Modyul 2: Isip at Kilos-loob: Gamit sa
Paghahanap ng Katotohanan at sa 1. Unang yugto: Alamin at naisin ang
Paglilingkod/Pagmamahal
 Ang isip at kilos-loob ay ginagamit sa
paghahanap ng katotohanan at sa
paglilingkod/ pagmamahal.
 Sa bawat kilos natin may naapektuhang tao.
Maaari kang maapektuhan o ang iyong
kapwa. Kaya mahalaga na gamitin ang isip
at kilos-loob sa tama.
 Gamitin ang mga ito sa paghahanap ng
katotohanan, paglilingkod at pagmamahal.
 Tinatawag tayo ng Diyos upang maglingkod
sa kanya, at sa ating kapwa at ipadama
natin ang ating pagmamahal sa kanila. Sa
pamamagitan nito nagagamit natin sa tama
ang ating isip at Kilos-loob.
Modyul 3: Prinsipiyo ng Likas na Batas Moral
Konsensiya - Ito ang munting tinig sa loob ng tao
na nagbibigay ng payo sa tao at nag-uutos sa
kaniya sa gitna ng isang moral na pagpapasya kung
paano kumilos sa isang konkretong sitwasyon.
- Ito ang batayan ng kaisipan sa
paghuhusga ng tama o mali.
 Maaaring magkamali ang paghuhusga ng
konsensiya kung tama o mali ang isang
kilos. Ito ay nakadepende sa kaalaman ng
tao tungkol sa katotohanan.
Kamangmangan – Ito ay ang kawalan ng
kaalaman sa isang bagay.
Uri ng Kamangmangan
1. Kamangmangang madaraig (vincible
ignorance)
- kung mayroong pamamaraan na
magagawa ang isang tao upang
malampasan ito at ang pagkakaroon ng
kaalaman dito ay magagawa sa
pamamagitan ng pagsisikap o pag-aaral.
2. Kamangmangan na di madaraig
(invincible ignorance)
- kung walang pamamaraan na magagawa
ang isang tao upang ito ay malampasan.
Krisis - ito ay isang kritikal na sandali sa ating
buhay.
Apat na Yugto ng Konsensiya
mabuti - Gamitin ang kakayahang ibinigay
sa atin ng Diyos upang makilala ang mabuti
at totoo.
2. Ikalawang yugto: Ang pagkilatis sa
partikular na kabutihan sa isang
sitwasyon - Gamit ang kaalaman sa
prinsipiyo ng moralidad kilatisin kung ano
ang mas nakabubuti sa isang sitwasyon.
3. Ikatlong yugto: Paghatol para sa
mabuting pasiya at kilos. Pakinggan
ang sinasabi ng konsensiya – Ito ang
paghatol ng konsensiya, kung saan sinasabi
sa atin, “Ito ay mabuti, ito ang
kinakailangan mong gawin.” o kaya naman
ay, “Ito ay masama, hindi mo ito nararapat
na gawin.”
4. Ikaapat na yugto: Pagsusuri ng
sarili/pagninilay - Pagnilayan ang naging
resulta ng ginawang pagpili. Ipagpagtuloy
kung positibo ang naging bunga ng pinili. At
matuto naman kapag negatibo ang bunga
ng pinili.
Mga Prinsipiyo ng Likas na Batas Moral
1. Gawin ang mabuti, iwasan ang
masama - Ang tao ay may likas na
kakayahang kilalanin ang mabuti at
masama.
2. Kasama ng lahat ng may buhay, may
kahiligan ang taong pangalagaan ang
kaniyang buhay. -Ang obligasyon ng tao
na pangalagaan ang kaniyang sarili upang
mapanatili itong malusog.
3. Kasama ng mga hayop (mga nilikhang
may buhay at pandama), likas sa tao
(nilikhang may kamalayan at
kalayaan) ang pagpaparami ng uri at
papag-aralin ang mga anak. - Ang
prinsipiyong ito ay dapat na nakatanim sa
bawat magulang sa paggabay at paghubog
sa kaniyang anak.
4. Bilang rasyonal na nilalang, may likas
na kahiligan ang tao na alamin ang
katotohanan at mabuhay sa lipunan
- Ito ay sumasaklaw sa obligasyon ng tao
na hanapin ang katotohanan sa
pamamagitan ng pagkakaroon ng kaalaman
at obligasyong ibahagi ito sa kaniyang
kapuwa.
 Modyul 4: Paghubog ng Konsensiya
Batay sa Likas na Batas Moral
Mga Hakbang sa Paghubog ng
Konsensiya
1. Matapat at masunuring isagawa
ang paghahanap at paggalang sa
katotohanan
Maipakikita ang pananagutan sa kilos
kung gagawin ang mga sumusunod:
a. Kilalanin at pagnilayan ang mga
tunay na pagpapahalagang moral na
sangkot sa isang kilos.
b. Suriin ang mga sariling hangarin
upang matiyak na kumikilos sa mga
mabuting layunin at hindi mula sa
makasariling interes.
c. Unawain at pagnilayan ang mga
karanasan at hamon sa buhay.
d. Alamin at unawain ang mga
talakayan tungkol sa mga
napapanahong isyung moral at mga
implikasyong panlipunan ng mga ito.
2. Naglalaan ng panahon para sa
regular na panalangin - Ang
pakikipag-ugnayan natin sa Diyos ay
nakatutulong sa pagpapanatag ng
kalooban, paglinaw ng pag-iisip at
kapayapaan ng puso.
- Ang pagsunod sa utos ng konsensiya ay
hindi lamang ang paggawa ng mabuti
kundi higit sa lahat, ang pagiging
mabuting tao, ang pagpapakatao.
Antas ng Paghubog ng Konsensiya
1. Ang antas na likas na pakiramdam at
reaksiyon. - Nagsisimula ito sa pagkabata.
Hindi alam ng bata kung ano ang tama o
mali. Umaasa lamang siya sa mga paalala,
paggabay at pagbabawal ng kaniyang mga
magulang o ng mga mas nakatatanda.
2. Ang antas ng super ego – Sa antas na
ito malaki ang bahaging ginagampanan ng
may awtoridad sa pagpapasya at pagkilos
ng bata.
- Itinuturo sa bata kung ano ang mga
ipinagbabawal sa lipunan at nagiging
bahagi na ito ng kaniyang buhay nang
hindi namamalayan.
 Mahalagang simulan mula bata pa lamang
ang paghubog ng konsensiya. Makatutulong
ito upang hindi siya magkamali sa kaniyang
paghuhusga ng mabuti o masamang
hinaharap.
3. Antas ng konsensiyang moral –
pinakamataas na antas ng konsensiya. Sa
antas na ito lubos ng nahubog ang
konsensiya ng isang tao.
Upang higit na mapaunlad ang paghubog
ng konsensiya makabubuti na humingi ng
paggabay sa mga sumusunod:
1. Mga taong may kinalaman at
nagsusubaybay sa mga nagpapahalagang
moral, may sapat na kakayahan sa proseso
ng paghubog ng konsensiya tulad ng mga
magulang at nakatatanda.
2. Sa simbahan mula sa mga turo, panulat at
magandang halimbawa ng mga pari,
pastor at mga iba pang namumuno
dito.
3. Sa Diyos gamit ang kaniyang mga salita at
halimbawa.
Sa proseso ng paghubog ng kosensiya
gamitin nang mapanagutan ang mga
sumusunod:
1. Isip - Sa pamamagitan ng pag-aaral,
pagkatuto, pagtatanong, pag-alam at
pagkuha ng impormasyon, paghingi ng
payo, panalangin, pagkaroon ng kahandaan
na baguhin ang nilalaman ng isip.
2. Kilos-loob - Sa pamamagitan ng pagpili,
pagpapasya at pagkilos tungo sa kabutihan
at pagninilay kung ang mabubuong
pagkatao sa sarili ay patungo sa paglinang
ng pagkaresponsibilidad.
3. Puso- Pananalangin, pagkakaroon ng mas
malalim na kakayahan sa pagkilala ng
mabuti laban sa masama, kahandaan na
mas piliin ang mabuti.
4. Kamay - Palagiang isakilos ang
ginagawang pagpili sa mabuti, pagkakaroon
ng pananagutan sa anumang piniling kilos,
pagsasabuhay ng mga birtud at
pagpapahalaga.
- Pakikihalubilo sa mga taong tunay na
susuporta sa paghubog ng mga moral na
pagpapahalaga.
 Modyul 5: Ang Tunay na Kahulugan ng
Kalayaan
Kalayaan – ayon kay Santo Tomas de
Aquino, ito ay katangian ng kilos-loob na
itakda ng tao ang kaniyang kilos tungo sa
maaari niyang hantungan at itakda ang
paraan upang makamit ito.
 Ang kalayaan ay may kakambal na
responsibilidad o may kasunod na
responsibilidad.
Dalawang Uri ng Responsibilidad
1. Kalayaang kaugnay ng malayang kilos
loob.
- Ito ay ang pagkilos sa sariling kagustuhan.
2. Kakayahang tumugon sa tawag ng
pangangailangan ng sitwasyon.
- Pagkilos ayon sa hinihingi ng sitwasyon.
Dalawang Aspekto ng Kalayaan
1. Kalayaan mula sa (Freedom from)
-Ito ay ang kawalan ng hadlang ng isang tao sa
pagkamit ng anumang naisin.
- Malaya siyang kumilos o gumawa ng mga bagay-
bagay at para maging ganap na malaya ang isang
tao, dapat kaya niyang pigilin at pamahalaan ang
nais ng kaniyang sarili.
Mga negatibong katangian at pag-uugali na
kailangang iwasan para ganap na maging
Malaya:
a. Makasariling interes c. Kapritso
b. Katamaran d. Pagmamataas
2. Kalayaan para sa (Freedom for)
- Inuuna ang kapakanan ng iba bago ang sariling
kapakanan.
- Ang tunay na kalayaan ayon kay Johann ay ang
makita ang kapuwa at mailagay siyang una bago
ang sarili.
Dalawang Uri ng Kalayaan
1. Malayang Pagpili (Free Choice o
Horizontal Freedom) – Ito ay ang pagpili
sa kung ano ang alam ng taong makabubuti
sa kaniya (goods). Ang isang bagay ay
pinipili dahil nakikita ang halaga nito.
2. Vertical Freedom o Fundamental
Option. - Ito ay tumutukoy sa pangunahing
pagpiling ginagawa ng isang tao.
a. Ang pagtaas o tungo sa mas
mataas na halaga o fundamental
option ng pagmamahal
- nangangahulugan ito ng pagpili sa
ginagawa ng tao; kung ilalaan ba niya
ang kaniyang ginagawa para sa tao at
sa Diyos.
b. Ang pagbaba tungo sa mas
mababang halaga o fundamental
option ng pagkamakasarili
- ito ang mas mababang fundamental
option dahil wala kang pakialam sa
iyong kapuwa at sa Diyos.
Modyul 6 : Pagmamahal at
Paglilingkod Tugon sa Tunay na
Kalayaan
FUNDAMENTAL OPTION SA
PAGPILI
1. Pagmamahal - mataas na opsyon,
ito ang paglalaan sa buhay o sarili
na mamuhay kasama ang kapuwa at
ang Diyos.
2. Pagkamakasarili - mababang
opsyon, ito ay ang mabuhay para sa
sarili niya lamang.
Mga Kaisipan sa Pagtugon ng Tunay na
Kalayaan:
1. Ang karanasan sa buhay ay
napakahalagang kontribusiyon sa sariling
pagpili ng tao ng angkop na kilos, kung
paano niya tutugunan ang isang
situwasyon. Nakapaloob sa kaniyang
napiling gagawin ang kaniyang kadakilaan.
2. Mga positibong pag-uugali na dapat taglayin
kagaya ng pagmamahal, pag-ibig,
paglilingkod, at iba pa upang matugunan
ang tunay na kalayaan.
3. Mga negatibong kaugaliang dapat iwasan ay
ang pagiging sakim, ganid, mapang-api, at
iba pa dahil sagabal sa pagmamahal at
paglilingkod sa kapuwa.
4. Ang pagiging responsable sa resulta ng kilos
ay kalakip ng pagmamahal at paglilingkod
sa pagtugon ng Kalayaan.
5. Ang pagmamahal ay isang panloob na
kalayaan (inner freedom), ayon kay Johann.
6. Ang tunay na pagmamahal at paglilingkod
ay pagkukusa hindi ito sapilitan at hindi
puwedeng ikaw ay diktahan.
 Quarter 2 Module 1
Ang Pagkukusa ng Makataong Kilos

 Sadyang natatangi ang tao. Ipinagkaloob sa

kaniya ang lahat ng kakayahan at pakultad
upang hubugin ang kaniyang pagkatao at
upang magpakatao. Kaya isang malaking
hamon sa tao ang magpakatao at gamitin
ang taglay niyang mga kakayahan sa
pagkamit nito.

Ayon kay Agapay, anumang uri ng tao ang

isang indibiduwal ngayon at kung magiging
anong uri siya ng tao sa mga susunod na araw,
ay nakasalalay sa uri ng kilos na kaniyang
ginagawa ngayon at gagawin pa sa mga
nalalabing araw ng kaniyang buhay.

Ayon pa rin kay Agapay, ang kilos ang

nagbibigay patunay kung ang isang tao ay may
kontrol at pananagutan sa sarili.

Dalawang uri ng kilos

1. Kilos ng tao (acts of man) - ay mga kilos
na nagaganap sa tao. Ito ay likas sa tao o
ayon sa kaniyang kalikasan bilang tao at
hindi ginagamitan ng isip at kilos-loob.
Halimbawa : paghinga, pagtibok ng puso,
pagkurap ng mata, pagkaramdam ng sakit
mula sa isang sugat, paghikab, at iba pa.
2. Makataong kilos (human act) – ito ay
kilos na isinasagawa ng tao nang may
kaalaman, malaya, at kusa. Ang kilos na ito
ay resulta ng kaalaman, ginamitan ng isip at
kilos-loob kaya’t may kapanagutan ang tao
sa pagsasagawa nito.

Tatlong uri ng Kilos ayon sa Kapanagutan

(Accountability)

Discuss 30 mins then activity.