Ang mitolohiya ng aprika at may makkabuluhang
parte sa araw arawcna pamumuhay ng mga
aprikano samantalang ang mitolohiya naman ng
Persia ay mga tradisyonal na kwento na tumutukoy
sa mga kakaibang mga nilalang.
Ang mga mito ng aprika at tumutukoy sa mga
unibersal na mga tema kagaya na lamang ng
pinagmulan ng mundo at kapalaran ng
sangkatauhan pagkatapos ng kamatayan
Nagtataglay ng mga mitolohiya na tradisyonal na
istoryang karaniwang tumutukoy sa sinaunang tao
o pangyayari
Ang mitolohiya ng persiya at sumasalamin sa mga
kaugalian ng lipunan kung saan nabibilang ang
kaugalian sa pagharap sa mga mabubuti at
masasama, mga aksyon ng mga diyos at mga
karanasan ng mga bayani at kakaibang nilalang.
*Persiya ang dating tawag sa iran
AFRICA
-pangalawa sa may pinakamalawak na lupain at
pinakamalaking populasyon sa mundo
-54 na bansa, 6% kabuoang lupain sa mundo
-6% ng mamayan sa mundo umabot ng isang
bilyon
-batang populasyon ang taglay ng Africa dahil
mahigit kalahati ng mamamayan ay nasa edad 25
pababa
-itinuturing na pinakamahairap sa mundo.
-sahara/sajara pinakamahabang ilog sa buong
mundo(nile) at pinakamalawak na disyerto sa
buong mundo
-may dalawang libong wika (25% ibang wika na
ginagamit)
-mayroong 170 milyon ang gumagamit ng salitang
Arabic
-savana ditto naman gumagala ang mga hayop
ditto rin nagtatanim.
Si Niyaminyami ang diyos ng ilog Zambezi “Ating
pagpalain, alagaan, at igalang an gating kalikasan”
Ilogzambezi- ikaapat sa pinakamalaki at
pinakamalawak na ilog sa Africa 6 na bansa ang
nasasakop ng ilog na ito.
Dam ng kariba- taas:120 metro haa:529 metro
nabuo noong 1960 patuloy nilang inaalagaan
hanggang ngayon dahil naniniwala sila na gigibain
Felix Nkulukusa- permanenteng sekretaryo ni
nyaminyami ang dam sa darating na panahon ng
Zambian ministry.
Zambian at Zimbabwe- sinaayos nila ang dam ng
malaman na unti unti ng nasisira ang dam dahil
maraming tao ang mamamatay.
Pinakamatagpuan ng ilog Zambezi, dalawang
pangpang na nagdurugtong sa ilog Zambezi
Nyaminyami-may lapad na 3 metro may habang
hindi mahulaan pinunong sampakaruma nakakita
kay nyaminyami
Lawa ng kariba- tirahan ni niyaminyami na
karugtong ng ilong Zambezi
Sampakaruma- pinunong nakakita kay
nyaminyami naniniwala silang prinoprotektahsn
sila ni nyaminyami sa mahabang panahon.
1940-taong naapprove nf munisipyo na magpatayo
ng dam sa mismong tirahan ni nyaminyami.
Kariva o karinga-ang bitag, at nagmula ditto ang
salitang “kariba” batong tirahan ni niyaminyami
Nyaminyami- may ulong isda at may katawang
ahas na may habang hindi masabi
Binabalaan ng mga tonga ang mga puti ngunit sila
ay pinagtaawananlamang
Pinaalis nila ang mga mamamayan o tonga sa
kanilang tinitirahan nila bago sila nagpatayo ng
dam
Libo-libong mga punong matatanda ang pinutol
nila para tirahan ng mga mangagagawa
Feb 15, 1550 mahigit pitong metro ang lalim ng
baha tubig baha namatay din ang m,ga rescue
team
1957-dumating ang pinakmalakaing baha sa
kanilang kasaysayan dambuhalang baha ang mga
katawan ng mga puti ay hindi lumulutang nong ito
ay malunod sa baha.
Nangayayri lamang ang dambuhalang baha sa
1000 taon
Nasira ang dam at tulay at daan sa pangpabf ng
mas lumaki ang bahang naranasan nila
Makikita ang rebulto ni nyaminyami sa taas ng
Zambezi na tila pinapanood niya ang mga
nangyayari sa dam.
Ang mas nagpatindi sag alit ni nyaminyami dahil
naiwan ang pinakamamahal sa kabila ng ilog
Bagyo, baha, alimpuyo.
Pagsasaling wika
Ay ang pagsasalin o paglilipat sa pinakamalapit na
katumbas ng mensahe o ideya ng tekstong isinalin
sa wika o diyalektong pinagsasalinan.
Pamantayan sa pagsasaling wika
1.alamin ang paksa ng isasalin
2.basahin ng ilang beses ang tekstong isasalin
3.tandaan ang isasalin ay ang kahulugan o
mensahe
4.piliin ang mga salita at mga parirala ng mdaling
maunwaan ng mga mambabasa.
5.ipabasa sa isang eksperto sa wikang pinagsalinan
o sa isang katutubong nagsasalita ng wika ang
inyong isinalin o isinulin
6.isaalang alang ang iyong kaalaman sa genre ng
akdang isasalin
7.isaalangalang ang kultura at konteksto ng wikang
isasalin at ng pinagsasalinan
8. ang pagiging mahusay na tagapagsaliin ay
nalilinang sa pagdaan ng panahon at napapabuti
ng karanasan.
Si Nelson Rolihlahla Mandela ay ang kauna-
unahang Pangulo ng Aprika na may itim na balat.
Naglingkod siya sa Timog Aprika sa taong 1994
hanggang 1999.
Kilala itong anti-apartheid icon dahil sa
pakikipaglaban sa apartheid system o ang sistema
ng racial segregation noon sa Timog Aprika.
Sa kaniya ring pag-upo bilang pangulo, nilabanan
ni Mandela ang kahirapan at deskriminasyon at
isinulong ang rekonsilasyon ng iba’t-ibang lahi.
Nagsilbi si Mandela bilang presidente ng African
National Congress (1991-1997) na siyang ruling
party pa rin ngayon sa nasabing bansa at secretary
general ng Non-Aligned Movement noong 1998-
1999. Kinikilala rin itong ama ng demokrasya ng
Timog Aprika.
Ipinanganak noong July 19, 1918 sa Mvezo, Umatu
na dating bahagi ng Cape Province. Dati itong
tinaguriang Rolihlahla o “troublemaker” pero
ngayon ay kilala na sa kaniyang clan name na
“Madiba.”
Si Mandela ay miyembro ng Thembu royal family
na namumuno noon sa rehiyon ng Transkei.
Tatlong beses itong ikinasal at may anim na anak
habang 17 ang mga apo. Sinasabing istrikto si
Mandela pagdating sa mga anak pero malambing
daw ito sa kaniyang mga apo.
Bagama’t walang pinag-aralan ang mga magulang,
si Mandela ay nagsikap mag-aral at nagtapos sa
Fort Hare University at University of
Witwatersrand kung saan siya nag-aral ng
abogasya.
Ngunit sa kaniyang paglipat sa Johannesburg,
naging bahagi ito ng anti-colonial politics at naging
founder ng Youth League ng ANC. Nang simulang
ipatupad ang apartheid system, nakilala naman si
Mandela dahil sa “Defiance Campaign” ng ANC
noong 1952.
Ilang beses itong inaresto sa akusasyon ng
sedition at nilitis sa Treason Trial noong 1956-1961
pero napawalang sala. Si Mandela ay co-founder
ng grupo ng militante na Umkhonto we Sizwe (MK)
na nanguna sa bombing campaign laban sa
gobyerno.
Taong 1962 inaresto muli si Mandela at sa
pagkakataong ito ay nahatulan ng habang buhay
na pagkakabilanggo sa pananabotahe at
pakikipagsabwatan upang pabagsakin ang
gobyerno. Nakulong ng 27 taon si Mandela, una ay
sa Robben Island bago nalipat sa Pollsmoor Prison
at Victor Verster Prison. Dahil sa international
campaign para sa kaniyang paglaya, nakalabas ng
kulungan si Mandela noong 1990.
Nakipagnegosasyon ito sa pamahalaan para sa
pag-abolish ng partheid system at matapos
mahalal bilang ANC president, pinangunahan ang
tagumpay ng partido sa halalan. Kaniyang binuo
ang bagong konstitusyon at nanguna sa Truth and
Reconciliation Commission upang imbestigahan
ang mga human rights abuses habang nagpakilala
ng mga bagong polisiya para sa land reform at
healthcare services.
Umakto itong mediator noon sa pagitan ng Libya at
Gran Britanya sa trial ng Pan Am Flight 103
bombing o mas kilalang Lockerbie bombing.
Pinamahalaan din ni Mandela ang military
intervention sa Lesotho.
Tumanggi na si Mandela na tumakbo sa kaniyang
ikalawang termino sa halip ay naging statesman na
lang at itinuon ang atensyon sa charity lalo na sa
kampanya laban sa HIV/AIDS sa pamamagitan ng
kaniyang Nelson Mandela Foundation.
Hanggang ngayon nagsisilbi itong “uniting force”
ng Timog Aprika at patuloy na nirerespeto bilang
“Father of the Nation.”
Dahil sa kaniyang anti-colonial at anti-apartheid na
panindigan ay naging kilala si Mandela sa buong
mundo at nakatanggap ng 250 mga pagkilala
kabilang na ang Nobel Peace Prize noong 1993, US
Presidential Medal of Freedom at Soviet Order of
Lenin.
Sa South Africa at United Kingdom, ilang estatwa
at monumento ni Mandela ang itinayo habang
ginawaran din ng “freedom of the city” sa
Johannesburg at Leeds sa UK.
Ilang mangangawit din ang gumawa ng kanta para
kay Mandela, isa na rito ang “Free Nelson
Mandela” ng The Special AKA na ginawan din ng
version ni Elvis Costello.
Alay din ni Stevie Wonder kay Mandela ang
kaniyang 1985 Oscar song na “I Just Called To Say I
Love You.”
Ang bawat kaarawan nito ay ipinagdiriwang ng
buong South Africa habang ang July 18 ay
idineklara ng United Nations na Nelson Mandela
International Day kasabay ng kaniyang kaarawan,
bilang pagkilala sa kaniyang legacy.
Napag-alaman na sa 27 taon niyang pagkakakulong
ay kinapitan ng tuberculosis ang Nobel Peace
laureate.
Taong 2010 pa huling nakita sa publiko si Mandela,
nang mag-host ng World Cup ang Timog Aprika.
Pumanaw ang dating pangulo ng Timog Aprika sa
edad na 95-anyos. Ito ay inanunsyo ng Pangulo ng
Timog Aprikang si Jacob Zuma.
Ayon kay Zuma, namatay si Mandela na
napapalibutan ng kaniyang pamilya, sa tahanan
nito sa Johannesburg dahil sa kaniyang lung
infection.
Ang napakagandang ilog Zambezi ay may
itinatagong isang hindi pangkaraniwang hiwaga na
magpahanggang ngayon ay pinaniniwalaan ng
marami, lalo na ng mga mamamayan ng Tonga.
Ayon sa mitolohiya, sa loob ng napakahabang
panahon, mapayapang namumuhay si
Nyaminyami, ang diyos ng ilog, kasama ng
kaniyang asawa. Sinasabing si Nyaminyami ay
isang dambuhalang may habang hindi magawang
hulaan at may ulo ng isang isda at katawan ng
isang ahas. Sa kabila ng walang patunay na
ebidensya, iginagalang parin siya ng mga
mamamayan dahil sa taglay na kabutihan nito.
Kinilala ng mga Tonga si Nyaminyami at naniniwala
silang pinoprotektahan sila nito kahit wala silang
masyadong naging ugnayan sa labas.
Lahat ng mapayapang buhay ng mga tao ay
biglang nagbago dahil sa panghihimasok ng
pamahalaang may kagustuhang ipatayo ang Dam
ng Kariba. Sinasabing ang dam na ito ay itatayo sa
mismong tabi ng malaking batong pinaniniwalaang
tahanan ni Nyaminyami at ng kaniyang asawa.
Dahil sa takot na baka magalit ang diyos ng ilog,
nakiusap at nagbigay ng babala ang mga tao sa
mga manggagawa ng dam ngunit pinagtawanan
lamang sila. Sinimulan nila ang gawain sa
pagpapalipat ng mga mamamayan sa mas mataas
na bahagi ng ilog at pagputol ng mga dayuhan sa
libo-libong matatandang puno. Dahil sa mga
gawaing ito, isang pangyayaring hindi karaniwang
nagaganap sa lugar na ito ang bumayo at nagdala
ng napakalaking baha sa buong lambak ng
Zambezi. Maraming nasira na kabahayan at
maraming hayop ang nasawi. Pinaniniwalaan ng
mga mamamayan na likha ito ni Nyaminyami. Sa
kabila ng mga naranasan, ipanagpatuloy parin ng
mga dayuhan ang pagpapatayo ng dam. Mas
tumindi ang galit ni Nyaminyami at muli na
namang bumaha ng mas malakas pa. Maraming
nasawi kabilang na ang buhay ng mga
manggagawa. Muling pinaniniwalaan ng mga tao
roon na ang lahat ng ito ay dulot ng labis na
pagkagalit ni Nyaminyami sa kadahilanang ang
pagtatayo ng dam ang naglubog ng batong tirahan
ng diyos ng ilog. Ang mas masaklap, sinasabing
naiwan daw sa kabilang bahagi ng dam ang
kaniyang pinakamamahal na asawa.
Sa kabila ng babala at pakiusap ng mga
mamamayan, mas pinili parin ng mga dayuhan na
pumanig sa sarili nilang paninindigan at
paniniwala. Muli na naman nilang ipinagpatuloy
ang pagpapatayo ng dam at muling nabigo. Ngunit
sa kabila ng kabiguan, hindi parin sumuko ang
pamahalaan at sa wakas ay natapos ang
pagpapatayo ng dam. Makikita naman ang rebulto
ni Nyaminyami sa itaas na bahagi ng Ilog Zambezi
at nakatanaw na tila ba nagbabantay sa kabuoan
ng Dam ng Kariba. Ang mga Tonga naman ay
patuloy paring naninirahan sa itaas na bahagi ng
ilog at nakararamdam parin ng pagyanig sa paligid.
Naniniwala silang ito ay ang pagkakataong galit si
Nyaminyami at nagpipilit maabot ang kaniyang
kabiyak sa kabilang bahagi ng dam. Subalit sa lahat
ng mga nangyari, umaasa parin ang mga
mamamayan na sana’y hindi na muling magkaroon
ng trahedyang walang katulad dahil sa idudulot
nito sa mga taong wala namang kinalaman. Patuoy
na lamang nilang pag-iingatan at aalagaan ang
kanilng kapaligiran bilang pagbibigay-pugay sa
kanyang alaala.

Mahahalagang Kaisipan/ Aral na taglay ng Akda:

Ang pagmamalasakit sa kalikasan ay

pagpapakita narin ng pagmamahal sa ating Diyos.
Sa mitolohiya, sinasabing si Nyaminyami, ang diyos
ng ilog, ang lumikha ng malaking sakuna na sumira
sa maraming kabahayan at maraming buhay. Isa sa
mga aral na nakapaloob sa kwento ay ang
pagbibigay galang at importansya sa bawat
kayamanan at angking kagandahan ng ating
daigdig. Huwag hayaang masira ang bawat bagay
na ito, maliit man o malaki sapagkat ang mga ito ay
ipanagkaloob sa atin ng Diyos. Tungkulin nating
alagaan ang lahat ng ito. Huwag nating hayaang
umiral ang pera at makasariling desisyon upang
palitan ang bawat halaga ng mga espesyal na
bagay dito sa mundo. Ang pinakamahalaga sa
lahat, walang mas titimbang pa sa mga bagay na
nilikha ng Diyos para sa sarili nating kapakanan.

Pangwakas na Kaisipan:

Papaubos na ang mga puno habang

paparami naman ang mga gusali. Paparami na ang
mga basura habang papaunti naman ang malinis
na daan. Maraming tao na ang naghahangad ng
kaunlaran ngunit sariling daigdig hindi maalagaan.
Hahayaan ba nating maubos ang bawat nilikha ng
Diyos at ipagpapatuloy ang kasakiman? Sagana
tayo sa pera ngunit hindi natin lubos maisip na
sagana tayo sa kayamanan na taglay ng ating
kalikasan at mas mahalaga pa sa mga yaman na
hangad natin para sa sariling kagustuhan.
Hahayaan ba nating ang mundo na ang didikta sa
lahat ng ating kamalian? Bilang tao, kailangan
nating magsimula habang hindi pa huli ang lahat.
Tandaan nating ang lahat ng ito ay ibinigay sa atin
kaya wala tayong karapatang sirain ito.