
- jest oddzielna od ciała, niezależna. Dusza i ciało, choć zespolone są w
człowieku, istnieją niezależnie.
- z wyższości duszy nad ciałem wynika, że złączenie ich jest dla duszy
niekorzystne. Byłoby lepsza i szczęśliwsza, gdyby była wolna od ciała;
ciało jest dla niej więzieniem, doczesną powłoką
- nieśmiertelność duszy
- dusza posiada wiedzę wrodzoną, musiała więc zdobyć ją przed
urodzeniem, istniała zatem przed urodzeniem

PLATON
Proces nauki nie polega na poznawaniu i zapamiętywaniu, lecz
przypominaniu sobie tej wiedzy
Platon, za najważniejszą naukę uważa matematykę, gdyż ona
odzwierciedla świat idei, „świat matematyki jest światem ducha”, stanowi
centrum myślenia;
🔶
🟧
ARYSTOTELES
446 - 386 p.n.e.

Uważany za ojca psychologii

Jego praca „o duszy” stanowi pierwszy systematyczny wykład
psychologii
Był uczniem Platona
Nauczyciel i wychowawca Aleksandra Wielkiego
W 335 założył „Liceum” (Platon wcześniej założył „Akademię”)

Dusza wg Arystotelesa:
to forma (aktualność) ciała
ludzie aktualizują się, spełniają, dzięki duszy początek idei
SAMOREALIZACJI
to źródło i przyczyna życia
Posiadają ją rośliny (d.wegetatywna)
Zwierzęta (d.zmysłowa)
Ludzie (d.rozumna)
W duszy zmysłowej zawarta jest dusza wegetatywna, dusza ludzka
zawiera w sobie wegetatywną i zmysłową
dusza wegetatywna - wiążę się z odżywianiem, wzrostem i
rozmnażaniem; stanowi formę wszystkich istot żyjących: roślin, zwierząt i
ludzi
dusza zmysłowa - czyni zdolnym do spostrzegania zmysłowego i
poruszania się; stanowi formę u zwierząt i ludzi;
dusza rozumna - występuje wyłącznie u ludzi i umożliwia im myślenie
Wraz ze śmiercią ciała przestaje istnieć również dusza
Wyjątkiem jest część duszy rozumnej - rozum czynny, który może
istnieć niezależnie od ciała

DEMOKRYT
460 - 370 p.n.e.

Dusze to subtelne ciała (atomy drobne i regularne, ruchliwe)

Dusza jest więc śmiertelna
🟧
🔶
Kontynuator myśli Platona: w umyśle mamy odbicie idei, trzeba
jednak Boskiej iluminacji by je poznać
Dusza poznaje siebie bezpośrednio (podział na poznanie
bezpośrednie i upośrednione)
Do poznania innych rzeczy konieczne są reprezentacje
Wiedza bezpośrednia jest wyłącznie percepcyjna: widzę i wiem
Wiedza upośredniona: jest z jakiegoś wnioskowania, dedukowania

Trzy funkcje duszy wg Augustyna:

rozum
uczucia
wola

ŚW. TOMASZ Z AKWINU

1225 - 1274 n.e.

Zafascynowany Arystotelesem
Przełom w myśleniu o człowieku (od pojęcia osoby pochodzi
psychologiczne pojęcie osobowości)
Zastosował pojęcie osoby od człowieka (wcześniej mówiono jedynie o
Osobach Boskich, lub osobach prawnych)

Atrybuty osoby ludzkiej to:

Rozumność
Jednostkowość
Autonomiczność i wolność
Godność osobista - osoba jest wartością sama w sobie, nie wymaga
dodatkowego uzasadnienia

Duszę poznajemy tylko pośrednio przez wnioskowanie, dedukcje

(inaczej niż Augustyn)
Rzeczy są złożone z istoty i istnienia
Nie ma poznania bezpośredniego

Ile waży dusza? 21 gram

 🟧

ŚWIADOMOŚĆ
Kształtowanie się pojęcia świadomości związane jest z XVII i XVIII
wiekiem - myślą m.in. Kartezjusza, Lock’a, Hume’a
Wiek XIX - wniósł wiele nowych elementów i proces kształtowania
pojęcia świadomości trwa do dziś

Rene Descartes - KARTEZJUSZ (1596 - 1650)

”Wynalezienie umysłu” (dusza to co innego niż ciało)
Zmysły nie dają pewnego zrozumienia, życie wydaje się snem, „fizyka,
astronomia, medycyna i wszystkie inne nauki, które zależy od
rozpatrywania rzeczy złożonych, są niepewne”, ale kwadrat ma zawsze
cztery boki.
Możemy być zwodzeni przez złośliwego ducha, tak jak to się dzieje w
snach, a więc nie ma nic pewnego.
„Myślę, więc jestem” (cogito ergo sum)

Kartezjusz uznał myślenie za esencję umysłu.

Odkrycie metody introspekcyjne (zaglądanie do własnego umysłu)
Wprowadzenie nowych problemów (dualizm duszy i ciała)

DUSZA - przełomowe poglądy - jest z innej substancji niż ciało!

Mieści się w szyszynce, używa tchnień żywotnych do kierowania ciałem
(impulsy nerwowe - rodzaj delikatnej materii)
Przekazywanie ruchu o duszy do ciała
Zwierzęta mają tylko ciało
Wszystko jest wielką maszyną, która składa się z części, które na siebie
oddziałują

DUALIZM DUSZY I CIAŁA

Uważał on, że doświadczenia umysłowe są funkcją duszy, które - w
związku z tym, że dusza jest niematerialna - nie mogą zostać
umiejscowione w żadnym określonym narzędzie ciała;
Jednocześnie dusza i ciało wzajemnie na siebie oddziałują, a miejscem,
w którym ta interakcja zachodzi, jest szyszynka.
 Kartezjusz wybrał szyszynkę, gdyż mieści się ona w środku głowy;
drugim powodem był ówczesny pogląd, że występuje ona jedynie u
człowieka - ludzie są jedynymi istotami z racjonalnymi duszami; szyszynka
jest ponadto jedyną strukturą w głównej części mózgu niedzieląca się na
dwie części, wydawała się więc Kartezjuszowi jedynym narządem będącym
w stanie integrować obrazy płynące z oczu w jedno spostrzeżenie. Sądził,
że szyszynka działa jak zawór kontrolujący przepływ „duchów witalnych”
przez ciało, umożliwiając wzajemne oddziaływanie duszy i ciała.

Reakcja psychofizyczna
(Stosunek ciała do umysłu)

Interakcjonizm - wzajemne oddziaływanie zjawisk fizycznych i

psychicznych (np.pokój i termostat)
Epifenomenalizm - zjawiska fizyczne oddziałują na psychiczne, ale nie
na odwrót (zjawiska psychiczne są ubocznym produktem zjawisk
fizycznych) (np.pokój i termometr)
Pararelizm - zjawiska fizyczne i psychiczne nie są połączone zjawiskami
przyczynowym, ale przebiegają równolegle do siebie (np.równoległe szyny
kolejowe)
Teoria dwóch stron - zjawiska fizyczne i psychiczne są dwoma
aspektami tego samego zjawiska (dwie strony medalu)
Tracimy kontakt z ciałem, służy nam za postument albo wehikuł
przenoszący głowę z miejsca na miejsce - a także do sprawiania
pożądanego wrażenia na otoczeniu. To tragiczny rezultat kartezjańskiego
dziedzictwa z czasów oświecenia. Wtedy arbitralnie zdecydowano, że
materialne i widzialne nie ma nic wspólnego z tym, co niematerialne,
niewidzialne, duchowe, mentalne. Oświeceniowe przekonanie, że
„wszystkie organizmy żywe są jak maszyny” - nadal pokutuje w naszych
głowach. Więc traktujemy ciało jak maszynę, jak przedmiot
I oddzielamy je od duszy.

Koncepcja idei wrodzonych, które Kartezjusz poszukiwał na drodze

rozmyślań, wywodzi się od Francisa Bacona (1561 - 1626)
 🟧
Empiryści twierdzili, że dane zmysłowe są źródłem wielkiego poznania.
Newton, Boyle, Hooke dokonali postępu w nauce dzięki eksperymentom, a
nie wrodzonym ideom.
Locke, doktor medycyny, napisał „Rozważania dotyczące rozumu
ludzkiego” (An Essay Concerning Human Understanding, 1689)
Cała wiedza powstaje dzięki zmysłom, nie ma idei wrodzonych.
Dzieci i upośledzeni umysłowo nie mają wrodzonych idei.
Człowiek jako „fabula rasa”, formowany jest tylko przez środowisko.
Pochwycili tą ideę behawioryści, jak i specjaliści od edukacji

WYKŁAD IIII 19/10/22

Filozofia racjonalna Kartezjusza nie do końca była racjonalna

Skąd wiem, że istnieje? Bo całkowicie jasno i wyraźnie potrafię to ująć.
Czy jednak jasność i wyraźność to oznaki prawdy? Jeśli tak, to fanatycy
mają rację, bo mają najostrzej zarysowane przekonania i wszędzie widzą
potwierdzenie swoich poglądów
Pewne źródła wiedzy to żywe oświadczenia zmysłowe i myśli. Sam
Kartezjusz miał co do tego wątpliwości

Modele procesu psychicznego

Model inspekcyjny:
Początki w myśleniu platońskim
Widoczne u Kartezjusza
Metodą poznania jest wgląd w siebie

Model przyrodniczy:
Początki w koncepcji Arystotelesa
Podstawą poznania jest metoda obiektywna - np.obserwacja
zachowania

Psychologia potoczna - „przednaukowa” (pseudonaukowa)

Frenologia
Pseudonauka stworzona przez niemieckiego anatomia Franza Józefa
GAlla (1758 - 1828)
 🟠
Uważał on, że poszczególne części mózgu są odpowiedzialne za
poszczególne funkcje intelektualne, emocjonalna i behawioralne
zlokalizowane w określonych miejscach czaszki
Skłonność do destrukcji mierzona tuż nad lewym uchem
Stopień egoizmu - można zmierzyć nad prawym uchem
Duchowość i życzliwość mierzona na czubku głowy
Miłość rodzicielska, przyjaźń, miłość do zwierzą† - z tyłu głowy
Combe prowadził w USA wykłady, a bracia Fowler: Orson i Lorenz pod
koniec lat 30 XX wieku stworzyli swoje kliniki i własny przemysł
„frenologiczny” wydając książki, czasopisma, modele głowy, instrumenty
pomiarowe i tabele miar
Frenolodzy nie tylko mierzyli czaszkę, ale nakreślili na podstawie
diagnozy zdolności i skłonności oraz plan działania prowadzący do
wzmocnienia słabych stron i ułatwiający osiągnięcie sukcesu życiowego.

Fizjonomika (charakterologia)
Oceniała charakter, intelekt i zdolności osoby na podstawie cech twarzy
Zapoczątkowana przez szwajcarskiego teologa Lavatera (1741 - 1801)
Nos, podbródek i czoło jako podstawowe wskaźniki inteligencji

John Caspar Lavater

„Człowiek jest wolny jak ptak w klatce: może się poruszać tylko w
pewnych granicach)
”nosy, które są mocno zakrzywione do dołu, nigdy nie są naprawdę
dobre, naprawdę pogodne, szlachetne czy wspaniałe… są zamknięte w
sobie, zimne, bez serca… często złośliwe”
Wells w USA (szwagier braci Fowler dokonał analizy „nosa
żydowskiego” - wskazując na życiową przebiegłość, umiejętność
przenikania drugiej osoby a subsaharyjskiej afrykański nos nazwał
„perkatym” i nosem „słabości i niedorozwinięcia”

Cesare Lombroso (1835 - 1909)

Żyjący na przełomie XIX i XX wieku włoski psychiatra i kryminolog
Cesare Lombroso twierdził, że skłonności przestępcze podlegają
dziedziczeniu
 🟧
Opublikował „Atlas typów przestępczych” zawierających
charakterystyczne wizerunki „przestępców z urodzenia”

Teoria skłonności przestępczej

Lombroso wykluczał działanie przypadku. Jego zdaniem skłonności
przestępcze są dziedziczne, to atawistyczna cecha człowieka. Uważał je
za piętno, które jest dostrzegalne dzięki fizycznym przejawom (np.budowa
ciała)
Swoje hipotezy ogłosił na podstawie badań prowadzonych we włoskich
więzieniach. Porównywał przestępców do ludzi pierwotnych. Fizyczne
symptomy przestępczych skłonności miał się brać z moralnego,
umysłowego lub osobowościowego niedorozwoju, któremu towarzyszy
niedorozwój fizyczny
Uważał, że fizyczne pomiary ludzi mogą wiele zdradzić na temat ich
skłonności. W ten sposób wyróżnił osobny, antropologiczny typ
przestępców. W obrębie tego typu możliwe było, jego zdaniem,
wyróżnienie podtypów ze względu na charakter popełnionego
przestępstwa.
O tym, że człowiek stanie się przestępcą decydują przede wszystkim
cechy antropologiczne, a także osobowościowe. Przestępcy dzielą się na
tych, którzy:
- są nimi od urodzenia (2/3 wszystkich przestępców)
- przestępcy z namiętności
- przestępcy z nawyknienia (ich rodzice byli przestępcami)
- pseudo - przestępcy (przypadkowi)
- kryminolodzi (podatni na przestępstwo)

Lombroso, uważał, że również da się określić fizyczny typ kobiety

przestępcy. Ma ona większą głowę i mniejsze biodra, tak jak mężczyzna.
ponadto, każda kobieta, która ma wrodzone skłonności przestępcze, jest
jednocześnie urodzoną prostytutką

Książka „Geniusz i obłąkanie”

Analizując zgromadzone przez siebie wytwory przestępców i chorób
psychiczne, Cesare doszedł do wniosku, że geniusze i osoby obłąkane ze
sobą wiele wspólnego
 🟠
🟧
Uznał on geniusza za rodzaj patologii, jak na przykład epilepsja.
Dowodził, że owe wspólne cechy to wrażliwość na piękno, nadmiaru
uczuciowości. Przejawiają się w zachowaniu, jak i twórczość
Geniusze zdradzają objawy obłąkania, natomiast chorzy psychicznie
mają skłonność do tworzenia

Fizjonomika i frenologia były wykorzystywane

na polu kryminologii - włoski antropolog i kryminolog Lombroso (1835 -
1909) stworzył typ przestępcy: przestępcy byli rzadko wysocy, głowy mieli
ponadprzeciętne duże uszy i odstające, brwi krzaczaste, podbródki
cofnięte lub płaskie
Przyczyniły się do „potwierdzania” typów ludzkich i narastania
stereotypów etnicznych i rasowych

Mesmeryzm - zwierzęcy magnetyzm

Franz Anton Mesmer (1734 - 1815) - austriacki lekarz, odkrył, że
przesuwając magnesy nad ciałami pacjentów może ich leczyć
Humory - czyli płyny organiczne takie jak krew i żółć były uznawane za
kluczowe wyznaczniki zdrowia. Uznał, że wiele chorób jest wynikiem
niewłaściwych proporcji między płynami a magnesy mogą te poziomy
wyrównywać. Z czasem zauważył, że wystarczy samo przesuwanie rąk
nad pacjentem, aby nastąpiła poprawa.

Austriacki lekarz Franz Mesmer działający pod koniec XVIII wieku był
prekursorem teorii fluidów odpowiedzialnych za emocje i sympatie
człowieka. Mesmer uważał, że część chorób jest efektem okresowego
oddziaływania księżyca na fluidy, podobnie jak przypływy i odpływy
oceanów. Problem eliminacji tego wpływu Mesmer rozwiązał bardzo prosty
- użył magnesów, uważając, że grawitacja i magnetyzm mają wiele
wspólnego, wszak w jednym i drugim chodzi o oddziaływaniu jednych
obiektów na drugie
Mesmeryści leczyli również depresję i fobię. Bazowali na technikach
hipnotycznych oraz na przekazywaniu sugestii podczas hipnotycznych
stanów
Zaczątek w Ameryce połączenia religii i psychoterapii, inspiracja dla
filozofii leczenia umysłu, Ruchu Nowej Myśli. Popularny w USA od lat 20
XX wieku.
Terapia była prosta - w różnych miejscach ciała pacjenta umieszczano
magnesy starając się przeciwdziałać negatywnym wpływom grawitacji
księżyca na naturalny przepływ fluidów w ciele. Wiele chorych zgłaszało
cudowne ozdrowienia, jednak świat medyczny nigdy nie uznał
mesmeryzmu za metodę naukową, a jej pozytywne rezultaty
zakwalifikowano jako efekt placebo. Mesmer przeszedł do historii jako
ojciec współczesnej hipnozy, ze względu na odkrycie potęgi sugestii

Polska ulegająca magnetyzmowi

Podobnie jak w innych krajach, początki zjawisk mediumicznych i ruchu
spirytystycznego na ziemiach polskich związane są z cechami
propagowanego przez Franza Antona Mesmera i kontynuatorów jego prac
magnetyzmu. Od stycznia 1816 roku ukazał się „Pamiętnik Magnetyczny”
- założony przez pisarza, działacza społecznego - Ignacego Emanuela
Lachnickiego, który redagował go w Wilnie do grudnia 1818 roku.
Zjawisko magnetyzmu jak i pierwsze doniesienia o zjawiskach
mediumicznych stanowił przedmiot negatywnej krytyki bądź - dzięki
romantycznym nurtom filozoficznym - podstawę do formowania
spirytualistycznych podstaw rozumowania. W ten sposób ze spawami
życia poza materią stykali się np. Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki

Spirytualizm
Rozwinął się w drugiej połowie XIX w. AMerykański spirytualizm
zapoczątkowały siostry Fox, które komunikowały się z duchami
mieszkającym w domu na ich farmie

Amerykańska wojna domowa i chęć kontaktu z bliskimi utraconymi

podczas działań wojennych wynalezienie bezprzewodowego telegrafu i
odkrycie promieni Roentgena wzrost zainteresowania

Leczenie mentalne
Pozostawało w bezpośrednim związku z mesmeryzmem
Quimby przez 10 lat praktykował jako mesmerysta zanim stworzył
swoją teorię
uważał, że wiele chorób ma podłoże czysto psychiczne, a inne
zaostrzają się pod wpływem określonych stanów psychicznych
 🔶
Uważał, że negatywne myślenie ma wpływ na zdrowie
Krytykował lekarza za wzbudzanie w pacjentach negatywnych myśli
Kiedy jednostka zrozumie, co znaczy „myśleć właściwie”, to zdoła
wyleczyć samą siebie, a więc leczenie jest domeną sił psychicznych a nie
medycznych praktyk lekarza
”Aby na zawsze pozbyć się choroby, należy poznać jej powód - błąd,
który ją spowodował. Lekarstwem jest wyjaśnienie”
Choroba jest „błędnym rozumowaniem”
Jednostka odciska na podświadomej substancji duchowej złe myśli i
mentalne obrazy
William James (filozof i psycholog amerykański) był jednym z pacjentów
poddających się terapii leczenia mentalnego

OD WUNDTA DO CZASÓW NAJNOWSZYCH

Arystoteles wzniósł gmach psychologii, ale dopiero Wilhelm Wundt w

ostatnim dziesięcioleciu XX wieku „zaszczepił na starym pniu wszystkie te
latorośle nowej psychologii”

Wilhelm Wundt (1832 - 1920)

Początek psychologii datuje się na 1879 rok
Wundt zakłada na Uniwersytecie w Lipsku pracownię
eksperymentalnych badań psychologicznych
Najpierw pracował w Heideqlburgu w latach 1857-74
Okres Heidelberski - wprowadzenie eksperymentu w naukach
przyrodniczych - psychologia jako nauka nie może obyś się bez tej metody
Przedmiotem dostępnym badaniu eksperymentalnemu jest
indywidualna świadomość
Stąd psychologia eksperymentalna (fizjologiczna) - z powodu metod
zapożyczonych indywidualnej świadomości jest samoobserwacja
(introspekcja)
W trakcie badań należy się kierować zasadą respektującą związek,
przyczyny i skutku
psychika ludzka kształtuje się w wyniku procesów naturalnych i te
procesy można śledzić
 🟠
Przedmiotem dostępnym badaniu eksperymentalnym jest
indywidualna świadomość
Stąd psychologia eksperymentalna (fizjologiczna) - z powodu metod
zapożyczonych indywidualnej świadomość jest samoobserwacja
(introspekcja)
Przedmiotem badań psychologicznych jest świadomość jednostek
Badał psychikę ludzi dorosłych. Badany zostaje poddany działaniu
bodźców fizjologicznych i stara się opisać w miarę dokładnie swój stan
psychiczny
Zadaniem psychologów jest odkrycie „faktów świadomości, połączeń
między nimi i relacji w celu ostatecznego odkrycia praw, które rządzą tymi
relacjami i połączeniami”
Za najważniejsze prawo uważa się zasadę twórczej syntezy

Świadomość
Składa się z ogólnej sumy faktów, których jesteśmy świadomi
Pod wpływem doznań Fechnera stwierdził, Żr każde świadome
doświadczenie ma dwa aspekty:
treść doświadczenia, czyli przedmioty lub zdarzenia dostępne
obserwatorowi, oraz to co obserwator uczyni z tą treścią (rozumienie,
interpretacja)

Podejście badawcze w naukach przyrodniczych i psychologii

Doświadczenie pośrednie - jest domeną nauk przyrodniczych -
poznawalny jest przedmiot, często przy użyciu odpowiedniego przyrządu
pomiarowego
Doświadczenie bezpośrednie - jest domeną psychologii, czyli
odczuwane przez daną osobę

Introspekcja
Wundt proponuje introspekcję jako metodę badawczą, samopas jako
odpowiedź na bodźce fizjologiczne
Nie sprawdza się to tylko do opisu przeżycia, ale opis powinien objaśnić
sposób przeżywania danego bodźca
Aby psychologia stała się nauką:
Wspomagając obserwacje eksperyment nie jest jedynym warunkiem
reformy badania psychologicznego
Sięgnięcie do bogatych źródeł pomocniczych:
opis charakterów i namiętności ludzkich zebrane przez historyków
materiał z życia codziennego zebrany przez statystę
Wynik badań nad obyczajowymi, mową religią z psychologicznego
punktu widzenia

Polski akcent
W latach 1857 - 1919 na Wydziale Uniwersytetu Lipskiego 57
doktorantów pochodzenia polskiego napisało swoje rozprawy pod
kierunkiem Wundta
Uczniami Wundta byli np. Aleksander Świętochowski

Asocjacje
Atomy łączą się w całość dzięki istnieniu skojarzeń znacznej zwanymi
asocjacjami
Asocjacje są bardzo różnorodne i występują na tym samym poziomie,
ale mogą występować asocjacje elementów prostych z elementami
złożonymi

Apercepcja
Połączenia elementów nie są tylko sumą tych elementów, stanowią coś
więcej, uwidacznia się w nich wkład świadomości
Wundt stwierdził, że Apercepcja to zjawisko aktywnego twórczego
łączenia elementów w świadomości jednostki (synteza twórcza)
To aktywny i intencjonalny proces, w którym uczestniczy wolna wola i w
trakcie którego powstaje wrażenie lub pojęcie o właściwościach
odmiennych niż sama suma składników
Całość jest czymś różnym niż sama części
Ideę tę propagowali potem psychologowie postaci
Proces kojarzenia nie jest bierny i mechaniczny
🔶
Dziedzictwo Wundta
Aby utworzyć nową naukę Wundt odrzucił nienaukowe myślenie
Ograniczenie przedmiotu psychologii do świadomego doświadczenia
oddzieliło psychologię od kwestii duszy i jej stosunek do ciała -
psychologia nie zajmowała się już takimi kwestami

Krytyka teorii Wundta

Introspekcja jest doświadczeniem subiektywnym
Eksperymenty mogą dawać różne rezultaty (wg Wundta - dzięki
szkoleniu obserwatorów metodę tę można ulepszyć)

Psychologia eksperymentalna w pierwszej połowie XX w.

Wyobrażenie człowieka jako maszyny

Gustaw Fechner (1801 - 1889)

uro. 19.04.1801 roku na ternie obecnej wsi Żarki Wielkie
fizyk i filozof niemiecki
twórca psychofizyki doświadczalnej
badał próg różnicy
Prawo Werbera - Fechnera - prawo wyrażające relację pomiędzy
fizyczną miarą bodźca a reakcją zmysłów, czy poczucia temeratury (siła
wrażenia)
Związek między fizycznym a psychicznym światem może być zmierzony i
to z dużą precyzją
To co istnieje w świecie zewnętrznym, nie zawsze jest tym co
postrzegamy. Świat fizyczny i świat psychiczny nie są identyczne, jednakże
są ze sobą powiązane i to na określonych zasadach
PSYCHOFIZYKA - zajmuje się pomiarem związku między bodźcem ze
świata zewnętrznego (zdarzenie fizyczne) a percepcją tego bodźca przez
osobę (zdarzenie psychiczne)

Herman Ebbinghaus (1850 - 1909) - badania pamięci

Dobrze znany współczesnym psychologom poznawczym
Prowadził badania samodzielnie
🔶
Uznał, że badania wyższych procesów umyślnych, takich jak uczenie się
i pamięć może wykorzystać procedury podobne do metod
psychofizycznych. Wundt uważał, że nie da się badać wyższych procesów
psychicznych (ze względu na przenikanie się języka, pamięci i uczenia się)
Stał się zarówno eksperymentatorem jak i badanym obiektem
Uznał, że materiałem do zapamiętania nie mogą być znane słowa (niosą
skojarzenie i znaczenie)
Stworzył zbiór bezsensownych sylab, najczęściej trzyliterowych
Ułożył 2300 sylab i zapisał je na oddzielnych kartkach
Wyjmował je losowo z pudełka
Bada skojarzenia w trakcie ich powstania
W trakcie badań nad zapominaniem uzależnionym od upływu czasu
odkrył słynną do dziś krzywą zapominania
Badał w jaki sposób powtórne uczenie się wpływa na dokładność
przechowywania informacji
Związek między liczbą powtórzeń a zapominaniem
Porównywał uczenie się materiału mającego znaczenie i takiego
znaczenia pozbawionego (bezsensowne sylaby)
Kilka that przed śmiercią wydał książkę „Podstawy psychologii”

Psychologia Postaci „Gestalt”

Max Wertheimer
Kurt Koffka
Kurt Lewin
Wilhelm Koehler
Dyskurs z psychologią Wundta i psychologią jako nauką o
niesubstancjalnej duszy
Pierwszeństwo całości nad jej częściami
Całość nie jest tylko czymś więcej niż sumą części, lecz jest także
czymś innym
Przykładowo: doświadczenia ruchu nie wyjaśnia suma
pojedynczych elementów - dwóch nieruchomych błysków światła - gdyż
poprzez odpowiedni kłąd czasowo - przestrzennych bodźców -
spostrzegane zjawisko jest jakościowo różne
 ⬇
🔶
🟧
Jej przedstawiciele kładli nacisk na to, że całość jest czymś więcej niż
sumą poszczególnych części, oraz starali się badać doświadczenia takimi,
jakie są, w ich subiektywnej realności, bez redukowania ich do elementów
składowych

Psychologia Postaci Gestalt

Analiza przebiegająca „z góry na dół”
Doświadczenie ruchu
Odkrycie naturalnych składników i łączących je relacji
Stanowi to materiał do dalszych analiz

Max Wertheimer (15.04.1880 - 12.10.1943)

Niemiecki psycholog i filozof
Prowadził badania w dziedzinie muzyki i myślenia
Zdobył stopień doktorski na uniwersytecie Wurzburgu
Badał postrzeganie, używając zabawkowego stroboskopu
W 1910 rozpoczął eksperymentalne badania nad zjawiskiem ruchu
pozornego (stroboskopowego), leżącego u podstaw percepcji obrazu
filmowego

Stroboskop to cylindryczne naczynie z wyciętymi otworami. W środku

umieszczonymi obrazki ilustrujące poszczególne fazy ruchu. jeśli wprawiły
stroboskop w ruch obrotowy i będziemy patrzeć przez dziurki to mamy
złudzenie ruchu. Mamy tu do czynienia z bezwładnością siatkówki oka,
która nie nadąża w odróżnianiu poszczególnych obrazów z powodu ich
zbyt szybkiego przesuwania.

Kurt Lewin
Według Lewina znaczenie dla jednostki mają nie fizyczne cechy
przedmiotów, ale dostarczane przez nie możliwości funkcjonalne.
To, że jakiś obiekt budzi apetyt albo zachęca do wspinaczki, stanowi rodzaj
oferty, określonej przez Lewina mianem wyznawania bądź Walencji.
Różne rzeczy zyskują lub tracą na sile przyciągania, zmieniają Walencję z
pozytywnej na negatywną
 🟧
Rodzaje konfliktów:
Konflikt dążenie -dążenie
Podmiot wybiera spośród dwóch równie atrakcyjnych i pozytywnych
możliwości o zbliżonym stopniu atrakcyjności
Konflikt dążenie - unikanie
Określona możliwość decyzyjna wywołuje w podmiocie zarówno uczucia
pozytywne jak i negatywne
Konflikt unikanie - unikanie
Podmiot wybiera spośród dwóch negatywnych możliwości, które to
posiadają podobny stopień asertywności

Analiza czynników sił, które wpływają na daną sytuację, początkowo

odnosił się do kontekstu społecznego
Analiza jest podzielona na dwa rodzaje czynników
1). Pierwszy z nich motywuje do osiągnięcia celu (siły wspomagające)
2). Drugi natomiast przeszkadza w jego osiągnięciu (siła hamujące)

Trzy modele sprawowania władzy:

Model autokratyczny - władza narzucana jest przez przywódcę, np.
Poprzez silną osobowość albo jego uprawnienia
Model demokratyczny - liczy się wola większości, a władza odwołuje
się do opinii ogółu
Model leseferyczny - „w którym władca jest władcą jedynie nominalnym,
ponieważ całość jest zbyt chaotyczna, żeby nią pokierować”

McGregor dokonał bezpośredniej adaptacji koncepcji Lewina do teorii

przywództwa

Równanie Lewina
B = f(P, E) nie jest równaniem w senacie matematycznym
Wskazuje to, iż zachwianie jednostki jest funkcją osoby w jej
otoczeniu. Po raz pierwszy zostało ono użyte w 1936 roku.

Dynamika grupy:
Czynniki zewnętrzne i wewnętrzne wpływają na grupę, powinny być
rozpatrywane we wzajemnych relacjach, a nie niezależnie
 Istota grupy polega na relacjach, a nie na podobieństwach i
różnicach poszczególnych członków grupy. Dlatego zmiana jednego
elementu doprowadzi do zmiany charakteru całej grupy
Grupa stanowi całość
Koncepcja Kurta Lewina przyczyniła się do rozwoju wielu dziedzin nauk
społecznych:
- Psychologii społecznej
- Psychologii zarządzania zmianą
- Rozwoju organizacji

W roku 1923 Max Wertheimer zaprezentował prawa percepcyjnego

organizowania bodźców
Kolejne badania nad percepcją doprowadziły do ustalenia 5 takich praw

1). Prawo podobieństwa - głosi, że elementy podobne do siebie tworzą

figurę
2). Prawo wspólnej drogi - stanowi, że elementy poruszające się w tym
samym kierunku są postrzegane razem i tworzą jedną figurę (klucz
ptaków)
3). Prawo bliskości - stwierdza, że elementy położone blisko siebie tworzą
jedną figurę, natomiast oddalone od siebie mogą należeć do różnych figur
(YY YY YY)
4). Prawo domykania - głosi, że system percepcyjny dodaje brakujące
elementy w postrzeganym przedmiocie i zamykając kształt niekompletnej
figury, tworzy umysłowy obraz rzeczywistości, który istnieje w świecie
rzeczywistym
5). Prawo dobrej kontynuacji
Odpowiada prostocie spostrzegania przedmiotu; elementy łagodnie
przechodzące jeden w drugi tworząc postać, natomiast nagła zmiana
kierunku powoduje oderwanie się od siebie tych elementów, które mogą
tworzyć odrębne figury
Gdy spojrzymy na rysunek od razu spostrzegamy dwa sznury koralików,
choć można wyodrębnić większą ich liczbę

Złudzenie Mullera - Lyera - która z linii poziomych jest dłuższa

🟠
POCZĄTKI PSYCHOLOGII W AMERYCE
STRUKTURALIZM
Edward Bradford Titchener
Zwolennik Wundta
Miał 25 lat, kiedy po doktoracie u Wundta wyjecał an Uniwersytet
Cornalla w NY
Zmienił jedna system psychologii sprowadzony z Niemiec do USA
Swoje podejście nazywał strukturalizmem
Przedmiotem psychologii jest świadome doświadczenie - zależy od
osobny która faktycznie jest jego podmiotem (np.indywidualne odczuwanie
temperatury)
W badaniu należy unikać błędu bodźca - pomieszanie badanego
procesu psychicznego z obserwowanym bodźcem (np.widząc przedmiot
opisujemy go jako jabłko, zamiast donosić o elementach barwy, kształtu,
itp.)

WUNDT TITCHENER
złożone zjawiska psychiczne są analiza świadomego
czymś więcej niż tylko sumą doświadczenia - rozkładanie go na
elementów prostych części składowe
synteza elementów na drodze kładł nacisk na części
apercepcji
Wyobrażenia ogólne są
uogólnionymi schematami tego,
czego doświadczamy w życiu
codziennym (np.wyobrażanie
człowieka bez kojarzenia go z
konkretną osobą)
FUNKCJONALIZM
Badanie funkcji świadomości z punktu widzenia ich znaczenia
biologicznego
Funkcjonalizm amerykański toruje drogę praktycznym zastosowaniom
psychologicznym
🔶
William James
był zwolennikiem funkcjonalizmu
prekursor zrówno behawioryzmu, jak i psychologii humanistycznej
twórca tzw. Fizjologicznej teorii uczuć
autor dogłębnych analiz i samoobserwacji „strumienia świadomości”
oraz słynnego pytania „czy świadomość istniej?”

Teoria uczuć (emocji)

Pojawianie się faktu, zdarzenia jego odbiór ekspresja cielesna
emocja

Teoria Jamesa-Langego
Została opracowana niezależnie przez Williama Jamesa i Carla
Langego
Najpierw zostaje zauważony bodziec (np.niedźwiedź)
To spostrzeganie powoduje zmiany somatyczne (przyspieszone bicie
serca) i behawioralne (ucieczka)
Zmiany somatyczne i behawioralne są interpretowane przez podmiot
jako emocja (strach)

BODZIEC ZEWNĘTRZNY POBUDZENIE I DZIAŁANIA OCENA

POBUDZENIA I DZIAŁANIA DOŚWIADCZANIE SPECYFICZNEJ
EMOCJI

Wprowadził pojęcie jaźni jako zdolności do postrzegania samych siebie

jako obiektów:
materialna: obiekty fizyczne postrzegane przez ludzi jako część ich
istnienia „ja” materialne u Jamesa przejawia się, gdy łączymy proces
naszego samookreślenia z otaczającymi nas bytami materialnymi i/lub
cielesnymi. Ubrania, jako coś więcej niż izolacja termiczna - budują także
tożsamość. Podobnie mieszkanie, dom, wybór tej czy innej opcji wpływa
na naszą samoocenę i samookreślenie
społeczna: odczucia w stosunku do samego siebie na podstawie
kontaktów z innymi „Ja” w społeczne wykształca się w aktach komunikacji i
wiąże się z naszymi ocenami artykułowanym przez bliźnich, lecz nie tylko
ty,i ocenami i opiniami, które znamy. James wychodzi you z założenia, że
każda opinia na nasz temat wywiera jakiś na na wpływ i kształtuje nasze
Relacje z osobą opiniującą i oceniającą
duchowa: ogólna organizacja poznawcza. „Ja” duchowym James
nazywa zdolnością do pojmowania siebie jako podmiot myślący. Ja
„duchowe” przejawia się w samym fakcie „myślenia o siebie jako o
myślicielu”

Stanley Hall
Amerykański psycholog i nauczyciel
Jego zainteresowania skupiały się wokół problematyki rozwoju dziecka i
teorii ewolucji. hall był pierwszym prezesem Amerykańskiego
Towarzystwa Psychologicznego i pierwszym rektorem Clark University
W 1887 roku założył American Journal of Psychology

Badał zachowanie dzieci

Hall charakteryzował dzieci będące przed okresem dojrzewania, jako
dzikusy i dlatego racjonalne rozumowania na ich temat w tym wypadku to
strata czasu. Wierzył, że dzieci muszą po prostu być wychowane w
bojaźni Bożej, miłość do kraju oraz rozwoju silnego ciała
”Bycie jedynakiem jest choroba samą w sobie” - jedynacy nie mogą
spodziewać się, że przejdą przez życie z tymi samymi zdolnościami do
przystosowania się co dzieci posiadające rodzeństwo
Hall jako pierwszy odniósł określenia „burzy i naporu” do okresu
dojrzewania. Jej 3 kluczowe aspekty to:
- konflikt z rodzicami
- wahani nastroju
- ryzykowane zachowanie

James McKeen Cattell

Prowadził głownia badania funkcji sensorycznych i sensomotorycznych
(m.in. Czasów reakcji); pierwszy zestaw „testów umysłowych” (wprowadził
ten termin) do badania różnic indywidualnych w zakresie sprawności
percepcyjnej i psychomotorycznej
 🟠
Funkcjonalizm toruje drogę praktycznym zachowaniom psychologii
Pierwsza klinika psychologiczna założona na Uniersytecie
Pensylvania (1899) - prowadzono tam terapię i diagnozę psychologiczną
Rozwój testów umysłowych:
- James McKeen Cattell
- Binet i Terman: testy IQ
rozwój psychologii stosowanej:
- sądownictwo
- handel i przemysł, psychologia pracy
- psychologia nauczania i wychowania
- reklama i podatność na sugestię
John Devey - zorganizował szkołę eksperymentalną - podkreślał
znaczenie zainteresowań i aktywności własnej dziecka
1925 - poradnia dla sportowców

Znaczenie funkcjonalizmu:
Badania nad zwierzątkami stały się podmiotem zainteresowania
psychologii
Psychologia szeroko rozumiana przez funkcjonalistów włącza badania
nad niemowlętami, dziećmi oraz osobami niepełnosprawni umysłowo
Uzupełniali introspekcję danymi uzyskiwanymi za pomocą innych
metod: badania fizjologiczne, testy zdolności umysłowych,
kwestionariusze
Badania testowe i analizy statyczne w psychologii
Wpływ psychologii funkcjonalnej na behawioryzm

Główne kierunki psychologii:

Obejmuje one założeń i poglądy, które wpływają na to, co będzie
badane oraz na sposób, w jaki będzie się to badać - określają więc
każdorazowo inny obszar ważny dla psychologii
Kierunki psychologiczne różnią się pod względem stopnia, w jakim
opierają się na wynikach badań empirycznych czy dokładności, jaką
starają osiągnąć
Mimo to w niektórych punktach pokrywają się one i większość
psychologów zapożycza pojęcia w nich wszystkich
 🟠
Można też zamiast określenia „kierunki psychologiczne” mówić o
„psychicznych koncepcjach człowieka”, czyli ideach proponowanych
przez dany nurt teoretyczny w psychologii

Na gruncie psychologii wyróżniać można co najmniej pięć głównych

koncepcji człowieka - kierunków psychologicznych:
psychodynamiczne (psychoanaliztyczny)
behawiorystyczny
humanistyczny (lub w wersji szerszej - humanistyczna -
egzystencjonalnie)
biologiczny (neurobiologiczny)
poznawczy

Koncepcja nieświadomości przed psychoanalizą Freuda

Karol Robert Eduard von Hartman 1842 - 1906

niemiecki filozof, autor „Filozofii nieświadomej”
odróżniał to, co jest reaktywne nieświadome od tego, co jest
absolutnie nieświadome
absolutna nieświadomość jest równoważna duchowi absolutnemu
od XVII wieku, co najmniej trzydzieści postaci z kręgu polskiej myśli
psychologicznej - lekarzy, filozofów, przyrodników, pedagogów - nie tylko
zdawało sobie sprawę z istnienia nieświadomych procesów
psychicznych, ale nierzadko formułowało na ich temat teorie
najważniejsze koncepcje nieświadomości zostały przedstawione w
pracach
- Wiktora Feliksa Szokalskiego
- Juliana Ochorowicza
- Napoleona Nikodema Cybulskiego (w kontekście hipnozy)

Wiktor Feliks Szkalski 1811 - 1891

Pobudką do widziadeł stają się niekiedy stłumione uczuciowe popędy
Samowiedza nasza w dziedzinie ducha jest tylko jakby latarka, która
nam bliższe jego ciemności rozwidla, ale do ich głębi nie sięga
🔶
Julian Ochorowicz
Bezwiedne tradycje ludności. Studium z psychologii historii, 1880

Pierre Janet 1859 - 1947

Francuski lekarz, neurolog, psycholog
Dysocjacja
Pionier w dziedzinie badania pamięci pourazowej
Histeria
Hipnoza
Pismo automatyczne
Spirytyzm

Jena - Martin Charcot 1825 - 1893

francuski lekarz neurolog
zyskał wielka sprawę wywołując napady histerii poprzez hipnozę
Użył pojęcia traum
Charcot postulował istnienia traumatycznej histerii wywołanej
zdarzeniem, które wywarło głęboki wpływ na umysł człowieka

PSYCHOANALIZA ZYGMUNTA FREUDA

Kierunek psychoanalityczny (psychodynamiczny)
Podejście to zawdzięczamy wiedeńskiemu lekarzowi specjalizującemu
się w neurologii - Zygmuntowi Freudowi (1856-1939)
Zgodnie z opracowanym przez niego podejściem psychoanalitycznym
zachowanie człowieka motywowane jest przez potężne siły wewnętrzne
Założenie to jest wspólne dla wszystkich teorii psychodynamicznych
(Freud miał bowiem kontynuatorów swojej idei)

PSYCHOANALIZA
psychoanaliza odkrywa i bada nieświadomie konflikty wewnętrzne,
motywacje i znaczenie objawów
Freud i Josef Breuer początkowo nazywali psychoanalizę „metodą
kataryczną” (oczyszczenie) metodą polegającą na odszyfrowaniu sensu
objawów traktowanych jako forma wyrazu nieświadomego życia
psychicznego i uświadamianiu ich znaczenia pacjentowi
🔶
Zainteresowanie malarstwem, poezja i literaturą
Analiza psychoanalityczna sztuki

Zygmunt Freud
uro 6 maja 1856r
Studiował w Austrii, Francji
Dowodził, że większość przypadków zaburzenia psychicznie wywodzą
się z konfliktów wewnętrznych jednostki i ze maja one podłoże erotyczne
- seksualne
Chciał wskazać, iż podstaw histerii należy szukać w przyczynach
psychicznych, a e jak dotąd uważano w organicznych

Freud miedzy 1884 a 1886 rokiem interesował się kokainą, mało znanym
jak na tamte czasy alkaloidem, który miał silne właściwości nowego
medykamentu chciał zaprezentować pracę na jego temat środowisku
naukowemu, jednak sprawy prywatne doprowadziły do opóźnienia
publikacji. Zygmunt o swoim odkryciu opowiedział Karolowi Kollwerowi,
który opublikował wyniki badań jako swoje, dokonując tym samym
przełomu w dziedzinie chirurgii oka i zyskując sławę.

Poglądy naukowe Freud podlegały ciągłej ewolucji i znamion, a na

drodze ich rozwoju można wyróżnić trzy fazy:
1). Do około 1900 roku - Freud zaprezentował w tym czasie
interpretacje zaburzeń psychicznych oraz program ich diagnozowania i
leczenia
2). Do koło 1920 roku - wykraczając poza granicę medycyny, wykreował
teorie struktury i funkcjonowania psychiki ludzkiej
3). Po 1920 roku - rozszerzył oraz przekształcił psychoanalizę w
filozoficzną koncepcję człowieka i kultury
 🔶
Freudowski drogi do nieświadomości:
Marzenia senne
Przejęzyczenia i pomyłki
Symptomy
Swobodne skojarzenia

Marzenia senne
Podzielił marzenia senne na 2 płaszczyzny:
treść jawna / historia senna - to, co potrafimy odtworzyć po
przebudzeniu (treść znaku lub symbolu)
treść ukryta / myśl senna - znaczenie tej historii, które nie wynika
bezpośrednio z treści jawnej (to, co pod tym ciągiem znaków czy symboli
znaczące)

Zygmunt Freud
Według teorii Freuda rdzeniem osobności za zdarzenia zachodzące w
psychice człowieka ( często nieświadome), które motywują go do
działania

Treści nieświadome są stałym zagrożeniem dla ego a ujawniają się w

snach, czynnościach pomysłowych i objawach nerwicowych
Energię psychiczna jednostki stanowi popęd seksualny (libido) i
energia popędu niszczycielskiego
Dystrybucją tej energii rządzi zasada przyjemności i realizmu
Energia ta jest wykorzystywana przy tworzeniu związków uczuciowych
z osobami lub przedmiotami - kateksja

Cztery podstawowe pojęcia:

- determinizm psychiczny
- wczesne doświadczenia
- popędy instynkty
- procesy nieświadome
 🟠
Determinizm psychiczny:
To założenie, że wszystkie reakcje umysłowe i zachowania
zdeterminowane są wcześniejszymi doświadczeniami człowieka
Żadne objawy nie są przypadkowe, lecz powiązane z ważnymi
wydarzeniami życiowymi

Jak Freud doszedł do postawienia tezy?

W końcu XIX wieku rozpoznawany w Europie wiele przypadków histerii
Freud zwrócił uwagę, że konkretny objaw fizyczny zdaje się mieć
związek z zapomnianym wcześniej zdarzeniem z życia pacjenta
Np. Histeryczna ślepota mógł mieć związek z jakimś zdarzeniem,
którego świadkiem była dana osoba
Poza tym objawy mogą dawać wtóry zysk pacjentowi, na przykład
czyniąc go bezradnym, zapewniając opiekę i współczucie innych.

Wczesne doświadczenia:
Podchodzące szczególnie z okresu wczesnego dzieciństwa, czyli
początkowych faz rozwoju psychoseksualnego, mają najgłębszy wpływ
na ukształtowanie osobowości i zachowań dorosłych.

Freud uważał, że zachowaniami ludzi kierują instynkty seksualne, które

dominują w zachowaniu już w pierwszych kilku lat życia. To rodzice i
społeczeństwo uczą jak należy nad nimi panować.

Rozwój psychoseksualny:
Stadium oralne - 1 rok życia, potrzeby dziecka skupione na ustach,
wargach, na języku;
Wytwarza się nawyk przyjemności z jedzenia i picia.
Fiksacja wyraża się alkoholizmem,nikotynizmem, czy żarłocznością

Analne - 1,5 - 3 rok życia, energia libido jest w okolicach odbytu,

czynności wydalnicze źródłem przyjemności
Duże znaczenie ma rozpoczęcie treningu czystości - kształtowanie się
u dziecka cech związanych z podporządkowaniem.
Fiksacja może powodować, np. Rozwiniecie się osobowości
nadmiernie zwracającej uwagę na czystość (wydalanie) lub upartej ,
kontrolującej i obsesyjnej (przy wstrzymywaniu).
 Falliczne - 4-6 rok życia, zainteresowania skoncentrowane na
problematyce seksualnej, sferami erogennymi stają się narządy płciowe,
penis budzi zainteresowanie u dzieci obojga płci
W stadium pojawia się kompleks Edypa i Elektry

Kompleks Edyta to zafascynowanie chłopca mamą, traktowanie ojca

jako rywala i strach przed jego reakcją. Kompleks Elektry to ten sam
problem w relacji ojciec - córka.
Poczucie lęku i winy - lęk kastracyjny. kształtowanie się superego,
sumienia i poczucia winy jako pochodnych względem norm kulturowych i
oddziaływania środowiska rodzinnego.
Fiksacja i regresja - zaburzenia nerwicowe, głównie histeria

Latencja - 6 -11 okres życia

Libido ulega osłabieniu i nie koncentruje się w szczególności na żadnym
obszarze ciała
Obserwowany jest rozwój ego (sprawność intelektualna i społeczna)
Superego umożliwia pełna identyfikacje z rodzicem tej samej płci
przejęcie jego systemu wartości.

Genitalny - od okresu dorastania (od ok. 13 roku życia) - pojawia się

zainteresowanie seksualną przyjemnością.
Wcześniejsze popędy łączą się w zintegrowany zestaw dorosłych
seksualnych postaw i uczuć.
Wycofanie kateksja pierwotnych (z rodzicami), powstają nowe kateksja i
związki.

Mechanizmy patologizujące:
Fiksacja - koncentracja energii psychicznej w tej fazie w której jednostka
przeżywała szczególną frustracje potrzeb, lub doznawała szczególnie
silnych gratyfikacji
Regresja - powrót do wcześniejszy faz rozwoju, w których występują
szczególnie silne punktu fiksacji

Podstawowe popędy:
Eros
Tanatos
EROS - to siła motoryczna związana z impulsami seksualnymi i
schowaniem gatunku.
W tym ujęciu ludzkie pragnienie seksualne obejmowały nie tylko impulsy
do podejmowania aktów seksualnych, ale także wszystkie inne próby
poszukiwania przyjemności lub fizycznego kontaktu z ludźmi.

LIBIDO - źródło energii impulsów seksualnych nazywał libido (energia

psychiczna popychającą ludzi do wielkiego typu przyjemności
zmysłowych).
Według Freuda popęd seksualny działa od urodzenia.

TANATOS - do stworzenia tego pojęcia skłoniły Feuda obserwacje

pacjentów, którzy doznali tragicznych przeżyć w czasie IWŚ.
Tanatos był negatywną siłą popychającą ludzi do zachowań
agresywnych i destrukcyjnych.
impuls ten jest przejawem skłonności wszyskich żywych istot do
podporządkowania się prawom powrotu do stanu materii nieożywionej.

Procesy nieświadome:
Uznawane za główny determinant ludzkich myśli i działań.
Zachowanie może być motywowane popędami, z którymi nie zdajemy
sobie sprawy.
Znaczenie objawów nerwicowych, snów, pomyłek w mowie i czynach,
odnaleźć można w nieświadomości

Pomyłka freudowska - zdarza się wówczas, gdy nieakceptowane przez

nas impulsy wewnętrze domagają się wyrazu i wtedy nasza mowa czy
zachowani zdradza nieuświadomione pragnienie.
Dla przykładu, spóźnianie się na spotkanie z jakąś osobą może nie być
przypadkowe, lecz by wyrazem naszych prawdziwych uczuć. Gospodarz
zaś do niepożądanego gościa może „omyłkowo” powiedzieć „Tak się
martwię, że cię widzę”

Struktura osobowości:
ID
EGO
SUPEREGO
🟠
ID
To prymitywna, nieświadoma cześć osobowości, która rządzi się
zasada przyjemności - pogonią za gratyfikacją, przyjemnością fizyczną,
emocjonalną i seksualną, której należy doświadczyć, nie dbając o
konsekwencje
ID działa irracjonalnie, na zasadzie impulsu

SUPEREGO
Kieruje się zasadą moralności, nalega na czynienie tego co właściwe
Jest „magazynem” wartości jednostki, zawiera wyuczone społeczne
podstawy moralne.
Odpowiada ono pojęciu sumienia, to wewnętrzny system zakazów i
nakazów, który rozwija się w miarę, jak dziecko przyswaja wartości i
normy od rodziców i innych dorosłych, które mówią o społecznie
pożądanych i niepożądanych działaniach.
Równocześnie nieświadome jak ID - wchłonięte w procesie identyfikacji
Instrumentami funkcjonowania Superego są poczucie winy —> (lęk
przed autorytetem) i sumienia —> (lęk wywołany samym pragnieniem)
Surowe Superego - efekt frustracji w zaspokojeniu potrzeb libido

DWOISTA ROLA

Warunek Zagrożenie dla zdrowia i

przystosowa rozwoju EGO gdy
nia do SUPEREGO
zasada powinności
wzorców dominuje nad zasada
kultury realizmu
🟧
🟠
EGO
Jest częścią osobowości, która jest najbardziej zakorzeniona w
rzeczywistości i rządzi się zasada realizmu
Mechanizm tworzenia:
- generator energii człowieka
- spełnia zasadę realizmu powinności moralnej, rozwiązuje konflikty
miedzy równymi wymaganiami
- jest ono arbitrem miedzy toczącymi ciągłą walkę ID i SUPEREGO
(„rozsądza” konflikt impulsów ID i wymagań superego)
- reprezentuje osobiste poglądy człowiek na rzeczywistość. Wybiera
działania, które zaspokajają impulsy ID bez niepożądanych konsekwencji,
ponieważ przekłada racjonalne wybory ponad wymagania przyjemności
Siła EGO
Wskaźnik zdrowia psychicznego
Polega na zdolności od odraczania gratyfikacji, popędów bez
stosowania represji
Siłę ego stanowi również uniezależnianiem się od każącego
SUPEREGO

Przyczyny zaburzeń
Tłumienie (wyparcie) popędów - jako warunek wstępny
Zablokowanie rozładowania impulsów powodujerozprzestrzenianie się
pobudzenia odczuwanego jako lęk
Lęk powoduje również skutek przeciążenia EGO impulsami z ID lub
środowiska zewnetrznego - sytuacja traumatyczna

Zaburzenia nerwicowe
Lęk wewnętrzny przed utratą obiektu miłości i przed karą SUPEREGO
Nie cała energia popędowy zostaje wyparta
Pozostałą energię przekształca ego w tzw. Formacje kompromisową
(objaw nerwicowy)
Histeria, natręctwa - zniekształcona forma rozładowania energii
libidalnej
W objawach wyrażana jest symbolicznie przekształcona tendencji
popędowa - może przejąć charakter konwersji - przemiana
niezaspokojonej energii seksualnej w jakiś objaw somatyczny
Wtórne korzyści z nerwicy
Jednostka czerpie pewne korzyści z nerwicy
Objawy nerwicowe przynoszą ze sobą „przywileje” społeczne w postaci
ulg i zainteresowania chorobą i osobą chorującą

Mechanizmy obronne
Czasem jednak - w miarę, jak ciśnienie ze strony ID i SUPEREGO rosną -
strukturze EGO trudno jest wypracować optymalny kompromis.
Nieraz kompromis ten wymaga nałożenia ograniczeń na ID…

Mechanizm obronne osobowości (mechanizm obronne EGO)

To nieświadome, naukowe sposoby zachowania, obniżające przykre
napięcie emocjonalne, najwcześniej lekowe i ułatwiające utrzymanie
dobrej oceny

Mechanizmy obronne a obrona

Mechanizmy obronne
To struktury psychiczne ego, których funkcją jest zażegnanie
lękotwórczej groźby, skierowanej przeciw ego
Mechanizmy obronne usuwają lub osłabiają zagrożenie przy pomocy
opracowania psychicznego
Są strukturą psychicznego ego
Mechanizmy obronne istnieją wiec stale w obrębie ego

Obrona
To środki podejmowane przez EGO w celu usunięcia lub osłabienia
pochodzącego z zewnątrz bądź z wewnętrznego zagrożenia.
Obrona odbywa się przy wykorzystaniu mechanizmów obronnych, które
w dużej mierze funkcjonują nieświadomie
Obrona jest rozumiana jako czynność
Obrona jest przejawem ich zaktywizowania w sytuacji zagrożenia ego

Aktywizacja mechanizmu obronnego następuje w momencie, kiedy

pojawia się konflikt
Konflikt ten wywołuje najwcześniej zagrażające EGO popędy seksualne
bądź agresywne. konflikt wywołuje impuls do ostrzegania do za pomocą
leku sygnałowe, który z kolie daje impuls do uruchomienia obronnego ego
 🔶
Mechanizmy obronne
Początkowo Freud utożsamiał zjawisko wyparcia z mechanizmami
obronnymi. Rewolucja jego poglądów doprowadziła do wyodrębnienia
wyparcia jako specyficznego rodzaju mechanizmów obronnych
Oprócz wsparcia Freud uznał za mechanizmy obronne i opisał:
- konsekwencję
- przemieszczenie efektów
- wycofanie się z rzeczywistości
- projekcję
Wskazuje on również na istnienie sublimacji, izolacji, regresji,
anulowania, zaprzeczenia, rekacji upozorowanej

NAJCZĘŚCIEJ WYMIENIANE MECHANIZMY OBRONNE

Racjonalizacja
Polega na dobieraniu racjonalnego ale pozornie tylko słusznego
wytłumaczenia dla własnego postępowania, którego prawdziwą
przyczynę chcemy ukryć przed sobą.
Np. Pije piwo bo jest dobre na nerki

Wyparcie
Polega na usuwaniu ze świadomości (w sposób bezwiedny) myśli,
które jasno uświadomione musiałby wzbudzić lęk lub poczucie winy
Np. Osoba która doznała traumatycznych przeżyć może nie pamiętać
zdarzenia

Tłumienie
Mechanizm podobny do wyparcia, jest jednak procesie częściowo
uświadamianej kontroli własnego działania
Np. Myśli takie, jak życzenie bliskiej osobie czegoś złego, choć mogą
przemknąć przez głowę, lecz są natychmiast tłumione i ulegają
odrzuceniu jako niezgodne z normami naszej kultury

Projekcja
To przypisywanie innym własnych niekorzystnych cech - nie są one
rzutowane na zewnątrz
Np. Osoba która jest wybuchowa i opryskliwa, czym zraza sobie
otoczenie, może uważać, ze to nie ona
 🔶
Kompensacja
Dążenie do uzyskania sprawności w dalej dziedzinie i wyrównania w
ten sposób niepowodzeń na innym polu
Np. Dziecko niemogące dorównać rówieśnikom sprawnością fizyczną
próbuje dobrymi wynikami w nauce zdobyć pozycje w klasie

Nadkompensacjam
Polega na osiągnięciu sukcesu w tej dziedzinie, która dotychczas była
źródłem niepowodzeń i doznań lekowych
Jeśli wie dziecko z powyższego przykładu w wyniku wytężonych
ćwiczeń zdoła dorównać kolegom w sporcie i w tym właśnie obszarze
stanie się bardzo dobre

Sublimacja
Umożliwia częściowe i zastępcze zaspokojenie dążenia, którego
motywy nie są aprobowane
Według psychoanalizy sublimacji ulegac może m.in. Popęd seksualny -
w twórczości literackiej czy malarskiej

Fantazjowanie
Zaspokojenie w wyobraźni niespełnionych pragnień lub przezywanie w
myślach sukcesów, które w życiu nie zostały osiągnięte
Są to marzenia na jawie, które pokonują wszelkie przeszkody i podają
śmiałe rozwiązywania trudności

Reakcje upozorowane (przeciwstawne)

Występują, gdy człowiek narzuca sobie zachowanie sprzeczne z silną
tendencją, jaka u niego występuje, ale której stara się przeciwstawiać
Jeśli więc człowiek boi się, na zewnątrz może przyjmować postawę
odważną, na pozór swoim obawom. Redukuje to w pewnej mierze lęk,
ale nie usuwa jego źródła.
🟧

Teorie postfreudowskie
Niektórzy kontynuatorzy teorii Freuda zachowali wiele z pojęć przez
niego stworzonych, ale znaczna ich cześć wprowadziła poważne zmiany do
jego obrazu osobowości
Ogólne zmiany, jakie wprowadzili postfreudyści to:
1). Większy nacisk położony na funkcje ego wraz z mechanizmami
obronnymi, rozwój jaźni, świadome procesy myślowe i doskonalenie
osobowości
2). Większa rola przypisywania czynniki społecznym w kształtowaniu
osobowości
3). Mniejsza rola przypisywana libido
4). Rozszerzenie okresu rozwoju osobowości z dzieciństwa na całe życie

Pozycja depresyjna
Dziecko obawia się, że jego agresywne impulsy mogą zniszczyć potrzeby i
kochany obiekt, a wizja jego utraty prawdziwa do poczucia winy.

Reparacja - zdolność do naprawiania wyimaginowanych szkód

wyrządzonych obiektowi. Wyrasta z uczuć wdzięczności

Nieświadome fantazje —> Psychiczne odpowiedniki popędów

Są wyrazem popędów — i zarazem — pełnią rolę mechanizmów obronny

NEOPSYCHOANALIZA
Karen Horney
Erich Fromm
Erick Erickson

Karen Horney
niemiecka psychoanalityk psychiatra
najbardziej popularna przedstawicielka koncepcji
psychodynamicznych, współtwórczyni psychoanalizy
pomimo braku uczniów tej koncepcji szybko stały się bardzo wpływowe
 Karen walczyła też o prawo kobiet do samodzielnego podejmowania
dezycję w obliczu narzuconych przez mężczyzn ograniczeń
Horney była rozgoryczona faktem iż Freud nie chciał uznać
prawomocności jej poglądów

Podstawowe założenia teorii Karen Horney

Podobnie jak Freud twierdziła, że przyczyną nerwicy są nierozwiązane
wewnętrzne konflikty
Przyczyną kształtowania się nerwicy charakteru jest zdaniem Karen
frustracja potrzeby bezpieczeństwa, która jest skutkiem niesprzyjających
warunków w środowisku domowym
Skutkiem tej frustracji jest pojawienie się leku i wrogości

LĘK PODSTAWOWY - Horney definiowała go, jako „poczucie

bezpieczeństwa i izolacji dziecka w potencjalnie nieprzyjaznym dla niego
świecie”
Karen sformułowała tą definicje na podstawie własnych uczuć w
dzieciństwie. Jest to skutek działania rodziców, którzy nie opiekują się
dzieckiem, nie obdarzają go miłością. Według Horney - wszystko co
zaburza zdrową relację z rodzicami może być skutkiem wystąpienia leku
podstawowego.
Karen, które nie akceptowała freudowskich popędów jako sił
motywacyjnych odkrywa tezę, że bezradne dziecko szuka ochrony,
bezpieczeństwa i miłości w świecie pełnym zagrożeń.
Zaprzestała istnieniu uniwersalnych faz rozwojowych u dzieci, jak stadium
oralne czy analne. Twierdziła, że jeśli u dziecka rozwija sie któreś ze
stadium to jest to raczej rezultat zachowań rodziców.
Według niej, w rozwoju dziecka nie ma nic uniwersalnego. Wszystko
zależy od czynników społecznych, kulturowych i środowiskowych.

Neurotyczna Osobowość Naszych Czasów

Kim jest neurotyk?
Jest to osoba, która odczuwa lęk, zagrożenie ze strony świata, boi się go,
jest osamotniona. Poszukuje miłości i wsparcia. Ma wygórowane potrzeby
i zaniżone poczucie własnej wartości. Nie uczy sie na własnych błędach.
Metody działania i neurotyczne przekonania
Neurotyk postrzega świat w zupełnie inny sposób niż człowiek normalny.
jego spostrzeganie jest zakrzywione. Widzi on nierealistyczne obraz
świata. Nie potrafi on wyczuwać nastroju i intencji innych ludzi. Nie
odróżnia komplementów szczerych od nieszczerych. bardzo chce być
kochany i lubiany.
W dużej mierze jest egocentrykiem. Zajmuje się głównie własnym
cierpieniem. często manipuluje innymi ludźmi by osiągnąć własne cele.
Ma wielkie trudności z wyrażaniem właśnie opinii, uczuć i zdania. Bywa
albo nadmiernie agresywny, albo nadmiernie uległy. Odczuwa silne
poczucie krzywdy i czuje zawiść wobec całego świta, co często
doprowadzi go do bezinteresownej złośliwości. ucieczka w alkohol lub
inne używki, oraz powierzchowne życie towarzyskie dla zabicia czasu.

Do czego dąży?
podstawowym celem dla neurotyka jest zredukowanie lęku. Osiągać
może to dążąc np. do odnalezienia miłości, władzy, rywalizacji lub po
prostu uciekając w świat fantazji.
Neurotyk im bardziej pragnie miłości tym więcej stawia przed sobą
barier nie do pokonania, jednocześnie uniemożliwiając sobie
rozwiniecie tego uczucia.

Wyidealizowany obraz samego siebie

Neurotycy mają często problem ze zrozumieniem i zaakceptowaniem
własnego JA. Daje to jednostce fałszywe wyobrażenie o właśnie
osobowości. Wierząc w tę maskę zaprzeczają istnieniu wewnętrznych
konfliktów. Te osoby są wręcz głęboko przekonane, że ten obraz jest
autentyczny, co z kolei pozwala im wierzyć, że są kimś lepszym niż w
rzeczywistości.
Horney uważa, że konflikty neurotyczne maja swoje źródło w
niepożądanych sytuacjach z dzieciństwa. Można im zapobiec jeśli życie
rodzinne dziecka cechuje przede wszystkim bezpieczeństwo i miłość.
Skutkiem tej frustrację jest pojawienie się lęku i wrogości. Wrogość jest
naturalną reakcja na frustrację potrzeb. W tym jednak wypadku musi
zostać wyparta, gdyż ujawnienie jej groziłoby w bezpieczeńtwa dziecka.
 🔶
Są 4 przyczyny wyparcia wrogości:
bezradność
strach
miłość
poczucie winy

4 główne sposoby obrony przed lekiem podstawowym:

uległość - dlatego aby nie dać powodu do wyrządzenia krzywdy
miłość - bo gdy dziecko zdobędzie miłość to nie będzie krzywdzone
władza - aby można było się samemu obronić przed spodziewaną
krzywda
izolacja - minimalizacja potrzeb i maksymalizacja samodzielności

Sposoby ochrony przed lękiem krystalizują się w sztywne i trwałe

podstawy, dal których charakterystyczna jest pewna struktura potrzeb

Struktura potrzeb jest neurotyczna ponieważ są:

kompulsywne - zaspokajanie ich jest przymusem
nienasycone - niemożliwe jest ich zaspokojenie, gdyż u ich podstaw
leży zaspokojona potrzeba bezpieczeństwa
sztywne - reakcja która zaspokaja tę potrzebę jest taka sama
wewnętrznie sprzeczne - istnieje konflikt miedzy potrzebami
dominującymi a tymi wypartymi
zaburzona jest ich hierarchia - z uwagi na to, że wyparte popędy są
niezaspokajane - nasilają się
Erich Fromm (1900 - 1980)
Psychoanaliza kulturowa - wpływ kultury na podświadomości i
podświadomości na kulturę
niemiecki filozof, socjolog, psycholog i psychoanalityk pochodzenia
żydowskiego

Wpływy:
doświadczenia związane z IWŚ, śmiercią wielu jego bliskich i
znajomych
Narastające w Niemczech nastroje antysemickie
Zainteresowania poglądami Marksa i Freuda
Bardzo ważna była współpraca Fromma z tzw. Szkołą francuską,
skupiającą wielu ludzi związanych z lewicą społeczną
Zainteresowania buddyzmem zen
w latach 1929 - 1932 był wykładowcą w Instytucie Badań Społecznych
istniejącym przy uniwersytecie. Fromm miał również duży dział w
opracowaniu teorii osobowości autorytarnej (sadomasochistycznej)

Podstawowy dynamizm ludzkiego działania leży w dychotomii miedzy:

potrzebami ciała
potrzebami świadomości
człowiek dąży do harmonii z innymi ludźmi i ze środowiskiem naturalnym.
Musi rozwinąć swój potencjał psychiczny, co wiąże się z zaspokojeniem
specyficznie ludzkich potrzeb.

Ludzkie potrzeby
Więzi z innymi ludźmi
Potrzeba transcendencji
Potrzeba zakorzenienia
Potrzeba poczucia tożsamości
Potrzeba układu odniesienia

Pogląd na rozwiązanie kompleksu Edypa:

Walka jaką prowadzi dziecko aby wyzwolić się z krępujących
zależności od autorytetu i stać się samodzielna jednostką
Przyczyna walki jest zdolność do nowego, świadomego przywiązania:
poczucie „wolności do”
 🟠
Potrzeba tożsamości lub autonomii jest uwikłana w dylemat:
„Wolność od” i „wolność do”

Zaburzone typy charakteru:

Charakter sadomasochistyczny - osoby takie dążą do dominacji,
poniżają słabszych, a same poddają się i ulegają osobom postrzeganym
jako autorytety
Charakter niszczycielski - nasilenie tendencji destrukcyjnych jest
większe, im wyższe jest poczucie zagrożenia i zablokowanie energii
życiowej
Charakter konformistyczny - wynik kompulsywne ucieczki od
wolności, biernie przyjmuje model kultury - jako ucieczka od siebie i forma
zaprzeczania własnej indywidualności

Erik Erikson (1902 - 1994)

Teoria rozwoju psychospołecznego (kryzysy rozwojowe w cyklu życia)
Ważna praca „Dzieciństwo i społeczeństwo”
Amerykański psychoanalityk i psycholog rozwoju człowieka duńskiego
pochodzenia

Teoria rozwoju psychospołecznego

koncepcja wywodząca się z psychoanalizy, w której wiodącą rolę
przyznaje się działaniom świadomym jednostki pod wpływem środowiska
Rozwój ujmowany jest jako proces ewolucyjny, w którym jednostka
poprzez kryzysy psychospołeczne osiąga coraz to wyższy poziom
integracji. Dokonuje się on poprzez rozwiązywanie trudności związanych
ze zmianami na płaszczyznach na których się odbywa: biologicznej,
psychicznej oraz społecznej
Rozwój jest wiec wzajemnym dostosowywaniem się do jednostki i
środowiska

EGO
zawiera i kontroluje czynności świadome, dokonując syntezy i integracji
ubiegłych doświadczeń z zadaniami pojawiającymi się aktualnie w
percepcyjno-poznawczym polu jednostki
Jest równorzędne do ID i SUPEREGO
🟠
Motorem rozwoju jest występowanie u człowieka przeciwstawnych
tendencji i dążeń
Polaryzacja ta występuje w dwóch wymiarach:
Dążenie do progresji - dążenie do regresji

Progresja - zakłada pragnienia życia, uzyskiwania gratyfikacji,

pragnienie ekspansji poza „ja”

Regresja - powrót do etapu mniejszej złożoności psychicznej, implikuje

dążenie do samodestrukcji

Fazy rozwojowe wg. Eriksona

Carl Gustaw Jung (1875 - 1961)

Psycholog i psychiatra szwajcarski
Kierownik kliniki psychiatrycznej w Zurychu
Od 1907 roku zwolennik Freuda
1911 zostaje pierwszym przewodniczącym Międzynarodowego
Towarzystwa Psychoanalitycznego
W 1913 roku zrywa z koncepcją Freuda

Koncepcja Junga - psychologia analityczna

Pojęcie nieświadomości zbiorowej i archetypu
Intro- i ekstrawersja
🟠
Nieświadomość zbiorowa
Znajduje się poniżej nieświadomości indywidualnej
Zawiera doświadczenia minionych pokoleń (gatunków ludzkich i
przedludzkich)
Doświadczenia te tworzą podłoże rzeczywistości
Nie pamiętamy tych doświadczeń i nie zdajemy sobie z nich sprawy

Nieświadomość zbiorowa
Obejmuje sferę popędową oraz świat archetypów i symboli
Archetypy są rozumiane jako wzorce zachowania, wrodzone sposoby
psychicznego funkcjonowania
Archetypy charakteryzują się bipolarną strukturą. Posiadają
jednocześnie mroczna i jasną stronę. Wymykają się opisowi. Archetypy
są dostępne świadomości w postaci symboli.

SYMBOL
Symbol łączy świat ludzkiej świadomości ze strefą transcendencji
Symbol przekształca energię psychiczną wyrażając ją poprzez obraz.
Obrazy takie są odbiciem stanu psychicznego. Ujawniają się w snach,
twórczej ekspresji.

ARCHETYPY
Odziedziczone tendencje w obrębie świadomości zbiorowej, które
predysponują osobę do zachowania się podobnie jak przodkowie
stawiający czoła podobnym sytuacjom
„Bogowie” nieświadomości dają o sobie znać w formie emocji
związanych ze znaczącymi wydarzeniami życiowymi takimi jak:
narodzinami, małżeństwem, śmiercią lub reakcjami na skrajne
zagrożenia

Archetypy najczęściej spotykane:

Persona
Anima
Animus
Cień
Jaźń
 🔶
🟠
Persona - jest maską, która przybiera każdy gdy wchodzi w kontakty z
ludźmi (może być niezgodna z prawdziwą osobowością - rola
społeczeństwa)
Anima - kobiece cechy każdego mężczyzny
Animus - męskie cechy u kobiet
Cień - zwierzęca część osobowości, nasze mroczne ja odziedziczone
po niższych formach życia (zawiera niemoralne pragnienia i czynności)
- Ważnym etapem w procesie wewnętrznej przemiany jest integracja z
cienia.
- Cień jest sumą wszystkich odrzuconych i stłumionych przez jednostkę
niewygodnych i problematycznych treści
Jaźń - najważniejszy archetyp, integruje wszystkie części
nieświadomości, zapewnia stabilność osobowości
- Przypomina dążenie do samorealizacji (można ją osiągnąć w wieku 30
- 40 lat w rozstrzygającym czasie przemiany osobowości)

Freud - znaczący czas dzieciństwa

Jung - wiek średni

Intro- i ekstrawertyk
Rozróżnił dwa podstawowe typy osobowości introwertyka i
ekstrawertyka, tj. Człowieka zwróconego ku własnemu wnętrzu i
zwróconego ku światu zewnętrznemu
Te dwie podstawy określają każdego, choć zwykle jedna jest silniejsza
niż druga

Alfred Adler (1870 - 1937)

Był jednym z członków założycieli Wiedeńskiego Towarzystwa
Psychicznego
Po IWŚ zainteresował się poradnictwem dziecięcym i założył pierwsze
poradnie powiązane z wiedeńskim systemem szkolnym
Z jego inicjatywy powstała w Wiedniu szkoła eksperymentalna
W 1911 r zrezygnował z udziału w WTP i rozpoczął budowanie swojej
własnej szkoły i teorii
🟠
Psychologia indywidualna - podstawowe założenia teoretyczne
„Nie można podzielić człowieka. Jest on całą istotą”. Postrzegał
człowieka jako psychologiczno-społeczną i fizyczną całość
Poczucie niższości jest jednym z centralnych pojęć w koncepcji
Adlera
Zgodnie z jego założeniem dziecko dostrzega swoją słabość wobec
otaczających je dorosłych - staje się to podstawą poczucia niższości,
które, zarazem, staje się siłą napędową w dążeniu do osiągnięć.
dążenie o kompetencji, doskonałości jest sposobem na poradzenie
sobie z tym poczuciem
Dążenie do mocy, doskonałości wyznacza indywidualny styl życia
naznaczający każdą praktycznie życiową aktywność jednostki
Czynnik kształtujący osobowość człowieka, determinujący
zachowanie
Naturalne poczucie niższości może przekształcić się w hamujący
rozwój kompleks niższości i staje się źródłem neuroz i innych
zaburzeń psychicznych
Lub kompleks wyższości: sposób poradzenia sobie z poczuciem
niższości poprzez umniejszanie innym

Psychologia indywidualna Alfreda Adlera

Społeczne motywy zachowań. Poczucie wspólnoty (potrzeb więzi z
ludźmi)
Dążenie do mocy, o kompensacji, do doskonałości
Styl życiowy, niepowtarzalność jednostki
Nowa metoda: analiza doświadczeń z okresu dzieciństwa
Szkolne poradnie psychologiczne
Adler przyjął, że ludźmi kierują przede wszystkim motywy społeczne
Według Adlera ludzie są z natury istotami społecznymi:
- wchodzą oni w rożnego rodzaju związki z innymi ludźmi
- angażują się w czynności społeczne polegające na współdziałaniu
- przekładają dobro społeczne nad egoistyczny interes i przyjmują styl
życia o dominującej orientacji społecznej

Koncepcja twórczej jaźni

Adler początkowo w swych pracach wysuwał hipotezę, że u podstaw
stylu życiowego leży poczucie niższości. W późniejszych pracach
powiązał styl życiowy z twórczą jaźnią
🟠
Twórcza jaźń - jest główną siłą w strukturze osobowości,
- nadaje człowiekowi podmiotowy charakter, sprzyjając inicjowaniu celów i
wyborowi środków do ich realizacji
Adler przyjmował, że twórcza jaźń wyzwala u ludzi dążenie do
wyższości, doskonałości
Dążenie do wyższości może przejawiać sie w różnych postaciach,
sportowiec dąży do coraz lepszych wyników, uczony odkrywa nowe
zależności
Według Adlera każda osoba jest jedyną w swoim rodzaju konfiguracją
motywów, cech, zainteresowań i wartości, każda czynność wykonywana
przez nią nosi znamię jej własnego, charakterystycznego dla niej stylu
życia.
Naciska na swoistość, niepowtarzalność osobowości

STYL ŻYCIA
Styl życia wyjaśnia swoistość i niepowtarzalność danej osoby
Każdy ma jakiś styl życia, lecz nie ma dwóch ludzi, którzy
ukształtowaliby taki sam styl
Styl życia kształtuje sie już we wczesnym dzieciństwie. Istotną rolę
pełnią warunki życia rodzinnego, struktura rodziny.
Adler przykładał wielką wagę do pozycji rodzinnej dziadka oraz
kolejności urodzin dziecka.
Cłoksztalt warunków wychowawczych w rodzinie kształtuje znaczący
sposób cechy ludzkich
🟧
BEHAWIORYZM
Kierunek w psychologii, który powstał na początku XX wieku i stanowił
aż do polowy lat 70 jeden z podstawowych paragrafów tzw. Psychologii
akademickiej; zwanej też teorią zachowania

W ramach behawioryzmu rozwinęły się dwa podstawowe paradygmaty:

warunkowanie klasyczne (inaczej warunkowanie reaktywne lub
warunkowanie Pawłowskiego) i warunkowanie instrumentalne
nazywane także zamiennie warunkowanie sprzecznym

Ukształtował się w Ameryce w opozycji do tradycyjnej „psychologii

umysłu”, która koncentrowała się na analizowani tzw. Treści świadomości;
Odrzucił, jako nienaukową, podstawowa dla psychologii metodę
introspekcji, postulował zaś stosowanie w badaniach psychologicznych
metod obiektywnych, spełniających wymóg społecznej sprawdzalności
uzyskiwanych za ich pomocą wyników, proponował badanie
obserwowalnego zachowania się ludzi i zwierząt (behawioryzm zakładał,
że podstawowe prawidłowości zachowania się są wspólne wszystkim
organizmom żywym)

Behawioryzm doprowadził do rozwoju i poszerzenia metodologii nauk

psychologicznych
W swej złagodzonej postaci w dużym stopniu behawioryzm współtworzył
współczesna teorię uczenia się, spychologię poznawczą i psychologię
społeczną

Behawiorystyczna Koncepcja Człowieka

Zachowanie człowieka jest zdeterminowane przez środowisko
Człowiek jest bierny, reaguje na bodźce środowiskowe (S-R, czyli
bodziec-reakcja)
Możliwość modyfikacji zachowań. Każde dziecko można dowolnie
ukształtować opierając się a zasadach teorii uczenia się
Behawioryści postrzegają człowieka jako istotę, której zachowanie w
decydującej mierze zdeterminowane jest przez środowisko. Twierdząc, że
zachowanie wyznaczone jest przez system nagród i kar, proponują swoistą
inżynierię behawiorystyczną, za pomaca której - jak sadza - można
dowolnie manipulować ludzkim zachowaniem
🔶
🟠
zachowanie - a nie świadomość - powinno być przedmiotem psychologii

Iwan Pawłow (1849 - 1936)

Niektóre główne terminy psychologii behawiorystycznej zapożyczył
Watson od twórcy fizjologii wyższych czynności nerwowych
Że psy mogą nauczyć się reagować wydzielaniem śliny na bodziec
akustyczny
…Uwarunkował reakcje na bodziec. Podał okoliczności, w których
początkowo neutralny bodziec staje się opatrzony informacją, przez co
wyzwala reakcje warunkową

Warunkowanie klasyczne
Rosyjski fizjolog, Iwan Pawłow, prowadząc badania nad trawieniem,
dokonał przełomowego odkrycia
Badał wydzielanie się śliny na poszczególnych etapach trawienia

Skrócony opis eksperymentu Pawłowa

Tuż przed wniesieniem jedzenia do pomieszczenia, w którym przebywały
psy emitowano dźwięk przy użyciu kamertonu
Pojawiał sie wtedy najpierw dźwięk, po nim pokarm, a u psa po kilku
powtórzeniach obserowawano wydzielanie śliny na sam dźwięk

Bodziec bezwarunkowy
Czyli taki, którego znaczenie est biologiczne uwarunkowanie, jest pokarm
znajdujący sie w pysku psa (wywołuje reakcje wydzielenia śliny -
automatyczną, niezależnie od wcześniejszego uczenia się)

Bodziec obojętny
Jest wydzielanie śliny pod wpływem pokarmu znajdującego sie w pysku.
jest to reakcja odruchowa, automatyczna, wywołana przez bodziec
bezwarunkowy

Bodziec obojętny
To dziwek kamertonu. Początkowo nic nie znaczył, ale po połączeniu
dźwięku z pokarmem w pysku bodziec zmienia znaczenie - staje się
bodźcem warunkowym
🟧
Bodziec warunkowy
To bodziec obojętny opatrzony informacją (przez powtarzające łączenie go
z bodźcem bezwarunkowym)

Reakcja warunkowa
To wydzielanie śliny przez psy pod wpływem dźwięku dzwonka (czyli w
odpowiedzi na bodziec warunkowy)

Okazało się również, że psy wydzielają ślinę na widok asystentów, którzy

je karmili lub misek, w które wkładano jedzenie - nie mając jeszcze
pokarmu w pysku (czyli dzieje się tak, jakby był to pierwszy etap trawienia)

Zdaniem Watsona całe zachowanie człowieka można tłumaczyć

warunkowanie, wrodzonymi i nabytymi odruchami

John Watson (1878 - 1958)

Wierzył, że można zbudować psychologie, w której zamiast terminów
„świadomość”; ”stany psychiczne”; „psychika” będzie można posługiwać
się takimi określeniami jak: „bodziec”; „reakcja”; „tworzenie nawyków”

Warunkowanie instrumentalne
Polega na kojarzeniu sytuacji bodźcowe z odpowiednim wzorem
zachowania dowolnego (np. Naciśnięcie dźwigni w skrzynce problemowej,
przejście określona droga w labiryncie), który zwierze musi wybrać i
przyswoić sobie metodą prób i błędów, aby uzyskać nagrodę
(np.pokarm) lub uniknąć kary (np.uderzenie prądem elektrycznym)

W warunkowaniu klasycznym (palowskim) wzmocnienie polega na

podawaniu bodźca bezwarunkowego bezpośrednio po bodźcu
warunkowym, w wyniku czego reakcja warunkowa ulega utrwaleniu
W schemacie warunkowania instrumentalnego lub sprawnego bodźce
wzmacniającego (np.pokarm) następuje po spontanicznie wykonywanej
reakcji

Powiązane ze sobą 2 lub więcej zjawisk psychicznych (np.wyobrażeń,

pojęć, emocji) w wyniku którego pojawienie się w świadomości jednego z
tych zjawisk powoduje tendencje do wystąpienia pozostałych.
🔶
Wzmocnienie
Termin wprowadzony przez I. Pawłowa, przejęty i stosowany w
behawiorystyczny teoriach uczenia się na oznaczenie faktu, że pewne
zdarzenia występujące w następstwie zachowań zwiększa
prawdopodobieństwo pojawienia się tych zachowań w przyszłości w
podobnych sytuacjach

Oprócz wzmocnienia pozytywnego, polegające na zastosowaniu

bodźca nagradzającego, wyróżnia się wzmocnienie negatywne,
polegające na wycofaniu się bodźca przykrego
Wzmocnienie negatywne nie należy utożsamiać z karą, której działanie
polega na hamowaniu spontanicznych reakcji, podczas gdy działanie
wzmocnienia negatywnego na wzmocnieniu takich reakcji, które pozwalają
na wyzwolenie się szkodliwego bodźca

Wzmocnienia pozytywne
Zwiększają prawdopodobieństwo przyszłego pojawienia się reakcji, po
której występują. Ich przykładem jest jedzenie czy pochwała

Wzmocnienie negatywne
Zachodzą wtedy, gdy w następstwie zachowania dochodzi do uniknięcia
nieprzyjemnego zdarzenia lub sytuacji, zwiększają więc
prawdopodobieństwo przyszłego zachowania pod warunkiem ich
usunięcia z sytuacji

Kary - są nieprzyjemnymi zdarzeniami obniżającymi częstość pojawienia

się zachowań, które je poprzedzają
Nagrody - podnoszą częstość danego zachowania, wielu psychologów
uważa, że nagroda i wzmocnienie pozytywne znaczą to samo

Większe wzmocnienie
Powoduje szybsze uczenie się niż wzmocnienie mniejsze

Wzmocnienia natychmiastowe
Są skuteczniejsze niż odroczone - krótkofalowe następstwa zachowania
są wiec silniejszym wzmocnieniem od następstw długofalowych
🔶
Frederic Skinner (1904 - 1990)
Skinner wierzył, że człowiek uczył się takich czy innych reakcji,
ponieważ są one wzmacniane - reakcje te powodują pewne ważne dla
organizmu funkcje
Umieszczał zwierzęta w skrzynce, gdzie uczyły się one kojarzyć
naciśnięcie dźwigni z pojawieniem się porcji pokarmu
Zwierze uczyło się, że osiągniecie nagrody czy uniknięcie kary zależy
od niego. Za wykonanie czegoś zwierze otrzymywało nagrodę lub karę
Dźwignia jest w tym wypadku bodźcem, jej naciśnięcie reakcją,
otrzymanie jedzenia zaś następstwem tego zachowania

Wygasanie
Zaprzestanie wzmacniania powoduje stopniowe zanikanie reakcji, czyli
jej wygasanie
Przebiega ono znacznie szybciej, gdy reakcja została wytworzona w
wyniku wzmocnienia regularnego (reakcja była wzmacniana za każdym
razem)
Niż w przypadku wzmocnienia nieregularnego (gdy tylko niektóre
reakcje były wzmacniane)
Stwierdzono też występowanie wzmocnienia wtórnego, gdy rolę
wzmocnienia przejmuje bodziec początkowo obojętny, skojarzony z
pierwotnym bodźcem wzmacniającym

Edward Lee Thorndike (1874 - 1949)

Twórca ważnego dla psychologii prawa efektu

Prawo efektu
W prawie efektu Edward założył, że reakcja wzmocniona osiągnięciem
pożądanych skutków podnosi prawdopodobieństwo ponownego
wystąpienia tej reakcji w przyszłości, lecz zachowania prowadzące do
niepożądanych konsekwencji zmniejszają prawdopodobieństwo
pojawienia się takich zachowań w przyszłości
Większość ludzkich działań jest zdeterminowana poprzez procedurę
warunkowania sprawczego. Często warunkowanie sprawcze nie jest
ukierunkowane bezpośrednio na to, żeby kogoś uwarunkować, lecz mimo
to jednak zachodzi w sposób pośredni
🟠
Prawo efektu Thorndike’a
Mówi ono, że zachowania prowadzące do zadowalającego stanu rzeczy
będą z większym prawdopodobieństwem powtarzane

Thorndike i prawo efektu (1874 - 1949)

Obserwował zachowanie kotów starających się wydostać z
sporządzonych przez niego skrzynek problemowych
Początkowo koty po raz pierwszy mieszczanie w skrzynce
potrzebowały dużo czasu na to żeby się z nich wydostać. Później,
gromadząc doświadczenie, nieadaptacyjne zachowania kotów
nieprowadzące do satysfakcjonującego rezultatu były przejawiane coraz
rzadziej, a częstość zachowań skutkujących pożądanym wynikiem
zwiększała się i zwierze potrzebowało coraz mniej czasu, żeby odnaleźć
rozwiązanie

Mimo, że Skinner i jego uczniowie swe podstawowe badania prowadzili

na zwierzętach, to jednak zasady behawioryzmu stosowano
powszechnie do problemów ludzi (np.wychowanie dzieci - stosowanie
pozytywnych wzmocnień, zamiast kar/opracowanie nowych metod terapii
zaburzeń zachowania)

Krytyka
Krytycy utrzymują, że wąska perspektywa behawioryzmu opóźniła rozwój
psychologii o dziesięciolecie ponieważ kierunek ten odwraca uwagę
wielu uczonych od badania najważniejszych firm ekspresji gatunku
ludzkiego - języka, myślenia i świadomości.

Podłożem reakcji warunkowych mogą być wszystkie reakcje

bezwarunkowe.
Na ich podstawie warunkuje się także człowiek.
Przez warunkowanie klasyczne jednostki uczą się przewidywać
pojawienie się ważnych udarze w środowisku (np. Pokarm lub ból) i
przygotowywać się na nie.

Warunkowanie emocji
Następstwem procesu warunkowania klasycznego mogą być fobie
(silny lęk wywołany przez obiekty, która nie są zagrażające)
🔶
Udało się wykryć mechanizm powstawania fobii w eksperymencie
opisywanym poniżej.

Przełomowy eksperyment dotyczący warunkowania emocji

przeprowadził John Watson wraz z asystentką Rosalie Rayner
Na 11 miesięcznym dziecku o imieniu Abert
Dziecku przynoszono do zabawy białego szczura, a potem za plecami
chłopca uderzano w metalową sztabkę - wówczas dziecko wzdrygało
się, płakało, był to bowiem bodziec pierwotnie zagrażający
Przez 7 prób łączono widok szczura z silnym dźwiękiem, w wyniku
czego Albert na widok białego szczura płakał i uciekał - jeszcze zanim
pojawił się hałas
Warunkowanie emocjonalne (strach) rozszerzyło się następnie na
warunkowanie zachowania, ponieważ Albert uciekła od wzbudzającego
strach szczura.
Niedługo później doszło do generalizacji reakcji strachu na obiekty
podobne - puszyste i włochate, które wywoływały taki sam lęk u chłopca
(królik, pies, a nawet broda Świętego Mikołaja)
Takiej reakcji nie było na klocki, samochody i inne zabawki, które nie
miały decydującej cechy bodźca warunkowego - nie były włochate i
puszyste
Alberta zabrano ze szpitala i daleksze jego lisa są nie znane (tak
przynajmniej twierdzono)

Procedurę tego warunkowania można rozpisać następująco:

bodziec bezwarunkowy: silny hałas
reakcja bezwarunkowa: strach (wzdrygniecie się, wstrząs
emocjonalny) w wyniku silnego hałasu
bodziec obojętny: widok białego szczura
bodziec warunkowy: widok białego szczura jako sygnał
reakcja warunkowa: strach na widok białego szczura

W doświadczeniu nie brało udział zdrowe dziecko, Albert miał wodogłowie

które lecz było niewidoczne. Zmarł z tego powodu w 1925 roku.
Fobie - generalizacja bodźca
Eksperyment Watsona pokazał mechanizm powstania fobii -
irracjonalnego leku przed obiektami czy sytuacjami, które same w sobie
nie są zagrażające
W warunkowaniu dojść może do generalizacji bodźca - zjawiska
polegającego na tym, że reakcja warunkowa jest wywołana przez bodźce
naturalne, które przypominają bodziec warunkowy, lecz nie są z nim
identyczne; jest to rozszerzenie reakcji warunkowej na bodźce podobne
do bodźca warunkowego (w przypadku Alberta obiekty były włochate i
puszyste, choć pierwotna reakcja dotyczyła jedynie szczura)

Przeciwwarunkowanie
Uczennica Watsona - Mary Cover Jones - przeprowadziła
eksperyment, którego celem było zniesienie wyuczonej wcześniej reakcji
strachu.
Procedurę te zastosowano u chłopca o imieniu Peter, który bał się
królików

Opis eksperymentu
klatka z królikiem była stopniowo przybliżana do dziecka, w czasie, gdy
oddawało się ono ulubionej czynności, np. Jedzeniu ciasteczek
zwierze było przesuwane począwszy od końca pokoju, czemu Peter
przyglądał się z podejrzliwością, niemniej kontynuował konsumpcję
w końcu dziecko przestało negatywnie reagować na klatkę z królikiem -
potrafiło jednocześnie raczyć się ciasteczkami i dotykać królika
radość z jedzenia łakoci była nie do pogodzenia ze staruchem i
spowodowała jego zanik

Przeciwwarunkowanie
Jest techniką polegającą na skojarzeniu bodźca wywołującego
niepożądany reakcje (np.strach)
Z bodźcem wywołującym reakcje przeciwną (np.instrukcją prowadzącą
do relaksacji)
W wyniku czego pierwszy z bodźców traci zdolność do wywoływania
niepożądanej reakcji
🟠
Wygaszanie i samorzutne odnowienie reakcji
Można założyć, że wyuczona w warunkowaniu klasycznym reakcja z
czasem zaniknie, ale bodziec warunkowy nigdy już nie stanie się
obojętnym - reakcja jeszcze kiedyś może powstać

Metoda leczenia z tym ujęciu będzie terapia behawioralna

Polegająca na procesie uczenia nowych, adaptacyjnych relacji i
wygaszaniu reakcji nieprawidłowych
Jej współcześnie stosowana modyfikacja jest terapia poznawczo-
behawioralna

Metody redukowania lęku fobicznego, stosowanie w psychoterapii

behawioralnej
zatapianie - polega na eksponowaniu klientowi lękotwórczego bodźca
tak długo, aż reakcja nań ulega wygaszeniu
systematyczna desensytyzacja (systematyczne odwrażliwianie) -
polega na stopniowym eksponowaniu zrelaksowanymi klientowi zaraz to
bardziej lękotwórczych bodźców

Warunkowanie jest jednym z bardzo istotnych mechanizmów w

uzależnieniach
Badania wskazały na przykład, że ludzie uzależnieni od heroiny
odczuwali silny główna narkotykowy na skutek bezpośredniego kontaktu
z pieniędzmi. Jednym z doświadczeń związanych z narkotykami jest
bowiem ich kupowanie, często tuż przed zażyciem.bezpośredni kontakt z
pieniędzmi staje się wiec bowiem warunkowym.
Podobne bodźce środowiskowe mogą powodować chęć zapalenia
papierosa czy wypicia alkoholu u osób uzależnionych (miejsca, osoby,
sytuacje, które z paleniem papierosów zostały skojarzone)

Awersja pokarmowa
Organizm nabywa ją nawet po jednokrotnym skojarzeniu bodźca
bezwarunkowego (czynnik wywołujący wymioty, np.bakterie salmonelli) z
warunkowym (skojarzonym z nim uprzednio neutralny bodziec, którym
może być widok lub zapach określonego pożywienia)
Jeśli wiec zjadłeś kiedy nieświeża rybę, która Ci zaszkodziła, być może
od tego momentu przez jakiś czas nie miałeś ochoty na ryby
🟧
Teoria społecznego uczenia się Alberta Bandury
Tłumaczy ona, w jaki sposób ludzi, obserwując innych nabywa nowe formy
zachowania

Albert Bandura (1925)

Teoria ta zaliczona jest do nurtu społeczno-poznawczego, ponieważ
łączy obszar analizy zachowania (jak chcą behawioryści) z analizą ludzkich
myśli i odczuć.

Eksperyment Bandury
Dzieci, po obejrzeniu dorosłych bijących i kopiących lalkę, wykazywały
potem zwiekszona gotowość do tych samych zachowań; naśladowały
także zachowania modelów nawet po obejrzeniu ich w filmie lub gdy
modelami były postacie z komiksów

Mechanizm naśladowania - modelowanie

Dzieci, które nie oglądały wcześniej filmu, nie niszczyły manekina.
Bandura twierdził, że jest to mechanizm naśladowania zachowań
agresywnych (modelowanie)
Człowiek będzie naśladować zachowania, które obserwuje u innych ludzi
(modeli)

Obserwowanie zachowań modela będzie na obserwatorach najsilniej

wpływać, gdy:
1). Widać, że ma ono nagradzające konsekwencje
2.) Model jest oceniany pozytywnie, lubiany i szanowany
3.) Spostrzegane jest podobieństwo między cechami i wartościami modela
i obserwatora
4.) Obserwatora nagradza się za zwracanie uwagi na zachowanie modela
5.) Zachowanie modela jest widoczne i wyróżniające się - gdy następuje
jako wyraźna figura w tle rywalizujących modelów
6.) Naśladowanie modela mieści się w zakresie umiejętności obserwatora

W innym badaniu Bandury dzieci bojące się psów obserwowały

dziecko niebojące się tych zwierząt
🟠
W toku ośmiu kolejnych sesji dziecko-model bawiło się z psem, a dzieci
obserwujące to zachowanie przejawiały coraz więcej kontaktowych
zachowań wobec tego zwierzęcia (za: Kosslyn, Rosenberg, 2006). W toku
uczenia się obserwacyjnego nabywamy także kulturowych norm, uczymy
się codziennych aktywności i umiejętności potrzebnych w życiu.

Spostrzegania własna skuteczność

Pojęcie spostrzeganej własnej skuteczności (perceived self- efficacy)
wprowadził Albert Bandura (1977), który zajmował się modyfikacją
zachowań ludzi.
Okazało się, że wyższe poczucie własnej skuteczności zwiększa
motywację do działania i wiąże się z lepszymi osiągnięciami jednostki.
Aktualnie pojęcie własnej skuteczności stało się kluczowe w wielu
dziedzinach psychologii, zwłaszcza zaś w psychologii zdrowia, gdzie
stanowi podstawowy wyznacznik podejmowania i wprowadzania zmian w
zachowaniach zdrowotnych (Schwarzer, Fuchs 1996).

Własna skuteczność
Zgodnie z teorią społeczno-poznawczą naszymi zachowaniami kierują
oczekiwania dotyczące:
sytuacji (situation-outcome expectancies),
wyniku działania (action-outcome expectancies)
oraz własnej skuteczności (self-efficacy expectancies).
O ile dwa pierwsze oczekiwania dotyczą spostrzeganych konsekwencji
działania, to poczucie własnej skuteczności odnosi się do samego
działania i wchodzi w zakres kontroli osobistego działania (Bandura 1997).
Innymi słowy, poczucie skuteczności wyraża obraz kompetencji jednostki,
jej wyposażenie w środki umożliwiające przeprowadzenie zamierzonych
działań

Julian Rotter (22.10.1916- 6.01.2014)

Julian B. Rotter (ur. 22 października 1916, zm. 6 stycznia 2014) -
amerykański psycholog. Twórca teorii poczucia umiejscowienia kontroli.
Rotter jest przedstawicielem perspektywy społeczno- poznawczej w
psychologii (dawniej nazywanej teorią społecznego uczenia się).
🟠
Rotter zwrócił uwagę na fakt, że ludzie mają odmienne sposoby
interpretowania podobnych zdarzeń. Przykładowo na identyczne przykre
doświadczenie dwie różne osoby mogą zareagować całkiem inaczej: jedna
osoba poczuciem winy, a druga poczuciem krzywdy. Teorię poczucia
umiejscowienia kontroli stworzył w latach 60. XX wieku.

Rotter kładł nacisk na procesy poznawcze, był przekonany, że

spostrzegamy siebie jako świadome istoty i jesteśmy zdolni do wywierania
wpływu na doświadczenia, które kształtują nasze życie. Nasze zachowanie
determinują zewnętrzne bodźce i wzmocnienia przez nie dostarczane ale
względny wpływ tych czynników jest zapośredniczony przez nasze procesy
poznawcze.

Umiejscowienie kontroli
Rotter przeprowadził wiele badań nad przekonaniami ludzi, dotyczącymi
źródła wzmocnień. Niektórzy są przekonani, że ich wzmocnienie zależy od
ich własnego zachowania, czyli tzw. wewnętrzne umiejscowienie
kontroli, inni zaś wierzą, że wzmocnienie zależy od czynników
zewnętrznych takich jak los, szczęście lub działanie osób trzecich, co
określa się mianem zewnętrznego umiejscowienia kontroli.
Teoria umiejscowienia poczucia kontroli dotyczy subiektywnie
odczuwanego ulokowania sprawstwa zdarzeń. Rotter twierdzi, że ludzie
uczą się w ciągu życia wierzyć, że ich losem kierują oni sami, bądź też że
kierują nim czynniki od nich samych niezależne.

Różnice w umiejscowieniu kontroli:

ZEWNĘTRZNE UMIEJSCOWIENIE
Własne zdolności i działania wywierają mały wpływ na otrzymywane
wzmocnienie
przekonanie, że życiem sterują czynniki niezależne od ich świadomego,
celowego i zamierzonego wpływu (niekoniecznie muszą to być czynniki
zewnętrzne) – los, przeznaczenie, Bóg, nieświadomość, choroba,
szczęście
Przekonanie o własnej bezsilności wobec czynników niezależnych od
własnego działania i decyzji
Podejmowanie minimalnych prób zmiany lub polepszenia swojej
🟠
🔶
WEWNĘTRZNE UMIEJSCOWIENIE
Przekonanie o kierowaniu własnym życiem, do czego odpowiednio
dopasowujemy swoje zachowanie
mają przekonanie, że ich życiem i ważnymi zdarzeniami sterują oni
sami. Żywią przekonanie, że przede wszystkim od ich własnych wysiłków,
pracy, osobistego wpływu zależy to, co ważnego przydarza się im w życiu.
Lepsza kondycja fizyczna i psychiczna
Przekonanie o większej wolności wyboru

PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA
Na przełomie lat 50 i 60 WW wieku pojawił się w psychologii nowy nurt -
częściowo w odpowiedzi na mechanicystyczne teorie psychoanalityczne i
behawiorystyczne, zgodnie z którymi zachowaniem ludzi kierują treści ich
procesów psychicznych albo zewnętrzne bodźce.
Determinizmowi psychicznemu, jaki głosiła psychoanaliza i dominującej
roli bodźców w behawioryźmie, została przeciwstawiona koncepcja osoby
kształtującej samą siebie z własnego wyboru.
Według psychologii humanistycznej człowiek jest wartością samą w
sobie, posiada wolną wolę i potencjał twórczy, co pozwala mu wybierać
drogi rozwoju osobowego.
Wewnętrzna, biologiczna natura człowieka, uważana jest raczej za
dobrą lub neutralną, a nie za złą, i dlatego powinno się ją uzewnętrzniać, a
nie powściągać
Człowiek jest istotą społeczną. Celem jego egzystencji jest tworzenie
satysfakcjonujących relacji z innymi ludźmi. Związki interpersonalne grają
również rolę w zaspokajaniu podstawowych potrzeb.
Świadomość to podstawowy składnik ludzkiego istnienia; człowiek jest
świadomy
Człowiek ma możliwość wyboru. Bierze z niej początek potencjalna
umiejetność przekraczania ograniczeń nałożonych na ludzki byt przez
przyrodę. Człowiekiem nie rządzą instynkty.
Działania człowieka są intencjonalne. Dzięki wolnej woli i świadomości
może zmieniać świat.
W świetle tej koncepcji człowiek jest z gruntu dobry, niepowtarzalny,
rozumny i samookreślającej się. Te jego cechy decydują o tym, że jest
rożny od zwierząt.
🟠
Obecne doświadczenia mają wpływ na przyszłość, kierunek ten bowiem
kładzie nacisk na przyszłość (behawioryzm zaś na teraźniejszość, a
psychoanaliza na przeszłość)

Abraham Maslow (1908 - 1970)

amerykański psycholog

Teoria motywacji wzrostu według Abrahama Masłowa

W teorii ludzkiej motywacji przeciwstawił motywację braku (za pomocą
której człowiek stara się odzyskać równowagę psychiczną) motywacji
wzrostu (kiedy jednostce chodzi nie tylko o redukcję pewnych deficytów,
ale poszukuje ona pełnej realizacji swojego potencjału).
Osoby motywowane wzrostem reagują pozytywnie na niepewność czy
wzrost napięcie, jeśli jest to droga do pełniejszej realizacji swojego
potencjału.
🟠
Zanim zaczną działać potrzeby wyższego rzędu, potrzeby niższego
rzędu musza zostać zaspokojone.
Ludzie, którzy są syci, bezpieczni, kochani i kochający, pewni siebie,
myślący i twórczy, wznoszą się na ostatni poziom hierarchii potrzeb -
poszukują pełniejszego rozwoju swojego potencjału w procesie
samorealizacji
Maslow dopuszcza także możliwość pojęcia dalej, do wyższych stanów
świadomości i osiągnięcia jedności z siłami ducha. Pragnienie to rozwija
się tylko u nielicznych.
Według Masłowa na każdym z poziomów potrzeby są wrodzone, choć
wartości kulturowe wpływają na sposoby ich ekspresji i wzbudzania.
W przypadku frustracji potrzeb na każdym z poziomów dochodzi do
patologii i zaburzeń w zachowaniu.

Teoria skoncentrowana na kliencie

Twórcą tej teorii był Carl Rogers (1902 - 1987)
Klient (już nie pacjent) musi być darzony szacunkiem jako równy
terapeucie, każą bowiem osoba ma poczucie własnej godności i wartości.
Przyczyna zaburzeń może stać się dla człowieka brak zdolności do
zaakceptowania samego siebie, wzięcia odpowiedzialności za swoje czyny,
dokonywania autentycznych wyborów, nie akceptacja części części obrazu
siebie i kryzys tożsamości.
Terapia ma za zadanie wspomaganie osoby w potrzebie, obudzenie w
niej potrzeby samorealizacji i pomoc w odkryciu samego siebie. Terapeuta,
zamiast być ekspertem i występować z pozycji autorytetu, raczej powinien
stanowić dla klienta „lustro” tworząc klimat bezwarunkowej akceptacji
Popęd do samorealizacji może czasem wchodzić w konflikt z potrzebą
aprobaty społecznej i samoakceptacji szczególnie, gdy osoba czuje, że aby
uzyskać aprobatę, musi spełnić pewne obowiązki i warunki. Dlatego
Rogers kładł nacisk na bezwarunkowo pozytywny stosunek rodziców
dla dzieci
Jego zdaniem dzieci powinny czuć zawsze, że są kochane i aprobowane
jako osoby, mimo ich błędów i złych zachowań. Przedmiotem potępienia ze
strony rodziców mogą być jedynie negatywne zachowania dziecka, nie zaś
samo dziecko.
Centralnym pojęciem teorii Carla Rogersa jest „ja”, składające się ze
zbieranych w doświadczeniu informacji o osobistych cechach, wartościach i
🟠
🔶
Postawach
Obraz „ja”, wpływa na spostrzeganie świata i własnego zachowania.
Można wyróżnić dwa aspekty ja: „realne”, czyli wizje siebie, takim jakim
jestem i „idealne”, czyli wizję tego, jakim powinienem albo chciałbym być.
Rozwój polega na zbliżaniu ja realnego do ja idealnego. Brak
większych rozbieżności miedzy ja realnym a ja idealnym jest warunkiem
zachowania zdrowia psychicznego.
Problemy psychologiczne pojawiają się w przypadku wystąpienia
sprzeczności miedzy ja realnymi i idealnymi oraz miedzy ja realnym a
otoczeniem.

Rollo May (1909 - 1994)

amerykański psycholog i psychoterapeuta
łączony z psychologią humanistyczną i psychoanalizą
przedstawiciel nurtu psychologii egzystencjalnej, psychologia
egzystencjalna zwraca się ku subiektywnym doświadczeniem ludzi w
perspektywie ulotności naszego istnienia.

Psychologia humanistyczna w Polsce

W Polsce, analogicznie idee psychologii humanistycznej podjął lekarz,
neurolog i psychiatra, psycholog i pedagog oraz psychoterapeuta,
Kazimierz Dąbrowski (1902 - 1980)
Rozwija koncepcje higieny psychicznej, dezintegracji pozytywnej i
pedagogiki leczniczej.
Opisywał ją przez takie kategorie jak empatia, autonomia czy przyjaźń.
Nowatorskie podejście: sformułowanie teorii dezintegracji pozytywnej,a
w szczególności ukazanie pozytywnych aspektów zaburzeń psychicznych,
jako mechanizmów rozwojowych.

Teoria dezintegracji pozytywnej

Integracja pierwotna - jednostka kieruje się swoimi popędami o
ostrzegani fizjologicznymi. Działania podejmowane automatycznie,
zgodnie z nawykami. Brak poczucia odrębności psychicznej. Jednostki
przystosowane do aktualnej rzeczywistości.
🟠
Dezintegracja - proces rozbijania pierwotnej, spoistej struktury
popędnej wskutek natrafiają na przeszkody i związane z nimi przeżycia;
niezadowolenie z integracji pierwotnej. Zanik automatyzmu,
wyodrębnienie się samodzielnych czynności uczuciowych i poznawczych.
Rozwój samoświadomości.
Integracja twórcza - spójna struktura i scalone czynności,
zorganizowane, podporządkowane ośrodkowi dyspozycyjny -
kierowniczemu. Wysublimowana struktura uczuciowa, nad popędy
samozachowawcze i gatunkowe (metafizyczny i społeczno - moralny)
oraz rosnącą samoświadomość wiążą postawę aktualną z
retrospektywną i prospektywną, tworząc nową hierarchię celów w
odniesieniu do wyraźnego ideału, nową, wielowymiarową metodę
wzbogacania osobowości - samowychowanie, samopotwierdzenie,
samouświadomienie.
Zdrowie psychiczne - zdolność rozwoju oraz wyższych hierarchii
wartości indywidualnych i społecznych poprzez proces dezintegracji
pozytywnej i proces integracji cząstkowej twórczej. Osobowość jest
celem i rezultatem procesu dezintegracji.

Najbardziej znanymi propozycjami terapeutycznymi powoływanymi w

ramach nurtu psychologii humanistycznej są:
psychoterapia skoncentrowana na kliencie Karła Rogersa
psychoterapia Gestalt Perlsa
logoterapia Viktora Frankla
systemowa terapia rodzinna Virginii Satir
bioenergetyka Alexandra Lowenca
🟠
POLSKA MYŚL PSYCHOLOGICZNA W ZARYSIE
Okres przednaukowy
Szokalski i Ochorowicz. Badanie nieświadomości, jako program
psychologii, marzenia senne i hipnoza
koncepcje nieświadomości: Ochorowicz, Abramowski,
Okres naukowy: pierwsze pracownie psychologii eksperymentalnej i ich
twórcy (W. Heinrich, K. Twardowski, E. Abramowski).
Narodziny współczesnej polskiej psychologii: Szkoła Lwowska.

Wiktor Feliks Szokalski (ur. 15.12.1811 w Warszawie, zm. 6.01.1891)

polski lekarz okulista, naczelny lekarz Instytutu Oftalmicznego,
uznawany za ojca polskiej okulistyki.
W latach 1861-1863 opublikował w 2 tomach monumentalną, liczącą
blisko tysiąc stron książkę, Fantazyjne objawy zmysłowe, która pozwala
zaliczać go do prekursorów koncepcji nieświadomości.

Julian Leopold Ochorowicz (ur. 23.02.1850 w Radzyminie, zm.

1.05.1917)
polski psycholog, filozof, wynalazca,
poeta, publicysta i fotografik. Teoretyk pozytywizmu.
Badacz psychologii eksperymentalnej w zakresie zjawisk
mediumicznych.
Jest uważany za polskiego pioniera psychologii eksperymentalnej
i hipnologii, który stworzył laboratorium psychologiczne w Wiśle.
Ochorowicz prowadził badania z zakresu psychologii eksperymentalnej
i opisywał je w licznych publikacjach. Badał empirycznie zagadnienia z
dziedziny hipnotyzmu, telepatii, także mediumizmu
wiele wyrażonych przez niego poglądów, chociaż nie zostały one
systematycznie wyłożone w formie dopracowanej teorii, pozwala zaliczać
Ochorowicza do prekursorów koncepcji psychologii nieświadomości
wyprzedzających idee Freuda.
W Wiśle, za własne środki wybudował pensjonat zwany
„Ochorowiczówką” założył w nim niepubliczne laboratorium
psychologiczne, gdzie powadził samodzielną praktykę psychologiczną.
Wspierał psychologicznie wielu ludzi nauki i kultury będących gośćmi
pensjonatów wypoczynkowych w Wiśle,
m.in.: Bolesława Prusa, Władysława Reymonta, Marię Konopnicką
Aktywność naukowa na gruncie międzynarodowym
Julian Ochorowicz (1850-1917)
Był jednym z pionierów międzynarodowego ruchu naukowego w
dziedzinie psychologii. W 1881 roku ogłosił drukiem w języku francuskim
pracę w której, na tle stanu ówczesnej psychologii, przedstawił projekt
międzynarodowych zjazdów naukowych poświęconych postępom
psychologii.

Zarys historii polskiej psychologii:

Już w drugiej połowie XIII wieku WITELO pierwszy polski filozof
przyrody przedstawił własną teorię spostrzegania wzrokowego (napisana
między rokiem 1270 i 1272).

Okres naukowy
W kilkanaście lat po Wundcie, na Uniwersytecie Jagiellońskim młody
badacz o zainteresowaniach psychologicznych, Władysław Heinrich
(1869-1957) podejmuje badania i wykłady z psychologii
eksperymentalnej. Tam też, w 1903 r., zakłada pierwszą polską pracownię
psychologii eksperymentalnej. Można powiedzieć, iż Władysław Heinrich
był pod tym względem „polskim Wundtem”
Początkiem polskiej psychologii naukowej było założenie pierwszej
pracowni psychologii eksperymentalnej, w roku 1903 na uniwersytecie
jagiellońskim w Krakowie.
Kilka lat później, w 1907 roku, na Uniwersytecie Lwowskim to samo
czyni inny polski wybitny filozof i psycholog – Kazimierz Twardowski
(1866-1938), a w 1915 roku na Uniwersytecie Warszawskim trzecią w
Polsce pracownię psychologiczną zakłada Władysław Abramowski
(1868-1918).
Te trzy pracownie nadały ton polskiej psychologii (Stachowski, 2000).
Kazimierz Twardowski – uczeń Franza Brentano – jest powszechnie
znany w świecie jako twórca Szkoły Lwowsko-Warszawskiej – która
wywarła znaczący wpływ na rozwój filozofii nauki, logiki ( Woleński, 1985),
a także psychologii w Polsce (Rzepa,1997). To on właśnie wyznaczył
standardy metodologicznej ścisłości młodej polskiej psychologii.
➡
🟠
Za twórcę filozoficznej szkoły Lwowsko-Warszawskie uważa się
Kazimierza Twardowskiego
Jego uczniami w dziedzinie psychologii byli:
Władysław Witwicki autor teorii kratyzmu (od gr. kratos – siła),
uzasadniającą zmiany stanów emocjonalnych jednostki dążeniem do
uzyskania poczucia mocy;
autor podręcznika psychologii (1925)
Stefan Balej twórca polskiej psychologii wychowawczej 1928.
Stefan Bałachowski założyciel Kwartalnika Psychologicznego 1930 i
Przeglądu Psychologicznego 1952.
Kolejne pokolenie uczniów psychologów kształciło się pod kierunkiem
Twardowskiego i Kreutza.
Uczniem tego ostatniego jest Tadeusz Tomaszewski (ur. 1911r., zm.
2000r.), twórca teorii czynności. Zauważył, że życie psychiczne to
strumień sterowany zgodnie z jego własnymi celami. Jego teoria
czynności zmieniła status polskiej psychologii w nauce światowej.

Koncepcja stresu Tomaszewskiego

Stres to sytuacja trudna, czyli taka, w której zachodzi rozbieżność między
potrzebami i zadaniami człowieka a możliwościami zaspokojenia tych
potrzeb lub wykonania zadań.

Typy sytuacji trudnych:

zakłócenia
przeciążenia
zagrożenie
deprywacje

Szkoła Lwowsko-Warszawska, światowej sławy filozofowie: Tadeusz

Kotarbiński (1886-1981), Kazimierz Ajdukiewicz (1890-1963),
ale też psychologowie: Mieczysław Kreutz (1893-1971), Władysław
Witwicki (1878-1948), Stefan Błachowski (1889- 1962), Andrzej Lewicki
(1910-1972), Tadeusz Tomaszewski (1910-2000).
Ich z kolei uczniowie (Kazimierz Obuchowski, Janusz Reykowski, Jan
Strelau, Józef Kozielecki, Stanisław Mika i inni) mieli przemożny wpływ na
oblicze współczesnej polskiej psychologii. Z ich monografii i podręczników
czerpią wiedzę studenci psychologii.
🟠
Główne akademickie centra psychologiczne
Polska psychologia związana jest przede wszystkim z uniwersytetami.
Przez wiele lat (do końca lat 60.) jako kierunek studiów prowadzona była
jedynie na trzech uniwersytetach państwowych (a jej korzenie sięgały
początków XX wieku) – Uniwersytecie Jagiellońskim, Uniwersytecie
Warszawskim, Uniwersytecie Poznańskim. Studia psychologiczne
prowadzone były również w prywatnym Katolickim Uniwersytecie
Lubelskim. Te cztery ośrodki były też przez lata najważniejszymi centrami
badań naukowych w obszarze psychologii.
W latach 70., 80. i 90. powołano nowe jednostki psychologiczne na
polskich uniwersytetach, ale ich zasoby kadrowe oraz osiągnięcia
naukowe ustępowały tym pierwszym w początkowych latach swojej
działalności. Badania naukowe prowadzone są także w placówce
naukowej ulokowanej poza uniwersytetami, a mianowicie w Instytucie
Psychologii PAN w Warszawie. Obecnie funkcjonuje wiele uczelni
prywatnych oferujących studia z zakresu psychologii.

Psychologia na Uniwersytecie Łódzkim

Stanisław Gerstmann (ur. w 1911 w Drohobyczu, zm. 7
grudnia 1983 w Łodzi) polski psycholog, profesor Uniwersytetu Łódzkiego
Był kierownikiem Zakładu Psychologii, a dzięki jego staraniom
psychologia została odrębnym kierunkiem studiów na uczelni. Zmarł
tragicznie w wyniku wybuchu gazu w Łodzi

Stanisław Gerstmann
Podstawy psychologii konkretnej, Warszawa: PWN, 1987
Problemy teorii emocji, Toruń : PWN, 1963.
Psychologia, Warszawa : Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych,
1969.
Psychologia na co dzień, Warszawa : "Książka i Wiedza", 1973.